Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 281/08
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 lutego 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Beata Gudowska
w sprawie z powództwa J. K.
przeciwko Skarbowi Państwa - Szefowi Wojewódzkiego Sztabu Wojskowego w P.,
Komendantowi Wojskowej Komendy Uzupełnień w K.
z udziałem Głównego Urzędu Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 lutego 2010 r.,
skargi kasacyjnej powoda od postanowienia Sądu Okręgowego w P.
z dnia 26 czerwca 2008 r.,
oddala skargę kasacyjną i nie obciąża powoda kosztami
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 26 czerwca 2008 r., Sąd Okręgowy – Sąd Pracy w
P., oddalił zażalenie powoda J. K. na postanowienie Sądu Rejonowego w P. z dnia
7 marca 2008 r., przekazujące sprawę według właściwości Szefowi Wojewódzkiego
Sztabu Wojskowego w P. wobec stwierdzenia niedopuszczalności drogi sądowej
(art. 464 § 1 k.p.c.) w sprawie z jego powództwa przeciwko Skarbowi Państwa –
Szefowi Wojewódzkiego Sztabu Wojskowemu w P. i Komendantowi Wojskowej
Komendy Uzupełnień w K. o zapłatę. Sąd drugiej instancji uznał za trafne
stanowisko, iż niedopuszczalna jest droga sądowa dla dochodzenia przez powoda
będącego żołnierzem zawodowym uposażenia w kwocie 50801,08 zł należnego mu
za okres faktycznego pozostawania poza służbą, wraz z odsetkami ustawowymi.
Sąd Okręgowy powołał się na uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2007
r., III CZP 106/07, (OSNC 2008 nr 12, poz. 134), którą w pełni zaakceptował,
stwierdzając że ujednoliciła ona rozbieżną dotąd praktykę orzeczniczą sądów i to
nie tylko w sprawach o odsetki ustawowe od uposażenia należnego żołnierzowi
zawodowemu, ale także we wszystkich innych sprawach określonych w ustawie z
dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz.U. Nr 179,
poz. 1750 ze zm.), bowiem rozstrzygnęła, że podlegają one, zgodnie z art. 8 ust. 1
tej ustawy, rozpoznaniu w postępowaniu administracyjnym.
Stan faktyczny sprawy jest niesporny, powód domagał się kwoty 50801,08 zł
wraz z ustawowymi odsetkami, która to kwota stanowiła po części równowartość
świadczeń finansowych należnych mu z tytułu pełnienia zawodowej służby
wojskowej, których wypłaty organy wojskowe odmówiły, wykorzystując
cywilnoprawne instytucje świadczenia nienależnego oraz potrącenia (29984,18 zł),
oraz równowartość skapitalizowanych odsetek za zwłokę w wypłacie należności
finansowych (20816,90 zł).
Powyższe postanowienie zaskarżył skargą kasacyjną pełnomocnik powoda i
zarzucając naruszenie prawa materialnego - art. 8 ust. 1 i 104 ustawy z dnia 11
września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych poprzez jego błędną
wykładnię, polegającą na przyjęciu, że: „przepisy te wskazują na administracyjny
tryb postępowania we wszelkich sprawach uregulowanych w ustawie (w tym
3
uposażenia i odsetek od należności finansowych), podczas gdy tryb ten
przewidziany jest tylko w przypadkach, w których istnieje szczególny przepis
ustawy wskazujący na obowiązek wydania decyzji administracyjnej, zaś przepisy
dotyczące uposażenia (art. 71-73 ustawy) i odsetek (art. 75 ust. 3 ustawy) nie
zawierają takiego upoważnienia”, „powód ma możliwość zaspokojenia swoich
roszczeń w trybie administracyjnym, podczas gdy w niniejszej sprawie nie jest to
możliwe (albowiem przepisy nie zezwalają na wydanie w przedmiocie świadczeń
należnych powodowi jako żołnierzowi zawodowemu decyzji konstytutywnej, od
której powód mógłby odwołać się do sądu administracyjnego)”, „o potrąceniu na
podstawie przepisów kodeksu cywilnego mogą - w formie przewidzianej w kodeksie
postępowania administracyjnego - orzekać organy administracyjne ewentualnie
sądy administracyjne, przez co powód ma możliwość zaskarżenia działań organów
wojskowych w tym zakresie w postępowaniu administracyjnym, oraz naruszenie
przepisów postępowania – mające istotny wpływ na wynik sprawy – art. 464 § 1 k.p.c.
poprzez „nieuzasadnione zastosowanie w sprawie, będące konsekwencją błędnego
uznania niniejszej sprawy za sprawę pracowniczą (w rozumieniu przepisów K.p.c.),
podczas gdy sąd pracy nie jest właściwym do rozpoznania powództwa zgłoszonego
w niniejszej sprawie”, art. 199 k.p.c. w związku z art. 1 k.c. poprzez „błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w sprawie, w wyniku których przyjęto, że w
niniejszej sprawie droga sądowa jest niedopuszczalna, albowiem rozpoznawana
sprawa nie jest sprawą cywilną (w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania
cywilnego), a sprawą administracyjną, która powinna być rozpoznawana na drodze
postępowania administracyjnego. Tymczasem powodowi przysługuje droga sądowa
do dochodzenia od pozwanego należności objętych pozwem”, art. 1991
k.p.c.
poprzez „niezastosowanie w niniejszej sprawie, podczas gdy w przedmiotowym
sporze mamy do czynienia właśnie z sytuacją, o której mowa w w/w przepisie,
albowiem organy wojskowe odmówiły rozpoznania sprawy w toku wszczętego
przez powoda postępowania administracyjnego, w konsekwencji czego Sąd, nawet
jeśli uznał, że właściwym do jej rozpatrzenia jest organ administracji publicznej lub
sąd administracyjny, powinien był rozpoznać sprawę merytorycznie”, wniósł o
uchylenie w całości zaskarżanego postanowienia Sądu Okręgowego oraz
orzeczenia Sądu Rejonowego z dnia 7 marca 2008 r. i przekazanie sprawy do
4
rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, zwolnienie powoda w całości od opłaty
sądowej od niniejszej skargi, oraz orzeczenie o kosztach postępowania.
W odpowiedzi na skargę, pełnomocnik pozwanego Skarbu Państwa
reprezentowanego przez Wojewódzki Sztab Wojskowy w P. i Wojskową Komendę
Uzupełnień w K., wniósł o oddalenie skargi z zasądzeniem kosztów postępowania
kasacyjnego, powołując się na stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy w uchwale
z dnia 18 listopada 2009 r. II PZP 7/09, zarzucając nadto, że w dotychczasowym
postępowaniu organy administracji wojskowej nie uznały się za niewłaściwe
zgodnie z przepisami k.p.a. (nie wydały postanowienia o zwrocie podania na
podstawie art. 66 § 3 zdanie 2 k.p.a.).
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Okoliczności faktyczne rozpoznawanej sprawy nie budzą wątpliwości, sporna
pozostawała ich ocena w świetle przepisów prawa. W sprawie o podobnym stanie
faktycznym, II PK 279/08, podzielając wskazane w skardze kasacyjnej wątpliwości
interpretacyjne, Sąd Najwyższy postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2009 r.
przedstawił do rozstrzygnięcia w powiększonym składzie zagadnienie prawne –
„czy dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie o roszczenia żołnierza
zawodowego dotyczące wypłaty potrąconej części uposażenia i odsetek
ustawowych od tej należności, a w przypadku odpowiedzi twierdzącej, czy do ich
rozpoznania właściwy jest Sąd Pracy?".
W uchwale siedmiu sędziów z dnia 18 listopada 2009 r. II PZP 7/09
(niepublikowana) Sąd Najwyższy orzekł iż „w sprawach o roszczenia żołnierza
zawodowego o potrąconą część uposażenia i o odsetki za zwłokę w wypłacie
uposażenia droga przed sądem powszechnym jest niedopuszczalna, chyba że
uprzednio organ administracji wojskowej lub sąd administracyjny uznały się w tych
sprawach za niewłaściwe (art. 2 § 3 i art. 1991
k.p.c.); wówczas właściwy jest sąd
pracy”.
W powoływanej uchwale, której argumentację Sąd rozpoznający sprawę w
całości podziela, wskazano na ustalone ostatnio orzecznictwo Sądu Najwyższego
oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego, jednolicie przyjmujące, że żołnierz
zawodowy może dochodzić potrąconej części uposażenia i odsetek za jego wypłatę
ze zwłoką przed sądami administracyjnymi. Tak w odniesieniu do obu roszczeń
5
wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 2 lipca 2008 r., II PK 8/08 oraz
II PK 10/08 i z dnia 25 września 2008 r., II PK 55/08 (wszystkie niepublikowane). W
wyrokach tych podzielono pogląd wyrażony w uchwale z dnia 29 listopada 2007 r.,
III CZP 106/07 (OSNC 2008 nr 12, poz. 134) o rozpoznaniu w drodze
administracyjnej roszczenia żołnierza zawodowego o wypłatę odsetek ustawowych.
Właściwość sądownictwa administracyjnego w tej sprawie przyjął także Naczelny
Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 20 lutego 2007 r., I OSK 1785/06 i w
wyroku z dnia 22 lipca 2009 r., I OSK 1455/08 (oba niepublikowane). Jest to
zgodne z bardziej ogólnym poglądem wyrażonym w uzasadnieniu uchwały składu
siedmiu sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 kwietnia 2006 r., I
OSP 3/06 (OSNA/WSA 2006 nr 6, poz. 69). Stwierdzono w niej, że z tytułu prawa
do uposażenia żołnierzowi zawodowemu przysługuje roszczenie (art. 75 ust. 1
ustawy), o którym rozstrzygają właściwe organy wojskowe w drodze decyzji
(rozkazu personalnego), od której można wnieść skargę do sądu administracyjnego
(art. 8 ust. 1 ustawy). W związku z powyższym, w odniesieniu do obu omawianych
roszczeń sąd powszechny może być właściwy tylko wyjątkowo. Jego właściwość
może wynikać z art. 1991
k.p.c., według którego sąd nie może odrzucić pozwu z
tego powodu, że do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracji
publicznej lub sąd administracyjny, jeżeli organ administracji publicznej lub sąd
administracyjny uznały się w tej sprawie za niewłaściwe. Przepis ten ma na celu
zapobieżenie negatywnym sporom kompetencyjnym i został wprowadzony w
związku ze zniesieniem Kolegium Kompetencyjnego przy Sądzie Najwyższym
(skreślenie działu V Kodeksu postępowania administracyjnego przez art. 4 pkt 7
ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o
ustroju sądów administracyjnych i ustawę – Prawo o postępowaniu przed sądami
administracyjnymi, Dz.U. Nr 153, poz. 1271 ze zm.). Przyjęcie poglądu o
właściwości sądów administracyjnych do rozpoznania spraw żołnierzy zawodowych
o uposażenie i odsetki od tego świadczenia oznacza więc, że jeżeli organ wojskowy
lub sąd administracyjny błędnie uznał się za niewłaściwy w tych sprawach, to
obowiązany jest je rozpoznać sąd powszechny.
Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 39814
k.p.c., orzeczono jak w
sentencji.
6
O kosztach orzeczono po myśli art. 102 k.p.c.