Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 298/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 kwietnia 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Romualda Spyt (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa J. B., J. D.-K., M. M., P. Ł., M. J., R. W.
przeciwko T. S., M. W. i S. M.
o ustalenie istnienia stosunku pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 19 kwietnia 2010 r.,
skargi kasacyjnej powódek J. D.-K. i P. Ł. od wyroku Sądu Okręgowego w J.
z dnia 10 czerwca 2009 r.,
oddala skargi kasacyjne.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy w Z. wyrokiem z dnia 24 lutego 2009 r., uwzględniając
powództwo przeciwko T. S. (i oddalając powództwo przeciwko M. W. i S. M.),
ustalił istnienie stosunku pracy pomiędzy tym pozwanym a J. B., J. D. – K., M. M.,
P. Ł., M. J., R. W.
Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy w Z. oparł na następujących
ustaleniach i wnioskach. Pozwany T. S., pełniący funkcję komornika, zatrudniał
wszystkich powodów najpierw na podstawie umowy o pracę na okres próbny, a
następnie na czas nieokreślony. Świadczyli oni pracę w kancelarii komorniczej
położonej w Z. przy ul. Ż. Lokal, w którym prowadzona była kancelaria był
wynajmowany przez pozwanego od R. W. na warunkach określonych umową
najmu z dnia 5 września 2005 r. W dniu 1 lutego 2008 r. do umowy aneksem
wprowadzono postanowienie, że umowa najmu rozwiąże się z dniem przekazania
kancelarii innemu komornikowi lub asesorowi w związku z odwołaniem T. S. z
pełnienia funkcji komornika przy Sądzie Rejonowym w Z. i przeniesienia go do
innego rewiru komorniczego. Zmiana ta weszła w życie z dniem 1 marca 2008 r. W
dniu 6 marca 2008 r. T. S. złożył w trybie art. 15b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.
o komornikach sądowych i egzekucji (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 167, poz.
1191, ze zm.) wniosek o przeniesienie z zajmowanego stanowiska na stanowisko
komornika przy Sądzie Rejonowym w S. Decyzją Ministra Sprawiedliwości z dnia
28 maja 2008 r. pozwany został przeniesiony na stanowisko komornika przy Sądzie
Rejonowym w S. Pismem z dnia 29 sierpnia 2008 r. prezes Sądu Apelacyjnego
został poinformowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości, że decyzja z dnia 28
maja 2008 r. jest ostateczna. Pismem z dnia 5 września 2008 r. prezes Sądu
Apelacyjnego zlecił M. W. na podstawie art. 26 i 27 w związku z art. 15b ustawy o
komornikach sądowych i egzekucji zastępcze pełnienie obowiązków komornika
sądowego przy Sądzie Rejonowym w Z. w kancelarii komorniczej prowadzonej
dotychczas przez T. S. do czasu objęcia kancelarii przez nowego komornika.
Pismem z dnia 5 września 2008 r. Izba Komornicza we W. zleciła przejęcie nadzoru
przy przekazywaniu kancelarii komorniczej T. S. zastępcy komornika w osobie M.
W. - komornikom wizytatorom J. W. i T. M. Przekazanie rewiru ustalono na dzień 10
września 2008 r. Przejmowanie odbywało się w obecności wizytatorów pod
nieobecność T. S. i polegało wyłącznie na kompletowaniu i przejmowaniu przez
3
pozwanego M. W. czynnych akt egzekucyjnych. Akta osobowe pracowników nie
zostały przekazane zastępcy. W dniu 11 września 2008 r. powódka P. Ł. otrzymała
sms-a od T. S., który poprosił o rozpoczęcie pakowania jego rzeczy i komputerów
stanowiących wyposażenie kancelarii. Jednocześnie poinformował, że w
poniedziałek 15 września 2008 r. wyda pracownikom dokumenty związane z
zatrudnieniem, że mogą oni składać oferty pracy do komornika W., jak również
zapraszał do siebie do S. W dniu 15 września 2008 r. pozwany T. S. przybył do
kancelarii i oświadczył pracownikom, że nie jest już ich pracodawcą, jednocześnie
proponując pracę w S. Następnie polecił powódce M. J. sporządzić na piśmie
zawiadomienia, z którymi pracownicy mogli się zapoznać, o przejściu zakładu pracy
na innego pracodawcę w trybie art. 231
k.p. W dniu 16 września 2008 r. T. S.
zwrócił wynajmującemu lokal użytkowy wolny od ruchomości stanowiących
wyposażenie kancelarii. Akta komornicze były sukcesywnie przenoszone do
kancelarii zastępcy. Początkowo obowiązki zastępcy pełnił komornik M. W., a po
jego odwołaniu z tej funkcji S. M., który jest asesorem komorniczym zatrudnionym
na podstawie umowy o pracę u komornika M. W.
Uzasadniając swoje stanowisko Sąd Rejonowy podkreślił, że należy
rozróżnić pojęcie zakładu pracy i pojęcie pracodawcy. Z tego powodu Sąd
Rejonowy uznał, że niewątpliwie dla powodów zakładem pracy była kancelaria
komornicza pozwanego T. S., zaś pracodawcą T. S. pełniący funkcję komornika,
jako osoba fizyczna w rozumieniu art. 3 k.p. Powołując się na orzecznictwo Sądu
Najwyższego, Sąd pierwszej instancji uznał, że nie doszło do przejścia kancelarii
jako zakładu pracy na nowego pracodawcę, gdyż kancelaria została fizycznie
zlikwidowana - lokal zwrócono wynajmującemu, wyposażenie kancelarii, sprzęt
komputerowy z oprogramowaniem, serwer zostały zabrane przez pozwanego T. S.
Zastępcy (M. W., S. M.) nie mieli realnej możliwości zarządzania tym zakładem
pracy, tj. korzystania z majątku i kierowania zespołem pracowniczym. Nie zostali
zatem pracodawcami powodów. Także analiza przepisów dotyczących zastępstwa
komorniczego doprowadziła Sąd pierwszej instancji do wniosku, że kancelaria do
czasu jej likwidacji lub objęcia przez nowego komornika (który mógłby
ją ewentualnie przejąć na zasadzie art. 231
k.p.) jest kancelarią zastępowanego
4
komornika, a nie kancelarią zastępcy komornika. Zdaniem Sądu Rejonowego,
zastępca komornika nie przejmuje zakładu pracy w rozumieniu art. 231
k.p.
Pozwany T. S. zaskarżył ten wyrok apelacją, wnosząc o jego zmianę w
poprzez oddalenie wszystkich wniesionych przeciwko niemu powództw,
ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w części dotyczącej ustalenia
istnienia stosunku pracy między powodami i pozwanym i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie przepisów prawa
materialnego w szczególności art. 231
k.p. przez jego niezastosowanie i uznanie,
że w niniejszej sprawie nie nastąpiło przejście zakładu pracy na innego
pracodawcę, jak też uznanie, że dotychczasowy zakład pracy został zlikwidowany,
a także, że zastępcy komornika nie mieli realnej możliwości zarządzania zakładem
pracy wskutek rozwiązania umowy najmu lokalu siedziby zakładu pracy oraz
usunięcia z niego wyposażenia; art. 3 k.p. i art. 31
k.p. przez niewłaściwe
zastosowanie i uznanie, że pozwany jest nadal pracodawcą powodów; art. 27a i art.
3a ustawy o komornikach sądowych i egzekucji przez niewłaściwe zastosowanie i
uznanie, że dopozwani M. W. i S. M. nie prowadzili (nie prowadzą) kancelarii na
własny rachunek, a jedynie zastępują w dokonywaniu pewnych czynności
odwołanego komornika, a także naruszenie przepisów postępowania w
szczególności art. 233 § 1 k.p.c. i art. 328 § 2 k.p.c.
W uzasadnieniu apelacji w szczególności podkreślono, że apelujący w
wyniku odwołania ze stanowiska komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w
Z. utracił prawo do posługiwania się takim tytułem, pieczęcią urzędową, a nade
wszystko utracił możliwość dysponowania składnikami majątkowymi niezbędnymi
do prowadzenia działalności w dotychczasowym zakresie. Zastępca komornika
uzyskał wyłączne prawo do dysponowania środkami pieniężnymi zgromadzonymi w
ramach prowadzonej przez pozwanego kancelarii, na rachunku bankowym w PKO
BP S.A. W tych warunkach, zdaniem apelującego, doszło do przejęcia zakładu
pracy na innego pracodawcę (najpierw pozwanego M. W., a następnie pozwanego
S. M.) w trybie art. 231
§ 1 k.p. z mocy samego prawa.
5
Sąd Okręgowy z J. – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z
dnia 10 czerwca 2009 r. uwzględnił apelację powoda i oddalił skierowane przeciwko
niemu powództwa.
W uzasadnieniu Sąd zauważył, że niezbędnym elementem dla
funkcjonowania komornika jako funkcjonariusza publicznego jest kancelaria
komornika. Kancelarię stanowią nie tylko nieruchomości i ruchomości służące
wykonywaniu funkcji komornika, ale także zatrudnieni pracownicy. Oznacza to, iż
co do zasady to komornik powołany na konkretne stanowisko w konkretnym rewirze
jest pracodawcą zatrudnionych w jego kancelarii pracowników. W ocenie Sądu
Okręgowego nie powinno także budzić wątpliwości, że „zakładem pracy" dla
pracowników w takiej sytuacji jest kancelaria tego komornika w tym rewirze. W
sytuacji, gdy komornik jest odwołany ze stanowiska, a w jego miejsce do pełnienia
obowiązków wkracza zastępca komornika wyznaczony przez prezesa sądu
apelacyjnego, zastępca komornika wkracza także w ogół praw i obowiązków
zastępowanego komornika - przejmuje prowadzone przez niego sprawy, konto
bankowe, a także aparat służący wykonywaniu zadań egzekucyjnych, jakim jest
kancelaria. Przejmuje zatem także pracowników jako nowy pracodawca w
rozumieniu art. 231
k.p., przy czym do tego przejęcia dochodzi nie w związku z
uzgodnieniami pomiędzy zastępcą, a zastępowanym komornikiem jako
pracodawcami, ale z mocy prawa w związku z wyznaczeniem zastępcy, niezależnie
od jego woli.
Wyrok ten został zaskarżony skargami kasacyjnymi przez J. D.-K. i P. Ł. w
całości. Skarżące wniosły o jego uchylenie w całości i zmianę, polegającą na
ustaleniu, iż nadal pracodawcą skarżących na podstawie umowy o pracę na czas
nieokreślony pozostaje pozwany T. S.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucono naruszenie prawa materialnego, tj.
przepisu art. 231
k.p., ujawniające się jego błędnym zastosowaniem, wynikającym z
dokonania przez Sąd Okręgowy w J. wadliwej oceny, iż przekazanie zastępcy
komornika jedynie części składników majątkowych pracodawcy (zadań) zgodnie z
przepisami Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie trybu
postępowania przy likwidacji kancelarii komorniczych z dnia 4 marca 2008 r., przy
równoczesnym zabraniu przez odwołanego komornika środków technicznych i
6
rozwiązaniu umowy najmu zajmowanego przez kancelarię lokalu, tj. elementów
majątku koniecznych dla realizacji powierzonych zadań, może być ocenione jako
przejście zakładu pracy na nowego pracodawcę, art. 27, 27a oraz 27b ustawy z
dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji - poprzez dokonanie
błędnej wykładni wyżej wymienionych przepisów, w wyniku której wadliwo przyjęto,
iż w okresie od dnia wyznaczenia zastępcy komornika w miejsce komornika
odwołanego, aż do dnia powołania nowego komornika w danym rewirze, zastępca
komornika jest samodzielnym pracodawcą w rozumieniu art. 3 k.p., realizującym
zadania w zakresie przewidzianym dla komornika, podczas gdy ustawowe
uregulowanie statusu zastępcy komornika nie przewiduje jego kompetencji do
dokonywania czynności z zakresu prawa pracy w terminie do dnia powołania
nowego komornika oraz zawęża przyznane mu kompetencje wyłącznie do
prowadzenia postępowań dotychczas niezakończonych przez komornika
odwołanego, co nakazuje przyjęcie wniosku, iż tak w zakresie podmiotowym, jak i
przedmiotowym nie może być on uznany za sukcesora odwołanego komornika na
zasadzie przewidzianej w art. 231
k.p.
Jako podstawy wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
skarżące wskazały, iż na tle rozpoznawanej sprawy istnieje konieczność
dokonania wykładni, budzących poważne wątpliwości przepisów prawa, których
stosowanie może doprowadzić do zasadniczych rozbieżności w orzecznictwie
sądów powszechnych. Zwróciły uwagę na istotne wątpliwości prawne, niedające się
wiążąco rozstrzygnąć na podstawie istniejącego dorobku przedstawicieli literatury
doktryny oraz orzecznictwa zarówno sądów powszechnych, jak i Sądu
Najwyższego. Wątpliwości te dotyczą następstwa prawnego zastępcy komornika w
relacjach wynikających ze stosunków pracy nawiązanych przez komornika
odwołanego, przy uwzględnieniu aspektu zakresu przekazania składników majątku
kancelarii komorniczej zastępcy komornika. Drugim zagadnieniem, uzasadniającym
wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, jest konieczność
interpretacji, jaki charakter prawny przypisać należy zastępcy komornika w okresie
opisanym regulacją art. 27, 27a oraz 27b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o
komornikach sądowych i egzekucji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
7
Kodeks pracy nie zawiera definicji pojęcia "przejęcie zakładu pracy". Jego
wykładnia gramatyczna wskazuje, iż oznacza ono każde przejęcie zakładu pracy
rozumianego przedmiotowo (placówki zatrudnienia) przez zakład pracy w ujęciu
podmiotowym (pracodawcę). Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie podkreślał,
że w przypadku zakładów o celach gospodarczych przy wyjaśnieniu istoty aktu
„przejęcia" zasadnicze znaczenie mają elementy i uwarunkowania typu
majątkowego. Natomiast nie mogą one odgrywać dominującej roli tam, gdzie
dochodzi do przejęcia zakładu pracy realizującego cele społeczne, polityczne czy
publiczne. W przypadku takich pracodawców jak np. szkoły, zasadniczymi
elementami dla wyjaśnienia ich istoty (jako pracodawcy), obok organizacji i
majątku, są zadania (por. wyrok z dnia 16 marca 1994 r., I PRN 4/94, OSNAPiUS
1994, nr 3, poz. 42; patrz też: uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 29 kwietnia
1993 r., I PZP 9/93, Przegląd Sądowy 1994, nr 2, str. 58; uchwała z dnia 16
czerwca 1993 r., I PZP 10/93, PiZS 1994, nr 6, str. 73; uchwała z dnia 23
października 1992 r., I PZP 38/92, niepublikowana; wyrok z dnia 18 lutego 1994 r.,
I PRN 2/94, OSNAPiUS 1994, nr 1, poz. 6; wyrok z dnia 10 maja 1994 r., I PRN
19/94, OSNAPiUS 1994, nr 4, poz. 64; wyrok z dnia 17 maja 1995 r., I PRN 15/95,
OSNAPiUS 1995 nr 21, poz. 264). Stanowisko to akceptowane jest w nowszym
orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok z dnia 26 stycznia 2000 r., I PKN
489/99, OSNAPiUS 2001 nr 11, poz. 381 oraz wyrok z dnia 10 października 2003
r. I PK 456/02, OSNP 2004 nr 19, poz.335). W wyroku z dnia 10 października
2003 r., I PK 456/02, podkreśla się, że przejęcie części zakładu pracy pracodawcy
realizującego zadania publiczne, to przede wszystkim przejęcie jego zadań
(kompetencji), a nie składników majątkowych, powołując się przy tym na
orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości: z dnia 19 maja 1992 r., C-
29/91, w sprawie Dr Sophie Redmond Stichting v. Henricus Bartol and Others,
ECR 1992 nr I-3189 oraz z dnia 14 kwietnia 1994 r., C C-392/92, w sprawie
Christel Schmidt v. Spar und Leihkasse Der Fruheren Aemter Bordeesholm, Kiel
und Cronshagen, ECR 1994 nr I-1311). Z powyższych orzeczeń wynika uznanie
(potwierdzenie) prawnej doniosłości praktyki przekazywania zadań (kompetencji)
w oderwaniu od majątku dotychczasowego pracodawcy dla ustalenia przejścia
zakładu pracy na nowego pracodawcę.
8
Nie budzi wątpliwości, że komornik wykonuje powierzone mu przez państwo
funkcje władzy publicznej - jako podstawowy organ egzekucyjny w sprawach
cywilnych (art. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji). Powierzone mu na
mocy art. 2 ust. 3 i 4 tej ustawy obowiązki polegające na, między innymi,
wykonywaniu orzeczeń sądowych oraz innych tytułów wykonawczych wydanych
na podstawie odrębnych przepisów, a także tytułów egzekucyjnych, które zgodnie
z odrębnymi przepisami podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej bez
zaopatrywania ich w klauzulę wykonalności, stanowią zadania publiczne.
Swoje zadania komornik realizuje przy pomocy kancelarii komorniczej (art. 5
ustawy o komornikach sądowych i egzekucji). Podkreślić przy tym należy, że
wykonywanie obowiązków komorniczych przy pomocy kancelarii jest
obowiązkowe. Komornik jest obowiązany w terminie miesiąca od dnia
zawiadomienia o powołaniu utworzyć lub objąć kancelarię i zgłosić o tym
Ministrowi Sprawiedliwości. W przypadku niedokonania tego obowiązku powołanie
traci moc (art. 13 ust. 1 i 2 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji). Koszty
osobowe i rzeczowe związane z prowadzeniem kancelarii stanowią koszty
działalności egzekucyjnej komornika (art. 34 ust. 1 powyższej ustawy). Każda
kancelaria ma zindywidualizowany charakter. Określa ją siedziba, adres, a przede
wszystkim sąd rejonowy (rewir), przy którym komornik wykonuje swoje obowiązki
(art. 17 ustawy). Kancelaria komornika w znaczeniu omawianej ustawy to, ogólnie
rzecz ujmując, zbiór urządzeń biurowych wymaganych przez ustawodawcę przy
prowadzeniu spraw egzekucyjnych (akta spraw oraz urządzenia ewidencyjno-
biurowe i finansowe) w określonym rewirze, na co wskazuje treść rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 4 marca 2008 r. w sprawie trybu postępowania
przy likwidacji kancelarii komorniczych (Dz.U. Nr 43, poz. 261).
W przypadku odwołania komornika jego dotychczasowe obowiązki prezes
właściwego sądu apelacyjnego zleca wyznaczonemu zastępcy komornika,
stosownie do treści art. 26 ust. 1 i 4 i art. 27 ust. 1 ustawy o komornikach sądowych
i egzekucji. Na mocy art. 27 ust. 4 tej ustawy zastępca komornika prowadzi
postępowania w sprawach dotychczas niezakończonych przez odwołanego
komornika do czasu powołania komornika w tym rewirze, co oznacza przejęcie
przez niego czynności odwołanego komornika. Przejęte obowiązki są wykonywane
9
na własny rachunek zastępcy komornika (art. 27a ust. 1 w związku z art. 3a ustawy
o komornikach sądowych i egzekucji) oraz we własnym imieniu. Zastępcy
komornika ustanowionemu w związku z odwołaniem komornika należy się cały
dochód, a dochodem tym są pobrane i ściągnięte w danym miesiącu opłaty
egzekucyjne oraz zwrot wydatków gotówkowych za przejazdy, pomniejszone o
koszty działalności egzekucyjnej komornika i sumy określone w niniejszym artykule,
tj. o opłaty prawomocnie ustalone przed odwołaniem, które należą się odwołanemu
komornikowi (art. 63 ust. 4 i 5 powyższej ustawy).
Byt kancelarii komorniczej nie kończy się z momentem odwołania komornika,
ale dopiero wtedy, kiedy nowopowołany komornik jej nie obejmie, lecz stworzy
własną kancelarię, bo takie alternatywne uprawnienie przewiduje art. 13 ust. 1
ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Jeżeli nowo powołany komornik
utworzy własną kancelarię, zastępca komornika przeprowadza likwidację kancelarii
zastępowanego komornika. W terminie czternastu dni od zakończenia likwidacji
zastępca komornika składa prezesowi właściwego sądu apelacyjnego
sprawozdanie z likwidacji kancelarii, przesyłając odpisy sprawozdania radzie
właściwej izby komorniczej (art. 27a ust. 2 powyższej ustawy). Likwidacja kancelarii
komorniczej następuje po przeprowadzeniu postępowania likwidacyjnego, wraz z
przekazaniem przez zastępcę komornika (likwidatora) spraw w toku powołanemu
komornikowi wraz z urządzeniami ewidencyjnymi niezbędnymi dla prowadzenia
tych spraw oraz spisami akt i urządzeń ewidencyjnych oraz przekazaniem Krajowej
Radzie Komorniczej akt spraw, w których postępowanie zostało zakończone i
zbędnych urządzeń ewidencyjnych, tak jak to stanowią przepisy rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości w sprawie trybu postępowania przy likwidacji kancelarii
komorniczych.
Z powołanych przepisów wynika, że zastępca komornika nie tylko przejmuje
sprawy niezakończone (zadania publiczne), lecz w ślad za nimi obejmuje
tymczasowo zindywidualizowaną kancelarię odwołanego komornika. Objęcie to ma
charakter przymusowy i bezwarunkowy. Zastępca komornika (jeśli jest nim inny
komornik) nie może się zwolnić od tego obowiązku poprzez przeniesienie akt
komorniczych i urządzeń ewidencyjnych do swojej kancelarii i w ten sposób
zakończyć byt kancelarii odwołanego komornika. Takie fizyczne przeniesienie
10
stanowi co najwyżej wyraz organizacji pracy przyjętej przez zastępcę komornika.
Po odwołaniu komornika pozostaje ona nadal odrębną kancelarią przypisaną
określonemu rewirowi, która musi zostać przekazana nowopowołanemu
komornikowi (jeśli wyrazi taką wolę), lub zostać formalnie zlikwidowana. Objęcie
kancelarii nie stanowi natomiast wstąpienia w ogół praw majątkowych odwołanego
komornika związanych z prowadzeniem działalności komorniczej (w tym w prawo
do lokalu kancelarii, prawo do majątku ruchomego stanowiącego jej wyposażenie).
Kwestie organizacyjne związane z dalszym prowadzeniem kancelarii (lokal,
wyposażenie biurowe) obciążają zastępcę komornika. To jemu przypada mu
obowiązek ponoszenia kosztów tej kancelarii, z czym związane jest przyznanie mu
prawa do dochodów z jej prowadzenia. Nota bene nie sposób nie zauważyć, że w
niniejszym stanie faktycznym okoliczność rozwiązania umowy najmu lokalu i
wywiezienie przez pozwanego Tomasza Stefanowskiego wyposażenia kancelarii
nie udaremniło przejęcia zadań komorniczych przez zastępcę komornika.
Z punktu widzenia prawa pracy kancelaria komornicza stanowi jednostkę
organizacyjną pracodawcy – w ujęciu osobowym, materialnym i organizacyjno -
technicznym, w ramach której i za pomocą której pracodawca realizuje swoje
zadania (zakład pracy w ujęciu przedmiotowym). Zatrudnionych w kancelarii
pracowników łączy umowa o pracę z komornikiem i jest on dla tych pracowników
pracodawcą w rozumieniu art. 3 k.p., co wynika wprost z treści art. 36 powyższej
ustawy. Zastępca komornika, przejmując z jednej strony zadania wykonywane
przez tę jednostkę będące jednocześnie zadaniami publicznymi odwołanego
komornika, w zamian za prawo czerpania z nich dochodów, z mocy art. 231
k.p.
staje się stroną w dotychczasowych stosunkach pracy łączących odwołanego
komornika z jego pracownikami. Nie ma przy tym znaczenia, że wynikający z
ustawy o komornikach sądowych i egzekucji zakres kompetencji in abstracto
zastępcy komornika i komornika nie w pełni się pokrywa. Ważne jest to, że
następuje w ten sposób przejęcie obowiązków faktycznie wykonywanych
(konkretnych spraw) przez odwołanego komornika w ramach powierzonych mu
zadań publicznych realizowanych za pomocą kancelarii, a więc za pomocą
zatrudnionych w niej pracowników.
11
Nieuprawnione jest twierdzenie skargi, że zastępca komornika nie jest
samodzielnym pracodawcą w rozumieniu art. 3 k.p. Generalnie jego uprawnienia w
zakresie stosunków pracy nie wynikają z przepisów ustawy o komornikach
sądowych i egzekucji, ale z przepisów Kodeksu pracy. Jako pracodawca jest
wyposażony w kompetencje wynikające z tego aktu prawnego. Skarżący błędnie
przyjmuje, że z przepisu art. 27b ustawy o komornikach sądowych i egzekucji
wynika jakiekolwiek ograniczenie kompetencji zastępcy komornika do dokonywania
czynności z zakresu prawa pracy w stosunku do pracowników. Zgodnie z nim
zastępca komornika, który przeprowadza likwidację kancelarii zmarłego lub
odwołanego komornika, może rozwiązać umowę o pracę zawartą przez
poprzednika z osobą zatrudnioną w tej kancelarii za jednomiesięcznym
wypowiedzeniem. Przepis ten dotyczy także umów zawartych na czas określony.
Nie oznacza to, jak wywodzi skarżący, że zastępcę komornika obowiązuje zakaz
dokonywania takich czynności aż do likwidacji kancelarii. Zresztą, przedstawiając
taki pogląd, skarżący potwierdza jednocześnie status zastępcy komornika -
ograniczonego w swoich czynnościach, ale jednak pracodawcy. Jak trafnie
zauważył Sąd Okręgowy, powyższy przepis stanowi lex specialis w stosunku do
przepisów Kodeksu pracy określających okresy wypowiedzenia (np. art. 36 § 1 k.p.)
i umożliwia rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej na czas
określony niezawierającej klauzuli o możliwości jej wcześniejszego rozwiązania. Co
więcej, przepis ten wskazuje wprost, że komornik z momentem odwołania nie jest
już pracodawcą swoich dotychczasowych pracowników. W przeciwnym razie
jakiekolwiek ingerowanie zastępcy komornika w stosunki pracy pracowników
zatrudnionych w kancelarii byłoby, po pierwsze, zbędne, po drugie, nie wywołałoby
żadnego skutku prawnego, gdyż nie łączyłby ich żaden stosunek prawny z
zastępcą komornika. Z przepisu tego wynika także, a właściwie przede wszystkim,
że stosunki pracy pracowników zatrudnionych w kancelarii odwołanego komornika
nadal trwają i związane są z tą konkretną kancelarią (nadal istniejącą), a takie
kontinuum może wynikać wyłącznie z przejścia zakładu pracy na nowego
pracodawcę.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy na mocy art. 39814
k.p.c. orzekł
jak w sentencji.
12