Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZP 6/14
UCHWAŁA
Dnia 28 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Marta Romańska (przewodniczący)
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
SSN Dariusz Zawistowski
Protokolant Iwona Budzik
w sprawie z wniosku L. N.
przy uczestnictwie Gminy W.
o przyznanie wynagrodzenia za sprawowanie kurateli nad częściowo
ubezwłasnowolnioną J. B.,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 28 marca 2014 r.,
zagadnienia prawnego przedstawionego
przez Sąd Okręgowy we W.
postanowieniem z dnia 2 grudnia 2013 r.,
"1. Czy przepis art. 53a ustawy o pomocy społecznej z dnia
12 marca 2004 r. (ze zmianami) tekst jednolity Dz.U. 2013 p. 509
w przedmiocie przyznawania wynagrodzeń opiekunom prawnym
osób całkowicie ubezwłasnowolnionych ma zastosowanie do
przyznawania wynagrodzeń kuratorom osób częściowo
ubezwłasnowolnionych?
2. Czy postanowienie rozstrzygające wniosek w przedmiocie
wynagrodzenia dla kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej
lub dla opiekuna osoby całkowicie ubezwłasnowolnionej jest
postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy i czy w związku
z tym od postanowienia tego służy zażalenie czy apelacja?
3. Czy gmina, na której na mocy art. 53a wyżej cytowanej
ustawy o pomocy społecznej ciąży obowiązek wypłaty przyznanego
przez Sąd wynagrodzenia jest zainteresowanym w rozumieniu
art. 510 k.p.c.?"
2
podjął uchwałę:
1. W razie braku podstaw do pokrycia wynagrodzenia
kuratora osoby częściowo ubezwłasnowolnionej na podstawie
art. 179 § 1 k.r.o., wynagrodzenie to jest pokrywane ze środków
publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej
(art. 162 § 3 w związku z art. 178 § 2 k.r.o. i art. 53a ustawy z dnia
12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (jedn. tekst Dz.U.
z 2013 r., poz. 182 ze zm.).
2. W postępowaniu o przyznanie wynagrodzenia kuratorowi
osoby częściowo ubezwłasnowolnionej ze środków publicznych
zainteresowanym jest gmina, na której spoczywa obowiązek
wypłaty tego wynagrodzenia.
3. Postanowienie w przedmiocie wynagrodzenia kuratora
osoby częściowo ubezwłasnowolnionej jest postanowieniem
co do istoty sprawy, od którego przysługuje apelacja (art. 518
k.p.c.).
3
Uzasadnienie
Sąd Rejonowy we W. postanowieniem z dnia 16 września 2013 r.
uwzględnił żądanie kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo i przyznał mu,
na podstawie art. 179 § 1, art. 178 § 1 i art. 53 a ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o
pomocy społecznej (jedn. tekst Dz.U. z 2013 r., poz. 509, dalej: „u.p.s.” lub „ustawa
o pomocy społecznej”) wynagrodzenie za sprawowanie kurateli w wysokości 200 zł
miesięcznie, poczynając od 1 września 2013 r., ze środków pomocy społecznej.
Gmina W. w zażaleniu zarzuciła nieuzasadnione przyjęcie, że art. 53a u.p.s.
ma zastosowanie do kuratora osoby ubezwłasnowolnionej częściowo, skoro art. 36
u.p.s. nie przewiduje wypłacania wynagrodzenia ze środków pomocy społecznej
kuratorowi osoby ubezwłasnowolnionej częściowo.
Rozpoznając zażalenie Gminy W., Sąd Okręgowy powziął poważne
wątpliwości dotyczące stosowania w drodze analogii do przyznawania
wynagrodzeń kuratorom osób ubezwłasnowolnionych częściowo art. 162 § 1 k.r.o.
i art. 53a u.p.s. w związku z art. 178 § 1 i art. 179 § 1 k.r.o. Wskazał na zaistnienie
rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych w kwestii rodzaju środka
odwoławczego od postanowienia w przedmiocie wynagrodzenia kuratora
osoby ubezwłasnowolnionej częściowo lub opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej
całkowicie (zażalenie lub apelacja), co połączył z niepewnością, czy jest ono
postanowieniem orzekającym co do istoty sprawy, czy rozstrzygającym
zagadnienia procesowe. Nie ma również stanowczego stanowiska, czy gmina ma
status zainteresowanego w postępowaniach dotyczących tych wynagrodzeń.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
1. W przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pojęcie „opieka” nie
zostało zdefiniowane. W doktrynie przyjmuje się, że opieka w sensie prawnym
polega na sprawowaniu pieczy nad osobą i majątkiem oraz reprezentowaniu
podopiecznego, ma charakter trwały. Takie rozumienie opieki akceptowane jest
w orzecznictwie. Wyodrębniona została opieka nad małoletnim (dział I tytułu
III k.r.o.), kompleksowo uregulowana i opieka nad ubezwłasnowolnionym całkowicie
4
(dział II tytułu III k.r.o.), do której w zakresie nieunormowanym, stosuje się za
pośrednictwem art. 175 k.r.o. przepisy o opiece nad małoletnim.
Nie doszło również do zdefiniowania w kodeksie rodzinnym
i opiekuńczym ani w innych przepisach, które przewidują ustanowienie kuratora,
pojęcia ”kuratela”, ponieważ nie jest ona instytucją jednorodną i służy realizacji
wielu różnych celów i funkcji. W przepisie art. 178 § 1 k.r.o. ogólnie wskazane
zostało, że kuratora ustanawia się w wypadkach w ustawie przewidzianych,
co uwzględnia daleko idące zróżnicowanie poszczególnych rodzajów tej instytucji
i uzasadnia przyznanie pierwszeństwa przepisom szczególnym, regulującym
ustanowienie kuratora, a dopiero w ich braku, nakazuje stosować przepisy działu III
tytułu III k.r.o. Wskazać należy, że ustanowienia kuratora wymagają przepisy
kodeksu rodzinnego i opiekuńczego: art. 70 § 2, art. 82 § 3, art. 84 § 2, art. 99, art.
102, art. 109 § 3, art. 125 § 2, art. 157, art. 182, art. 183 § 1 i art. 184 §1.
W przepisach kodeksu cywilnego na taką potrzebę wskazują: art. 16 § 2 i art. 42
§ 1 k.c. Do ustanowienia kuratora dochodzi na podstawie przepisów kodeksu
postępowania cywilnego: art. 69, art. 143, art. 447 § 1 i 2, art. 454 § 1 i §11
, art. 454
§ 2 i 3, art. 556 § 1, art. 666 § 1, art. 802, art. 818 § 1, art. 819 § 2, art. 908 § 1, art.
928. Analiza przypadków wymagających działania kuratora prowadzi do wniosku,
że w przeważającej mierze kuratela ma charakter czasowy, natomiast
w odniesieniu do kuratora ubezwłasnowolnionego częściowo, jest bardzo zbliżona
do opiekuna ubezwłasnowolnionego całkowicie i ma charakter trwały. W znacznej
liczbie przypadków kurator powoływany jest na wniosek osoby, która tego
potrzebuje (art. 600 k.p.c.) lub osoby trzeciej (tzw. kurator procesowy), rzadsze są
przypadki ustanawiania kuratora z urzędu. Przepisy ogólne dla kurateli zawarte są
w art. 179 – art. 180 k.r.o., a pozostałe (art. 181 – art. 184 k.r.o.) obejmują normy
regulujące wskazane rodzaje kurateli. Unormowanie kurateli nie ma charakteru
wyczerpującego, a zatem zgodnie z art. 179 § 2 k.r.o., w zakresie
nieunormowanym, stosować należy przepisy o opiece. Oznacza to, że kuratela
konstrukcyjnie nie różni się od opieki, obie instytucje stanowią formę pieczy
prawnej. Podkreśla się jednak w literaturze, że odpowiednie stosowanie przepisów
o opiece do kurateli wymaga analizy każdego przypadku, w konsekwencji którego
dochodzi do ustanowienia kuratora, w kontekście do stopnia bliskości zadań
5
kuratora i opiekuna oraz adekwatności do nich tych przepisów. Ustanowienie
kuratora regulują przepisy art. 599 - art. 605 k.p.c.
Zgodnie z art. 16 § 2 k.c. sąd ma obowiązek ustanowić z urzędu kuratora dla
osoby ubezwłasnowolnionej częściowo. W art. 179 k.r.o. wprowadzona została
zasada odpłatności kurateli, przewidująca że wynagrodzenie powinno być
wypłacone z dochodów lub majątku osoby, dla której kurator został ustanowiony,
a w ich braku, pokrywa je ten, kto żądał ustanowienia kuratora. Przepis ten nie
określa jednak sytuacji, w której do ustanowienia kuratora doszło z urzędu,
a poddany pieczy nie posiada dochodów ani majątku. Nie można również
wykluczyć, że w przypadku ustanowienia kuratora na wniosek, dochody lub
majątek, nawet jeżeli osoba objęta kuratelą, posiada je, nie będą wystarczające do
pokrycia wynagrodzenia. Rozstrzygnięcie kwestii czy kuratorowi należy się
wynagrodzenie w tym wypadku i z jakich środków powinno być wypłacone, wymaga
rozważenia zakresu regulacji art. 179 § 1 k.p.c. i art. 162 k.r.o. oraz ewentualnej
potrzeby sięgnięcia do przepisów regulujących wynagrodzenie opiekuna. W art.
179 k.r.o. uregulowana została jedynie podstawa przyznania wynagrodzenia
kuratorowi na jego wniosek, źródła pokrycia go (§ 1) oraz przypadki odmowy
przyznania wynagrodzenia (§ 2). Zakres regulacji art. 162 k.r.o. jest szerszy,
ponieważ poza podstawą przyznania wynagrodzenia na wniosek opiekuna
i sposobu przyznawania go (§ 1) oraz przypadkami odmowy przyznania
wynagrodzenia (§2), określa wyczerpująco źródła, z których wynagrodzenie się
pokrywa. Z porównania obu regulacji wynika, że art. 179 k.r.o. nie obejmuje kwestii
pokrycia wynagrodzenia, w sytuacji braku takiej możliwości z majątku osoby
poddanej kurateli lub z majątku wnoszącego o ustanowienie kuratora.
Nie ma podstaw do przyjęcia, że nieuregulowanie tej materii było celowym
zamierzeniem ustawodawcy, skoro utrzymana została zasada odpłatności
wynagrodzenia za sprawowanie funkcji kuratora. Do czasu wejścia w życie,
z dniem 13 czerwca 2009 r., ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o zmianie ustawy –
Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 220,
poz. 1431, dalej: „ustawa zmieniająca”) sprawowanie opieki z założenia nie
było związane z wynagrodzeniem, traktowano je jako funkcję honorową (art. 162 §
1 k.r.o. w brzmieniu poprzednio obowiązującym). Opiekun mógł dochodzić
6
wynagrodzenia jedynie, gdy opieka była związana z zarządem majątkiem,
wymagającym znacznego nakładu pracy (art. 162 § 2 w poprzednim brzmieniu).
Uzasadnienie projektu ustawy zmieniającej wskazuje wprost na zrównanie sytuacji
opiekuna i kuratora, w odniesieniu do pokrywania wynagrodzenia, także w razie
braku dochodów lub majątku podopiecznego i osoby poddanej kurateli, ze środków
pomocy społecznej. Do istotnych argumentów należy podobieństwo opieki i kurateli
dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo. Tego rodzaju kuratela ma charakter
trwały oraz znaczny zakres określanym przez sąd, do którego należy piecza
nad osobą i dbanie o jej interesy, nie zaś jedynie piecza nad majątkiem, nawet
gdyby go posiadała. Zadaniem kuratora jest niesienie pomocy, wsparcia,
a w pewnym zakresie również reprezentacja osoby ubezwłasnowolnionej
częściowo. Nie ma racjonalnych podstaw do przyjęcia, że wynagrodzenie ze
środków pomocy społecznej nie należy się także kuratorowi, skoro uprawnienie
takie ma opiekun (druk Sejmu VI kadencji nr 888).
Wykładnia art. 178 § 2 k.r.o. nakazuje stosować do kurateli odpowiednio
przepisy o opiece, ponieważ przepisy o kurateli nie regulują problematyki
wynagrodzenia kuratora ustanowionego z urzędu, istnieje podobieństwo obu tych
instytucji, a zamiarem ustawodawcy było objęcie nowo wprowadzoną regułą z art.
162 § 3 k.r.o. także przypadku kurateli, w sytuacji braku podstaw do wypłacenia
wynagrodzenia z majątku osoby objętej kuratelą lub wnioskującej o jej
ustanowienie. Wskazuje na to uzasadnienie projektu ustawy zmieniającej, także
w części dotyczącej zmian w ustawie o pomocy społecznej, związanych z brakiem
podstaw do wypłacania rodzinie zastępczej „dodatkowych świadczeń z tytułu
jednoczesnej funkcji opiekuna lub kuratora”.
Utraciło tym samym znaczenie stanowisko Sądu Najwyższego,
wyrażone w postanowieniu z dnia 5 października 2005 r., II CZ 84/05 (niepubl.),
przyjmujące, że brak było podstaw do przyznania wynagrodzenia opiekunowi lub
kuratorowi od Skarbu Państwa, popierane również w doktrynie. Nie można zgodzić
się z poglądem, prezentowanym w orzecznictwie sądowo - administracyjnym,
że występuje luka w prawie, która powinna być uzupełniona sięganiem do art. 162
§ 3 k.r.o., skoro do stosowania tego przepisu dochodzi za pośrednictwem art. 178
§ 2 k.r.o.
7
Przepisy ustawy o pomocy społecznej odnoszą się do obowiązku gminy
wypłacania wynagrodzenia za sprawowanie opieki (art. 18 ust. 1 pkt 3) jako
zleconego jej zadania z zakresu administracji rządowej, art. 36 pkt 1 h zalicza
wynagrodzenie opiekuna do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej, a art.
53a określa wysokość i zasady wypłaty wynagrodzenia za sprawowanie opieki.
Przepisy te posługują się pojęciem opieki i opiekuna, ponieważ stanowią wykonanie
regulacji art. 162 § 3 k.r.o. Ustawa o pomocy społecznej nie ustanawia prawa
do wynagrodzenia opiekuna (kuratora), bo zostało to uregulowane
w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Jej przepisy służą wykonaniu określonego
w art. 162 § 3 k.r.o. prawa, zostały dostosowane ustawą zmieniającą do tego
przepisu. Podstawą ustalenia czy kuratorowi osoby ubezwłasnowolnionej
częściowo przysługuje takie uprawnienie jest art. 162 § 3 w związku z art. 178 § 2
k.r.o., nie zaś przepisy ustawy o pomocy społecznej.
2. Interes prawny w postępowaniu nieprocesowym ma inne znaczenie niż
w procesie, wynika nie z naruszenia lub zagrożenia sfery prawnej, lecz z pewnych
zdarzeń prawnych, które wywołują konieczność uregulowania wiążących się z nimi
stosunków prawnych i stwarzają obiektywną potrzebę wszczęcia postępowania lub
wzięcia w nim udziału (por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 1981 r.,
III CZP 2/81, OSNCP 1981, nr 8, poz.144). Zainteresowanie wynikiem
postępowania nieprocesowego, przewidziane w art. 510 § 1 k.p.c., obejmuje
zarówno bezpośredni jak i pośredni interes, decydujący o udziale
w konkretnym postępowaniu. Ponadto krąg uczestników wyznacza nieraz
ustawa np. art. 546 § 1, art. 586 § 1, art. 626 § 1, k.p.c. W orzecznictwie
i literaturze wyrażony został pogląd, że zainteresowanie uczestnictwem
w postępowaniu nieprocesowym wyznaczone być może również wynikiem
postępowania, w którym na osobę trzecią nałożono określony obowiązek.
W uchwale z dnia 16 maja 2008 r., III CZP 35/08 (OSNC 2009, nr 7-8, poz. 92)
Sąd Najwyższy uznał, że w sprawie o powierzenie dalszego wykonywania umowy,
o której mowa w art. 9 ust. 1 u.w.l., przez innego wykonawcę na koszt
i niebezpieczeństwo właściciela gruntu, osoba, której sąd powierzył dalsze
wykonywanie umowy, powinna być uczestnikiem postępowania.
Podobnie w sprawie o ograniczenie władzy rodzicielskiej przez ustanowienie
8
rodziny zastępczej, zainteresowanymi są kandydaci na rodziców zastępczych.
Powszechnie przyjmowane jest w orzecznictwie, że interes prawny uczestnika
postępowania powinien być badany w toku całego postępowania
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 1 października 1999 r., II CKN
606/99, OSNC 2000, nr 4, poz. 68; z dnia 20 października 2004 r., IV CK 91/04,
OSNC 2005, nr 10, poz. 177). Sąd może odmówić dalszego udziału
w postępowaniu osobie, która nie jest zainteresowana wynikiem postępowania,
jeżeli dojdzie do takiego przekonania w jego toku. W przypadku stwierdzenia,
że osoba zainteresowana, w powyższym znaczeniu, nie bierze udziału
w postępowaniu, sąd powinien ją wezwać, stosownie do art. 510 § 2 k.p.c.
Sąd drugiej instancji jest uprawniony do kontrolowania, w ramach oceny
dopuszczalności środka odwoławczego (zażalenia lub apelacji), interesu prawnego
wnoszącego taki środek prawny. Jeżeli sąd pierwszej instancji błędnie dopuścił go
do udziału w sprawie, zajdzie konieczność wydania postanowienia o odrzuceniu
złożonego środka.
W sprawie o przyznanie wynagrodzenia kuratorowi, prowadzonej na jego
wniosek, w której działa on we własnym imieniu i na swoją rzecz, jego
zainteresowanie wynikiem postępowania nie budzi wątpliwości.
Udział osoby, dla której kurator został ustanowiony będzie uzależniony od
tego, czy wypłata wynagrodzenia dokonywana będzie z jej dochodów lub majątku.
Ze względu na to, że postępowanie w przedmiocie przyznania wynagrodzenia jest
samodzielnym postępowaniem co do istoty sprawy, nie stanowi kontynuacji
postępowania o ustanowienie kuratora dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo,
do kręgu jego uczestników należą jedynie te osoby, których interesu dotyczyć
będzie wynik postępowania. Odmienne w tym względzie stanowisko Sądu
Najwyższego, wynikające z uzasadnienia uchwały z dnia 8 maja 1975 r., III CZP
26/75 (OSNCP 1976, nr 2, poz. 31) wyrażone zostało na podstawie poprzednio
obowiązującego stanu prawnego oraz opartej na założeniu, że jest to wpadkowe
postępowanie o charakterze procesowym, nie może zatem być zaakceptowane
w sprawie obejmującej rozstrzygnięcie przedstawionego zagadnienia.
Zainteresowanym jest podmiot, który zobowiązany będzie do płacenia
wynagrodzenia. W zależności zatem od wyniku oceny, która z podstaw przyznania
9
wynagrodzenia znajdzie zastosowanie - art. 179 § 1 k.r.o., czy art. 162 § 3
w związku z art.178 § 2 k.r.o. – uczestnikiem postępowania będzie osoba, dla której
kurator został ustanowiony, jeżeli z jej majątku wynagrodzenie ma być wypłacane
lub osoba, która złożyła wniosek o ustanowienie kuratora albo podmiot
zobowiązany do wypłaty wynagrodzenia ze środków publicznych.
W postanowieniu o przyznaniu wynagrodzenia sąd powinien określić jego
wysokość, wskazać czy powinno być wypłacone z majątku osób wymienionych
w art. 179 § 1 k.r.o., czy też ze środków publicznych oraz podmiot zobowiązany do
wykonania obowiązku wypłaty.
W przypadku uznania, że podstawą przyznania wynagrodzenia jest art. 162
§ 3 w związku z art. 178 § 2 k.r.o., uczestnikiem postępowania powinna być gmina.
Przyjęcie zainteresowania gminy wynikiem postępowania z racji nałożenia
obowiązku wypłacania wynagrodzenia, uzasadnia również stworzenie jej
możliwości kwestionowania tego obowiązku, co wykluczone jest już w ramach
postępowania wykonawczego. Po uprawomocnieniu się postanowienia sądu, rolą
gminy jest jedynie zarządzenie dokonania wypłaty, nie ma podstaw do wydawania
w tym względzie decyzji administracyjnej; art. 53a ust. 1 zdanie pierwsze u.p.s.
wskazuje wprost, że wynagrodzenie wypłaca się w wysokości ustalonej przez sąd.
Zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 9 u.p.s. wypłacanie wynagrodzenia
za sprawowanie opieki należy do zadań zleconych z zakresu administracji
rządowej, realizowanych przez gminę. Nie uzasadnia to jednak udziału Skarbu
Państwa w postępowaniu w przedmiocie przyznania kuratorowi wynagrodzenia,
ponieważ o interesie gminy nie przesądza źródło finansowania, a jej działanie
podyktowane jest w istocie chronieniem interesu Skarbu Państwa. Jego celem jest
wykonanie postanowienia sądu ze środków, które przekazane zostały gminie do
dyspozycji.
3. Z treści art. 597 § 2 w związku z art. 605 k.p.c. wynika, że postanowienie
w przedmiocie przyznania wynagrodzenia kuratorowi jest zaskarżalne. Nie został
jednak określony rodzaj środka zaskarżenia. Decydujące znaczenie w tej kwestii
ma stwierdzenie czy postanowienie to jest orzeczeniem co do istoty sprawy, które
zawiera merytoryczne rozstrzygnięcie o żądaniu wniosku, czy też orzeczeniem
10
dotyczącym kwestii wpadkowych, rozstrzygającym zagadnienia należące do
dziedziny postępowania. Postanowienia co do istoty sprawy są orzeczeniami
merytorycznymi, u podłoża których leży prawo materialne, umożliwiające
rozstrzygnięcie o zgłoszonym żądaniu.
Pierwotnie w orzecznictwie postanowienie w przedmiocie wynagrodzenia
opiekuna uznawane było za postanowienie, które nie rozstrzyga sprawy
merytorycznie i mogło być zaskarżane zażaleniem (por. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 8 maja 1975 r., III CZP 26/75), ponieważ opiekun nie ma
uprawnienia względem podopiecznego, a wniosek o przyznanie wynagrodzenia
kieruje wprost do sądu. Stanowisko to odnosić trzeba również do kuratora, z uwagi
na brak wypowiedzi dotyczących wprost jego wynagrodzenia, a możliwość
odpowiedniego stosowania do kurateli przepisów postępowania regulujących
opiekę, przewidziana została w art. 605 k.p.c. Problematyka wynagrodzenia
uznana została za zagadnienie incydentalne, pojawiające się przy sposobności
rozpoznawania istoty sprawy, a skoro podlega ono zaskarżeniu (art. 597 § 2 k.p.c.)
bez określenia rodzaju środka, to należy przyjąć, że jest nim zażalenie.
Odmienne zapatrywanie, prowadzące do wniosku, iż od postanowienia
w przedmiocie wynagrodzenia dla kuratora służy apelacja, wyrażone zostało
w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2011 r., III CZP 140/10, OSNC
2011, nr 11, poz. 123. Podyktowane było zmianą treści art. 162 § 2 k.r.o., aksjologii
motywów podejścia do kwestii wynagrodzenia za wykonaną pracę oraz poglądów
na istotę i znaczenie środków odwoławczych. Obecnie stanowisko Sądu
Najwyższego w tej kwestii jest już ugruntowane i wsparte dalszymi argumentami,
przemawiającymi za tym, że postanowieniem co do istoty sprawy w rozumieniu art.
518 k.p.c. jest postanowienie, które zawiera merytoryczne rozstrzygnięcie żądania
objętego wnioskiem (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 marca
1970 r., II CR 159/70, OSNCP 1970, nr 11, poz. 209). Należą do nich
postanowienia objęte uchwałami Sądu Najwyższego, których przedmiotem jest:
zwolnienie opiekuna osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie z opieki z dnia
10 stycznia 2000 r., III CZP 30/99 (OSNC 2000 r., nr 6, poz. 106); zatwierdzenie
sprawozdania zarządcy z dnia 21 stycznia 2001 r., III CZP 51/00 (OSNC 2001,
nr 6, poz. 81); spis inwentarza z dnia 23 sierpnia 2006 r., III CZP 52/06
11
(OSNC 2007, nr 5, poz.72); zobowiązanie zarządcy do wpłacenia określonej kwoty
tytułem nadwyżki z dnia 21 listopada 2006 r., III CZP 49/06 (OSNC 2007, nr 7-8,
poz. 98); zmiana zarządcy z dnia 27 lutego 2008 r., III CZP 149/07 (OSNC 2009,
nr 2, poz. 27; zwolnienie z funkcji kuratora spadku i powołanie w to miejsce innej
osoby z dnia 2 kwietnia 2008 r., III CZP 12/08 (OSNC 2009, nr 6, poz. 78). Nie są
objęte zakresem postanowień co do istoty sprawy postanowienia, które dotyczą
kwestii wpadkowych, rozstrzygających zagadnienia z obszaru postępowania.
Sąd Najwyższy w sprawie rozstrzygającej przedstawione zagadnienie podziela to
stanowisko, dotyczące wykładni art. 518 k.p.c.
Podane przez Sąd Najwyższy argumenty prowadzą do konkluzji,
że postanowienie o przyznaniu wynagrodzenia kuratorowi osoby
ubezwłasnowolnionej częściowo jako merytorycznie rozstrzygające
o zgłoszonym żądaniu (uprawnieniu) osoby zobowiązanej do sprawowania pieczy
nad tą osobą i (lub) jej majątkiem, jest postanowieniem co do istoty sprawy, od
którego przysługuje apelacja. Orzeczenie w przedmiocie wynagrodzenia może być
zamieszczone zarówno w postanowieniu o ustanowieniu kuratora, jak też
w oddzielnym postępowaniu, dotyczącym tego żądania. W obu przypadkach ma
ono taką samą istotę. Nie można traktować tego postanowienia jako wykonującego
orzeczenie o ustanowieniu kuratora, które zostało odrębnie uregulowane (art. 591 -
596 i 598 w związku z art. 605 k.p.c.). Przemawiają za przyjętym stanowiskiem
również racje wynikające z publicznoprawnego charakteru kurateli i prawa
do wynagrodzenia przysługującego kuratorowi na podstawie przepisów kodeksu
rodzinnego i opiekuńczego.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy podjął uchwałę jak
w sentencji.