Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 69/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 czerwca 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska
w sprawie z odwołania J. N.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o emeryturę nauczycielską,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 22 czerwca 2010 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonego od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 13 października 2009 r.,
oddala skargę kasacyjną.
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 13 października 2009 r. Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K., uwzględniając odwołanie J. N. wniesione od
decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 31 października 2008 r., zmienił
2
tę decyzję w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy emeryturę od dnia 1 kwietnia
2009 r. Sąd Okręgowy stwierdził, iż bezspore w sprawie było to, że wnioskodawca,
urodzony 21 lipca 1961 r., udowodnił łączny staż pracy w wymiarze 32 lat i 27 dni,
w tym 31 lat, 6 miesięcy i 21 dni okresów składkowych oraz 6 miesięcy i 6 dni
okresów nieskładkowych. Organ rentowy uznał za udowodniony okres pracy
nauczycielskiej wynoszący 16 lat, 4 miesiące i 21 dni. W dacie złożenia wniosku o
emeryturę wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu jako nauczyciel zawodu. Sąd
Okręgowy ustalił, iż wnioskodawca już wcześniej ubiegał się o przyznanie prawa do
emerytury. Wniosek w tej sprawie organ rentowy załatwił odmownie decyzją z dnia
15 maja 2007 r., która następnie została utrzymana w mocy przez sąd pierwszej i
drugiej instancji - wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 24 sierpnia 2007 r., oraz
wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 28 maja 2008 r. W okresie od 1 września 1976 r.
do 31 października 1991 r. wnioskodawca był zatrudniony w Zakładach Napraw
Samochodów w O. Od 1 października 1986 r. do 31 października 1991 r. pracował
tam jako instruktor praktycznej nauki zawodu. Pracę instruktora praktycznej nauki
zawodu wykonywał w wymiarze przekraczającym 22 godziny wymiaru zajęć
dydaktycznych tygodniowo. Na rozprawie przedłożył świadectwo pracy z dnia 31
marca 2009 r. potwierdzające rozwiązanie stosunku pracy w trybie art. 88 w
związku z art. 23 ust. 1 ustawy Karta Nauczyciela. Mając powyższe na uwadze
oraz przepisy art. 32 ust. 1 i ust. 3 pkt 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zwiazku z art. 86 i
88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela oraz § 2 ust. 1 pkt 7
rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 sierpnia 1988 r. w sprawie
rozciągnięcia niektórych przepisów Karty Nauczyciela na instruktorów praktycznej
nauki zawodu oraz na niektórych innych pracowników uspołecznionych zakładów
pracy, prowadzących prace pedagogiczne i wychowawcze, Sąd Okręgowy uznał,
że wnioskodawca nabył prawo do emerytury od dnia 1 kwietnia 2009 r., bowiem
łącznie z okresem pracy nauczycielskiej, uznanym przez organ rentowy, oraz
okresem wykonywania pracy instruktora praktycznej nauki zawodu, podlegającego
uwzględnieniu od dnia 1 września 1988 r. do 31 października 1991 r, i okresem
dalszej pracy nauczycielskiej do dnia 31 marca 2009 r. wykazał 21 lat i 29 dni pracy
w szczególnym charakterze.
3
Na skutek apelacji organu rentowego Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznmych wyrokiem z dnia 13 października 2009 r. zmienił
zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie. Sąd stwierdził, że zaskarżony wyrok wydany
został z naruszeniem art. 88 ust. 2a pkt. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta
Nauczyciela (Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz.674 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem,
nauczyciele urodzeni po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r.
zachowują prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek, jeżeli spełnili
warunki do uzyskania emerytury, określone w ust. 1, tj. mają trzydziestoletni okres
zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, w ciągu
dziesięciu lat od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o
emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2004 r. Nr
39, poz. 353, z późn. zm.), a więc najpóźniej do dnia 31 grudnia 2008 r., z
wyjątkiem warunku rozwiązania stosunku pracy. Mając powyższe na uwadze
zaliczenie przez Sąd pierwszej instancji do wymaganego 20-letniego okresu pracy
w szczególnym charakterze okresu pracy nauczycielskiej wnioskodawcy w Centrum
Kształcenia Praktycznego po dniu 31 grudnia 2008 r. nastąpiło z naruszeniem
postanowień przytoczonego wyżej art. 88 ust. 2a pkt 1 ustawy Karta Nauczyciela.
W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny, w oparciu o analizę akt sprawy, ustalił, iż na
dzień 31 grudnia 2008 r. wnioskodawca udowodnił okres pracy nauczycielskiej w
łącznym wymiarze 19 lat, 9 miesięcy i 9 dni. Na okres ten składał się dotychczas
udowodniony okres pracy nauczycielskiej oraz okres pracy w charakterze
instruktora praktycznej nauki zawodu w Zakładach Napraw Samochodów od 1
września 1988 r. do 31 października 1991 r. w wymiarze 3 lat i 2 miesięcy oraz
dalszy okres pracy w Centrum Kształcenia Praktycznego od daty złożenia wniosku,
tj. od 23 września 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., w wymiarze 3 miesięcy i 7 dni.
Wnioskodawca nie spełnił wszystkich warunków, o których mowa w art. 88 ust. 1
ustawy Karta Nauczyciela, gdyż na dzień 31 grudnia 2008 r. nie udowodnił co
najmniej 20-letniego okresu pracy w szczególnym charakterze.
Ubezpieczony J. N. zaskarżył w całości wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 13
października 2009 r. skargą kasacyjną, opierając ją na podstawie naruszenia
przepisów postępowania mającego wpływ na wynik sprawy tj. art. 378 § 1 k.p.c.
polegającego na uwzględnieniu zarzutów niepodniesionych przez organ rentowy w
4
apelacji i zmianę na tej podstawie zaskarżonego wyroku. Wskazując na powyższe,
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Apelacyjnego w całości i oddalenie
apelacji organu rentowego. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący nie
kwestionuje okoliczności, iż stosownie do brzmienia wskazanego powyżej przepisu
nie ma możliwości zaliczenia w poczet wymaganego okresu 20 letniej pracy w
szczególnym charakterze czasu po dniu 31 grudnia 2008 r., co było zarzutem
podniesionym w apelacji organu rentowego. Podniósł jednak, iż Sąd pierwszej
instancji w pisemnych motywach swego orzeczenia wskazał, iż na dzień 31 marca
2009 r. ubezpieczony legitymował się okresem wykonywania pracy dydaktycznej
wynoszącym 21 lat i 29 dni., a zatem nie uwzględniając okresu trzech miesięcy
2009 r., okres jego pracy w szczególnym charakterze przekraczał wymagane przez
art. 88 Karty Nauczyciela 20 lat i wynosił 20 lat, 9 miesięcy i 29 dni. Sąd Okręgowy
zaliczył w poczet tego okresu okres wykonywania przez J. N. pracy w charakterze
nauczyciela praktycznej nauki zawodu w Zespole Szkół Zawodowych […] od dnia 1
września 1987 r. do dnia 31 sierpnia 1988 r. (albowiem od 1 września 1988 r.
zaliczono okres pracy w charakterze instruktora praktycznej nauki zawodu).
Okoliczność ta nie została zakwestionowana w apelacji wywiedzionej przez organ
rentowy, gdzie podniesiono jedynie brak podstaw do zaliczenia okresu pracy po 31
grudnia 2008 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna okazała się nieuzasadniona. W niniejszej sprawie Sąd
pierwszej instancji ustalił, że J. N. w spornym okresie, a więc od dnia 1 września
1976 r. do 31 października 1991 r. wykonywał pracę instruktora praktycznej nauki
zawodu w wymaganym wymiarze godzin. Stwierdził ponadto, że obowiązujące
przepisy pozwalają na zaliczenie do uprawnień emerytalnych jedynie okresu od 1
września 1988 r. do 31 października 1991 r. i w związku z faktem, iż ubezpieczony
zaprzestał pracy jako nauczyciel dnia 1 marca 2009 r. ustalił, iż do stażu pracy
należy uwzględnić sporny okres w wymiarze 3 lat i 2 miesięcy. Błędnie natomiast
wskazał, że łączny okres wykonywania przez niego pracy dydaktycznej wynosi 21
lat i 29 dni (16 lat, 4 miesiące 21 dni + 1 rok, 6 miesięcy 8 dni = 17 lat, 10 miesięcy
29 dni + 3 lata i 2 miesiące), skoro za podstawę rozstrzygnięcia, niekwestionowaną
przez ubezpieczonego, przyjął ustalony w decyzji Zakładu Ubezpieczeń
5
Społecznych z dnia 31 października 2008 r. okres pracy nauczycielskiej wyliczonej
na dzień złożenia wniosku o emeryturę (23 września 2008 r.) w wymiarze 16 lat, 4
miesiecy i 21 dni. W tym stanie rzeczy niezrozumiałe i błędne było do tego okresu
ustalonego na dzień 23 września 2008 r. (data złożenia wniosku) uwzględnienie
dalszego okresu pracy w Centrum Kształcenia Praktycznego w wymiarze 1 roku, 6
miesięcy i 8 dni. Dodanie tego okresu powodowałoby, iż wyżej wymieniony okres
pracy, liczony od daty złożenia wniosku, upływałby dopiero w marcu 2010 r. Mając
na uwadze powyższe ustalenia oraz okoliczność, iż Sąd drugiej instancji swoje
rozstrzygnięcie podjął na podstawie ustaleń faktycznych poczynionych przed
Sądem pierwszej instancji, w szczególności na niekwestionowanym ustaleniu, że w
dacie zlożenia wniosku o emeryturę ubezpieczony legitymował się okresem pracy
nauczycielskiej w wymiarze 16 lat, 4 miesiący i 21 dni, niezasadny jest zarzut skargi
kasacyjnej naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. Mając powyższe na uwadze wskazać
należy, iż w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego - zasada prawna -
z dnia 23 marca 1999 r., III CZP 59/98 (OSNC 1999 nr 7-8, poz. 124), zostało
wyraźnie stwierdzone, że ze względu na merytoryczny charakter postępowania
apelacyjnego sąd drugiej instancji nie może poprzestać na ustosunkowaniu się do
zarzutów skarżącego, lecz musi - niezależnie od treści zarzutów - dokonać
ponownych, własnych ustaleń, a następnie poddać je ocenie pod kątem prawa
materialnego (zob. także wyrok SN z dnia 6 grudnia 2001 r., I PKN 714/00,
OSNPiUS 2003 nr 22, poz. 544). Warto wskazać także postanowienie SN z dnia 4
października 2002 r., III CZP 62/02 (OSNC 2004 nr 1, poz. 7), w którym
zdecydowanie podkreślono, że jakkolwiek postępowanie apelacyjne jest
postępowaniem odwoławczym i kontrolnym, to jednak zachowuje charakter
postępowania rozpoznawczego. Przy takim założeniu sąd drugiej instancji ma
pełną swobodę jurysdykcyjną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia. W
konsekwencji może, a jeżeli je dostrzeże - powinien, naprawić wszystkie
naruszenia prawa materialnego, niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w
apelacji, pod warunkiem że mieszczą się w granicach zaskarżenia. W niniejszej
sprawie Sąd Apelacyjny, w oparciu o analizę akt sprawy, ustalił, iż na dzień 31
grudnia 2008 r. wnioskodawca udowodnił okres pracy nauczycielskiej w łącznym
wymiarze 19 lat, 9 miesięcy i 9 dni. Na okres ten składał się dotychczas
6
udowodniony okres pracy nauczycielskiej (16 lat, 4 miesiące i 21 dni) oraz okres
pracy w charakterze instruktora praktycznej nauki zawodu w O Zakładach Napraw
Samochodów od 1 września 1988 r. do 31 października 1991 r. w wymiarze 3 lat i 2
miesięcy oraz dalszy okres pracy w Centrum Kształcenia Praktycznego od daty
złożenia wniosku, tj. od 23 września 2008 r. do 31 grudnia 2008 r., w wymiarze 3
miesięcy i 7 dni, co w ocenie Sądu Najwyższego nie narusza postanowień art. 88
ust. 2a pkt. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2006 r.
Nr 97, poz. 674 ze zm.)., skoro zgodnie z tym przepisem, nauczyciele urodzeni po
dniu 31 grudnia 1948 r., a przed dniem 1 stycznia 1969 r. zachowują prawo do
przejścia na emeryturę bez względu na wiek, jeżeli spełnili warunki do uzyskania
emerytury, określone w ust. 1, tj. mają trzydziestoletni okres zatrudnienia, w tym 20
lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze, w ciągu dziesięciu lat od dnia
wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z
Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, z późn.
zm.), a więc najpóźniej do dnia 31 grudnia 2008 r., z wyjątkiem warunku
rozwiązania stosunku pracy. Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł jak
w sentencji, na podstawie art. 39814
k.p.c.