Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I BP 8/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 13 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Iwulski
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa M. L.
przeciwko I. F. S. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
o dopuszczenie do pracy ,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 13 marca 2014 r.,
skargi powódki o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w O.
z dnia 10 czerwca 2011 r.
1. stwierdza, że punkt I. prawomocnego wyroku Sądu
Okręgowego w O. z dnia 10 czerwca 2011 r., sygn. akt … 120/11,
jest niezgodny z prawem;
2. zasądza od pozwanej I. F. S. Spółki z o.o. w W. na rzecz
powódki M. L. kwotę 930 (dziewięćset trzydzieści) złotych tytułem
zwrotu kosztów postępowania wywołanego skargą na
bezprawność.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy w O. – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 3
marca 2011 r., … 495/11, dopuścił powódkę M. L. do pracy w pozwanej I. F. S.
Spółce z o.o. w W. oraz oddalił powództwo w stosunku do Wojewódzkiego Szpitala
Specjalistycznego w O. i A.-R. Spółki z .o.o. w K.
Powódka wniosła pozew przeciwko I. F. S. Spółce z o.o. w W., A.-R. Spółce
z o.o. w K. oraz Wojewódzkiemu Szpitalowi Specjalistycznemu w O., domagając
się dopuszczenia do pracy. W uzasadnieniu pozwu podała, że we wrześniu 2004 r.
w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w O. został zlikwidowany dział żywienia,
a wykonywane przez ten dział usługi żywienia pacjentów zostały powierzone firmie
zewnętrznej G. G. Spółce z o.o. w W. (obecnie I. F. S. Spółka z o.o. w W.). W
kwietniu 2010 r., w związku nieprzedłużeniem kontraktu na żywienie pacjentów z I.
F. S. Spółką z o.o. w W. i powierzeniem tej usługi A.-R. Spółce z o.o. w K. oraz
zwrotnym przekazaniem dzierżawionych pomieszczeń i części wyposażenia kuchni
zleceniodawcy (Szpitalowi), Spółka I. F. S. poinformowała swoich pracowników, że
zgodnie z art. 231
k.p. stali się pracownikami Szpitala. Ten ostatni z kolei
poinformował pracowników, że nie doszło do przejścia części zakładu pracy w
rozumieniu art. 231
k.p. i nadal ich pracodawcą pozostaje I. F. S. Spółka z o.o. w W.
Pozwany Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w O. w odpowiedzi na pozew
wniósł o oddalenie powództwa w stosunku do niego. Ujawnił, że powódka nigdy nie
była pracownikiem Szpitala, została zatrudniona przez spółkę G. G. Szpital nie
przejął faktycznego władztwa nad zakładem pracy zajmującym się żywieniem
pacjentów. Zwrócone przez Spółkę I. F. S. pomieszczenia przeznaczono do prac
adaptacyjnych celem zorganizowania nowych oddziałów szpitalnych a przekazane
niepełne wyposażenie kuchenne przeznaczono do kasacji. Od daty przejęcia
żywienia pacjentów przez firmę zewnętrzną (od 2004 r.) nie ma zapotrzebowania
na zatrudnienie w Szpitalu pracowników żywienia.
Pozwana I. F. S. Spółka z o.o. w W. wniosła o oddalenie powództwa w
stosunku do niej. W uzasadnieniu pozwu wskazała, że skutkiem nieprzedłużenia z
nią umowy na żywienie pacjentów i w konsekwencji rozwiązania umowy dzierżawy
pomieszczeń przeznaczonych na kuchnie zlokalizowanych w Szpitalu oraz zwrotu
części wyposażenia kuchennego jest to, że zadanie (usługa) w postaci żywienia
3
pacjentów z powrotem „przeszła” na zleceniodawcę, co jest wystarczające do
stwierdzenia, że doszło do przejścia części zakładu pracy w rozumieniu art. 231
k.p.
Z kolei jeżeli Szpital powierzył te zadania nowemu podmiotowi zewnętrznemu, to
podmiot ten ma obowiązek zatrudnienia pracowników jako nowy pracodawca (art.
231
k.p.).
Pozwana A.-R. Spółka z o.o. w K. w odpowiedzi na pozew wniosła o
oddalenie powództwa w stosunku do niej. W uzasadnieniu stwierdziła, że
zapatrywanie I. F. S. jest prawdziwe jedynie w stosunku do pewnych specyficznych
rodzajów działalności. Dotyczy to przedsiębiorstwa (zakładu), którego działalność w
głównej mierze opiera się na czynniku ludzkim, a mienie odgrywa w niej znikomą
rolę (np. sprzątanie szpitalne). Do realizacji usług żywienia niezbędne jest
posiadanie lokalu w postaci kuchni wraz z wyposażeniem, magazynu oraz sprzętu
gastronomicznego. Bez przejęcia przedmiotowych składników mienia w tej
konkretnej sprawie nie sposób twierdzić, że doszło do transferu (części) zakładu
pracy na A.–R. Spółkę z o.o. w K.
Sąd Rejonowy ustalił, że we wrześniu 2004 r. został zlikwidowany w
Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w O. dział żywienia, a wykonywane przez
ten dział usługi żywienia pacjentów zostały powierzone w drodze przetargu firmie
zewnętrznej G. G. Spółce z o.o. w W. (obecnie I. F. S. Spółka z o.o. w W.). W
drodze umów cywilnoprawnych świadcząca usługi Spółka uzyskała tytuł prawny do
posiadania kuchni i pomieszczeń przynależnych zlokalizowanych w budynku
Szpitala, dotychczas zajmowanych przez dział żywienia. Wykonawca przejął też w
całości wyposażenie kuchni. W trybie art. 231
k.p. stał się pracodawcą dla
dotychczas zatrudnionych w dziale żywienia pracowników Szpitala. Spółka I. F. S.
systematycznie rozszerzała zakres świadczonych usług żywienia szpitalnego,
pozyskując nowych klientów, w tym Samodzielny Publiczny Zespół Gruźlicy i
Chorób Płuc w O. Z tej przyczyny powódka została zatrudniona przez poprzednika
prawnego Spółki I. F. S. Przed zakończeniem współpracy z Wojewódzkim
Szpitalem Specjalistycznym w O. i zwrotnym przekazaniem mu pomieszczeń
kuchni wraz z częścią wyposażenia w kwietniu 2010 r., Spółka I.F. S. na bazie tych
pomieszczeń i wyposażenia przygotowywała posiłki dla sześciu podmiotów:
Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w O. – 9.576 (55% wszystkich
4
posiłków), Samodzielnego Publicznego Zespołu Gruźlicy i Chorób Płuc w O. –
3.874 (22% wszystkich posiłków), Szpitala Uniwersyteckiego w O. – 1.960, Szpitala
Pomocy Maltańskiej – 318, Komendy Wojewódzkiej Policji – 117, Policyjnej Izby
Dziecka – 53, D. P. Spółki z o.o. – 1.411 (kanapki). Pracownicy zatrudnieni w
Spółce I. F. S. świadczyli pracę bez podziału czynności na poszczególnych
usługobiorców. Stan zatrudnienia w tym czasie wynosił 34 osoby.
Spółka świadczyła usługi żywienia na rzecz Wojewódzkiego Szpitala
Specjalistycznego do 5 maja 2010 r. W następstwie wygaśnięcia umowy doszło do
zwrotu dzierżawionych pomieszczeń kuchni oraz przejętego w 2004 r. wyposażenia
kuchennego, które w dużej części uległo kasacji z uwagi na zużycie. W zwróconych
pomieszczeniach kuchni szpital przeprowadził prace remontowo-adaptacyjne z
przeznaczeniem na oddziały szpitalne. Od 6 maja 2010 r. usługi żywienia
szpitalnego na rzecz Samodzielnego Publicznego Zespołu Gruźlicy i Chorób Płuc w
O. oraz Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego przejęła Spółka A.-R. z K.
Spółka I. F. S. zatrudniała w kuchni w O. menedżerów, kierowców i dietetyków. Ze
względu na posiadanie przez Spółkę A.-R. własnego kierownictwa koordynującego
świadczenie usług żywieniowych, powierzenie rozwożenia przygotowanych
posiłków firmie zewnętrznej oraz zlokalizowanie centrum dietetycznego w K. brak
było zapotrzebowania po stronie tej Spółki na pracowników na tych stanowiskach.
W maju 2010 r. powódka zgłosiła gotowość świadczenia pracy na rzecz I. F. S.
Spółki z o.o. w W. oraz w Wojewódzkim Szpitalu Specjalistycznym w O.
Sąd Rejonowy uwzględnił żądanie powódki w stosunku do pozwanej I. F. S.
Spółki z o.o. w W. Powołując się na treść art. 231
§ 1 k.p. oraz art. 1 ust. 1b
dyrektywy Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania
ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ochrony praw
pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części
przedsiębiorstw lub zakładów (Dz.U.UE.L.2001.82.16), Sąd Rejonowy stwierdził, że
pojęcie transferu (przejścia) zakładu pracy nie zostało zdefiniowane na gruncie
prawa polskiego, interpretację tego pojęcia pozostawiono judykaturze. Dlatego
niezbędne jest przy ustalaniu jego treści na gruncie prawa polskiego sięganie
wprost do dorobku orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
(TSUE). Temu zabiegowi, ze względu na pojemną formułę pojęcia „przejście
5
zakładu pracy lub jego części” z art. 231
k.p., nie sposób zarzucić wykładni contra
legem (niezgodnej z wyraźnym brzmieniem przepisu prawa krajowego).
W rozważanej kwestii można reprezentować dwojakie stanowisko – według
pierwszego zapatrywania można twierdzić, że przejęcie ma miejsce tylko wtedy,
gdy przejmowany jest zakład pracy w ujęciu przedmiotowym, tzn. przejmowane są
nieruchomości lub maszyny niezbędne do wykonywania danej działalności; zgodnie
z odmiennym zapatrywaniem wystarczające jest ustalenie, że inny podmiot
przejmuje samą działalność (zadania). Konieczność przyjęcia za punkt wyjścia przy
ocenie, czy mamy do czynienia z transferem przedsiębiorstwa, ustalenia, czy
przedsiębiorstwo opiera się w głównej mierze na czynniku ludzkim
(wykwalifikowanej kadrze pracowniczej), czy też do jego funkcjonowania niezbędne
jest również posiadanie tytułu prawnego do określonych środków materialnych (np.
pomieszczeń, urządzeń) bądź środków niematerialnych (np. patenty, licencje) i w
tym drugim wypadku wykluczenie przyjęcia transferu bez przeniesienia tych
środków, wyraźnie podkreślił Trybunał Sprawiedliwości w orzeczeniach: z 25
stycznia 2001 r., Oy Liikenne Ab przeciwko Pekka Liskojärvi i Pentti Juntunen, C-l
72/99, ECR [2001] 1-0745; z 2 grudnia 1999 r., G.C. Allen i inni przeciwko
Amalgamated Construction Co. Ltd., C-234/98, ECR [1999] 1-8643; z 20 listopada
2003 r., Carlito Abler i inni przeciwko Sodexho MM Catering Gesellschaft mbH, C-
340/01, ECR [2003] 1-14023. Zwłaszcza w tym ostatnim orzeczeniu, w którym
rozpatrywano sprawę przedsiębiorstwa świadczącego usługi cateringowe na rzecz
szpitala z wykorzystaniem pomieszczeń i wyposażenia zleceniodawcy, Trybunał
Sprawiedliwości ustalił, że działalność taka nie opiera się w głównej mierze na
pracy ludzkiej, gdyż do jej prowadzenia niezbędny jest tytuł prawny do lokalu, także
większe oraz drobne wyposażenie (między innymi urządzenia do przygotowywania
posiłków, lodówki, zmywarki). Bez przejęcia wspomnianych środków materialnych
nie sposób w tej sytuacji twierdzić, że doszło do transferu przedsiębiorstwa.
Sąd Rejonowy stwierdził, że charakter działalności cateringowej
prowadzonej przez pozwane Spółki dowodzi, że nie może być ona prowadzona bez
zaplecza materialnego (np. lokale spełniające wymogi sanitarne, specjalistyczne
wyposażenie kuchenne takie jak piece konwekcyjne, lodówki, zmywarki, sprzęt do
przewożenia żywności) oraz trwałej struktury organizacyjnej niezbędnej do
6
prowadzenia tego typu działalności (kucharze, pomoce kuchenne, dietetycy,
personel zarządzający itp.). Rozmiar środków angażowanych w prowadzenie
działalności potwierdzają zeznania dyrektora generalnego Spółki A.-R. W tej
sytuacji okoliczność, że Spółka A.-R. „przejęła” od Spółki I. F. S. usługę w postaci
żywienia m.in. pacjentów pozwanego Szpitala, jest niewystarczająca do
stwierdzenia, że doszło do transferu części przedsiębiorstwa.
Sąd Rejonowy stwierdził, że po stronie Spółki A.-R. w związku z przejęciem
kontraktu na żywienie pacjentów Szpitala nie powstało zapotrzebowanie na
zatrudnienie (przejęcie) pracowników Spółki I. F. S. tworzących „strukturę osobową”
obsługującą ten kontrakt. W związku z umiejscowieniem w centrali w K. dietetyków,
powierzeniem czynności rozwożenia posiłków firmie zewnętrznej oraz posiadaniem
własnej kadry koordynującej i zarządzającej poszczególnymi zleceniami istniała po
jej stronie jedynie potrzeba zatrudnienia w O. kucharzy i pomocy kuchennych,
którzy sami w sobie nie stanowią zorganizowanej jednostki organizacyjnej będącej
w stanie obsłużyć przedmiotowy kontrakt.
Zdaniem Sądu Rejonowego, Specjalistyczny Szpital Wojewódzki w O. nie
jest podmiotem, który w spornym zakresie należało uznać za przejmującego
przedsiębiorstwo. Jednostka ta jedynie odzyskała władztwo nad lokalami, w których
dotychczas Spółka I. F. S. prowadziła działalność cateringową, oraz zwrócono jej
część wyposażenia dotychczas użytkowanego przez tę Spółkę, będącego
własnością Szpitala. Szpital nie podjął się prowadzenia działalności identycznej lub
podobnej do tej wykonywanej przez Spółkę I. F. S. Zużyte wyposażenie kuchni
uległo kasacji a same pomieszczenia kuchenne zostały zaadaptowane na oddziały
szpitalne.
W ocenie Sądu Rejonowego stosunek pracy z powódką nie został
rozwiązany przez Spółkę I. F. S. (nie miało miejsca wypowiedzenie ani rozwiązanie
umowy za porozumieniem stron), dlatego Sąd orzekł o dopuszczeniu powódki do
pracy u tej pozwanej. W stosunku do pozostałych dwojga pozwanych powództwo
zostało oddalone.
Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniosła pozwana I. F. S. Spółka z o.o.
w W., zarzucając naruszenie: 1) art. 231
k.p. przez jego błędną wykładnię i
przyjęcie, że warunkiem przejęcia części zakładu pracy realizującego cele
7
społeczne lub publiczne jest przejęcie składników majątkowych oraz tożsamość
przedsiębiorstwa nowego i poprzedniego pracodawcy, a tym samym pominięcie
ratio legis tego przepisu, a także jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że w
rozpoznawanej sprawie nie doszło do przejęcia zakładu pracy pozwanej, mimo że
nastąpiło przejęcie zadań i składników majątkowych przez Wojewódzki Szpital
Specjalistyczny w O. oraz Samodzielny Publiczny Zespół Gruźlicy i Chorób Płuc w
O., a w przypadku A.-R. Spółki z o.o. w K. nastąpiło przejęcie przez ten podmiot
całości zadań realizowanych przez część zakładu pozwanej; 2) art. 230 k.p.c. przez
nieprzyjęcie, że A.-R. Spółka z o.o. w K. przejęła praktycznie całość zadań
realizowanych przez część zakładu pracy pozwanej, a tym samym praktycznie
wszystkich byłych klientów pozwanej w tym zakresie; 3) art. 233 k.p.c. przez brak
dokonania wszechstronnej oceny dowodów, co nasuwa zastrzeżenia z punktu
widzenia zasad logicznego rozumowania i zasad doświadczenia życiowego.
Pozwana I. F. S. Spółka z o.o. w W. wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie wniesionych powództw przeciwko wszystkim pozwanym, ewentualnie o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania albo wystąpienie do Sądu Najwyższego z pytaniem
prawnym: czy w przypadku zakładów pracy realizujących cele społeczne lub
publiczne, przy wyjaśnieniu pojęcia przejęcia ich części oraz istoty aktu przejęcia,
zasadnicze znaczenie ma przejęcie zadań realizowanych przez dotychczasowego
pracodawcę.
Powódka wniosła o oddalenie apelacji.
Sąd Okręgowy w O. – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 10
czerwca 2011 r., … 120/11, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił
powództwo względem pozwanej I. F. S. Spółki z o.o. w W. (punkt I.) oraz odrzucił
jej apelację w pozostałej części (punkt II.).
Sąd Okręgowy uznał za zasadny zarzut naruszenia art. 231
§ 1 k.p.
Sąd pierwszej instancji nie ustalił bowiem, że A.-R. Spółka z o.o. w K.
przejęła praktycznie w całości zadania realizowane wcześniej przez skarżącą.
Okoliczność ta nie została zakwestionowana w trakcie postępowania. Fakt ten jest
bezsporny i został uwzględniony przy rozpoznawaniu apelacji.
8
Apelacja pozwanej zarzuca naruszenie art. 233 § 1 k.p.c., jednak uchybienia
nie dotyczą prawdziwości ustalonych faktów, lecz ich interpretacji i doniosłości,
zważywszy na wykładnię art. 231
§ 1 k.p.
Skarżąca eksponuje zapotrzebowanie Spółki A.-R. na pracowników. Dla
konstrukcji zawartej w art. 231
§ 1 k.p. okoliczność ta ma znikome znaczenie.
Skutek w postaci przejścia zakładu pracy na nowego pracodawcę następuje z mocy
prawa. Zapotrzebowanie na pracę pracowników nie może wyłączyć ustawowego
automatyzmu transferu. Zapotrzebowanie nowego pracodawcy na pracę zależy od
wielu czynników, dlatego nie może stanowić podstawy do delimitacji zastosowania
lub niezastosowania art. 231
k.p.
Sąd Okręgowy stwierdził, że w sprawie miał zastosowanie art. 231
§ 1 k.p.,
zgodnie z którym w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na innego
pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych stosunkach
pracy. Cel wskazanej regulacji nie budzi wątpliwości. Jego funkcja została
ukierunkowana na pracownika i stanowi element stabilizacyjny zatrudnienia. W
konsekwencji należy podkreślić, że punktem odniesienia jest osoba pracownika, a
w szczególności jego prawo do dotychczasowych warunków pracy i płacy.
Wskazany wymiar regulacji określonej w art. 231
§ 1 k.p. pozostaje w opozycji do
innych wartości, którym ustawodawca nadaje wartość (np. do zasady wolności
gospodarki rynkowej).
Sąd Okręgowy stwierdził, że nie należy bagatelizować oddziaływania funkcji
ochronnej prawa pracy na inne normy systemu prawnego. Zasada swobody
działalności gospodarczej nie ma charakteru bezwzględnego. Transfer
pracowników w istotny sposób ogranicza jej oddziaływanie. W tym kontekście
należy zwrócić uwagę na coraz częstsze zjawisko eksternalizacji, polegające na
przekazywaniu przez przedsiębiorców określonych zadań podmiotom zewnętrznym
i wykorzystywaniu w realizacji zadań podwykonawców. W ujęciu prawa pracy
osłabia ono pozycję prawną pracownika. Prowadzi do zmniejszenia stabilności
zatrudnienia. Aktualny wydaje się postulat „upodmiotowienia” pracownika jako
strony zobowiązania pracowniczego. Z jednej strony można zauważyć pozwanych,
którzy są skupieni na efekcie gospodarczym lub konieczności realizacji
przypisanych im zadań, z drugiej strony należy dostrzec pracowników, którzy z dnia
9
na dzień utracili możliwość zarobkowania i za których żaden z pozwanych nie czuje
się odpowiedzialny. Relacja ta aktualizuje konieczność postrzegania żądania
powódki przez pryzmat funkcji ochronnej prawa pracy. Jej strona zewnętrzna
pozwala na daleko idącą interwencję w manifestowaną przez pozwaną Spółkę A.-R.
zasadę swobody obrotu gospodarczego.
Sąd Okręgowy stwierdził, że należy mieć na uwadze podmiotową i
przedmiotową nietypowość stanu faktycznego sprawy. Art. 231
§ 1 k.p. koncentruje
uwagę na relacji zachodzącej między trzema podmiotami (dotychczasowym
pracodawcą, pracodawcą przejmującym oraz pracownikiem). W rozpoznawanej
sprawie uczestniczyła większa liczba pracodawców. Spoiwem między pozwanym
Szpitalem a pozostałymi pozwanymi (Spółką I. F. S. oraz Spółką A.-R.) były
zadania polegające na zapewnieniu wyżywienia pacjentom szpitala. Z kolei relacja
zachodząca między Spółką A.-R. a Spółką I. F. S. polegała na przejęciu
wykonywania tego zadania. Proces ten miał charakter dynamiczny i rozłożony w
czasie. Nie ma wątpliwości, że między wspomnianymi Spółkami nie zachodziła
żadna więź prawna. Relacja między nimi może być oceniana jedynie w ujęciu
ekonomicznym. Polegała na przejęciu dotychczasowych kontrahentów i
realizowaniu tych samych zleceń.
W ocenie Sądu Okręgowego opisana złożoność przedmiotowa i podmiotowa
nie oznacza, że art. 231
§ 1 k.p. nie może mieć zastosowania w przedmiotowej
sprawie. Dodatkową odrębnością wynikającą ze stanu faktycznego sprawy jest
okoliczność, że A.-R. Spółka z o.o. w K. wykonywała dotychczasowe zadania I. F.
S. Spółki z o.o. w W. na rzecz Samodzielnego Publicznego Zespołu Gruźlicy i
Chorób Płuc w O. oraz Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w O. (a także
innych podmiotów) w oparciu o nietożsamy zespół majątkowy. Dotychczasowe
zaplecze kuchenne zostało przez Spółkę I. F. S. zwrócone Wojewódzkiemu
Szpitalowi Specjalistycznemu w O. Spółka A.-R. przejęła od Samodzielnego
Publicznego Zespołu Gruźlicy i Chorób Płuc jedynie w ograniczonym zakresie
sprzęt i pomieszczenia. Wskazany aspekt przedmiotowy wymaga rozważenia i
odpowiedzi na pytanie, czy tożsamy zespół zadań w oderwaniu od substancji
majątkowej służącej do jego realizacji stanowi wystarczający czynnik uzasadniający
10
przyjęcie transferu pracowników. Zagadnienie to stanowi oś, wokół której grupują
się argumenty prowadzące do rozstrzygnięcia sprawy.
Art. 231
§ 1 k.p. wskazuje na konkretne zdarzenie określane jako „przejście
zakładu pracy”. Nie wyklucza jednak w ujęciu temporalnym powtarzalności tych
zdarzeń. Ma to szczególne znaczenie w sytuacji zakończenia współpracy przez
dotychczasowego podwykonawcę i przekazania zadań nowemu podmiotowi.
Art. 231
k.p. zawiera dwa pojęcia (przejście i zakład pracy). Zakreślenie
desygnatów tych pojęć stanowi punkt wyjścia do dalszych rozważań.
Zakład pracy stanowi zorganizowaną całość osobową i rzeczowo-majątkową,
która jest dla pracowników placówką zatrudnienia, miejscem świadczenia pracy.
Zakład pracy stanowi zorganizowany zespół środków, na który w typowym układzie
składają się elementy materialne i niematerialne, system organizacyjny i załoga.
Rozważając zakres desygnatów pojęcia zakład pracy, należy zwrócić uwagę, że
określenie to mieści w sobie aspekty: majątkowy, niemajątkowy, osobowy,
organizacyjny i zadaniowy, które w całości wypełniają jego treść. Odniesienie
pojęcia zakład pracy do instytucji transferu zmusza do podkreślenia aspektu
majątkowego, zadaniowego i organizacyjnego. Ustawodawca nie przesądził, który z
nich ma charakter dominujący. Nie można pominąć, że zakładem pracy jest
również załoga, czyli zespół pracowników powiązanych funkcjonalnie z zadaniami i
majątkiem. Denotacja pojęcia zakład pracy posiada złożony charakter. Wydaje się,
że pomiędzy czynnikami składającymi się na pojęcie zakład pracy dochodzi do
relacji o synalagmatycznym charakterze. Poszczególne składowe ściśle
współzależą od siebie. Niekiedy zadania i majątek nie muszą iść w parze. Mogą
zaistnieć sytuacje, w których nowy pracodawca przejmie zadania, z pominięciem
majątku. Eskalacja w układzie korelatów zakładu pracy uzależniona jest od
uwarunkowań występujących w określonym zespole podmiotowym i
przedmiotowym. Deprecjacja jednego z czynników nie przekreśla co do zasady
zastosowania automatyzmu art. 231
§ 1 k.p. Podmiotowo czynnik majątkowy
ukierunkowany został na pracodawcę, który w stosunku pracy kojarzony jest z
kapitałem. Z kolei zadania powodują skierowanie uwagi na pracownika jako
wykonawcę. Trudno jednak z tego zestawienia komponować tezę o zdeklasowaniu
czynnika majątkowego przy wykładni art. 231
§ 1 k.p. Znamienne jest jednak, że
11
okoliczności sprawy mogą osłabić doniosłość aspektu majątkowego pojęcia zakład
pracy. Ogólnie rzecz ujmując, należy zwrócić uwagę, że pracodawcy realizują
różnorodne cele, niekoniecznie obliczone na osiągnięcie zysku. Dodatkowo wypada
podkreślić, że do wykonywania części prac niepotrzebne są nakłady materialne.
Ujęcie czynnościowe dominuje w nich nad zespołem majątkowym koniecznym do
ich realizacji. Okoliczności te pozwalają na konstatację, że zachwianie równowagi
między czynnikiem majątkowy i zadaniowym może nastąpić z uwagi na wskazane
realia przedmiotowe (relacja między rodzajem czynności a koniecznością
posłużenia się przy jej wykonywaniu składnikami majątkowymi) i podmiotowe
(charakter działalności prowadzonej przez podmiot zatrudniający). Prowadzi to do
wniosku, że wykładnia art. 231
k.p. musi być analizowana de casu ad casum.
Orzecznictwo TSUE akcentowane przez Sąd pierwszej instancji i pozwanych
nie ma jednolitego charakteru. Aby wyprowadzać z niego wiążące dla sprawy
wnioski, należy uwzględnić jednostkowe stany faktyczne. Analiza orzeczeń TSUE
wydanych na gruncie dyrektywy 2001/23/WE skłania do generalnego wniosku, że
kryterium decydującym o uznaniu za rzeczywiste przeniesienia przedsiębiorstwa
lub jego części jest zachowanie tożsamości jednostki gospodarczej, które wynika
przede wszystkim z rzeczywistego kontynuowania lub przejęcia przez nowego
pracodawcę tej samej działalności gospodarczej lub działalności podobnej.
Wskazana tożsamość jednostki wyznaczana jest między innymi czynnikiem
majątkowym. Należy jednak podkreślić, że element majątkowy nie ma charakteru
wyłącznego. W najnowszym orzecznictwie TSUE wyrażany jest pogląd, że przepisy
dyrektywy 2001/23/WE mogą być stosowane także w sytuacji, gdy część
przejmowanego przedsiębiorstwa lub zakładu nie zachowuje niezależności
organizacyjnej, pod warunkiem, że funkcjonalne więzi pomiędzy poszczególnymi
przejmowanymi czynnikami produkcji zostaną zachowane, co będzie pozwalało
przejmującemu na ich wykorzystywanie do celu prowadzenia identycznej lub
analogicznej działalności gospodarczej.
Ilustracją indywidualnego spojrzenia na transfer pracowników jest
orzecznictwo Sądu Najwyższego, które akcentuje w konkretnych stanach
faktycznych bądź czynnik majątkowy, bądź zadaniowy. Analiza rozstrzygnięć Sądu
Najwyższego pozwala na skomponowanie pewnych prawidłowości.
12
Po pierwsze, w orzecznictwie można zaobserwować dyferencjację, której
wyznacznikiem jest funkcjonowanie pracodawcy w tzw. sferze publicznej (aspekt
podmiotowy). W tym wypadku przy wykładni art. 231
§ 1 k.p. podstawowe
znaczenie ma przekazanie (przejęcie) wykonywanych zadań. Aspekt majątkowy
traci na znaczeniu. Podstawą wyróżnienia tej kategorii pracodawców nie jest ich
„publiczny” status. Pracodawcy ci realizują misję społeczną (publiczną), która
uwypukla czynnik zadaniowy. Nie jest ona ukierunkowana na osiągnięcie efektu
gospodarczego, przez co pryzmat majątkowy traci na znaczeniu. Pracodawców
tych nie można postrzegać w ujęciu kapitałowym, gdyż nie taka jest ich funkcja.
Zważywszy na cel ich działania należy podkreślić dominujący charakter zadań nad
majątkiem służącym do ich realizacji. Jednostki służby zdrowia (szpitale) należy
zaliczyć do tej grupy pracodawców. W wyroku z 9 grudnia 2004 r., I PK 103/04
(OSNP 2005 nr 15, poz. 220) Sąd Najwyższy wprost odniósł się do istoty
funkcjonowania szpitali. Argumentował, że przekazanie innemu podmiotowi
(„zewnętrznemu”) istotnej części zadań pracodawcy, bez których prowadzone przez
obu tych pracodawców zakłady pracy (w znaczeniu przedmiotowym) nie mogłyby
funkcjonować, prowadzi do podmiotowego „przekształcenia pracodawców” w
rozumieniu art. 231
k.p. bez względu na to, czy dotychczas wykonujący te zadania
pracownicy (salowe) byli zatrudnieni w wyodrębnionej samodzielnej placówce
zatrudnienia. W sprawie tej sądy obu instancji bezzasadnie ograniczyły
normatywne oddziaływanie art. 231
k.p. tylko do przypadków, w których przejściu
części zakładu pracy na nowego pracodawcę towarzyszy wyłącznie przekazanie
wyodrębnionych składników materialnych mogących tworzyć samodzielną
placówkę zatrudnienia, w której realizowane byłyby samodzielnie i w całości
dotychczasowe zadania przez przejmowanych pracowników.
Po drugie, analiza poglądów wyrażonych w orzecznictwie pozwala na
przyjęcie, że przy ocenie transferu pracowników znaczenie ma strona podmiotowa.
Koncentruje ona uwagę na związku rodzaju wykonywanej pracy z zespołem
majątkowym służącym do jej realizacji. W większości wypadków zadania
postawione przed pracownikiem wymagają środków majątkowych, które są
dostarczane przez pracodawcę. W ujęciu ekonomicznym można wartościować
wysokość kosztów osobowych i nakładów majątkowych. Relacja ta nie jest jednak
13
przydatna na gruncie prawa pracy. Konstrukcja zawarta w art. 231
k.p. nie
nawiązuje do niej. Indywidualizacja charakterystyczna dla oceny transferu
pracowniczego pozwala na podkreślenie, że istnieją prace, w których nakład
majątkowy pracodawcy jest wyłączony lub znacznie ograniczony. Przejęcie
składników materialnych, przy uwzględnieniu charakteru prawnego prowadzonej
działalności, w wielu przypadkach nie może być traktowane jako warunek sine qua
non transferu.
W przedmiotowej sprawie rodzaj usług wykonywanych przez I. F. S. Spółkę z
o.o. w W., a później A.-R. Spółkę z o.o. w K. na rzecz Wojewódzkiego Szpitala
Specjalistycznego w O. oraz Samodzielnego Publicznego Zespołu Gruźlicy i
Chorób Płuc w O. nie pozwala na przyjęcie, że zapewnienie wyżywienia mogło
odbywać się z pominięciem infrastruktury mającej majątkowy charakter. W
rezultacie konsekwencje wynikające z przedstawionego aspektu podmiotowego i
przedmiotowego są rozbieżne. Czynnik podmiotowy skłania do podzielenia zarzutu
apelacji pozwanej I. F. S. Spółki z o.o. w W., zaś przedmiotowy pozostaje w
opozycji do takiego stanowiska.
Sąd drugiej instancji stwierdził, że nie rozstrzygając wskazanego konfliktu
należy powrócić do podmiotowej i przedmiotowej nietypowości stanu faktycznego
sprawy. Poza sporem pozostawało, że Spółka I. F. S. świadczyła usługi nie tylko na
rzecz pozwanego Szpitala. Okoliczność ta jednak nie ma znaczenia, zważywszy,
że czyniła to na podstawie zespołu majątkowego (kuchni i wyposażenia)
dzierżawionego od Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w O.
Wygaśnięcie umowy dzierżawy (umowy o świadczenie usług) tylko wówczas
jest przejęciem zakładu przez wydzierżawiającego, gdy uzyskuje on władztwo
faktyczne nad zakładem. Wygaśnięcie dzierżawy (umowy o świadczenie usług)
może oznaczać ponowne przejście zakładu pracy w trybie art. 231
k.p. z
dotychczasowego pracodawcy (dzierżawcy) na podmiot wydzierżawiający, ale
warunkiem tego jest objęcie przez wydzierżawiającego władztwa (posiadania) nad
zakładem pracy. Jest to faktyczny aspekt przejścia zakładu pracy na innego
pracodawcę, który można określić stwierdzeniem, że zakład (bądź jego część),
stanowiący zorganizowaną całość nastawioną na osiągnięcie określonego celu
technicznego, oddawany jest do dyspozycji innego pracodawcy, który uzyskuje
14
realną możliwość zarządzania tym zakładem, to jest korzystania z jego majątku i
kierowania zespołem pracowniczym. W orzecznictwie Sądu Najwyższego nie
postawiono dodatkowych warunków uzasadniających „wtórny” transfer
pracowników. Nie ma znaczenia w szczególności, czy zleceniodawca usługi ma
zamiar nadal samodzielnie wykonywać czynności dotychczas realizowane przez
podwykonawcę, czy też zamierza zlecić usługę innemu podmiotowi. Ważne jest
jedynie, czy nowy pracodawca miał rzeczywistą możliwość zarządzania majątkiem i
wykonywania własnych celów, w tym kierowania pracownikami.
W ocenie Sądu Okręgowego na gruncie przedmiotowej sprawy oznacza to,
że pogląd negujący zaistnienie transferu pracowników, zaprezentowany przez Sąd
Rejonowy, jest błędny. Skoro I. F. S. Spółka z o.o. w W. zwróciła Wojewódzkiemu
Szpitalowi Specjalistycznemu w O. majątek służący do realizowania funkcji
żywieniowej, to należy przyjąć (wobec rozwiązania umowy miedzy tymi
podmiotami), że osoby przypisane do tych zadań stały się pracownikami Szpitala.
Materiał dowodowy nie pozwolił na wyodrębnienie części zakładu pracy, co
prowadziłoby do uznania, że poszczególne grupy pracowników Spółki I. F. S. stały
się pracownikami Samodzielnego Publicznego Zespołu Gruźlicy i Chorób Płuc w O.
i innych podmiotów, na rzecz których Spółka I. F. S. świadczyła usługi. O części
zakładu pracy można mówić, gdy wyodrębnione składniki majątkowe i
niemajątkowe ze względu na powiązania funkcjonalne stanowią samoistną część i
mogą być rzeczowym substratem samodzielnego zakładu pracy.
W ustalonym stanie faktycznym i dowodowym nie sposób przyjąć, że I. F. S.
Spółka z o.o. w W. wyodrębniła w sposób trwały i funkcjonalny grupy pracowników
realizujących zadania jedynie na rzecz poszczególnych kontrahentów. Do
rozważenia pozostawało jedynie, czy zwrot przez Spółkę I. F. S. majątku i zadań do
Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w O. wyczerpał dyspozycję art. 231
§ 1
k.p. W ocenie Sądu Okręgowego analiza prawna dokonana przy uwzględnieniu
okoliczności faktycznych sprawy pozwala na udzielenie odpowiedzi twierdzącej, co
nie oznacza jednak, że Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w O. jest ostatecznie
adresatem wytoczonego powództwa.
W związku z tym, że transfer pracowników może następować wielokrotnie,
zdaniem Sądu Okręgowego między Wojewódzkim Szpitalem Specjalistycznym w O.
15
a A.-R. Spółką z o.o. w K. doszło do kolejnego przejścia zakładu pracy. Przyjęciu
takiego zapatrywania nie sprzeciwia się okoliczność, że oba transfery (między I. F.
S. Spółką z o.o. w W. i Wojewódzkim Szpitalem Specjalistycznym w O. oraz między
tym Szpitalem i A.-R. Spółką z o.o. w K.) nastąpiły równocześnie. W prawie pracy
ujęcie temporalne ustępuje w wielu przypadkach relacji funkcjonalnej. Nie ma
żadnych podstaw, aby wyłączyć możliwość zaistnienia transferu w sytuacji
faktycznej sprawy.
Postrzegając opisane zdarzenia od strony funkcjonalnej, należy podkreślić,
że A.-R. Spółka z o.o. w K., realizując zamiar gospodarczy polegający na przejęciu
kontraktów przynależnych wcześniej do konkurencyjnej I. F. S. Spółki z o.o. w W.,
miała pełną świadomość, że do pozyskiwanych zadań przynależą zatrudnieni
pracownicy. Istotne jest podkreślenie, że w relacji między Wojewódzkim Szpitalem
Specjalistycznym a Spółką A.-R. doszło do przewartościowania dotychczasowego
sposobu realizowania przedmiotowych zadań. Szpital dokonał konwersji oczekiwań
w tym zakresie. Zmieniono sposób żywienia pacjentów Szpitala – z systemu
stołówkowego (wewnętrznego) na cateringowy (zewnętrzny). Dokonanie takich
zmian leży w gestii pracodawcy, jednak nie może rodzić pomniejszenia praw
pracowniczych. W dniu 6 maja 2010 r. Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w O.
dysponował częścią zakładu pracy – przeszli do niego pracownicy z I. F. S. Spółki z
o.o. w W., przynależał do niego majątek umożliwiający realizację zadań
polegających na wyżywieniu pacjentów. W ujęciu funkcjonalnym Wojewódzki
Szpital Specjalistyczny dysponował częścią zakładu pracy umożliwiającą realizację
koniecznych zadań. Zważywszy na ochronny charakter automatyzmu prawnego z
art. 231
§ 1 k.p. należy wykluczyć stanowisko, zgodnie z którym działanie
pracodawcy może zniweczyć skutki transferu. Zawarcie umowy z A.-R. Spółką z
o.o. w K., w której przewidziano inny sposób realizacji zadań żywieniowych, a w
konsekwencji nieprzekazanie substancji majątkowej, nie może oznaczać, że nie
doszło do transferu pracowników. W innym wypadku należałoby przyjąć, że
pracodawcy własnym zachowaniem mogą obejść skutek przewidziany w art. 231
§
1 k.p., co jest pojęciowo wykluczone.
Za udzieleniem prymatu ochronnej funkcji prawa pracy w tym wypadku
przemawia aspekt podmiotowy. Realizowanie przez Szpital funkcji w sferze
16
publicznej skłania do bagatelizowania czynnika majątkowego. W tym wypadku przy
wykładni art. 231
§ 1 k.p. podstawowe znaczenie ma przekazanie (przejęcie)
wykonywanych zadań. Jedynie taka wykładnia koresponduje z istotą transferu
pracowniczego. Przepisy regulujące transfer pracowniczy powinny być zawsze
interpretowane i stosowane w taki sposób, aby nastąpiło zachowanie miejsca pracy
(kontynuacja zatrudnienia) przez pracowników w razie przekształceń
(własnościowych, organizacyjnych, kompetencyjnych) po stronie pracodawców.
Zarówno stanowisko zaprezentowane przez Sąd Rejonowy, jak i postulowane
przez A.-R. Spółkę z o.o. w K., nie wpisuje się w powyższy postulat.
Uwzględniając apelację, Sąd Okręgowy oddalił powództwo skierowane
przeciwko I. F. S. Spółce z o.o. w W. Powódka nie zaskarżyła apelacją wyroku
Sądu Rejonowego w części oddalającej powództwo skierowane przeciwko
pozostałym pozwanym, stąd Sąd Okręgowy nie miał podstaw do zmiany wyroku
Sądu pierwszej instancji i orzeczenia o dopuszczaniu powódki do pracy w A.-R.
Spółce z o.o. w K.
Apelacja pozwanej Spółki I. F. S. w części dotyczącej oddalenia powództwa
w stosunku do współpozwanych podlegała odrzuceniu.
Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sądu
Okręgowego w O. z 10 czerwca 2011 r., … 120/11, wniósł w imieniu powódki jej
pełnomocnik, zaskarżając wyrok ten w części dotyczącej zmiany wyroku Sądu
Rejonowego i oddalenia powództwa w stosunku do I. F. S. Spółki z o.o. w W.
(punkt I.).
Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie przepisów prawa
materialnego przez niewłaściwe zastosowanie art. 231
k.p. oraz art. 22 k.p., co
spowodowało oddalenie powództwa powódki o dopuszczenie do pracy i powstanie
po jej stronie szkody. Powołując się na art. 4241
§ 2 k.p.c., pełnomocnik skarżącej
wniósł o stwierdzenie niezgodności z prawem zaskarżonego wyroku.
Pełnomocnik skarżącej podniósł, że wydanie zaskarżonego orzeczenia
spowodowało wyrządzenie powódce szkody w następstwie uniemożliwienia
ustalenia, kto był pracodawcą powódki, co tym samym pozbawiło ją prawa do
zasiłku macierzyńskiego, uprawnienia do świadczenia pracy na podstawie
skutecznie zawartej umowy o pracę oraz wynagrodzenia za czas przestoju do
17
czasu dopuszczenia do pracy, doprowadziło do niewydania powódce świadectwa
pracy oraz pominięcia okresu trwania umowy o pracę w stażu zatrudnienia powódki,
istotnym z punktu widzenia świadczeń z ubezpieczeń społecznych, a pozbawienie
wynagrodzenia spowodowało opóźnienie w spłacie zobowiązań powódki i
wszczęcie wobec niej egzekucji komorniczej.
Charakter roszczeń powódki powoduje, że zachodzą wyjątkowe okoliczności
(art. 4241
§ 2 k.p.c.), gdyż niezgodność orzeczenia z prawem wynika z naruszenia
podstawowej zasady porządku prawnego oraz konstytucyjnych praw człowieka i
obywatela, tj. prawa do ochrony trwania stosunku pracy, prawa do ochrony praw
pracownika przez rozstrzyganie sporów z zakresu prawa pracy przez sądy
powszechne z uwzględnieniem zasad prawa pracy oraz ochrony trwałości stosunku
pracy kobiet w ciąży, a tym samym możliwe jest stwierdzenie niezgodności z
prawem prawomocnego wyroku Sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w
sprawie, mimo że powódka nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych,
tj. skargi kasacyjnej.
W uzasadnieniu skargi pełnomocnik powódki podniósł, że według wiedzy
powódki, inni pracownicy I. F. S. Spółki z o.o. w W., reprezentowani w toku
postępowania przez profesjonalnego pełnomocnika, którzy wnieśli skargi kasacyjne
od dotyczących ich wyroków Sądu Okręgowego w O. do Sądu Najwyższego,
uzyskali rozstrzygnięcie, w świetle którego pozwana Spółka I. F. S. została uznana
za pracodawcę pracowników przejętych w trybie art. 231
k.p. (wyroki Sądu
Najwyższego z 11 kwietnia 2012 r., I PK 145/11 oraz I PK 155/11). W orzeczeniach
tych Sąd Najwyższy jednoznacznie rozstrzygnął dotychczasowy spór między
pozwaną, A.-R. Spółką z o.o. w K. oraz Wojewódzkim Szpitalem Specjalistycznym
w O. co do tego, który z tych trzech podmiotów stał się pracodawcą pracowników w
trybie art. 231
k.p. w wyniku działań polegających na wzajemnym przekazywaniu
zadań i majątku. Pozwana ostatecznie zadośćuczyniła ich roszczeniom związanym
ze swoim nieprawidłowym postępowaniem. Mimo że przedmiotowe wyroki nie
dotyczą bezpośrednio powódki, to z uwagi na tożsamość stanu faktycznego w nich
rozważanego z sytuacją powódki, argumenty w nich przedstawione znajdują w
pełni zastosowanie w niniejszej sprawie, a tym samym bezsprzecznie wyrok Sądu
Okręgowego jest niezgodny z prawem. W świetle wyroków Sądu Najwyższego z 11
18
kwietnia 2012 r., I PK 145/11 oraz I PK 155/11, nie budzi żadnych wątpliwości, że z
punktu widzenia przepisów prawa pracy powódka powinna zostać uznana przez
Sąd Okręgowy za pracownika Spółki I. F. S. i pozostawać z tą pozwaną w stosunku
pracy na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony aż do 30 września
2011 r. Wyrok Sądu Rejonowego zawierał rozstrzygnięcie zgodne z
obowiązującym porządkiem prawnym, a wyrok Sądu Okręgowego zmieniający
orzeczenie Sądu Rejonowego jest oczywiście wadliwy i niezgodny z prawem. Sąd
Okręgowy w swoim obszernym uzasadnieniu skupił się na wielu teoretycznych
aspektach transferu, a pominął jednocześnie kwestię zasadniczą i kluczową –
zweryfikowanie niezbędnych przesłanek zastosowania instytucji przejścia zakładu
pracy w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego.
Charakter roszczeń powódki powoduje, że zachodzą wyjątkowe okoliczności,
pozwalające na stwierdzenie bezprawności zaskarżonego orzeczenia, chociaż
powódka nie wniosła skargi kasacyjnej, ponieważ jego niezgodność z prawem
wynika z naruszenia podstawowej zasady porządku prawnego oraz
konstytucyjnych praw człowieka i obywatela. W rozpoznawanej sprawie doszło
bowiem do sytuacji, w której w wyniku niezgodnego z prawem orzeczenia Sądu
Okręgowego usankcjonowany został stan faktycznego porzucenia pracownika
przez pracodawcę, mimo skutecznie zawartej i obowiązującej umowy o pracę.
Powódka jako kobieta w ciąży z dnia na dzień została pozbawiona źródła
dochodów oraz świadczeń przysługujących pracownicy w związku z ciążą i
urodzeniem dziecka. Powódka nie miała możliwości weryfikacji działań pracodawcy
w trybie kontroli sądowej, gdyż pracodawca po prostu porzucił ją jako pracownika
bez składania w tym względzie jakichkolwiek oświadczeń w zakresie łączącego go
z pracownikiem stosunku pracy. W wyniku działań całkowicie niezależnych od
powódki pozbawiono ją prawa do świadczenia pracy w drodze porzucenia przez
pracodawcę, a więc działania całkowicie obcego obowiązującym przepisom prawa
pracy. Taki stan rzeczy rażąco koliduje z podstawowymi zasadami porządku
prawnego oraz konstytucyjnymi prawami powódki jako pracownika i kobiety w ciąży.
Ponadto powódka, mimo obowiązujących przepisów prawa, nie ma prawnej
możliwości dochodzenia wydania świadectwa pracy od pracodawcy. Jak wynika
jednoznacznie z przedstawionego stanu faktycznego, na żadnym etapie zmian
19
podmiotowych po stronie pracodawcy żadna ze stron stosunku pracy nie składała
oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę łączącej powódkę z pozwaną Spółką I.
F. S. ani jej poprzednikami prawnymi. Stosunek pracy uległ rozwiązaniu w wyniku
upływu okresu trwania umowy o pracę, tj. z dniem 30 września 2011 r., a mimo
tego brak jest podstaw do dochodzenia przez powódkę realizacji jej uprawnienia do
otrzymania świadectwa pracy.
Wyrok Sądu Okręgowego wyrządził powódce znaczną szkodę. Niezgodny z
prawem wyrok skutecznie uniemożliwił prawomocne ustalenie, kto był pracodawcą
powódki i pozbawił ją prawa do zasiłku macierzyńskiego, uprawnienia do
świadczenia pracy na podstawie skutecznie zawartej umowy o pracę oraz
wynagrodzenia za czas przestoju do czasu dopuszczenia do pracy, ekwiwalentu za
niewykorzystany urlop wypoczynkowy, prawa do otrzymania świadectwa pracy oraz
doprowadził do pominięcia okresu trwania umowy w stażu pracy powódki, w tym
także w zakresie przyszłych świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego i rentowego,
a pozbawienie jej wynagrodzenia spowodowało opóźnienie w spłacie zobowiązań
powódki i wszczęcie wobec niej egzekucji komorniczej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia
jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia prawomocnego orzeczenia sądowego
(podobnie jak skarga kasacyjna), ale jest uzasadniona tylko wówczas, gdy
niezgodność z prawem jest oczywista, rażąca i przybiera postać kwalifikowaną (por.
wyroki Sądu Najwyższego: z 13 grudnia 2005 r., II BP 3/05, OSNP 2006 nr 21-22,
poz. 323; z 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSNC 2007 nr 1, poz. 17; Przegląd
Sądowy 2008 nr 7-8, s. 184, z glosą Ł. Kozłowskiego; z 10 maja 2006 r., III BP 2/06,
OSNP 2007 nr 9-10, poz. 127; z 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, OSNC 2007 nr 2, poz.
35; z 5 października 2006 r., I BP 10/06, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 274 i z 4
stycznia 2007 r., V CNP 132/06, OSNC 2007 nr 11, poz. 174, a także wyrok
Trybunału Konstytucyjnego z 27 września 2012 r., SK 4/11, Dz.U. 2012, poz. 1104,
OTK-A 2012 nr 8, poz. 97 oraz postanowienie TK z 26 listopada 2012 r., SK 6/11,
OTK-A 2012 nr 10, poz. 130).
20
Zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego jest dotknięty wadami o istotnym
ciężarze gatunkowym, co pozwala uznać to orzeczenie za wydane z oczywistym
naruszeniem regulacji prawnych dotyczących przejścia zakłady pracy na nowego
pracodawcę (art. 231
k.p.), w szczególności w aspekcie stanu prawnego,
wynikającego z prawa krajowego oraz prawa Unii Europejskiej.
Sąd Najwyższy uznał, że w rozpoznawanej sprawie spełnione są przesłanki
z art. 4241
§ 2 k.p.c., pozwalające na stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku Sądu drugiej instancji, chociaż powódka nie skorzystała z
przysługującego jej środka prawnego w postaci skargi kasacyjnej.
2. Przechodząc do omówienia podstaw skargi, należy stwierdzić, że problem
wymagający rozstrzygnięcia sprowadzał się do odpowiedzi na pytanie, czy i pod
jakimi warunkami rozwiązanie przez zlecającego wykonywanie i dostarczanie na
oddziały szpitala posiłków dla pacjentów i personelu medycznego umowy o
wykonywanie tej usługi z jednym wykonawcą i powierzenie jej wykonywania innemu
wykonawcy może być uznane za przejście części zakładu pracy na tego nowego
wykonawcę ze skutkami określonymi w art. 231
k.p., w tym zwłaszcza ze skutkiem
wstąpienia nowego wykonawcy w stosunki pracy z pracownikami zatrudnionymi w
celu wykonywania usługi.
Rozstrzygnięcie tej kwestii wymaga przede wszystkim rozważenia pojęcia
przejścia części zakładu pracy na innego pracodawcę w opisanej sytuacji.
Zgodnie z art. 231
§ 1 k.p., w razie przejścia zakładu pracy lub jego części na
innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych
stosunkach pracy. Przepis ten po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej należy
interpretować zgodnie z prawem unijnym. Zważywszy, że nie definiuje on przejścia
zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, ani nie określa kryteriów
oceny, czy przejście to nastąpiło, ograniczając się do wskazania jego skutków,
najistotniejsze znaczenie ma ustalenie jego prowspólnotowej wykładni w tym
zakresie. Wykładni koncentrującej się na wspomnianych aspektach tego
unormowania dokonał Sąd Najwyższy w uchwale składu siedmiu sędziów z 28
marca 2013 r., III PZP 1/13 (OSNP 2014 nr 3-4, poz. 51) oraz we wcześniejszych
wyrokach: z 28 września 2008 r., II PK 18/08, OSNP 2010 nr 3-4, poz. 40; z 4
lutego 2010 r., III PK 49/09, LEX nr 578145; z 29 marca 2012 r., I PK 150/11, LEX
21
nr 1167736 oraz I PK 151/11 niepublikowany; z 11 kwietnia 2012 r., I PK 145/11,
LEX nr 1168867 oraz I PK 155/11, OSNP 2013 nr 5-6, poz. 55; z 17 maja 2012 r., I
PK 178/11, niepublikowany, I PK 179/11, LEX nr 1219491 i I PK 180/11, LEX nr
1219492; z 14 czerwca 2012 r., I PK 235/11, LEX nr 1250558. Część z
przytoczonych wyroków dotyczyła stanu faktycznego i prawnego analogicznego do
występującego w rozpoznawanej sprawie, ponieważ zapadły one w wyniku
rozpoznania skarg kasacyjnych innych pracowników pozwanej Spółki I. F. S., którzy
znaleźli się w sytuacji faktycznej i prawnej podobnej do sytuacji powódki w związku
z zaprzestaniem przez pozwaną świadczenia usług dostarczania posiłków dla
Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w O. Rozstrzygnięcia zawarte w tych
wyrokach nie mają, co prawda, mocy wiążącej w rozpoznawanej sprawie, toczącej
się z powództwa innego pracownika, jednak przedstawione w nich poglądy Sądu
Najwyższego co do rozumienia i znaczenia konstrukcji wynikającej z art. 231
k.p.
nie mogą być ignorowane, choćby ze względu na dbałość o jednolitość
orzecznictwa.
3. Zgodnie z obowiązującą w Unii Europejskiej zasadą dokonywania
proeuropejskiej wykładni prawa krajowego, obowiązkiem sędziego krajowego jest
nadanie regulacji prawa wewnętrznego takiego sensu normatywnego, który będzie
pozostawał w zgodzie z porządkiem prawnym Unii. Dotyczy to także orzecznictwa
Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (poprzednio Europejskiego Trybunału
Sprawiedliwości). Każdy sąd krajowy państwa członkowskiego Unii ma obowiązek
respektowania orzecznictwa Trybunału, stanowi ono bowiem istotną część acquis
communautaire, czyli dorobku Wspólnoty (całości przyjętych przepisów i zasad).
Biorąc pod uwagę powyższe założenie, należy przypomnieć, że art. 1
dyrektywy Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania
ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do ochrony praw
pracowniczych w przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części
przedsiębiorstw lub zakładów (powoływanej dalej jako „dyrektywa” lub „dyrektywa
2001/23/WE”) stanowi: „1. a) Niniejsza dyrektywa ma zastosowanie do każdego
przypadku przejęcia przedsiębiorstwa, zakładu lub części przedsiębiorstwa lub
zakładu, przez innego pracodawcę w wyniku prawnego przeniesienia własności lub
łączenia; b) Zgodnie z lit. a) i dalszymi postanowieniami niniejszego artykułu,
22
przejęcie w rozumieniu niniejszej dyrektywy następuje wtedy, kiedy przejmowana
jest jednostka gospodarcza, która zachowuje swoją tożsamość, oznaczającą
zorganizowane połączenie zasobów, którego celem jest prowadzenie działalności
gospodarczej, bez względu na to, czy jest to działalność podstawowa, czy
pomocnicza.”
Przytoczone unormowanie, niezależnie od jego dosłownej treści i
gramatycznej ułomności w obowiązującej polskiej wersji językowej dyrektywy,
należy odczytać (bez potrzeby występowania do Trybunału Sprawiedliwości z
pytaniem prejudycjalnym ze względu na stan sprawy wyjaśnionej acte eclairé; zob.
wyrok ETS z 6 października 1982 r. w sprawie 283/81 CILFIT i inni przeciwko
Ministero Della Sanit, zwłaszcza pkt 13-15) zgodnie z poniżej przedstawionymi
zaleceniami.
Po pierwsze, przejście przedsiębiorstwa, zakładu lub części
przedsiębiorstwa, zakładu następuje w drodze prawnego przekazania lub
połączenia. Jak wyjaśnił Trybunał Sprawiedliwości, „z samego sformułowania art. 1
dyrektywy 2001/23 wynika, że jej zakres stosowania obejmuje wszystkie przypadki
zmiany w ramach stosunków zobowiązaniowych osoby fizycznej lub prawnej
odpowiedzialnej za prowadzenie przedsiębiorstwa lub zakładu, która z tego tytułu
przejmuje obowiązki pracodawcy w stosunku do pracowników przedsiębiorstwa lub
zakładu, a nie ma znaczenia to, czy przeniesiona została własność składników
majątkowych” (por. np. wyrok z 1 grudnia 2005 r. w połączonych sprawach C-
232/04 i C-233/04 Nurten Güney-Görres oraz Gul Demir przeciwko Securicor
Aviation (Germany) Ltd oraz Kötter Aviation Security GmbH & Co. KG., pkt 37 i tam
powołane orzecznictwo).
Po drugie, przejście dotyczy jednostki gospodarczej, przez którą należy
rozumieć zorganizowane połączenie zasobów, którego celem jest prowadzenie
działalności gospodarczej, bez względu na to, czy jest to działalność podstawowa
czy pomocnicza. Takie odczytanie art. 1 lit. b dyrektywy znajduje potwierdzenie w
wypowiedziach Trybunału Sprawiedliwości (por. np. wyrok z 12 lutego 2009 r. w
sprawie C-466/07 Dietmar Klarenberg przeciwko Ferrotron Technologies Gmbh, pkt
39; wyrok z 10 grudnia 1998 r. w połączonych sprawach C-173/96 i C-247/96
Francisca Sánchez Hidalgo i inni przeciwko Asociación de Servicios Aser i
23
Sociedad Cooperativa Minerva oraz Horst Ziemann przeciwko Ziemann Sicherheit
GmbH i Horst Bohn Sicherheitsdienst, pkt 25). W dyrektywie 2001/23/WE pojęcie
„jednostka gospodarcza” jest zbiorczym pojęciem oznaczającym przejmowane
przedsiębiorstwo, zakład lub część przedsiębiorstwa, zakładu. Natomiast w
terminologii stosowanej w prawie polskim w jego zakresie mieści się zakład pracy
lub część zakładu pracy. Pojęcie jednostki gospodarczej nie występowało w
pierwszej dyrektywie dotyczącej przejścia zakładu pracy (dyrektywa Rady
77/187/EWG z dnia 14 lutego 1977 r.), w której zaznaczono, że ma ona
zastosowanie do przejścia przedsiębiorstwa, zakładu lub części zakładu na innego
pracodawcę w wyniku prawnego przejścia lub połączenia (art. 1 ust. 1). Pojęcie to
zostało wprowadzone do prawa wspólnotowego dyrektywą Rady 98/50/WE z 29
czerwca 1998 r., zmieniającą dyrektywę 77/187/EWG z ostatecznym terminem
transpozycji do prawa państw członkowskich wyznaczonym na 17 lipca 2001 r.
Zmiana ta została spowodowana ewolucją orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości
w kwestii kwalifikacji przekazania zadań (funkcji) przedsiębiorstwa innemu
przedsiębiorstwu w kontekście regulacji przejścia zakładu pracy w dyrektywie
77/187/WE. Pierwotnie Trybunał Sprawiedliwości przyjmował, że sama działalność
stanowiąca samodzielną funkcję (zadanie) może być zrównana z zakładem lub
częścią zakładu w rozumieniu dyrektywy. Tym samym przekazanie określonej
funkcji czy też zadania należącego do przedsiębiorstwa innemu podmiotowi może
być uznane za przejście na niego zakładu pracy lub części zakładu pracy. W tej
sytuacji kontynuowanie lub podjęcie po pewnej przerwie tej samej lub podobnej
działalności (funkcji, zadania) przez inne przedsiębiorstwo, nawet bez przejęcia
pracowników lub składników mienia związanych z wykonywaniem zadania, mogło
być, przy uwzględnieniu innych czynników zachowania tożsamości, uznane
za przejście zakładu pracy lub części zakładu pracy (por. wyroki ETS: z 19 maja
1992 r., w sprawie C-29/91, Dr. Sophie Redmond Stichting przeciwko Hendrikus
Bartol i inni, szczeg. pkt 31; z 14 kwietnia 1994 r., w sprawie C-392/92, Christel
Schmidt przeciwko Spar- und Leihkasse der früheren Ämter Bordesholm, Kiel und
Cronshagen; z 7 marca 1996 r., w połączonych sprawach C-171/94 i C-172, Albert
Mercx i Patrick Neuhuys przeciwko Ford Motors Company Belgium SA).
Podważenie powyższej wykładni nastąpiło jednak już w wyroku w sprawie Rygaard,
24
w której Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że przejście może dotyczyć stabilnej
ekonomicznie jednostki, której funkcjonowanie nie jest ograniczone do
wykonywania jednego określonego zadania, w tym przypadku ukończenia prac
budowlanych rozpoczętych przez poprzedniego pracodawcę (wyrok z 19 września
1995 r., w sprawie C-48/94, Ledernes Hovedorganisation, acting for Ole Rygaard
przeciwko Dansk Arbejdsgiverforening, acting for Strø Mølle Akustik A/S). Pełne
skrystalizowanie tego stanowiska nastąpiło natomiast w sprawie Süzen, w której
Trybunał Sprawiedliwości uznał, że pojęcie jednostki podlegającej przejściu odnosi
się do zorganizowanej grupy osób i środków ułatwiających wykonywanie
działalności gospodarczej zmierzającej do osiągnięcia określonego celu. Pojęcie
jednostki gospodarczej nie może być zredukowane do powierzonych jej zadań
(activity) czy usług (services) (wyrok z 11 marca 1997 r., w sprawie C-13/95, Ayse
Süzen przeciwko Zehnacker Gebäudereinigung GmbH Krankenhausservice pkt 13,
15; podobnie w późniejszych orzeczeniach, np. w powołanych wyżej sprawach
Hidalgo, pkt 25-34 i Nurten Güney-Görres, pkt 32; ponadto wyrok z 25 stycznia
2001 r., w sprawie C-172/99, Oy Liikenne Ab przeciwko Pekka Liskojärvi i Pentti
Juntunen, pkt 31, 34 i inne; z 20 listopada 2003 r., w sprawie C-340/01, Carlito
Abler i inni przeciwko Sodexho MM Catering GmbH, pkt 30). Trybunał odszedł więc
tym samym od traktowania samego zadania jako wyróżnika jednostki podlegającej
przejściu. To stanowisko zostało zaakceptowane w późniejszym orzecznictwie
Trybunału Sprawiedliwości i wyrażone w definicji jednostki gospodarczej przyjętej
przez dyrektywy 98/50/WE i 2001/23/WE. W świetle wyroku w sprawie Süzen
podstawowe znaczenie dla prawidłowego rozstrzygnięcia w sprawach dotyczących
transferu ma ocena charakteru jednostki gospodarczej: czy jest to jednostka, której
zasadniczymi zasobami, wartościami (assets), decydującymi o jej charakterze i
zdolności do prowadzenia działalności, są pracownicy i ich kwalifikacje, czy też jest
to jednostka, o której charakterze decydują składniki materialne. W przypadku tych
pierwszych przejście może się dokonać bez przejęcia istotnych składników
materialnych, jeśli większość pracowników (w sensie ich liczby i kwalifikacji) została
przejęta. Dotyczy to według orzecznictwa Trybunału takich usług jak sprzątanie,
pomoc domowa dla mieszkańców gminy potrzebujących takiej pomocy,
nadzorowanie obiektów, utrzymanie parków i ogrodów (por. np. wyrok z 10 grudnia
25
1998 r., w połączonych sprawach C-127/96, C-229/96 i C-74/97, Francisco
Hernández SA przeciwko Prudencia Gómez Pérez, María Gómez Pérez i Contratas
y Limpiezas SL, Friedrich Santner przeciwko Hoechst AG oraz Mercedes Gómez
Montaña przeciwko Claro Sol SA i Red Nacional de Ferrocarriles Españoles
(Renfe), pkt 32; wyrok w sprawie Hidalgo i in., pkt 32; wyrok z 24 stycznia 2002 r.,
w sprawie C-51/00, Temco Service Industries S.A. przeciwko Samir Imzilyen i inni
pkt 33; wyrok z 29 lipca 2010 r., w sprawie C-151/09, Federación de Servicios
Publicos de la UGT (UGT-FSP) przeciwko Ayuntamiento de la Linea de la
Concepción, Maria del Rosario Vecino Uribe, Ministerio Fiscal, pkt 29; wyrok z 20
stycznia 2011 r., w sprawie C-463/09, CLECE SA v. Marii Socorro Martin Valor,
Ayuntamiento de Cobisa, pkt 33). W wymienionych sprawach Trybunał uznał, że w
pewnych sektorach, których działalność opiera się głównie na sile roboczej, zespół
pracowników, który prowadzi trwale wspólną działalność, może tworzyć jednostkę
gospodarczą. W przypadku jednostek, których funkcjonowanie opiera się głównie
na składnikach materialnych, decydujące jest przejęcie zasobów materialnych,
nawet gdy nie przejęto większości zasobów pracy. Dotyczy to np. usług w zakresie
komunikacji miejskiej (wyrok z 25 stycznia 2001 r., w sprawie C-172/99, Oy
Liikenne Ab przeciwko Pekka Liskojärvi i Pentti Juntunen) oraz wyżywienia
pacjentów szpitala (por. powołany wyżej wyrok w sprawie Abler). W szczególności
w sprawie Abler Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że art. 1 dyrektywy
77/187/EWG w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich
odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w przypadku przejęcia
przedsiębiorstw, zakładów lub części zakładów należy interpretować jako dotyczący
sytuacji, w której instytucja zamawiająca, która udzieliła zamówienia na
zarządzanie usługami gastronomicznymi w szpitalu jednemu wykonawcy,
unieważnia to zamówienie i zawiera umowę na świadczenie tych samych usług z
drugim wykonawcą, i gdy drugi wykonawca korzysta ze znacznej części środków
trwałych uprzednio wykorzystywanych przez pierwszego wykonawcę, a następnie
udostępnionych przez instytucję zamawiającą, nawet jeżeli drugi wykonawca
wyraził zamiar niezatrudniania pracowników pierwszego wykonawcy (sentencja i
pkt 43).
26
Po trzecie, przejście następuje pod warunkiem, że przekazywana jednostka
gospodarcza zachowuje tożsamość. Pojęcie tożsamości zostało wprowadzone do
unijnej regulacji transferu zakładu pracy dopiero dyrektywą 98/50/WE. Jednakże
wcześniej zostało ono uznane za podstawowe kryterium skuteczności przejścia w
orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości. Podstawowe znaczenie miał w tym
względzie wyrok z 18 marca 1986 r., w sprawie C-24/85, Jozef Maria Antonius
Spijkers przeciwko Gebroeders Benedik Abattoir CV et Alfred Benedik en Zonen
BV (pkt 11-14). W jego uzasadnieniu Trybunał wskazał, że decydujące dla uznania,
czy nastąpiło przejście zakładu, jest zachowanie jego tożsamości. W konsekwencji,
przejście przedsiębiorstwa, zakładu pracy lub części zakładu pracy nie przejawia
się jedynie w przekazaniu jego majątku (assets), lecz konieczne jest przede
wszystkim rozważenie, czy został przekazany jako funkcjonująca jednostka, czy
jego działanie jest rzeczywiście kontynuowane lub podjęte ponownie przez nowego
pracodawcę. W celu oceny, czy przesłanki przejęcia zostały spełnione, należy
wziąć pod uwagę wszystkie okoliczności faktyczne, które charakteryzują dane
zachowanie, do których zalicza się w szczególności rodzaj przedsiębiorstwa lub
zakładu, o który chodzi, przejęcie lub brak przejęcia składników majątkowych takich
jak budynki i ruchomości, wartość składników niematerialnych w chwili przejęcia,
przejęcie lub brak przejęcia większości pracowników przez nowego pracodawcę,
przejęcie lub brak przejęcia klientów, a także stopień podobieństwa działalności
prowadzonej przed i po przejęciu oraz czas ewentualnego zawieszenia tej
działalności. Elementy te muszą być zawsze oceniane całościowo w kontekście
konkretnej sprawy i żaden z nich nie może być samodzielnie podstawą przyjęcia,
że jednostka (przedsiębiorstwo, zakład lub część zakładu) zachowała tożsamość.
W kilku wcześniejszych orzeczeniach w sprawach dotyczących świadczenia usług
Trybunał Sprawiedliwości uznał, że przy uwzględnieniu kryteriów wskazanych w
uzasadnieniu wyroku w sprawie Spijkers, decydujące o zachowaniu tożsamości
przejętego zakładu lub części zakładu pracy może być kontynuowanie lub podjęcie
przez nowego pracodawcę działalności zaprzestanej przez dotychczasowego
pracodawcę, np. sprzątanie obiektu (Schmidt, pkt 17), sprzedaż samochodów
(Merckx, pkt 26-32), pomoc dla narkomanów (Redmond Stichting, pkt 23-31),
nawet gdy nie nastąpi przekazanie składników majątkowych lub pracowników. Od
27
sprawy Süzen Trybunał Sprawiedliwości przyjmuje jednak konsekwentnie, że
jednostka gospodarcza (a więc przedsiębiorstwo, zakład, część zakładu) będąca
przedmiotem transferu nie może być sprowadzona tylko do działalności, którą
prowadzi. Jej tożsamość wynika z wielości nierozłącznych elementów, jak
wchodzący w jej skład personel, kierownictwo, organizacja pracy, metody działania
czy ewentualnie jej środki trwałe (podobnie wyroki w sprawach: Süzen, pkt 15;
Hernández Vidal i in., pkt 30; Hidalgo i in., pkt 30; CLECE, pkt 41).
4. Przedstawiona powyżej (w zakresie niezbędnym do oceny prawidłowości
zaskarżonego wyroku) charakterystyka pojęcia przejścia przedsiębiorstwa, zakładu
pracy lub części zakładu pracy na innego pracodawcę zastosowanego w
dyrektywie 2001/23/WE wyznacza treść pojęcia przejścia zakładu pracy lub części
zakładu pracy na innego pracodawcę według art. 231
§ 1 k.p. Przy dokonywaniu
wykładni przepisu prawa polskiego nie można bowiem pominąć dorobku
orzeczniczego Trybunału Sprawiedliwości. Uchylenie się od analizy tego
orzecznictwa – i wyciągnięcia wniosków płynących z przyjętej linii orzecznictwa –
mogłoby narazić Rzeczpospolitą Polską jako państwo członkowskie Unii
Europejskiej na zarzut nierespektowania acquis communautaire, czyli dorobku
Wspólnoty.
5. Na podstawie powyższych założeń można stwierdzić, że dokonanie przez
sąd oceny, czy nastąpiło przejście zakładu pracy lub części zakładu pracy na
innego pracodawcę, polegającej na subsumcji ustalonego stanu faktycznego do
normy wynikającej z art. 231
§ 1 k.p., wymaga następujących działań.
W pierwszej kolejności sąd musi dokonać identyfikacji zakładu pracy lub
części zakładu pracy (jednostki gospodarczej) będących przedmiotem przejścia.
Chodzi tu o ustalenie, czy występuje dostatecznie wyodrębniona jednostka (zakład
pracy lub część zakładu pracy), którą można uznać za zorganizowane połączenie
zasobów, którego celem jest prowadzenie działalności gospodarczej. Na przykład,
czy w ramach szpitala lub przedsiębiorstwa usługodawcy można wyodrębnić
jednostkę gospodarczą (część zakładu pracy, zorganizowane połączenie zasobów),
która prowadzi działalność w zakresie przygotowywania posiłków dla pacjentów i
personelu tego szpitala. W tym celu należy odwołać się do wypracowanych w
orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Najwyższego kryteriów ustalania
28
istnienia takiej jednostki, jak przypisanie jej określonego zadania, wyodrębnienie
zespołu pracowników, ustalenie określonej struktury kierownictwa, umożliwienie
dysponowania środkami materialnymi, urządzeniami, specjalistyczną wiedzą,
wypracowanie metod organizacji pracy itp. Należy przypomnieć, że Sąd Najwyższy
w wielu orzeczeniach przyjął odpowiadające unijnemu pojęciu jednostki
gospodarczej określenie części zakładu pracy, wskazując, że jest to pewna
zorganizowana całość, na którą składają się określone elementy materialne i
niemajątkowe, system organizacyjny i struktura zarządzania, które dają możliwość
dalszego wykonywania pracy przez zatrudnionych w niej pracowników (por. wyrok
Sądu Najwyższego z 13 kwietnia 2010 r., I PK 210/09, LEX nr 794501 i powołane
tam orzeczenia).
Kolejnym krokiem powinno być ustalenie, jakiego rodzaju jednostka jest
przedmiotem przejścia w danej sprawie, a w szczególności, czy jest to jednostka,
którą konstytuuje przede wszystkim zespół pracowników, czy też o jej
wyodrębnieniu przesądzają składniki materialne (por. wyrok TSUE w sprawie
Süzen, w którym określono kryteria przejścia zakładu oraz powołane wyżej wyroki
TSUE kontynuujące linię ze sprawy Süzen, a także wyroki Sądu Najwyższego: z 29
marca 2012 r., w sprawach I PK 150/11 i I PK 151/11, z 11 kwietnia 2012 r. w
sprawach I PK 145/11 i I PK 155/11 oraz wyroki z 17 maja 2012 r., w sprawach
I PK 178/11, I PK 179/11 i I PK 180/11).
Na koniec sąd powinien zbadać, czy jednostka ta zachowała tożsamość po
przejściu usługi, czy jej działanie jest rzeczywiście kontynuowane lub podjęte
ponownie przez nowego pracodawcę. W przypadku jednostek, których
funkcjonowanie opiera się głównie na składnikach materialnych, decydujące jest
przejęcie zasobów materialnych, nawet gdy nie przejęto większości zasobów pracy
(w wyżej określonym sensie). Nie oznacza to jednak, że inne kryteria zachowania
tożsamości nie mają znaczenia. Przeciwnie, zgodnie ze stanowiskiem Trybunału
Sprawiedliwości wyznaczonym sprawami Spijkers i Süzen, sąd badający
zachowanie tożsamości przez przejętą jednostkę powinien zawsze dokonywać
całościowej oceny, a zachowanie jednego z jej elementów nie może być podstawą
przyjęcia, że przejmowana jednostka (np. część zakładu) zachowała tożsamość. Z
tego względu np. zatrudnienie przez nowego pracodawcę pracowników
29
przejmowanej jednostki jest istotnym wskaźnikiem zachowania jej tożsamości także
w przypadkach usług opartych w zasadniczym stopniu na składnikach majątkowych
(np. urządzeniach technicznych) służących wykonywaniu określonej działalności.
Może to mieć szczególne znaczenie w sytuacji, gdy powstają wątpliwości, czy
przejęta część środków majątkowych jednostki jest wystarczająca do stwierdzenia
jej przejścia. Dotyczy to także innych wyznaczników tożsamości jednostki, w tym
szczególnie zachowania przez nią organizacyjnej samodzielności (zob. np. wyrok w
sprawie Hidalgo, pkt 26), jakkolwiek również ten warunek nie może sam w sobie
decydować o tożsamości jednostki (zob. zwłaszcza wyrok w sprawie Klarenberg pkt
43, 53 i sentencja).
6. Prowadzi to do wniosku, że dokonanie przez sąd oceny, czy nastąpiło
przejście części zakładu pracy (jednostki gospodarczej) na nowego pracodawcę, w
sytuacji, w której nowy usługodawca przejął usługi od poprzedniego usługodawcy
wykonującego je na rzecz podmiotu zamawiającego usługę, wymaga ustalenia, czy
przejmowana część zakładu pracy (jednostka gospodarcza) zachowała tożsamość,
a w szczególności, zależnie od tego, czy działanie jednostki gospodarczej opiera
się głównie na pracy ludzkiej, czy na składnikach majątkowych, konieczne jest
ustalenie, czy nowy usługodawca przejął decydującą o jej zachowaniu część
pracowników lub majątku (wyposażenia materialnego) przejmowanej jednostki.
Takie stanowisko dotyczące wykładni art. 231
k.p. zostało również przedstawione w
uchwale siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 28 marca 2013 r., III PZP 1/13
(OSNP 2014 nr 3-4, poz. 51).
Należy przypomnieć, że w dotychczasowym orzecznictwie zarówno Trybunał
Sprawiedliwości jak i Sąd Najwyższy przyjmowały, że usługi polegające na
przygotowaniu i dostarczaniu posiłków do szpitala opierają się w decydującym
stopniu na składnikach majątkowych służących ich wykonywaniu (por. wyrok TSUE
w sprawie Abler, pkt 43 i sentencja; wyroki SN: z 29 marca 2012 r., I PK 150/11 i
I PK 151/11, z 11 kwietnia 2012 r., I PK 145/11 i I PK 155/1114, z 14 czerwca
2012 r., I PK 235/11, LEX nr 1250558).
7. Odnosząc powyższe uwagi do stanu faktycznego rozpoznawanej sprawy,
należy stwierdzić, że Sąd Okręgowy nie uwzględnił omówionych przesłanek
30
ustalenia, czy miało miejsce przejście części zakładu pracy na innego pracodawcę,
wynikających z wykładni art. 231
§ 1 k.p.
W obszernym uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w którym poruszono
wiele wątków nieistotnych a wręcz zbędnych z punktu widzenia istoty sprawy i
konieczności jej zgodnego z prawem rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy przeprowadził
wykładnię art. 231
§ 1 k.p. z zastosowaniem argumentacji, która nie doprowadziła
do jednoznacznego i przekonującego wyjaśnienia, dlaczego – w ocenie Sądu –
pracodawcą powódki w wyniku ustalonych zdarzeń miała się ostatecznie stać
pozwana A.-R. Spółka z o.o. w K. Oceniając przejście części zakładu pracy na
Spółkę A.-R., której to części Sąd nie zidentyfikował w sposób zgodny z
przedstawionymi wyżej wymaganiami wynikającymi z dorobku orzeczniczego
Trybunału Sprawiedliwości i Sądu Najwyższego, Sąd Okręgowy stwierdził, że
realizowanie przez Szpital funkcji w sferze publicznej skłania do bagatelizowania
czynnika majątkowego, w tym wypadku przy wykładni art. 231
§ 1 k.p. podstawowe
znaczenie ma przekazanie (przejęcie) wykonywanych zadań, choćby bez
przekazania (przejęcia) substratu majątkowego, w rezultacie zawarcie przez Szpital
umowy ze Spółką A.-R., w której przewidziano inny sposób realizacji zadań
żywieniowych pacjentów i personelu Szpitala, a w konsekwencji nieprzekazanie
substancji majątkowej, nie może oznaczać, że nie doszło do transferu pracowników.
Z wywodów Sądu Okręgowego nie wynika jednak jednoznacznie, w jaki sposób, w
związku z jakimi czynnościami podjętymi przez trzy podmioty – Spółkę I. F. S.,
Szpital oraz Spółkę A.-R., powódka miała stać się (i od kiedy) pracownikiem tego
ostatniego podmiotu. Z rozważań Sądu Okręgowego zdaje się wynikać, że zdaniem
tego Sądu powódka została przejęta w trybie art. 231
§ 1 k.p. najpierw od Spółki I. F.
S. przez Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w O., a następnie od tego Szpitala
przez Spółkę A.-R., jednak bez szczegółowego ustalenia, kiedy i w jakich
okolicznościach to nastąpiło. Argumentacja Sądu Okręgowego jest przy tym
niekonsekwentna. Dla przyjęcia transferu pracowników ze Spółki I. F. S. do
Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego wystarczyło – zdaniem Sądu –
przejęcie samych składników majątkowych (pomieszczenia kuchenne, ich zaplecze
oraz wyposażenie kuchni) bez przejęcia zadań (z ustaleń wynikało bowiem, że
Szpital nie przejął w jakimkolwiek zakresie zadania żywienia pacjentów), podczas
31
gdy dla przyjęcia transferu pracowników ze Szpitala do Spółki A.-R. wystarczyło –
zdaniem Sądu – przejęcie samych zadań bez przejęcia składników majątkowych (z
ustaleń wynikało bowiem, że Spółka A.-R. nie przejęła od Szpitala jakichkolwiek
składników majątkowych, dysponując własnymi).
Świadczenie usług w postaci dostarczania do szpitala posiłków dla
pacjentów lub personelu medycznego nie oznacza realizowania zadań publicznych.
Zadaniem publicznym realizowanym przez szpital jest świadczenie usług
medycznych. Oznacza to, że – wbrew poglądowi Sądu Okręgowego – nie jest
możliwe w tym przypadku „bagatelizowanie czynnika majątkowego”. W
orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości oraz Sądu Najwyższego przyjmuje się, że
świadczenie usług żywieniowych dla szpitala opiera się nie tylko na czynniku
ludzkim (wykwalifikowanej kadrze pracowniczej), lecz do funkcjonowania takiego
przedsiębiorstwa usługowego niezbędne jest również posiadanie tytułu prawnego
do określonych środków materialnych (np. pomieszczeń, urządzeń). Zwłaszcza w
wyroku w sprawie C-340/01, Carlito Abler i inni przeciwko Sodexho MM Catering
Gesellschaft mbH, w którym rozpatrywano sprawę przedsiębiorstwa świadczącego
usługi cateringowe na rzecz szpitala z wykorzystaniem pomieszczeń i wyposażenia
zleceniodawcy, Trybunał Sprawiedliwości stwierdził, że działalność taka nie opiera
się w głównej mierze na pracy ludzkiej, gdyż do jej prowadzenia niezbędny jest tytuł
prawny do lokalu, a także większe oraz drobne wyposażenie (między innymi
urządzenia do przygotowywania posiłków, piece, lodówki, zmywarki). Bez przejęcia
wspomnianych środków materialnych nie sposób twierdzić, że doszło do transferu
przedsiębiorstwa.
Z treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd drugiej instancji
uznał, iż doszło do przejścia części zakładu Spółki I. F. S. na Wojewódzki Szpital
Specjalistyczny w O. z tej przyczyny, że Spółka ta zwróciła Szpitalowi użytkowane
pomieszczenia i ich wyposażenie. Jednak z ustaleń Sądu Rejonowego
(niezakwestionowanych przez Sąd Okręgowy) wynika, że Szpital nie kontynuował
w tych pomieszczeniach działalności żywieniowej. W następstwie wygaśnięcia
umowy łączącej Szpital ze Spółką I. F. S. doszło do zwrotu dzierżawionych
pomieszczeń kuchni oraz przejętego w 2004 r. wyposażenia kuchennego, jednak
wyposażenie to w dużej części uległo kasacji z uwagi na zużycie, a w zwróconych
32
pomieszczeniach kuchni Szpital przeprowadził prace remontowo-adaptacyjne z
przeznaczeniem na oddziały szpitalne. Prowadzi to do wniosku, że Szpital nie
przejął od I. F. S. środków majątkowych służących prowadzeniu działalności
żywieniowej ani nie przejął samych zadań, ponieważ nie kontynuował działalności
żywieniowej we własnym zakresie, a niezwłocznie zawarł umowę o świadczenie
usług w tym zakresie ze Spółką A.-R..
Następnie Sąd Okręgowy stwierdził, że zawarcie przez Szpital umowy ze
Spółką A.-R., jednak bez przekazania jej substancji majątkowej, nie może oznaczać,
że nie doszło do transferu pracowników (nie wiadomo przy tym, bo nie wynika to z
uzasadnienia zaskarżonego wyroku, czyich pracowników i czy wśród nich
znajdowała się powódka). Sąd Okręgowy uznał, że Spółka I. F. S. zwróciła
Wojewódzkiemu Szpitalowi Specjalistycznemu w O. majątek służący do
realizowania funkcji żywieniowej, dlatego należało przyjąć, że osoby przypisane do
wykonywania tych zadań stały się pracownikami Szpitala. Sąd Okręgowy nie wziął
jednak pod uwagę, że Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nie kontynuował w
jakimkolwiek zakresie działalności pozwanej I. F. S. w postaci usługi żywienia
pacjentów i personelu, ani nie miał zamiaru wznowienia jej w późniejszym okresie,
lecz zlecił je kolejnemu wykonawcy (pozwanej Spółce A.-R.). W rezultacie należało
uznać (ocenić), że Szpital nie przejął od I. F. S. ani substancji majątkowej, ani
zadań, ani pracowników zatrudnionych przy świadczeniu usług żywieniowych, a
zatem Spółka A.-R. nie mogła z kolei przejąć od Wojewódzkiego Szpitala
Specjalistycznego zadania świadczenia usługi żywienia pacjentów i personelu,
wraz z pracownikami wykonującymi te zadania, skoro Szpital ten nie przejął tego
zadania, ani tym bardziej części zakładu pracy, czyli także pracowników, od Spółki I.
F. S.
W ocenie Sądu Okręgowego obydwa transfery – między Spółka I. F. S. i
Wojewódzkim Szpitalem Specjalistycznym oraz między tym Szpitalem i Spółką A.-
R. – nastąpiły równocześnie. Jest to jednak w świetle dokonanych ustaleń nie tylko
wysoce wątpliwe, lecz także niemożliwe do przyjęcia.
Sąd Okręgowy nie rozważał możliwości przyjęcia, że nastąpiło przejście
jednostki gospodarczej (części zakładu pracy) realizującej zadania w zakresie
przygotowywania i dostarczania posiłków dla Szpitala bezpośrednio między
33
pozwanymi Spółkami I. F. S. i A.-R., w związku z rozwiązaniem umowy o
świadczenie tej usługi przez Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w O. z pierwszą z
tych Spółek i powierzeniem świadczenia tej usługi drugiej z nich. Sytuacja taka
mieści się w zakresie pojęcia przejścia części zakładu pracy na innego pracodawcę
zarówno w świetle prawa unijnego (por. wyrok TS w sprawie Abler, pkt 43 i
sentencja), jak i polskiego (por. np. wyroki SN z 29 marca 2012 r., I PK 150/11 i I
PK 151/11). Z ustaleń faktycznych dokonanych w rozpoznawanej sprawie przez
Sąd Rejonowy (niezakwestionowanych przez Sąd Okręgowy) wynika jednak, że
Spółka A.-R. nie wykorzystuje żadnych składników mienia związanych z
wykonywaniem usługi żywienia pacjentów Szpitala przez swojego poprzednika
Spółkę I. F. S. Oznacza to – w świetle orzecznictwa kwalifikującego usługi
cateringu dla szpitali do sektora usług, w którym funkcjonowanie jednostek
gospodarczych opiera się przede wszystkim na składnikach majątkowych, a nie na
zasobach ludzkich – że nie miało miejsca przejście części zakładu pracy między
wymienionymi pozwanymi Spółkami. Nie została zachowana tożsamość jednostki
gospodarczej. Należy dodać, że w podstawie faktycznej zaskarżonego wyroku
brakuje jakichkolwiek ustaleń co do liczby rzekomo przejętych przez Spółkę A.-R.
pracowników Spółki I. F. S.
Kluczem do rozróżnienia usług, w których dla wystąpienia skutku z art. 231
k.p. wystarczające jest przejęcie samych zadań bez przejęcia składników
majątkowych, jest ustalenie, co decyduje o tożsamości przedsiębiorstwa, czyli na
czym oparta jest możliwość wykonywania usługi – na czynniku ludzkim, czy też
substancji majątkowej. W stanie faktycznym niniejszej sprawy nie budzi wątpliwości,
że rodzaj usług wykonywanych na rzecz Wojewódzkiego Szpitala
Specjalistycznego przez Spółkę I. F. S., a następnie przez Spółkę A.-R., nie
pozwala na przyjęcie, że zapewnienie wyżywienia mogło odbywać się z
pominięciem infrastruktury mającej charakter majątkowy (pomieszczenia,
urządzenia do przygotowania posiłków, w tym piece, lodówki, zmywarki itp.). W
takiej zaś sytuacji sam transfer zadań nie jest wystarczający do stwierdzenia
zachowania tożsamości przedsiębiorstwa, będącego warunkiem przejścia zakładu
pracy. Konieczne jest także przejęcie składników majątkowych służących ich
wykonywaniu. Z ustaleń faktycznych poczynionych w rozpoznawanej sprawie
34
wynika zaś, że Spółka A.-R. nie dzierżawi (nie najmuje) żadnych pomieszczeń od
Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego w O. (inaczej niż jej poprzedniczka), ani
nie przejęła jakiegokolwiek majątku ruchomego zarówno od pozwanej Spółki I. F. S.
jak i od Szpitala. Skoro więc Spółka A.-R. nie wykorzystuje żadnych składników
mienia związanych z wykonywaniem usługi żywienia pacjentów Szpitala przez jej
poprzednika, to w świetle przedstawionych wcześniej rozważań nie ma możliwości
stwierdzenia, że doszło do przejścia na tego pracodawcę części zakładu pracy jako
części przedsiębiorstwa Spółki I. F. S.
Z ustaleń faktycznych wynika, że Spółka A.-R. nie dzierżawi zasadniczych
dla swej działalności pomieszczeń od szpitali ani nie przejęła majątku od
pozostałych pozwanych. Dysponuje własnym zapleczem majątkowym,
organizacyjnym i kadrowym oraz prowadzi usługi cateringowe dla wielu
zleceniodawców. Wyklucza to możliwość zastosowania w stosunku do tej Spółki
art. 231
k.p. z uwagi na brak przejęcia przez nią składników majątkowych i
tożsamości jednostki gospodarczej podlegającej transferowi. Zastosowanie art. 231
k.p. ma miejsce przy zlecaniu usług gastronomicznych wówczas, gdy przejściu
podlega zorganizowana całość, która zachowuje swą tożsamość jako
przedsiębiorstwo (w znaczeniu przedmiotowym). Spółka A.-R. nie stała się w
wyniku transferu (ex lege) pracodawcą powódki. Powódka pozostała pracownikiem
Spółki I. F. S. jako podmiotu, który ją zatrudnił do wykonywania usług zleconych
przez Szpital.
Należy podkreślić, że w świetle przedstawionego orzecznictwa dla
stwierdzenia, czy doszło do przejścia zakładu pracy na skutek przekazania samych
zadań, nie jest istotne tylko to, czy są to zadania o charakterze publicznym, czy też
niepublicznym. Decyduje bowiem przede wszystkim to, czy działalność
przedsiębiorstwa opiera się w znaczącej mierze na jego elementach materialnych,
czy też przedsiębiorstwo bazuje w głównej mierze na czynnościach wykonywanych
przez pracowników (załogę). Niezależnie jednak od tego, zadania w zakresie
żywienia pacjentów szpitala przez firmę zewnętrzną nie mogą być traktowane jak
usługi o charakterze publicznym. Takie usługi mają bowiem zawsze charakter
gospodarczy, nastawiony na osiągnięcie zysku, nawet wtedy, gdy wykonywane są
na rzecz pracodawców realizujących misje społeczne lub publiczne.
35
8. W swoich poglądach dotyczących stosowania przepisów prawa unijnego
przy ocenie prawidłowości zastosowania przepisów prawa polskiego przez sąd
drugiej instancji Sąd Najwyższy stwierdza, że władny jest w takiej sytuacji stosować
przepisy prawa unijnego, gdy powołane w skardze kasacyjnej przepisy prawa
polskiego objęte są zakresem normowania prawa unijnego (por. wyroki Sądu
Najwyższego: z 5 grudnia 2006 r., II PK 18/06, OSNP 2008 nr 1-2, poz. 7; z 18
grudnia 2006 r., II PK 17/06, OSNP 2008 nr 1-2, poz. 8; z 4 stycznia 2008 r., I UK
182/07, OSNP 2009 nr 3-4, poz. 49). Należy uznać, że stanowisko to odnosi się
również do skargi na bezprawność (wyrok Sądu Najwyższego z 8 grudnia 2009 r.,
I BU 6/09, OSNP 2011 nr 13-14, poz. 191). Zarzut błędnej wykładni lub
niewłaściwego zastosowania przepisu prawa polskiego obejmuje bowiem implicite
zarzut wykładni niezgodnej z prawem unijnym bądź zastosowania przepisu prawa
polskiego niezgodnego z prawem unijnym. W przypadku zaś zarzutu dotyczącego
niezastosowania przepisu prawa polskiego, obejmuje on także zarzut wadliwego
ustalenia relacji między prawem polskim a prawem unijnym.
W związku z rozpatrywaną skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego orzeczenia należy zauważyć, że zgodnie ze stanowiskiem doktryny,
ustanowienie w Kodeksie postępowania cywilnego (art. 4241
-42412
) odrębnego
trybu stwierdzania niezgodności z prawem prawomocnych orzeczeń oznacza
wprowadzenie dodatkowej przesłanki odpowiedzialności państwa, gdyż bez
stwierdzenia przez Sąd Najwyższy niezgodności określonego orzeczenia z prawem
strona nie może skutecznie dochodzić odszkodowania od Skarbu Państwa przed
odpowiednim sądem powszechnym (cywilnym). To zaś może prowadzić do
wniosku, że ograniczenie możliwości dochodzenia od państwa naprawienia szkody
wyrządzonej wskutek wydania orzeczenia naruszającego prawo unijne koliduje z
ustaleniami przyjętymi w tym zakresie przez Trybunał Sprawiedliwości, gdyż
stanowi wprowadzenie dodatkowych rygorów (przesłanek warunkujących
roszczenie odszkodowawcze) niewynikających z tych ustaleń (por. W. Sanetra: W
kwestii odpowiedzialności za wyrządzenie szkody przez wydanie orzeczenia
niezgodnego z prawem wspólnotowym, EPS 2006 nr 3, s. 7). W wyroku z 30
września 2003 r., w sprawie C-224/01, Gerhard Köbler przeciwko Republik
Österreich, Trybunał Sprawiedliwości przyjął, że odszkodowawcza
36
odpowiedzialność państwa za naruszenia obowiązującego prawa wspólnotowego
przez krajowy sąd najwyższego szczebla może wchodzić w rachubę tylko w
wyjątkowych wypadkach, gdy sąd ten w sposób oczywisty (poważny) naruszy to
prawo. Wyrok ten, a zwłaszcza wyrok z 13 czerwca 2006 r. w sprawie C-173/03
Traghetti del Mediterraneo SpA w likwidacji przeciwko Republica Italiana, pokazują,
że wyjątkowość tej odpowiedzialności jest względna, a ograniczenia jej zakresu
wprowadzone w krajowych porządkach prawnych nie mogą być dowolne i sięgać
zbyt daleko. Wśród kryteriów ustalania oczywistości (wagi) naruszenia prawa
wspólnotowego (unijnego) wyraźną preferencję mają te o charakterze obiektywnym.
Wśród nich z kolei najważniejsze wydają się te, które mają zagwarantować respekt
dla wspólnotowego punktu widzenia i ustaleń czynionych przez organy
wspólnotowe. Świadczy o tym zwłaszcza wyliczenie wśród kryteriów oceny wagi
(oczywistości) naruszenia prawa wspólnotowego uwzględnienia lub pominięcia
stanowiska instytucji wspólnotowej, zaniechania zwrócenia się przez krajowy sąd
najwyższej instancji z pytaniem prejudycjalnym, w przypadku gdy istniał w danym
przypadku taki obowiązek oraz uznanie, że istnieje domniemanie, iż naruszenie jest
naruszeniem poważnym (oczywistym), gdy dane orzeczenie jest oczywiście
sprzeczne z orzecznictwem Trybunału w danej dziedzinie (por. W. Sanetra: Za jakie
naruszenia prawa wspólnotowego przez sąd najwyższego szczebla należy się
odszkodowanie. Uwagi na marginesie wyroku ETS w sprawie Traghetti, ETS 2006
nr 9, s. 4).
Charakterystyka pojęcia przejścia przedsiębiorstwa, zakładu pracy lub części
zakładu pracy na innego pracodawcę ujęta w dyrektywie 2001/23/WE wyznacza
treść pojęcia przejścia zakładu pracy lub części zakładu pracy na innego
pracodawcę w art. 231
k.p. Należy w związku z tym stwierdzić, że w wyniku
wadliwej wykładni tego przepisu Sąd Okręgowy dopuścił się uchybień, które
spowodowały poważne (oczywiste) jego naruszenie. Sąd drugiej instancji nie
zweryfikował prawidłowo przesłanek niezbędnych do zastosowania art. 231
k.p., nie
zinterpretował tego przepisu w zakresie dotyczącym przejścia części zakładu pracy
na innego pracodawcę zgodnie z prawem unijnym oraz z orzecznictwem Trybunału
Sprawiedliwości.
37
Prowadzi do wniosku, że należało uznać za usprawiedliwiony wniosek
skarżącej o stwierdzenie niezgodności zaskarżonego orzeczenia z art. 231
§ 1 k.p.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 42411
§ 2 k.p.c.