Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 33/09
POSTANOWIENIE
Dnia 10 lutego 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Beata Gudowska
w sprawie z powództwa Ł. C.
przeciwko W. Sp. z o.o. z siedzibą w L.
o ustalenie istnienia stosunku pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 lutego 2010 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w S.
z dnia 3 listopada 2009 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 19 czerwca 2009 r. oddalił apelację
pozwanej „W." Sp. z o.o. oraz zasądził od pozwanej na rzecz powoda Ł. C. 150 zł
tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.
15 września 2009 roku skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożyła
pozwana, zaskarżając wyrok Sądu Okręgowego w całości. W skardze kasacyjnej
zarzucono naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 378 § 1 k.p.c. oraz art. 386
§ 2 k.p.c. polegające na nieuwzględnieniu z urzędu przez Sąd Okręgowy
nieważności postępowania przed Sądem I instancji, która wynikać miała z
2
pozbawienia pozwanej możności obrony swoich praw w istotnej części
postępowania wskutek przeprowadzenia dowodu oraz rozprawy poprzedzającej
wydanie wyroku pomimo wadliwego zawiadomienia i nieobecności strony
pozwanej na posiedzeniu wbrew swej woli.
Wnoszono o: 1) uchylenie w całości zaskarżonego wyroku Sądu
Okręgowego; 2) uchylenie w całości poprzedzającego go wyroku Sądu
Rejonowego w C. z dnia 9 stycznia 2009 r.; 3) przekazanie sprawy Sądowi
Rejonowemu w C. lub równorzędnemu do ponownego rozpoznania i
rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za wszystkie instancje, ewentualnie
uchylenie w całości zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania.
Wnosząc skargę kasacyjną, pełnomocnik pozwanego powołał się na
udzielone mu pełnomocnictwo znajdujące się w aktach sprawy (k. 25). W opinii
Sądu Okręgowego nie obejmuje ono umocowania do sporządzenia i wniesienia
skargi kasacyjnej i do reprezentowania pozwanego przed Sadem Najwyższym.
Zarządzeniem z dnia 15 października 2009 roku wezwano pozwaną do
usunięcia braku formalnego skargi kasacyjnej poprzez złożenie pełnomocnictwa
procesowego udzielonego sporządzającemu skargę radcy prawnemu, które
upoważnia do wniesienia skargi kasacyjnej i do reprezentacji pozwanej przed
Sądem Najwyższym. W zarządzeniu wyznaczono termin 7 dni, pod rygorem
odrzucenia skargi kasacyjnej (art. 871
§ 1 k.p.c. i art. 3985
§ 2 k.p.c.).
23 października 2009 r. pozwana przedłożyła pełnomocnictwo z 20
października 2009 r. dla radcy prawnego W. L. do wniesienia skargi kasacyjnej
oraz reprezentowania jej przed Sądem Najwyższym w niniejszej sprawie (karta
232).
Sąd Okręgowy postanowieniem z dnia 3 listopada 2009 r. odrzucił skargę
kasacyjną. W uzasadnieniu podkreślono, że zgodnie z art. 871
§ 1 k.p.c. w
postępowaniu przed Sądem Najwyższym obowiązuje zastępstwo stron przez
adwokatów lub radców prawnych. Zastępstwo to dotyczy także czynności
procesowych związanych z postępowaniem przed Sądem Najwyższym a
podejmowanych przed sądem niższej instancji.
3
W sprawie skarga kasacyjna została podpisana przez radcę prawnego. Nie
dołączono jednak pełnomocnictwa. Niedołączenie do skargi kasacyjnej
pełnomocnictwa adwokata lub radcy prawnego, który sporządził skargę, jest
brakiem formalnym, który może być uzupełnione w trybie art. 3986
§ 1 w zw. z art.
126 § 3 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 1999 roku, II UZ
30/99, OSNAPiUS 2000, nr 20, poz. 766).
Według art. 126 § 1 pkt 1 k.p.c. w każdym piśmie procesowym należy
zamieścić m. in. imię i nazwisko oraz podpis pełnomocnika. Jeżeli pismo wnosi
pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa, należy do niego - zgodnie
z § 3 tego przepisu - dołączyć pełnomocnictwo. Zaniechanie spełnienia tych
obowiązków jest uznawane za brak formalny pisma procesowego uzupełniany na
podstawie art. 130 § 1 k.p.c.
Skarga kasacyjna jest szczególnym pismem procesowym, do którego ma
zastosowanie art. 126 § 3 k.p.c. Niedołączenia pełnomocnictwa brakiem formalnym
podlegającym uzupełnieniu w trybie art. 130 § 1 w zw. z art. 3986
§ 1 k.p.c. in
principio i art. 126 § 3 k.p.c. Nieuzupełnienie tego braku w terminie powoduje
odrzucenie skargi kasacyjnej na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c.
Wykonując w terminie zobowiązanie Sądu, przedłożono pełnomocnictwo dla
radcy prawnego ale uprawniające go do sporządzenia skargi kasacyjnej i
reprezentacji przed Sądem Najwyższym od 20 października 2009 r.
Pełnomocnictwo to nie sanuje braku formalnego związanego ze sporządzona
skarga kasacyjna wniesioną 15 września 2009 r.
Samo opatrzenie pisma zawierającego skargę kasację pieczątkami i
podpisami osoby posiadającej kwalifikacje adwokata lub radcy prawnego może
dowodzić tylko faktu sporządzenia skargi kasacyjnej przez osobę uprawnioną. Nie
jest jednak równoznaczne z wykazaniem, że autor skargi kasacyjnej posiada
pełnomocnictwo do jej sporządzenia i wniesienia oraz do reprezentacji przed
Sądem Najwyższym.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/7, OSNC
2008, nr 11, poz. 122, stwierdził, że „pełnomocnictwo procesowe nie obejmuje z
samego prawa umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej i udziału w
postępowaniu kasacyjnym”. Pełnomocnik pozwanego reprezentujący go przed
4
Sadem I i II instancji nie był uprawniony do wniesienia skargi kasacyjnej z 14
września 2009 r.
Zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego z dnia 3 listopada 2009 r. o
odrzuceniu skargi wniosła pozwana. Postanowienie zaskarżono w całości,
zarzucając: 1) naruszenie art. 92 i art. 91 k.p.c. w zw. z art. 65 k.c. oraz art. 1 i 2
k.p.c. odpowiednio przez ich niezastosowanie i niewłaściwe zastosowanie oraz
przyjęcie, że udzielone w sprawie pełnomocnictwo ogólne z 15 stycznia 2002 r.
stanowi pełnomocnictwo procesowe w rozumieniu art. 91 k.p.c. i nie obejmuje
uprawnienia do wniesienia skargi kasacyjnej i reprezentowania pozwanego przed
Sądem Najwyższym, podczas gdy z jego treści wynika, że zostało ono udzielone w
trybie art. 92 k.p.c. i swym zakresem obejmuje również upoważnienie do wniesienia
skargi kasacyjnej i występowania przed tym Sądem; 2) naruszenie art. 103 § 1 k.c.
w zw. z art. 92 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie oraz przyjęcie, że
oświadczenie pozwanego z 20 października 2009 r. nie stanowi potwierdzenia
czynności procesowych podjętych przez radcę prawnego w niniejszej sprawie
przed 20 października 2009 r.
Wniesiono o: 1) uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał
postanowienie lub innemu sądowi równorzędnemu, ewentualnie uchylenie
zaskarżonego postanowienia i orzeczenie co do istoty sprawy; 2) zasądzenie od
powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania zażaleniowego, w tym
kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, względnie
pozostawienie sądowi II instancji orzeczenia o tych kosztach.
Z zażaleniu podkreślono przede wszystkim, że wnosząc skargę kasacyjną,
pełnomocnik pozwanego powołał się na dołączone przy pierwszej czynności
procesowej przed Sądem Rejonowym pełnomocnictwo pozwanego z 15 stycznia
2002 r. Z treści wynika, że pełnomocnictwo obejmuje reprezentowanie pozwanej
przed sądami oraz innymi organami rozpatrującymi spory we wszystkich sprawach
cywilnych, gospodarczych i administracyjnych oraz przed Naczelnym Sądem
Administracyjnym, a także umocowanie do odbioru wszelkich należności. Treść
tego pełnomocnictwa wykracza poza zakres pełnomocnictwa procesowego (art. 91
5
k.p.c.) i powinno być oceniane zgodnie z art. 92 k.p.c., tj. według treści tego
pełnomocnictwa oraz przepisów prawa cywilnego.
Art. 92 k.p.c. nie daje podstawy do wniosku, że pełnomocnictwo szersze niż
procesowe musi szczegółowo wymieniać wszystkie czynności, do których
dokonania pełnomocnik jest uprawniony. Wystarczy, gdy z oświadczenia
mocodawcy wynika, że pełnomocnik jest umocowany do ich dokonywania
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 2009 r., III PZ 3/09, LEX nr
509017)
Z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2008 r. wynika, że
dopuszcza się, że strona na początku postępowania udziela umocowania także do
wniesienia skargi kasacyjnej i występowania w postępowaniu kasacyjnym. Intencją
pozwanej i pełnomocnika było bardzo szerokie ujęcie zakresu umocowania, które
miało obejmować reprezentację przed m.in. wszystkimi sądami orzekających w
sprawach cywilnych.
Strony pozostają w stosunku pełnomocnictwa już od wielu lat, a udzielone w
2002 r. pełnomocnictwo nigdy nie wygasło ani nie zostało odwołane. Wola stron
obejmowała i nadal obejmuje pełnomocnictwo, które wykracza poza zakres
pełnomocnictwa procesowego udzielonego „w konkretnej sprawie".
Strony posłużyły się ogólnym pojęciem „sądu", a nie „sądu powszechnego”
przez co wskazały szeroki zakresu umocowania. Posługując się pojęciem „sądu"
strony nie nadały mu innego znaczenia niż przyjęte na gruncie krajowego systemu
prawa. Skoro zgodnie z art. 175 ust. 1 Konstytucji RP wymiar sprawiedliwości
sprawują Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne oraz sądy
wojskowe, to w konstytucyjnym ujęciu do pojęcia sądów zaliczany jest również Sąd
Najwyższy.
Pełnomocnictwo z 2002 r. zostało udzielone przed nowelizacją z 22 grudnia
2004 r., która dotychczasową kasację zastąpiła skarga kasacyjna. Skoro pod
rządem obowiązujących w dacie sporządzenia pełnomocnictwa przepisów intencją
stron było objęcie treścią pełnomocnictwa wszystkich postępowań sądowych i
administracyjnych przed sądami, w tym także postępowania przed Sądem
Najwyższym, zmiana ustawy nie mogły tej woli podważyć, czy doprowadzić do
wygaśnięcia pełnomocnictwa lub ograniczenia jego zakresu.
6
W treści pełnomocnictwa wyszczególniono kompetencję pełnomocnika do
występowania przed Naczelnym Sądem Administracyjnym. W dacie sporządzenia
pełnomocnictwa obowiązywała ustawa z dnia 11 maja 1995 roku o Naczelnym
Sądzie Administracyjnym (Dz.U. z 1995 r. Nr 74 poz. 368 ze zm.). Zgodnie z jej art.
1 istotą działalności Naczelnego Sądu Administracyjnego była sądowa kontrola
wykonywania administracji publicznej. W celu dopełnienia zakresu umocowania
pełnomocnika Naczelny Sąd Administracyjny został wprost wymieniony.
Opatrzenie pełnomocnictwa datą stwarza jedynie domniemanie umocowania
pełnomocnika do podejmowania czynności procesowych dopiero od tego dnia.
Takie domniemanie może zostać obalone przez wykazanie, że pełnomocnictwo
zostało udzielone wcześniej (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada
2005 r., I CZ 98/2005, LEX nr 186723). Sąd Okręgowy nie rozważył treści
oświadczenia z 20 października 2009 r. z punktu widzenia uregulowania art. 103 §
1 k.c. w zw. z art. 92 k.p.c. Wobec załączonego do akt sprawy pełnomocnictwa
ogólnego z 2002 r. obejmującego swoim zakresem reprezentację pozwanego
przed wszystkimi sądami we wszystkich sprawach cywilnych, które nigdy nie
zostało odwołane ani nie wygasło, pozostaje w sprzeczności z wolą stron oraz
okolicznościami, w których pełnomocnictwo zostało złożone twierdzenie, iż dopiero
z dniem 20 października 2009 r. spółka „W.” udzieliła pełnomocnikowi umocowania
do wniesienia skargi kasacyjnej w niniejszej sprawie. Trudno rozsądnie
utrzymywać, że wobec wieloletniego reprezentowania interesów spółki w
postępowaniu sądowym i pozasądowym oraz udzielonego już uprzednio
szerokiego pełnomocnictwa ogólnego z 2002 r. intencją pozwanego było złożenie
oświadczenia, które doprowadzi do odrzucenia wniesionej skargi kasacyjnej. W
wykonaniu zobowiązania Sądu Okręgowego do przedstawienia pełnomocnictwa i
zgodnie z treścią tego zobowiązania pozwany przedstawił żądany przez Sąd
dokument. Opatrzenie go datą miało jedynie charakter porządkowy, ponieważ
pełnomocnictwo zostało udzielone wcześniej, tj. 15 stycznia 2002 r.
W zażaleniu powoływano się również na postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 13 maja 2009 r., III PZ 3/09, LEX nr 509017, w którym w opinii wnoszącego
zażalenie Sąd Najwyższy wyraził pogląd o odchodzeniu od nadmiernego
7
formalizmu przy formułowaniu treści pełnomocnictwa do reprezentowania przed
Sądem Najwyższym.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Skarga kasacyjna pozwanej spółki została odrzucona przez Sąd Okręgowy
ze względu na to, że nie zostało do niej dołączone wymagane pełnomocnictwo.
Zdaniem tego sądu dołączone pełnomocnictwo, w wykonaniu zarządzenia sądu,
uprawniało radcę prawnego do sporządzenia skargi kasacyjnej i reprezentowania
strony przed Sądem Najwyższym od dnia 20 października 2009 roku. Jednak ze
względu na to, że skarga została wniesiona wcześniej Sąd Okręgowy uznał, że
pełnomocnictwo to nie sanowało braku formalnego związanego ze sporządzoną
skargą. Na tej podstawie, w oparciu o art. 3986
§ 2 k.p.c., skarga została
odrzucona.
Wstępnie należy zauważyć, że uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca
2008 r., III CZP 142/07 nie może stanowić jedynego oparcia dla rozstrzygnięcia
istoty sprawy. W uchwale tej Sąd Najwyższy stwierdził bowiem, że pełnomocnictwo
procesowe nie obejmuje z samego prawa umocowania do wniesienia skargi
kasacyjnej i udziału w postępowaniu kasacyjnym.
Natomiast rozstrzygnięcie rozważanego problemu w niniejszych
okolicznościach faktycznych dotyczy innej kwestii. Należy tu bowiem rozstrzygnąć,
czy dopuszczalna jest konwalidacja braku formalnego skargi kasacyjnej w postaci
nienależytego umocowania pełnomocnika. Problem ten został jednoznacznie
rozstrzygnięty w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 23
stycznia 2009 r., III CZP 118/08, OSNC 2009, nr 67, poz. 76. W uchwale tej
stwierdzono, że brak formalny pisma procesowego w postaci nienależytego
umocowania pełnomocnika może być usunięty potwierdzeniem strony dokonanych
przez niego czynności. W tym celu sąd powinien wyznaczyć stronie odpowiedni
termin.
Można w tym miejscu stwierdzić, że w okresie poprzedzającym wydanie
powyższej uchwały w doktrynie i orzecznictwie dominował pogląd o
dopuszczalności następczego potwierdzenia czynności procesowych dokonanych
bez właściwego umocowania. Były jednak także prezentowane poglądy odmienne.
8
W chwili obecnej należy więc przyjąć, że osoba która może być
pełnomocnikiem a jedynie nie wykazała należycie swego umocowania może
usunąć ten brak następczo potwierdzając swoje pełnomocnictwo. Taki brak
formalny może więc być usunięty przez stronę ze skutkiem ex tunc (por. też
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2009 r., III UZ 4/09).
Ostatecznie należało uznać, że data widniejąca na pełnomocnictwie nie może
przesądzać o tym, że wcześniej strona nie miała woli sporządzenia i wniesienia
skargi, gdyż w tym przypadku nie mogłoby dojść do udzielenia właściwego
pełnomocnictwa. Można też zauważyć, że w takich przypadkach problem by nie
wystąpił gdyby na pełnomocnictwie wpisano datę wsteczną. Jest oczywiste, że nie
należy zmuszać uczestników postępowania do tego rodzaju działań.
Z powyższych względów, na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art.
39815
§ 1 k.p.c., orzeczono jak w sentencji postanowienia.