V CSK 686/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:23-07-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt V CSK 686/13
POSTANOWIENIE
Dnia 26 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie z wniosku G. B.
przy uczestnictwie P. J. i "E." Sp. z o.o. w likwidacji
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 26 marca 2014 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania "E." Sp. z o.o. w likwidacji
od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 5 sierpnia 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2011 r. Sąd Rejonowy w Ś. odmówił „E.-
" Spółce z o.o. w likwidacji dalszego udziału w sprawie z wniosku G. B. o zniesieniu
współwłasności, a to wobec braku interesu prawnego w rozumieniu art. 510 k.p.c.
Stanowisko to podzielił Sąd Okręgowy, toteż postanowieniem z dnia 5 sierpnia
2011 r. oddalił zażalenie tej Spółki.
Skarga kasacyjna „E." Spółki z o.o. w likwidacji od postanowienia Sądu
Okręgowego zawiera zarzut naruszenia art. 510 § 1 w zw. z art. 618 § 1 k.p.c., art.
361, 328 § 2, 617, 244, 252 k.p.c., i zmierza do uchylenia tego postanowienia oraz
przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 510 § 1 k.p.c., mającego zastosowanie w sprawach
o zniesienie współwłasności zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw
dotyczy wynik postępowania. Bazując na swobodzie interpretacyjnej, wynikającej
z treści normatywnej tego przepisu, w orzecznictwie przyjęto powszechnie,
że zainteresowanym pozostaje nie tylko ten, czyich praw wynik postępowania
dotyczy bezpośrednio, ale także osoba wykazująca interes prawny pośredni.
Szerokie rozumienie interesu prawnego jako przesłanki uznania określonej osoby
za zainteresowanego w ujęciu art. 510 § 1 k.p.c., nie zwalnia sądu od powinności
dokonania oceny, na tle okoliczności każdej konkretnej sprawy, kto jest (powinien
być) uczestnikiem postępowania. W sprawach o zniesienie współwłasności do
grona osób zainteresowanych w pierwszym rzędzie zalicza się współwłaściciela,
jego spadkobiercę, a także wierzyciela, jeżeli w postępowaniu egzekucyjnym zajęte
zostało uprawnienie współwłaściciela do żądania zniesienia współwłasności
(art. 912 k.p.c.). Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 stycznia 2011 r., III CZP
118/10 (OSNC 2011, nr 9, poz. 98.) uznał, że zainteresowanym jest również
nabywca udziału w nieruchomości spadkowej, niebędący spadkobiercą
i w rezultacie tego, iż jest on legitymowany do złożenia wniosku o zniesienie
współwłasności całej nieruchomości.
3
Skarżąca twierdziła, że przysługuje jej prawo własności nieruchomości
objętej wnioskiem o zniesienie współwłasności, a wpis wnioskodawczyni
i uczestnika postępowania P. J. w dziale drugim księgi wieczystej urządzonej dla
tej nieruchomości jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym. W istocie
zmierzała w postępowaniu o zniesienie współwłasności do rozstrzygnięcia z jej
udziałem sporu o prawo własności tej nieruchomości. W tym upatrywała swoją
legitymację, a tym samym zasadność zarzutu naruszenia art. 510 k.p.c.
Sądy niższych instancji odmawiając skarżącej dalszego udziału w sprawie
o zniesienie współwłasności uznały, że nie ma ona interesu prawnego w wydaniu
w tej sprawie określonego rozstrzygnięcia, a więc, że owo rozstrzygnięcie może jej
dotyczyć.
Skarżąca kwestionując to stanowisko pomija, że wpis w dziale drugim księgi
wieczystej korzysta z domniemania zgodności z rzeczywistym stanem prawnym na
podstawie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych
i hipotece (jedn. tekst: Dz. U. z 2013 r. poz. 707 ze zm., dalej: „u.k.w.h.”). Jedynym
w zasadzie sposobem wzruszenia domniemania prawnego z tego przepisu, w myśl
którego prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym
stanem prawnym jest powództwo o uzgodnienie stanu prawnego nieruchomości
oparte na art. 10 ustawy księgach wieczystych i hipotece. Stąd sądy niższej
instancji w sposób uprawniony przyjęły, na podstawie wpisu w dziale drugim księgi
wieczystej urządzonej dla objętej wnioskiem nieruchomości, że jej
współwłaścicielami są jedynie wnioskodawczyni G. B. i P. J., i że wyłącznie oni
posiadają legitymację w sprawie.
Niewątpliwie, sporem o prawo własności przewidzianym w art. 618 § 1
zdanie pierwsze kodeksu postępowania cywilnego może być sprawa o uzgodnienie
treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (por. uchwałę SN z dnia
20 maja 2011 r., III CZP 24/11, (OSNC 2012/1/1). Trzeba jednak podkreślić,
że spór ten może być rozstrzygany w postępowaniu o zniesienie współwłasności
tylko między współwłaścicielami, a nie między nimi a osobami trzecimi, w sprawie
skarżącą. Ten ostatni spór może być rozpoznawany w odrębnej sprawie.
4
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 maja 2011 r., III CZP 24/11 wskazał,
że sporem w rozumieniu art. 618 § 1 k.p.c., należącym do trybu procesowego, jest
każdy spór o prawo własności toczący się tylko pomiędzy współwłaścicielami,
którego rozstrzygnięcie może przesądzić, że osoba występująca jako
współwłaściciel rzeczy nie jest w ogóle współwłaścicielem lub że przysługujący jej
udział ma inną wartość niż deklarowana. W doktrynie zauważa się, że ratione legis
art. 618 § 1 k.p.c. jest, aby poza orzeczeniem o podziale rzeczy w znaczeniu
ścisłym postępowanie o zniesienie współwłasności obejmowało także
rozstrzygnięcie o wzajemnych roszczeniach współwłaścicieli, których źródłem jest
łączący ich stosunek współwłasności.
Skoro Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z tymi zasadami skarga kasacyjna
podlegała oddaleniu. Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w postanowieniu.
POSTANOWIENIE
Dnia 26 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Marian Kocon (sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
w sprawie z wniosku G. B.
przy uczestnictwie P. J. i "E." Sp. z o.o. w likwidacji
o zniesienie współwłasności,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 26 marca 2014 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania "E." Sp. z o.o. w likwidacji
od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
z dnia 5 sierpnia 2011 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 13 kwietnia 2011 r. Sąd Rejonowy w Ś. odmówił „E.-
" Spółce z o.o. w likwidacji dalszego udziału w sprawie z wniosku G. B. o zniesieniu
współwłasności, a to wobec braku interesu prawnego w rozumieniu art. 510 k.p.c.
Stanowisko to podzielił Sąd Okręgowy, toteż postanowieniem z dnia 5 sierpnia
2011 r. oddalił zażalenie tej Spółki.
Skarga kasacyjna „E." Spółki z o.o. w likwidacji od postanowienia Sądu
Okręgowego zawiera zarzut naruszenia art. 510 § 1 w zw. z art. 618 § 1 k.p.c., art.
361, 328 § 2, 617, 244, 252 k.p.c., i zmierza do uchylenia tego postanowienia oraz
przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 510 § 1 k.p.c., mającego zastosowanie w sprawach
o zniesienie współwłasności zainteresowanym w sprawie jest każdy, czyich praw
dotyczy wynik postępowania. Bazując na swobodzie interpretacyjnej, wynikającej
z treści normatywnej tego przepisu, w orzecznictwie przyjęto powszechnie,
że zainteresowanym pozostaje nie tylko ten, czyich praw wynik postępowania
dotyczy bezpośrednio, ale także osoba wykazująca interes prawny pośredni.
Szerokie rozumienie interesu prawnego jako przesłanki uznania określonej osoby
za zainteresowanego w ujęciu art. 510 § 1 k.p.c., nie zwalnia sądu od powinności
dokonania oceny, na tle okoliczności każdej konkretnej sprawy, kto jest (powinien
być) uczestnikiem postępowania. W sprawach o zniesienie współwłasności do
grona osób zainteresowanych w pierwszym rzędzie zalicza się współwłaściciela,
jego spadkobiercę, a także wierzyciela, jeżeli w postępowaniu egzekucyjnym zajęte
zostało uprawnienie współwłaściciela do żądania zniesienia współwłasności
(art. 912 k.p.c.). Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 21 stycznia 2011 r., III CZP
118/10 (OSNC 2011, nr 9, poz. 98.) uznał, że zainteresowanym jest również
nabywca udziału w nieruchomości spadkowej, niebędący spadkobiercą
i w rezultacie tego, iż jest on legitymowany do złożenia wniosku o zniesienie
współwłasności całej nieruchomości.
3
Skarżąca twierdziła, że przysługuje jej prawo własności nieruchomości
objętej wnioskiem o zniesienie współwłasności, a wpis wnioskodawczyni
i uczestnika postępowania P. J. w dziale drugim księgi wieczystej urządzonej dla
tej nieruchomości jest niezgodny z rzeczywistym stanem prawnym. W istocie
zmierzała w postępowaniu o zniesienie współwłasności do rozstrzygnięcia z jej
udziałem sporu o prawo własności tej nieruchomości. W tym upatrywała swoją
legitymację, a tym samym zasadność zarzutu naruszenia art. 510 k.p.c.
Sądy niższych instancji odmawiając skarżącej dalszego udziału w sprawie
o zniesienie współwłasności uznały, że nie ma ona interesu prawnego w wydaniu
w tej sprawie określonego rozstrzygnięcia, a więc, że owo rozstrzygnięcie może jej
dotyczyć.
Skarżąca kwestionując to stanowisko pomija, że wpis w dziale drugim księgi
wieczystej korzysta z domniemania zgodności z rzeczywistym stanem prawnym na
podstawie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych
i hipotece (jedn. tekst: Dz. U. z 2013 r. poz. 707 ze zm., dalej: „u.k.w.h.”). Jedynym
w zasadzie sposobem wzruszenia domniemania prawnego z tego przepisu, w myśl
którego prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym
stanem prawnym jest powództwo o uzgodnienie stanu prawnego nieruchomości
oparte na art. 10 ustawy księgach wieczystych i hipotece. Stąd sądy niższej
instancji w sposób uprawniony przyjęły, na podstawie wpisu w dziale drugim księgi
wieczystej urządzonej dla objętej wnioskiem nieruchomości, że jej
współwłaścicielami są jedynie wnioskodawczyni G. B. i P. J., i że wyłącznie oni
posiadają legitymację w sprawie.
Niewątpliwie, sporem o prawo własności przewidzianym w art. 618 § 1
zdanie pierwsze kodeksu postępowania cywilnego może być sprawa o uzgodnienie
treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (por. uchwałę SN z dnia
20 maja 2011 r., III CZP 24/11, (OSNC 2012/1/1). Trzeba jednak podkreślić,
że spór ten może być rozstrzygany w postępowaniu o zniesienie współwłasności
tylko między współwłaścicielami, a nie między nimi a osobami trzecimi, w sprawie
skarżącą. Ten ostatni spór może być rozpoznawany w odrębnej sprawie.
4
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 maja 2011 r., III CZP 24/11 wskazał,
że sporem w rozumieniu art. 618 § 1 k.p.c., należącym do trybu procesowego, jest
każdy spór o prawo własności toczący się tylko pomiędzy współwłaścicielami,
którego rozstrzygnięcie może przesądzić, że osoba występująca jako
współwłaściciel rzeczy nie jest w ogóle współwłaścicielem lub że przysługujący jej
udział ma inną wartość niż deklarowana. W doktrynie zauważa się, że ratione legis
art. 618 § 1 k.p.c. jest, aby poza orzeczeniem o podziale rzeczy w znaczeniu
ścisłym postępowanie o zniesienie współwłasności obejmowało także
rozstrzygnięcie o wzajemnych roszczeniach współwłaścicieli, których źródłem jest
łączący ich stosunek współwłasności.
Skoro Sąd Okręgowy orzekł zgodnie z tymi zasadami skarga kasacyjna
podlegała oddaleniu. Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w postanowieniu.