Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 204/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 12 stycznia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Teresa Flemming-Kulesza
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania K. B.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 12 stycznia 2010 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 25 marca 2009 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 16 października 2008 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K., oddalił odwołanie K. B. od decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 lutego 2008 r., którą odmówiono jej prawa do
renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową.
Sąd na podstawie opinii biegłego laryngologa, który rozpoznał u opiniowanej
przewlekły zanikowy nieżyt śluzówki gardła, stan po usunięciu migdałków
podniebiennych, przewlekły nieżyt śluzówki krtani - dyskretne zmiany przerostowo -
obrzękowe fałdów głosowych bez zaburzeń zwarcia fonacyjnego i bez zaburzeń
fonacji, ustalił, że wnioskodawczyni nie jest niezdolna do pracy w związku ze
stwierdzoną u niej chorobą zawodową. Podzielając powyższą opinię biegłego Sąd
pierwszej instancji przyjął, iż występująca u wnioskodawczyni choroba zawodowa w
aktualnym stopniu zaawansowania nie powoduje u niej niezdolności do
wykonywania pracy zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Z tego względu uznał,
że nie zostały spełnione warunki konieczne do nabycia spornego świadczenia
rentowego, określone w art. 6 ust.1 pkt 6 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
(Dz.U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.) w związku z art.12 i art.13 ustawy o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
W apelacji od tego wyroku K. B. wniosła o przyznanie renty z tytułu
niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową na stałe. Zakwestionowała
rzetelność badania przeprowadzonego przez komisję lekarską ZUS. Podniosła, iż
do rozstrzygnięcia jej uprawnień rentowych niezbędna jest profesjonalna ocena
dolegliwości krtani przez lekarza laryngologa. Z tego powodu, wniosła o ponowne
skierowanie jej na specjalistyczne badania lekarskie.
Wyrokiem z dnia 25 marca 2009 r. Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelacje ubezpieczonej. W ocenie Sądu istotą
sporu w niniejszej sprawie była kwestia, czy K. B., urodzona 12 stycznia 1948 r., z
zawodu pedagog, ostatnio zatrudniona jako nauczyciel, pobierająca od 1 września
1998 r. do 31 grudnia 2007 r. rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy w
związku z chorobą zawodową, nadal jest niezdolna do pracy w rozumieniu przepisu
3
art. 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) w związku
ze stwierdzoną u niej decyzją Państwowego Terenowego Inspektora Sanitarnego z
dnia 18 lutego 1992 r. chorobą zawodową: przewlekłym, przerostowym, zapaleniem
gardła i krtani pochodzenia zawodowego, od czego w świetle postanowień art. 17
ust.1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673 ze zm.)
uzależnione jest jej prawo do spornej renty. Sąd Apelacyjny w całości podzielił
poczynione przez Sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, które na podstawie
wyczerpującego postępowania dowodowego wykazało, że wnioskodawczyni nie
jest osobą niezdolną do pracy w związku ze stwierdzoną u niej chorobą zawodową.
Biegły laryngolog uznał, iż występująca u ubezpieczonej choroba zawodowa w
aktualnym stopniu zaawansowania nie stanowi istotnego ograniczenia w
wykonywaniu pracy zarobkowej zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. Wbrew
zarzutom apelacji, brak jest podstaw do kwestionowania rzetelności opinii
sporządzonej na etapie postępowania przed Sądem pierwszej instancji. Stan
zdrowia wnioskodawczyni został oceniony przez lekarza o specjalności adekwatnej
do stwierdzonej u niej choroby zawodowej. Biegły po przeprowadzonym badaniu, w
oparciu o wnikliwą analizę wyników badań specjalistycznych szczegółowo odniósł
się do stopnia zaawansowania rozpoznanych schorzeń i związanego z tym stopnia
naruszenia sprawności organizmu ubezpieczonej. Uwzględnił również wiek
ubezpieczonej, poziom jej wykształcenia, posiadane kwalifikacje zawodowe oraz
rodzaj dotychczas wykonywanego zatrudnienia. Mając powyższe na uwadze trafnie
Sąd Okręgowy przyjął, iż K. B. obecnie nie jest niezdolna do pracy w związku ze
stwierdzoną u niej chorobą zawodową. Zdaniem Sądu Apelacyjnego nie spełniała
ona zatem warunków niezbędnych do przyznania renty z tego tytułu, nie było takze
potrzeby dopuszczania dowodu z opinii innego biegłego.
Od powyższego orzeczenia ubezpieczona wniosła skargę kasacyjną, w
której powołała naruszenie przepisu art. 12 ust. 1 w związku z ust. 2 i 3 ustawy o
rentach i emeryturach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych z uwagi na wadliwą
wykładnię i niezasadne przyjęcie, że stwierdzona u odwołującej choroba zawodowa
nie stanowi podstawy do uznania, że jest ona niezdolna do pracy zawodowej oraz
4
naruszenie art. 217 § 2 k.p.c. w związku z art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 278 §
1 k.p.c. z uwagi na nieuzasadnioną odmowę powołania przez Sąd biegłego z
zakresu foniatrii w celu ustalenia, czy K. B. jest niezdolna do pracy z uwagi na
stwierdzoną u niej chorobę zawodową, mając na uwadze okoliczność, że biegły z
zakresu laryngologii nie posiadał wiadomości specjalnych w zakresie foniatrii.
Mając na uwadze powyższe podstawy kasacyjne wniosła o uchylenie
zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego w całości oraz poprzedzającego go
wyroku Sądu Okręgowego w całości i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu lub Sądowi Okręgowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się uzasadniona , odnośnie do zarzutu naruszenia
art. 278 § 1 k.p.c. Przed rozpatrzeniem tego zarzutu należy przypomnieć, że
przepis ten stanowi, iż w wypadkach wymagających wiadomości specjalnych sąd
może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia opinii. Na jego
podstawie dowód z opinii biegłego podlega ocenie sądu przy zastosowaniu art.
233 § 1 k.p.c., według właściwych dla jej przedmiotu kryteriów zgodności z
zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw
teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości
wyrażonych w niej wniosków. Nie budzi wątpliwości, że w sprawie, której
przedmiotem jest prawo do renty z ubezpieczenia społecznego, warunkująca
powstanie tego prawa ocena niezdolności do pracy w zakresie wymagającym wia-
domości specjalnych musi znaleźć oparcie w dowodzie z opinii biegłych posiadają-
cych odpowiednią wiedzę medyczną adekwatną do rodzaju schorzeń
ubezpieczonego (por. np. wyroki Sądu Najwyższego z: 12 kwietnia 2000 r., II UKN
498/99, OSNAP 2001 nr 19, poz. 597; 7 lipca 2005 r., II UK 277/04, OSNP 2006 nr
56, poz. 97 oraz powołane w nim orzecznictwo; z 14 marca 2007, III UK 130/06).
W rozpoznawanej sprawie zarzucane w skardze naruszenie tego przepisu
wystąpiło. Sąd Apelacyjny oparł ustalenia faktyczne i ostateczną ocenę prawną na
opinii biegłego specjalisty laryngologa – E. F., zgodnej co do tego, że schorzenia
odwołującej się nie ograniczają jej zdolności do pracy na stanowisku - nauczyciela,
pedagoga. Dochodząc bowiem do wniosku, że ubezpieczona jest zdolna do pracy
zgodnej z jej kwalifikacjami, Sąd Apelacyjny nie wyraził innego poglądu niż
5
wynikający z opinii biegłej w kwestiach faktycznych wymagających wiadomości
specjalnych (wiedzy medycznej), w sytuacji gdy ubezpieczona wnioskowała o
powołanie innych biegłych, a opinia której Sąd dał wiarę nie rozstrzygała
podstawowej kwestii, czy ubezpieczona zdolna jest do długotrwałego używania
aparatu mowy w związku z wykonywaniem obowiązków nauczyciela. Okoliczność
ta istotna była zważywszy na okoliczność, iż ubezpieczona wskazywała na
dolegliwości objawiające się uczuciem suchości krtani oraz czasowym zanikiem
głosu. Ponadto z przedmiotowej opinii wynika, że w kwestii oceny wydolności
głosowej biegła nie przeprowadziła specjalistycznych badań przedmiotowych z
zakresu foniatrii lecz zdała się na ocenę innej biegłej sądowej, pomimo braku
dokumentacji fotograficznej, zawartej w opinii z dnia 22 lipca 2006 r., która
stwierdzała u badanej pełne zwarcie fonacyjne, przy istniejących wówczas
zmianach przerostowych fałdów.
Dokonanie takiej oceny, zważywszy na wskazane braki stało w kolizji z art.
278 § 1 k.p.c. Należy bowiem stwierdzić, że ocena niezdolności do pracy, w
zakresie dotyczącym naruszenia sprawności organizmu i wynikających stąd ograni-
czeń możliwości wykonywania pracy na podstawie wiadomości specjalnych (opinii
biegłego z zakresu medycyny) musi uwzględniać takie elementy, jak zwłaszcza
poziom kwalifikacji ubezpieczonego, możliwości zarobkowania w zakresie tych
kwalifikacji, możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy
oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i
charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i pre-
dyspozycje psychofizyczne (art. 12 ust. 1 i 3 oraz art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 17
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych,
Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm. w związku z art. 278 § 1 k.p.c.). Ocena ta
ma charakter prawny, stanowiąc subsumcję stanu faktycznego do norm prawnych i
może jej dokonać wyłącznie Sąd na podstawie wyczerpującej opinii biegłego -
rozstrzygającej istotne ze względu na kwalifikacje zawodowe i charakter pracy
badanej osoby, kwestie natury zdrowotnej (medycznej), co w niniejszej sprawie na
skutek wskazanych braków opinii biegłego było niemożliwe.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.