Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 363/09
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 maja 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Roman Kuczyński
w sprawie z powództwa R. D.
przeciwko Przedsiębiorstwu T.Sp. z o.o. z siedzibą w Wa.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 maja 2010 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 26 sierpnia 2009 r.,
uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie przed Sądem
Okręgowym w K. i przekazuje sprawę temu Sądowi do
ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi
orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. wyrokiem z 11
sierpnia 2008 r. zasądził od pozwanego Przedsiębiorstwa Robót Drogowych – K.
spółki akcyjnej w W. na rzecz powoda R. D. 19 104,84 zł brutto tytułem odprawy
emerytalnej wraz z ustawowymi odsetkami od 28 września 2007 r. do dnia zapłaty.
Pozwany apelacją zaskarżył wyrok w całości, zarzucając pozbawienie
możliwości obrony praw przez nieuwzględnienie wniosku o udzielenie pomocy
prawnej, nieuwzględnienie wniosku o odroczenie rozprawy, naruszenie zasady
równości stron. Ponadto pozwany zarzucił naruszenie art. 217 § 1 k.p.c., art. 227
k.p.c. i art. 232 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c.
Sąd Okręgowy – Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. wyrokiem
z 24 lutego 2009 r. apelację oddalił.
10 czerwca 2009r. Przedsiębiorstwo T. spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością wniosło skargę o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w K. z 24 lutego 2009 r.
Skarżący zarzucił nieważność postępowania (art. 379 pkt 2 k.p.c.).
Wniesiono między innymi o: 1) wznowienie postępowania z powodu nieważności
postępowania, które wynika z utraty zdolności sądowej przez pozwanego –
Przedsiębiorstwo Robót Drogowych (art. 401 ust. 2 k.p.c.), 2) uchylenie wyroku
Sądu I instancji w całości, zniesienie postępowania w zakresie dotkniętym
nieważnością, ewentualnie w zakresie uwzględniającym powództwo oraz
rozstrzygającym o kosztach procesu oraz przekazania sprawy Sądowi I instancji
do ponownego rozpoznania, 3) ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku w
całości i orzeczenie co do istoty sprawy oraz przesłuchanie byłego Prezesa
Zarządu Przedsiębiorstwa Robót Drogowych – H. K. w przedmiotowej sprawie
przez Sąd Rejonowy w W. w ramach pomocy prawnej (art. 235 k.p.c.).
W uzasadnieniu skargi o wznowienie postępowania skarżący wskazał, że
Sąd Okręgowy oddalił apelację zaskarżonym wyrokiem wydanym przeciwko
Przedsiębiorstwu Robót Drogowych, mimo że w tym czasie spółka była już
wykreślona z rejestru przedsiębiorców. Postępowanie toczyło się bez udziału
3
następcy prawnego, tj. Przedsiębiorstwa T. Pozwany został w ten sposób
pozbawiony możliwości obrony.
Sąd Okręgowy wyrokiem z 26 sierpnia 2009 r. oddalił skargę o wznowienie.
W uzasadnieniu podkreślono, że okolicznością bezsporną jest, że w chwili
wniesienia przez pozwaną apelacji od wyroku Sądu Rejonowego w K. z 11
sierpnia 2008 r. (tj. 1 września 2008r.) pozwana – Przedsiębiorstwo Robót
Drogowych posiadała zdolność sądową. W chwili rozpoznania apelacji przez Sąd
Okręgowy w K. na rozprawie w 24 lutego 2009 r., pozwana była już wykreślona z
rejestru. Sąd Rejonowy XIII Wydziału Krajowego Rejestru Sądowego wydał
bowiem 23 maja 2008 r. postanowienie w sprawie połączenia dokonanego przez
przeniesienie całego majątku spółki przejmowanej tj. Przedsiębiorstwa Robót
Drogowych na spółkę przejmującą tj. Przedsiębiorstwo T. Jednocześnie
postanowieniem z 13 października (prawomocność z 12 listopada 2008 r.) Sąd ten
wykreślił Przedsiębiorstwa Robót Drogowych z rejestru. Zaznaczono też, że strony
nie kwestionowały, iż Sąd Okręgowy w K. rozpoznając apelację od wyroku Sądu
Rejonowego z 11 sierpnia 2008 r., procedował bez udziału następcy prawnego
pozwanej spółki.
Sąd Okręgowy uznał, że w sprawie nie doszło do utraty przez stronę
zdolności sądowej. Wobec Przedsiębiorstwa Robót Drogowych nie zostało
bowiem przeprowadzone postępowanie likwidacyjne – podmiot ten nie przestał
całkowicie istnieć. Na mocy postanowienia Sądu Rejonowego - XIII Wydziału
Krajowego Rejestru Sądowego z 23 maja 2008 r. wykreślenie spółki z rejestru
nastąpiło na skutek połączenia dwóch spółek poprzez przeniesienie majątku spółki
przejmowanej (Przedsiębiorstwa Robót Drogowych) na spółkę przejmującą
(Przedsiębiorstwo T.). Doszło do sukcesji generalnej wszystkich praw i
obowiązków Przedsiębiorstwa Robót Drogowych na rzecz Przedsiębiorstwa T.-
Zgodnie z art. 494 § 1 k.s.h. spółka przejmująca albo spółka nowo zawiązana
wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej
albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki.
W konsekwencji, w przedmiotowej sprawie, spółka przejmująca wstąpiła we
wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej. Dotyczy to również praw i
4
obowiązków procesowych strony pozwanej związanych z toczącym się wówczas
przed Sądem Okręgowym w K. postępowaniem apelacyjnym.
Sąd Okręgowy podkreślił również, że to na spółce przejmującej spoczywa
obowiązek zapoznania się w chwili przejęcia ze wszystkimi sprawami związanymi
z funkcjonowaniem spółki przejmowanej, w tym także ze sprawami sądowymi w
których spółka przejmowana występuje w charakterze strony. W takim przypadku
Przedsiębiorstwo T. powinno było zawiadomić Sąd o przejęciu.
Uznano również, że spółka przejmująca nie była pozbawiona możności
działania, z tej racji, że nie została zawiadomiona przez Sąd o toczącym się
postępowaniu. Zarówno Przedsiębiorstwa Robót Drogowych, jak i
Przedsiębiorstwo T. ustanowiły tę samą osobę Prezesem Zarządu. Prezes
Zarządu jest organem uprawnionym i zobowiązanym do prowadzenia spraw
spółki. Skoro posiadał on wiedzę na temat toczącego się postępowania, to
powinien tę wiedzę wykorzystać w interesie spółki przejmującej i wstąpić do
toczącego się postępowania.
Wyrok oddalający skargę o wznowienie postępowania skargą kasacyjną
zaskarżyło w całości Przedsiębiorstwo T. Zarzucono naruszenie: 1) przepisów
prawa materialnego tj. art. 494 § 1 k.s.h. poprzez uznanie, że wstąpienie spółki
przejmującej w prawa i obowiązki spółki przejmowanej konwaliduje wcześniejszą
utratę bytu prawnego tej ostatniej, 2) przepisów postępowania: a) art. 64 w
związku z art. 379 § 1 pkt 2 w związku z art. 378 § 1 k.p.c. poprzez
nieuwzględnienie obowiązku wzięcia z urzędu pod uwagę nieważności
postępowania, b) art. 401 pkt 2 k.p.c. poprzez oddalenie skargi o wznowienie
postępowania pomimo zaistnienia bezwzględnej przesłanki wznowienia
postępowania w postaci braku zdolności sądowej strony pozwanej, c) art. 233 § 1
k.p.c.
Wniesiono o: 1) przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania, wskazując jej
oczywistą zasadność, 2) uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach procesu za instancję kasacyjną.
W uzasadnieniu skargi przywołano tezę wyroku Sądu Najwyższego z 27
października 2004 r., III CK 305/03, LEX nr 146348, zgodnie z którą „Jeżeli
5
postępowanie przed Sądem Apelacyjnym toczyło się z udziałem strony pozwanej,
która utraciła byt prawny w wyniku wykreślenia z rejestru sądowego, a w
konsekwencji wyrok Sądu Apelacyjnego został wydany w stosunku do strony
nieistniejącej, to nie może budzić wątpliwości stwierdzenie, iż wyrok ten zapadł w
warunkach nieważności postępowania, którym dotknięte było całe postępowanie
apelacyjne (art. 379 pkt 2 k.p.c.)”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się mieć uzasadnione podstawy.
Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miała niesporna
okoliczność, że w chwili rozpoznania apelacji pozwana spółka została wykreślona z
rejestru. Sąd Okręgowy procedował też bez udziału następcy prawnego pozwanej
spółki. Sąd Okręgowy nietrafnie przyjął, że nie zaistniała w tej sytuacji utrata
zdolności sądowej strony pozwanej. Nie ma bowiem w tym przypadku znaczenia,
że spółka przejmująca wstąpiła z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki
spółki przejmowanej. Nie można również przyjąć, że spółka ta miała obowiązek
zawiadomić sąd o przejęciu pozwanej spółki.
W związku z powyższym należało uznać, że zasadne są zarzuty podniesione
w skardze kasacyjnej. Zaskarżony wyrok został bowiem wydany w stosunku do
strony, która utraciła byt prawny, a tym samym zdolność sądową. W niemal
identycznych okolicznościach został wydany wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27
października 2004 r., III CK 305/03 (LEX 146348). W niniejszej sprawie pozwana
spółka została wykreślona z rejestru w dniu 4 listopada 2008 r. Natomiast wyrok
Sądu Okręgowego został wydany w dniu 24 lutego 2009 roku. W tej sytuacji nie
ulega wątpliwości, że wyrok ten zapadł w warunkach nieważności postępowania,
którym było dotknięte całe postępowanie apelacyjne ( art. 379 pkt 2 k.p.c.).
Z powyższych względów, na podstawie art. 39821
k.p.c. w związku z
art. 398 § 2 k.p.c. , orzeczono jak w sentencji wyroku.