Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 84/10
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 9 września 2010 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Małgorzata Gersdorf (przewodniczący)
SSN Beata Gudowska (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Hajn
w sprawie z wniosku A. C.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o rentę z tytułu niezdolności do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 września 2010 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy od postanowienia Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 22 października 2009 r.,
oddala skargę.
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 22 października 2009 r. Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy
i Ubezpieczeń Społecznych oddalił zażalenie A. C. na postanowienie Sądu
Okręgowego w P. z dnia 22 września 2009 r. orzekające o odrzuceniu odwołania „w
sprawie o wydanie decyzji w przedmiocie rozpoznania wniosku z dnia 29 lutego
2
2008 r. o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy pracy”.
Sąd pierwszej instancji stwierdził, że ubezpieczony odwołał się od decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, z dnia 26 maja 2008 r., zarzucając organowi
rentowemu błędną interpretację wniosku i przyznanie w miejsce renty wypadkowej
prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej ogólnym stanem
zdrowia (decyzja z dnia 26 maja 2008 r.). Jednocześnie ustalił, że decyzją z dnia 7
lutego 2003 r. odmówiono ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu wypadku przy
pracy z powodu niepotwierdzenia wypadku w protokole powypadkowym i sprawa z
odwołania od tej decyzji toczy się przed Sądem Apelacyjnym w […] (XIII U …/07).
Dopatrzywszy się w tym negatywnej przesłanki procesowej w postaci zawisłości
sporu, orzekł na podstawie art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c.
Sąd Apelacyjny zaaprobował orzeczenie o odrzuceniu odwołania, jednak
przypisał mu inną podstawę – art. 199 § 1 kpt. 1 k.p.c., stwierdzając czasową
niedopuszczalność drogi sądowej, gdyż zaskarżoną decyzją nie rozpoznano
wniosku o przyznania renty z tytułu wypadku przy pracy, któremu uległ w dniu 30
listopada 2001 r., lecz przyznano rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy z
ogólnego stanu zdrowia na dalszy okres.
W zażaleniu A. C. wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia, a także
postanowienia Sądu Okręgowego z dnia 22 września 2008 r. i przekazanie sprawy
temu sądowi do ponownego rozpoznania, zarzucając naruszenie art. 83 ust. 6 i 7
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.
U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585) oraz przepisów art. 464 § 1 k.p.c. i art. 4779
§ 3 i §
31
k.p.c. przez odrzucenie odwołania zamiast jego merytorycznego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych
poprzedza decyzja organu administracyjnego (Zakładu Ubezpieczeń Społecznych)
w zakresie indywidualnych spraw wskazanych przykładowo w art. 83 ust. 1 pkt 1-5
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm.). Decyzja ta wyraża
stanowisko organu jako strony postępowania administracyjnego, które może być
3
zakwestionowane w drodze odwołania (art. 83 ust. 2 ustawy systemowej w związku
z art. 476 § 2 i 4779
k.p.c.). Treść decyzji zatem wyznacza zakres i przedmiot
rozpoznania sądowego, w którym sąd rozstrzyga o zasadności wniosku w
granicach przedmiotu zaskarżonej decyzji. Sąd nie działa w zastępstwie organu
rentowego, w związku z czym nie ustala ab initio prawa do świadczeń i choć
samodzielnie oraz we własnym zakresie rozstrzyga wszelkie kwestie związane z
prawem lub wysokością świadczenia objętego decyzją, to jego rozstrzygnięcie
odnosi się do zaskarżonej decyzji (art. 477 § 2, art. 47714
§ 2 i art. 47714a
k.p.c.).
Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od
decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji,
a między stronami spornych; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może
zaistnieć (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 maja 1999 r., II UZ 52/99,
OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 601 oraz z dnia 25 maja 1999 r. II UKN 622/99,
OSNAPiUS 2000 nr 15, poz. 591). Przed sądem wnioskodawca może żądać
jedynie korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swoją rację,
odnosząc się do przedmiotu sporu objętego zaskarżoną decyzją, natomiast nie
może żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Z tego względu
odwołanie wnoszone od decyzji organu ubezpieczeń społecznych nie ma
charakteru samodzielnego żądania, a jeżeli takie zostanie zgłoszone, sąd nie może
go rozpoznać, lecz zobowiązany jest postąpić zgodnie z art. 47710
§ 2 k.p.c.
Tylko w jednym przypadku ustawodawca dopuścił odwołanie, mimo braku
orzeczenia co do żądania strony, tj. wówczas, gdy organ rentowy nie wydał decyzji
w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia roszczenia (art. 4779
§ 4
k.p.c.). Nie można w związku z tym zasadnie twierdzić, że przyznanie jednego
świadczenia oznacza implicite odmowę innego (wyższego) świadczenia.
W okolicznościach sprawy postępowanie przed organem rentowym zostało
zamknięte decyzją z dnia 26 maja 2008 r., wydaną na wniosek z dnia 20 lutego
2008 r., w której organ nie badał i nie odniósł się do związku niezdolności
wnioskodawcy do pracy z jego wypadkiem przy pracy. Odwołanie, w którym
podniesiono tę – nieobjętą decyzją – kwestię na zasadach ogólnych powinno być
przekazane przez sąd do rozpoznania temu organowi. Tylko ten sposób załatwienia
4
sprawy nie zamyka drogi postępowania sądowego, otwartej dla każdej decyzji
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, o których mowa w art. 476 § 2 k.p.c.
Postępowanie zgodnie z art. 47710
§ 2 k.p.c. byłoby jednak prawidłowe tylko
wówczas, gdyby nie było wypowiedzi organu rentowego w kwestii ujętej w
odwołaniu, tymczasem Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił skarżącemu
prawa do renty z tytułu wypadku przy pracy decyzją z dnia 7 lutego 2003 r., podając,
że zdarzenie, jakiemu uległ wnioskodawca, nie zostało uznane w protokole
powypadkowym za wypadek w rozumieniu ustawy z dnia 30 października 2002 r. o
ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U.
z 2002 r. Nr 199, poz. 1673). Decyzja ta była przedmiotem odwołania ubezpieczonego
A. C. do Sądu Okręgowego w W., który wyrokiem z dnia 13 lipca 2006 r., oddalił
odwołanie po ustaleniu, że podawane przez niego skutki urazu nie pozostają w
związku z wypadkiem przy pracy. Wyrok ten został uchylony przez Sąd Apelacyjny
wyrokiem z dnia 25 kwietnia 2007 r., a sprawę przekazano do ponownego
rozpoznania w zakresie ustalenia zaistnienia wypadku i jego wpływu na zdolność
ubezpieczonego do zarobkowania. Postępowanie to jest w toku.
W tej sytuacji Sąd Okręgowy trafnie stwierdził negatywną przesłankę
procesową określoną w art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c., co oznacza, że dopóki
postępowanie o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z wypadkiem przy
pracy toczy się między stronami i nie zostanie zakończone, dopóty nowy wniosek o to
samo świadczenie nie może być rozpatrzony. Uwzględniając to, Sąd Najwyższy
oddalił skargę kasacyjną, gdyż ostatecznie postanowienie Sądu Apelacyjnego
odpowiada prawu (art. art. 39814
w związku z art. 3981
§ 1 k.p.c.).