Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II BP 7/10
POSTANOWIENIE
Dnia 1 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z powództwa I. K.
przeciwko S. Sp. z o.o. w W.
o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 1 czerwca 2010 r.,
skargi powódki o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Rejonowego, Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w W.
z dnia 10 grudnia 2008 r.,
1) odrzuca skargę;
2) zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1350
zł (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu
kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem
Najwyższym.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 10 grudnia 2008 r. Sąd Rejonowy - Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w W. przywrócił powódkę I. K. do pracy u strony
pozwanej S. spółki z o.o. na poprzednich warunkach i zasądził od pozwanej na
rzecz powódki kwotę 23.333, 40 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania
bez pracy, oddalając dalej idące powództwo w zakresie wynagrodzenia, którego
2
powódka za cały czas pozostawania bez pracy domagała się w łącznej kwocie
124.285, 80 zł.
Apelacja powódki od tego wyroku w części oddalającej jej powództwo została
odrzucona prawomocnym postanowieniem Sądu pierwszej instancji z 3 lutego 2009
r. na podstawie art. 1302
§ 3 k.p.c. z tej przyczyny, że wnoszący ją profesjonalny
pełnomocnik, określając wartość przedmiotu zaskarżenia na kwotę 100. 952, 40 zł,
zamiast należnej opłaty stosunkowej w kwocie 5.048 zł uiścił kwotę 925 zł i wniósł o
zaliczenie na poczet opłaty od środka zaskarżenia kwoty 2.075 zł, którą powódka
uiściła 1 lipca 2008 r. z tytułu rozszerzenia powództwa do kwoty 101.500 zł.
Pełnomocnik powódki złożył skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego z dnia 10 grudnia 2008 r. w części
oddalającej powództwo o zapłatę wynagrodzenia ponad kwotę 23.333, 40 zł,
opierając ją na:
1. naruszeniu podstawowych zasad porządku prawnego oraz konstytucyjnych
praw i wolności człowieka i obywatela:
- art. 2 Konstytucji RP – zasada demokratycznego państwa prawnego –
której elementem jest zasada państwa prawa, nakazująca by organy
władzy publicznej stosowały prawo – poprzez jego niezastosowanie i
wydanie wyroku sprzecznego z art. 57 § 2 k.p., na mocy którego
powódka została pozbawiona należnego jej wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy;
- art. 18 Konstytucji RP – zasada ochrony macierzyństwa – poprzez
jego niezastosowanie i wydanie wyroku naruszającego zasadę
ochrony macierzyństwa, poprzez pozbawienie kobiety pozostającej w
okresie ciąży, połogu i macierzyństwa należnego jej na podstawie art.
57 § 2 k.p. wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy;
- art. 24 Konstytucji RP – zasada ochrony prawa do pracy – poprzez
jego niezastosowanie i pozbawienie powódki należnego jej na
podstawie art. 57 § 2 k.p. wynagrodzenia za czas pozostawania bez
pracy;
- art. 71 ust. 2 Konstytucji RP – zasada szczególnej pomocy państwa
dla matek przed i po urodzeniu dziecka - poprzez jego
3
niezastosowanie i wydanie wyroku pozbawiającego matkę w okresie
ciąży i macierzyństwa należnego jej na podstawie art. 57 § 2 k.p.
wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy.
2. naruszeniu przepisów prawa materialnego:
- art. 57 § 2 k.p. – poprzez jego niezastosowanie i wydanie wyroku
pozbawiającego powódkę należnego jej wynagrodzenia za czas
pozostawania bez pracy bez podstawy prawnej dla takiego
rozstrzygnięcia;
- art. 8 k.p. – poprzez jego błędną wykładnię, polegającą na przyjęciu,
że przepis ten może stanowić podstawę do oddalenia powództwa
pracownicy zasądzenia na jej rzecz wynagrodzenia na podstawie art.
57 § 2 k.p. za cały czas pozostawania bez pracy, gdy przemawiają za
tym zasady współżycia społecznego, dodatkowo w sytuacji, gdy
strona pozwana, która korzysta z dobrodziejstwa art. 8 k.p. sama
naruszyła zasady współżycia społecznego.
Wskazując na niezgodność zaskarżonego wyroku z art. 57 § 2 k.p. i art. 8
k.p., skarżąca wniosła o stwierdzenie, że wyrok Sądu Rejonowego jest niezgodny z
tymi przepisami oraz o zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania.
Według wnoszącej skargę, szkoda wyrządzona jej zaskarżonym wyrokiem
wynosi 100.952 zł, która to kwota była jej należna na podstawie art. 57 § 2 k.p.
tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy, ponad kwotę zasądzoną
tym orzeczeniem.
Skarżąca podniosła nadto, że wzruszenie wyroku Sądu Rejonowego w drodze
innych środków prawnych nie było i nie jest możliwe, albowiem prawidłowa pod
względem formalnym apelacja od tego orzeczenia została odrzucona jako
nieopłacona, co było niezgodne z obowiązującymi przepisami. Zdaniem skarżącej,
wartość przedmiotu sporu w sprawie, w której powód dochodzi przywrócenia do
pracy i wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy określa się według art. 231
k.p., wobec czego wynosi ona równowartość rocznego wynagrodzenia. Miesięczna
kwota wynagrodzenia powódki w wysokości 5000 zł dawała zatem wartość
przedmiotu sporu w kwocie 60.000 zł, a że wartość przedmiotu zaskarżenia nie
4
może być wyższa od wartości przedmiotu sporu, stosownie do tego wyliczenia
opłata od apelacji wynosiła 3000 zł, a nie 5048 zł, jak przyjął Sąd.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W myśl art. 4241
§ 1 k.p.c., skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej
instancji, kończącego postępowanie w sprawie, gdy przez jego wydanie stronie
została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego orzeczenia w drodze
przysługujących stronie środków prawnych nie było i nie jest możliwe. Wyjątek od
tej zasady przewidziano w art. 4241
§ 2 k.p.c. W sytuacji, gdy strona nie skorzystała
z przysługujących jej środków prawnych, dopuszczalność skargi uzależniona jest
od kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek: istnienia wyjątkowego wypadku
oraz występowania niezgodności z prawem o kwalifikowanym charakterze,
wynikającej z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub
konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela. Pojęcie wypadku
wyjątkowego dotyczy zarówno przyczyn niezgodności z prawem orzeczenia
ocenianych w kontekście naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub
konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, jak i przesłanek, dla
których strona postępowania sądowego nie skorzystała z przysługujących jej
środków prawnych do zaskarżenia orzeczenia.
Obowiązkiem skarżącego jest wykazanie w skardze, stosownie do treści art.
4245
§ 1 pkt 5 k.p.c., że zachodziły takie uzasadnione obiektywnie okoliczności,
które uniemożliwiły stronie zaskarżenie orzeczenia w drodze dostępnych środków
prawnych. Wykazanie wystąpienia wyjątkowego wypadku uzasadniającego
wniesienie skargi, stanowi samoistny element skargi i należy do jej wymogów
konstrukcyjnych, którego brak nie może być przez stronę naprawiony. Okoliczności,
w jakich doszło do niezaskarżenia wadliwego z punktu widzenia strony orzeczenia,
mają zasadnicze znaczenie dla odpowiedzialności subsydiarnej Skarbu Państwa, to
bowiem strona winna wykazać, że za pomocą dostępnych jej środków prawnych
uczyniła wszystko, żeby szkody uniknąć lub zapobiec jej powstaniu.
W niniejszej skardze powódka nie powołuje się na żadne wyjątkowe
okoliczności, uniemożliwiające jej wzruszenie będącego przedmiotem skargi
wyroku. Strona skarżąca, reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika,
5
złożyła apelację od wyroku Sądu Rejonowego, która z powodu wniesienia jej bez
uiszczenia jednocześnie należnej opłaty została odrzucona. Nie ma przy tym
żadnych podstaw do stwierdzenia, iż orzeczenie to było nieprawidłowe. Zgodnie z
treścią obowiązującego do dnia 30 czerwca 2009 r. art. 1302
§ 3 k.p.c. sąd odrzucał
bowiem bez wezwania o uiszczenie opłaty wniesione przez adwokata lub radcę
prawnego nieopłacone pismo procesowe będące, między innymi, apelacją
podlegającą opłacie w wysokości stosunkowej obliczonej od wskazanej przez
stronę wartości przedmiotu zaskarżenia. Skoro zatem w apelacji wartość
przedmiotu zaskarżenia określono na kwotę 100. 952, 40 zł, to przy wnoszeniu tego
środka zaskarżenia przez profesjonalnego pełnomocnika powinna być uiszczona
opłata stosunkowa obliczona od tej wartości, tj. jak wskazał Sąd Rejonowy kwota
5048 zł, której nie uiszczono. Nie ma przy tym racji pełnomocnik skarżącej, iż kwota
zaskarżenia nie mogła przekraczać 60.000 zł (równowartości rocznego
wynagrodzenia powódki), albowiem nie można zgodzić się z jego twierdzeniem, iż
w sytuacji, gdy powód żąda zarówno przywrócenia do pracy, jak i wynagrodzenia
za czas pozostawania bez pracy, nie dochodzi do kumulacji roszczeń
uzasadniającej zastosowanie art. 21 k.p.c. Choć bowiem roszczenie o
wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy jest związane z żądaniem
przywrócenia do pracy w tym sensie, że nie może być dochodzone bez
jednoczesnego lub wcześniejszego domagania się przywrócenia do pracy, to
jednak jest roszczeniem samodzielnym w tym znaczeniu, że w orzeczeniu
przywracającym do pracy nie mieści się rozstrzygnięcie o wynagrodzeniu za czas
pozostawania bez pracy. Inaczej rzecz ujmując, osoba dochodząca przywrócenia
do pracy nie musi równocześnie, ani też w ogóle, żądać tego wynagrodzenia, ale
jego uzyskanie przez osobę przywróconą do pracy nie jest możliwe bez zgłoszenia
roszczenia o jego zasądzenie. Roszczenie o przywrócenie do pracy jest
roszczeniem o prawo majątkowe, którego wartość przy umowach na czas
nieokreślony oblicza się zgodnie z art. 231
k.p.c. jako sumę wynagrodzenia za
pracę za okres jednego roku. Roszczenie o wynagrodzenie za czas pozostawania
bez pracy jest roszczeniem pieniężnym, a zatem jego wartość stanowi podana
przez powoda kwota pieniężna (art. 19 § 1 k.p.c.). Jeżeli więc powód dochodzi
jednym pozwem obu tych roszczeń, dla celów obliczenia wartości przedmiotu sporu
6
w sprawie zlicza się ich wartość (art. 21 k.p.c.), jak prawidłowo przyjął Sąd
Rejonowy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2001 r., I PZ
61/01, OSNP 2003 nr 19, poz. 467, czy postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6
marca 2009 r., I PZ 1/09, dotychczas niepublikowane).
Niezależnie od tego zwrócić uwagę należy, iż pełnomocnik apelującej nie
uiścił opłaty w prawidłowej wysokości nawet od tej wartości przedmiotu
zaskarżenia, którą uznawał za wyliczoną poprawnie, tj. od kwoty 60.000 zł. Wpłacił
bowiem kwotę 925 zł i wniósł o zaliczenie na poczet opłaty od środka zaskarżenia
kwoty 2.075 zł, którą powódka uiściła 1 lipca 2008 r. z tytułu rozszerzenia
powództwa do kwoty 101.500 zł. Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach
sądowych w sprawach cywilnych (jednolity tekst: Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594)
nie przewiduje tymczasem możliwości zarachowania na poczet opłaty należnej od
danego pisma procesowego opłaty uiszczonej uprzednio od innego pisma
procesowego, nawet jeśli miałaby ona podlegać zwrotowi w całości lub części po
myśli art. 79 ustawy. Wniosek o zarachowanie opłaty uiszczonej od pozwu na
poczet opłaty należnej od wniesionej w sprawie apelacji nie może zatem
spowodować uznania, iż istotnie apelacja została opłacona opłatą we właściwej
wysokości (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2008 r., I UK
223/08, niepublikowane).
Z powyższego wynika, że niezaskarżenie wyroku Sądu Rejonowego nastąpiło
nie na skutek wyjątkowych okoliczności, tylko na skutek uchybienia pełnomocnika
powódki. Z utrwalonego już w tym zakresie orzecznictwa Sądu Najwyższego
wynika, że okolicznościami uzasadniającymi potraktowanie sytuacji jako wyjątkowej
w rozumieniu omawianego przepisu może być, na przykład, ciężka choroba,
katastrofa, klęska żywiołowa, czy uzyskanie błędnej informacji od sądu, co
uniemożliwiło stronie skorzystanie z przysługującego jej środka zaskarżenia (por.
np. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 2 lutego 2006 r., I CNP 4/06, OSNC
2006 nr 6, poz. 113, z dnia 2 marca 2006r., I BU 2/05, LEX nr 299165, czy z dnia
21 listopada 2007 r., I BP 41/07, niepublikowane). Strona skarżąca jakiejkolwiek
tego typu okoliczności nie wskazała, powołując się wyłącznie na zawinione przez
siebie uchybienie polegające na nieuiszczeniu w prawidłowej wysokości opłaty od
apelacji przy jej wniesieniu przez profesjonalnego pełnomocnika.
7
Niedopuszczalność skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
orzeczenia, wynikająca z możliwości zaskarżenia prawomocnego wyroku sądu,
występuje zaś zarówno przy świadomej rezygnacji strony z wniesienia środka
zaskarżenia, jak i przy zawinionej przez stronę niemożności skorzystania z tego
środka (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 stycznia 2008 r., V CNP
187/07, Biuletyn Sądu Najwyższego 2008 nr 4, poz. 13).
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy postanowił jak w pkt 1)
sentencji (art. 4248
§ 1 i 2 k.p.c.), orzekając o kosztach postępowania na podstawie
art. 42412
w związku z art. 39821
w związku z art. 108 § 1 i art. 98 oraz 99 k.p.c. (pkt
2 sentencji).