Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 182/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 kwietnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Krzysztof Pietrzykowski
SSA Katarzyna Polańska-Farion
Protokolant Katarzyna Bartczak
w sprawie z powództwa P. sp. z o.o. z siedzibą w K.
przeciwko Skarbowi Państwa - Naczelnikowi Urzędu Skarbowego w L. i in., z
o ustalenie,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej
w dniu 24 kwietnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 26 września 2012 r.,
1) oddala skargę kasacyjną;
2) zasądza od strony powodowej na rzecz Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa kwotę 5 400 zł (pięć tysięcy
czterysta) złotych i na rzecz Przedsiębiorstwa Energetyki
2
Cieplnej "L." sp. z o.o. w L. kwotę 3 600 zł (trzy tysiące sześćset)
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
Uzasadnienie
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 26 września 2012 r. Sąd Apelacyjny oddalił
apelację strony powodowej od wyroku Sądu pierwszej instancji oddalającego
powództwo P. spółki z o.o. w K. przeciwko kilkudziesięciu pozwanym wierzycielom
o ustalenie, że wynikająca z art. 47 ust.2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o
komercjalizacji i prywatyzacji (j.t: Dz. U. z 2013 r., poz. 216 - dalej „u.k.p.”)
„odpowiedzialność strony powodowej za zobowiązania byłego Przedsiębiorstwa
„B.” w L., ograniczona jest do wartości tego przedsiębiorstwa ustalonej według
stanu z daty jego nabycia przez stronę powodową w dniu 30 grudnia 2005 r.
ustalonej w opinii rzeczoznawcy na kwotę 1.130.700 zł oraz według cen z daty
zaspokojenia wierzycieli, a strona powodowa zobowiązana jest do zaspokajania
wierzycieli nabytego przedsiębiorstwa wedle pierwszeństwa zaspokojenia
określonego we właściwych przepisach aż do wyczerpania wskazanej wyżej sumy
stanowiącej górną granicę jej odpowiedzialności, przy czym za miarodajną
przyjmuje się wartość przedsiębiorstwa według cen istniejących w dacie
zaspokajania poszczególnych wierzycieli”.
Sądy ustaliły, że w dniu 30 grudnia 2005 r. Skarb Państwa - Wojewoda […]
sprzedał stronie powodowej Przedsiębiorstwo Państwowe „B.” w L. Kupujący
oświadczył, że znana jest mu sytuacja prawna, ekonomiczna i finansowa
3
nabywanego przedsiębiorstwa, w tym także wszystkie jego zobowiązania. Przejście
praw do przedsiębiorstwa i obowiązków z nim związanych nastąpiło z dniem 1
stycznia 2006 r. Ogólna kwota długów przedsiębiorstwa wynosiła 3.222.621,82 zł,
natomiast jego wartość rynkowa wyliczona przez rzeczoznawcę w maju 2006r.
kształtowała się w granicach kwoty 1.130.700 zł.
Strona powodowa zaspokoiła już wszystkich pozwanych wierzycieli nabytego
przedsiębiorstwa, poza Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, którego decyzję z
dnia 31 grudnia 2007 r. stwierdzającą przejście na powódkę, jako na nabywcę
przedsiębiorstwa, obowiązku zapłaty zobowiązań z tytułu niezapłaconych składek
PPB „B.” w łącznej kwocie 853.293,19 zł, zaskarżyła, a toczące się w tym
przedmiocie postępowanie zostało zawieszone do czasu zakończenia niniejszej
sprawy.
Sądy obu instancji uznały, że strona powodowa nie ma interesu prawnego
w rozumieniu art. 189 k.p.c. w wytoczeniu przedmiotowego powództwa o ustalenie,
gdyż po pierwsze dysponuje możliwością uzyskania ochrony swoich praw w drodze
dalej idącego powództwa przeciwegzekucyjnego przewidzianego w art. 840 § 1
pkt.2 k.p.c. lub art. 840 § 2 k.p.c. albo w drodze zarzutów zgłoszonych
w postępowaniu klauzulowym na podstawie art. 788 § 1 w zw. z art. 789 lub art.
792 k.p.c. Po drugie strony powodowej nie łączy już z żadnym z pozwanych
wierzycieli – poza Zakładem Ubezpieczeń Społecznych - jakikolwiek stosunek
prawny, gdyż jej zobowiązania wygasły wobec zaspokojenia, zaś strona powodowa
nie wykazała, że powstały zobowiązania wierzycieli wobec niej w wyniku
bezpodstawnego wzbogacenia. Gdyby nawet zobowiązania takie powstały, to
środkiem służącym do ich realizacji byłoby dalej idące powództwo o świadczenie,
wykluczające możliwość żądania ochrony na podstawie art. 189 k.p.c.
Sądy uznały też, że wskazany przez stronę powodową cel wytoczenia
niniejszego powództwa na podstawie art. 189 k.p.c., sprowadzający się do chęci
określenia swojej sytuacji wobec wierzycieli bez konieczności prowadzenia spraw
przeciwegzekucyjnych, w ocenie powódki nieskutecznych i uniknięcia kosztów
z nimi związanych a także uniknięcia zajmowania przez wierzycieli jej rachunków
4
bankowych, jest w istocie interesem faktycznym, a nie prawnym i nie uzasadnia
powództwa przewidzianego w art. 189 k.p.c.
Także sformułowanie powództwa w sposób określony w pozwie
i wytoczenie go wobec wszystkich wierzycieli wyklucza, zdaniem Sądów,
możliwość jego uwzględnienia, gdyż żądanie tak sformułowane jest sprzeczne
z zasadami odpowiedzialności strony powodowej określonymi w art. 47 ust. 2
u.k.p.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że powództwo zmierza w istocie do ustalenia
treści normy prawnej poprzez dokonanie wiążącej wykładni art. 47 ust. 2 u.k.p.,
który jest, zdaniem strony powodowej, niejasny oraz do ustalenia faktu - wartości
przedsiębiorstwa, a tak sformułowane powództwo oparte na art. 189 k.p.c. nie
może być uwzględnione nawet przy wykazaniu przez stronę powodową interesu
prawnego.
Sąd drugiej instancji odnosząc się do zarzutów apelacyjnych dotyczących
kwestii współuczestnictwa pozwanych i umorzenia postępowania wobec części
z nich w wyniku cofnięcia pozwu uznał, że jest związany zaskarżalnymi
i prawomocnymi postanowieniami Sądu pierwszej instancji o umorzeniu
postępowania wobec pozwanych, w stosunku do których strona powodowa cofnęła
pozew. Niezależnie od tego stwierdził, że w sprawie nie zachodzi
współuczestnictwo konieczne po stronie pozwanych.
W skardze kasacyjnej strona powodowa w ramach pierwszej podstawy
zarzuciła naruszenie: art. 189 k.p.c. w zw. z art. 47 ust.2 u.k.p. przez uznanie,
że żądanie ustalenia zakresu odpowiedzialności dłużnika za zobowiązania nie
stanowi ustalenia prawa lecz faktu; art. 189 k.p.c. w zw. z art. 2, art. 31 ust. 3, art.
32, art. 64 ust.1 i 2 oraz w zw. z art. 54 ust.1 Konstytucji przez przyjęcie braku
interesu prawnego strony powodowej wynikającego z niejednoznacznej normy
prawnej; art. 189 k.p.c. w zw. z art. 410§ § 2 w zw. z art. 405 k.c. i art. 47 ust 2
u.k.p. przez przyjęcie, że strony powodowej nie łączą z pozwanymi, których
wierzytelności spłaciła, żadne stosunki prawne; art. 189 k.p.c. w zw. z art. 40 ust. 1
w zw. z art. 47 ust. 2 u.k.p. przez przyjęcie, że strona powodowa nie ma interesu
prawnego w ustaleniu górnej granicy swojej odpowiedzialności za zobowiązania
5
nabytego przedsiębiorstwa; art. 189 k.p.c. w zw. z art. 47 ust. 2 u.k.p. w zw. z art.
840 § 1 pkt. 2 w zw. z art. 788 § 1, w zw. z art. 789, w zw. z art. 792 k.p.c. przez
przyjęcie, że strona powodowa nie ma interesu prawnego w żądaniu ustalenia,
gdyż może zrealizować ten interes w żądaniu świadczenia; art. 189 k.p.c. w zw.
z art. 840 § 2 k.p.c. przez przyjęcie, że strona powodowa nie ma interesu
prawnego w żądaniu ustalenia, gdyż może domagać się na podstawie art. 840 § 2
k.p.c. pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego pochodzącego od organu
administracyjnego; art. 189 k.p.c. w zw. z art. 47 ust. 2 u.k.p. w zw. z art. 840 § 1
k.p.c. w zw. z art. 33 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (jedn. tekst: Dz. U. z 2012 r., poz. 1015 ze zm. –
dalej: „u.p.e.a.”) przez przyjęcie, że strona powodowa nie ma interesu prawnego
w wytoczeniu powództwa o ustalenie, gdyż w toku egzekucji należności ZUS może
skorzystać z powództwa przeciwegzekucyjnego przewidzianego w art. 840 § 1
k.p.c. oraz art. 189 k.p.c. w zw. z art. 47 ust. 2 u.k.p. w zw. z art. 72 § 2 k.p.c. w zw.
z art. 73 § 2 k.p.c. w zw. z art. 195 § 2 k.p.c. przez przyjęcie, że między pozwanymi
nie zachodzi współuczestnictwo konieczne.
W ramach drugiej podstawy kasacyjnej skarżąca zarzuciła naruszenie: art.
378 § 1 w zw. z art. 355 § 1, w zw. z art. 366, w zw. z art. 365 § 1, w zw. z art. 380
w zw. z art. 189 k.p.c. w zw. z art. 47 ust. 2 u.k.p. w zw. z art. 72 § 2, w zw. z art. 73
§ 2 w zw. z art. 195 § 2 oraz w zw. z art. 203 § 4 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przez
przyjęcie związania Sądu drugiej instancji postanowieniami o umorzeniu
postępowania wobec niektórych pozwanych w wyniku cofnięcia pozwu, mimo
występującego między pozwanymi współuczestnictwa koniecznego; art. 378 § 1
k.p.c. przez nierozpoznanie apelacyjnych zarzutów naruszenia art. 217 § 1 i 2 k.p.c.
w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. w zw. z art. 284 k.p.c. w zw. z art. 249 § 2 k.p.c. w zw.
z art. 233 k.p.c. w zw. z § 76 rozporządzenia z dnia 23 lutego 2007 r. Ministra
Sprawiedliwości – regulamin urzędowania sądów powszechnych (Dz. U. Nr 38,
poz. 249 ze zm.) oraz art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. przez sporządzenie
uzasadnienia wyroku Sądu drugiej instancji w sposób nieodpowiadający
wymaganiom tych przepisów w wyniku nie odniesienia się do niektórych zarzutów
apelacyjnych oraz niewyjaśnienia w jaki sposób strona powodowa, w jej sytuacji
6
prawnej, może poszukiwać ochrony swoich praw w drodze powództw
przeciwegzekucyjnych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miała ocena, czy stronie
powodowej służy interes prawny- w rozumieniu art. 189 k.p.c. – w wytoczeniu
powództwa sformułowanego w sposób określony w pozwie, o ustalenie zakresu jej
odpowiedzialności wobec wszystkich pozwanych za długi przejętego
przedsiębiorstwa, w świetle postanowień art. 47 ust. 2 u.k.p. stwierdzającego,
że odpowiedzialność kupującego lub przejmującego przedsiębiorstwo państwowe
za jego zobowiązania ogranicza się do wartości przedsiębiorstwa według stanu
w chwili nabycia, a według cen z chwili zaspokojenia wierzyciela.
Interes prawny, jako materialnoprawna przesłanka roszczenia
przewidzianego w art. 189 k.p.c., jest kategorią obiektywną i musi być wykazany
przez powoda.
W rozpoznawanej sprawie strona powodowa swój interes prawny w żądaniu
ustalenia stosunku prawnego w sposób sformułowany w pozwie uzasadniała
niejasną i nieprecyzyjną regulacją art. 47 ust. 2 u.k.p. w przedmiocie określenia
zakresu i zasad odpowiedzialności nabywcy za długi nabytego przedsiębiorstwa,
nieokreśleniem w przepisie w jaki sposób nabywca może zrealizować przyznaną
mu gwarancję ograniczonej odpowiedzialności za długi oraz szeroko pojętą
uciążliwością i nieskutecznością – zdaniem strony powodowej - ewentualnych
innych środków prawnych, z których nabywca przedsiębiorstwa mógłby skorzystać
by zrealizować przyznane mu w tym przepisie ograniczenie odpowiedzialności za
długi nabytego przedsiębiorstwa.
Tak uzasadniany interes w wytoczeniu przedmiotowego powództwa nie jest
interesem prawnym w rozumieniu art. 189 k.p.c.
Jak słusznie stwierdził Sąd Apelacyjny, roszczenie przewidziane w tym
przepisie nie służy ustaleniu przez sąd treści normy prawnej przez dokonanie
wiążącej wykładni przepisu określającego prawa i obowiązki powoda. Nie służy
również wskazaniu przez sąd powodowi drogi prawnej służącej realizacji jego
uprawnienia przewidzianego w określonym przepisie. W tym miejscu trzeba
7
podkreślić, że ustawodawca z reguły nie wskazuje w przepisie prawa materialnego,
kształtującym określone prawa i obowiązki podmiotu prawnego, sposobu ich
realizacji, gdyż sposób ten określają ogólne i szczególne normy prawa
procesowego wskazujące roszczenia służące realizacji praw podmiotowych
określonych w przepisach prawa materialnego. Z tych przyczyn okoliczność,
że zdaniem powoda, treść normy prawnej zawartej w art. 47 ust. 2 u.k.p. jest
niejasna, jak również to, że ustawodawca nie wskazał w nim ani w innych
przepisach ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji sposobu realizacji przez
nabywcę przedsiębiorstwa państwowego jego obowiązku pokrycia zobowiązań
nabytego przedsiębiorstwa ani uprawnienia do ograniczenia tego obowiązku
w określony w przepisie sposób, nie jest niczym wyjątkowym i niewątpliwie nie
uzasadnia interesu prawnego powoda w wytoczeniu powództwa przewidzianego
w art. 189 k.p.c. Również uciążliwość w realizacji przewidzianych prawem środków
pozwalających na urzeczywistnienie przyznanej w art. 47 ust. 2 u.k.p. gwarancji
ograniczenia odpowiedzialności za zobowiązania nabytego przedsiębiorstwa nie
uzasadnia interesu prawnego w dochodzeniu roszczenia zgłoszonego przez stronę
powodową. Wskazana uciążliwość sprowadza się bowiem w istocie do
konieczności prowadzenia wielu spraw sądowych i kosztów z tym związanych oraz
ewentualnych kosztów i strat wynikających z zajmowania rachunków bankowych
strony powodowej w wypadku realizacji przez wierzycieli tytułów wykonawczych. Te
okoliczności jednak nie stanowią interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c.
Podkreślić trzeba, że wbrew twierdzeniom strony powodowej, tryb i sposób
realizacji przez nabywcę przedsiębiorstwa obowiązku przewidzianego w art. 47 ust.
2 u.k.p., z uwzględnieniem ograniczenia tego obowiązku w sposób tam określony,
nie powinien budzić żadnych wątpliwości. Każdy dłużnik bowiem jest obowiązany
do samodzielnego spełnienia wymagalnego świadczenia, a zatem ma obowiązek
samodzielnie określić - na podstawie przepisów prawa materialnego kształtujących
jego zobowiązanie - zakres swojego obowiązku świadczenia wobec każdego
z wierzycieli i spełnić tak określone świadczenie. Nabywca przedsiębiorstwa
obowiązany więc jest samodzielnie obliczyć, w oparciu o zasady odpowiedzialności
przewidziane w art. 47 ust. 2 u.k.p., kwotę jego zobowiązania wobec każdego
z wierzycieli przejętego przedsiębiorstwa, z uwzględnieniem ograniczenia
8
odpowiedzialności nabywcy i wypłacić tę należność. Gdyby w ocenie wierzyciela
była to kwota zbyt niska i wytoczyłby on sprawę o resztę należności, nabywca
przedsiębiorstwa w takim procesie miałby możliwość obrony z powołaniem się na
ograniczenie odpowiedzialności przewidziane w art. 47 ust. 2 u.k.p. i wówczas
ustalony byłby zakres jego odpowiedzialności wobec konkretnego wierzyciela.
Jeżeli wierzyciel posiadałby już tytuł egzekucyjny wobec nabytego
przedsiębiorstwa, nabywcy służyłaby obrona w postępowaniu o nadanie przeciw
niemu klauzuli wykonalności, przewidziana w art. 792 k.p.c., w zw. z art. 47 ust. 2
u.k.p. Gdyby natomiast istniał już tytuł wykonawczy przeciwko nabytemu
przedsiębiorstwu albo przeciwko jego nabywcy, nabywcy służyłoby powództwo
przeciwegzekucyjne przewidziane w art. 840 § 1 pkt.2 k.p.c.
Nie ulega zatem wątpliwości, że istnieją przewidziane prawem środki służące
realizacji ograniczenia odpowiedzialności nabywcy przedsiębiorstwa w sposób
określony w art. 47 ust. 2 u.k.p. Nieskorzystanie z nich przez nabywcę nie prowadzi
do powstania po jego stronie interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c., gdyż
interes taki występuje, gdy nie ma żadnych innych przewidzianych prawem
możliwości realizacji prawa podmiotowego, a nie wtedy, gdy uprawniony
zrezygnował z możliwości skorzystania z istniejących środków.
W rozpoznawanej sprawie bezsporne jest, że strona powodowa jako
nabywca przedsiębiorstwa państwowego spłaciła w całości wierzytelności - bez
ograniczenia ich wysokości w sposób określony w art. 47 ust. 2 u.k.p. - wszystkich
pozwanych wierzycieli, poza wierzytelnością Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne ciążących na nabytym
przedsiębiorstwie. Z tych przyczyn wszystkie wyżej przedstawione rozważania na
temat przysługujących nabywcy przedsiębiorstwa dróg urzeczywistnienia
ograniczenia jego odpowiedzialności zgodnie z art. 47 ust. 2 u.k.p., miały na celu
jedynie wykazanie, że drogi takie istnieją, a zatem brak jest interesu prawnego w
wytoczeniu powództwa przewidzianego w art. 189 k.p.c. o ustalenie zakresu takiej
odpowiedzialności.
Niezależnie od tego brak w rozpoznawanej sprawie interesu prawnego
strony powodowej w stosunku do pozwanych wierzycieli (poza pozwanym ZUS)
9
wynika niewątpliwie z faktu wygaśnięcia spłaconych zobowiązań i w wyniku tego
ustania stosunków prawnych łączących stronę powodową z wierzycielami nabytego
przedsiębiorstwa, których wierzytelności zostały w całości spłacone. Należy
bowiem podzielić stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia
24 maja 1994r. I CR 59/94 (niepubl.), że powództwo o ustalenie nieistnienia
należności lub istnienie jej w wysokości niższej może być, jako powództwo
o ustalenie przewidziane w art. 189 k.p.c., wytoczone tylko do chwili spłacenia
należności. Z chwilą spłacenia należności bowiem zobowiązanie wygasa
i powództwo o ustalenie staje się bezprzedmiotowe wobec nieistnienia
jakiegokolwiek stosunku prawnego między wierzycielem a dłużnikiem.
W konsekwencji wobec braku interesu prawnego powództwo o ustalenie jest
w świetle art. 189 k.p.c. w takiej sytuacji niedopuszczalne.
Nie uzasadnia też interesu prawnego strony powodowej ewentualne istnienie
po stronie spłaconych wierzycieli bezpodstawnego wzbogacenia lub nienależnego
świadczenia wynikającego ze spłacenia przez powódkę zobowiązań w pełnej
wysokości, bez ograniczenia przewidzianego w art. 47 ust. 2 u.k.p. W takim bowiem
przypadku stronie powodowej przysługuje roszczenie o świadczenie w postaci
zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia lub nienależnego świadczenia, a jak
jednolicie przyjmuje się w literaturze i orzecznictwie, możliwość wytoczenia
powództwa o zasądzenie wyklucza, co do zasady, istnienie po stronie powoda
interesu prawnego w wytoczeniu powództwa o ustalenie interesu prawnego lub
prawa (porównaj między innymi orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 13 kwietnia
1965r. II CR 266/64, OSPiKA 1966/6/106, z dnia 15 lipca 1995 r. I PZP 56/94,
OSNAPiUS 1995/24/299 i z dnia 4 marca 2011 r. I CSK 351/10, niepubl.).
Stwierdzenie braku interesu prawnego strony powodowej w wytoczeniu
rozpoznawanego powództwa o ustalenie przeciwko pozwanym wierzycielom,
których wierzytelności zostały spłacone pozbawia doniosłości prawnej kwestię
współuczestnictwa procesowego łączącego tych pozwanych, co zwalnia Sąd
Najwyższy z obowiązku szczegółowego odniesienia się do zarzutów kasacyjnych
dotyczących tego zagadnienia. Można więc tylko stwierdzić, że w świetle regulacji
zawartej w art. 47 ust. 2 u.k.p. powództwo wytoczone przeciwko wszystkim
wierzycielom z żądaniem określonym w pozwie nie miało uzasadnienia. Powołany
10
przepis przewiduje bowiem dwie przesłanki ograniczenia odpowiedzialności
nabywcy za zobowiązania nabytego przedsiębiorstwa: wartość tego
przedsiębiorstwa według stanu z chwili nabycia, a według cen z chwili zaspokojenia
wierzyciela. Powoduje to konieczność określenia wartości nabytego
przedsiębiorstwa każdorazowo według cen z chwili spłaty konkretnego
zobowiązania. Wysokość długu nabywcy wobec wierzyciela nabytego
przedsiębiorstwa jest zatem ustalana indywidualnie dla poszczególnych wierzycieli
według cen obowiązujących w chwili spłaty tego konkretnego zobowiązania. Z tego
względu nie jest możliwe ani dopuszczalne żądanie ustalenia przez sąd ogólnych
zasad odpowiedzialności nabywcy za zobowiązania nabytego przedsiębiorstwa
w stosunku do wszystkich wierzycieli, bez określenia w pozwie indywidualnej
wysokości zobowiązania wobec każdego z wierzycieli osobno, ustalonego według
stanu nabytego przedsiębiorstwa z chwili nabycia a według cen z chwili spłaty
każdego długu.
Nie ulega wątpliwości, że przy takiej konstrukcji zasad odpowiedzialności za
zobowiązania nabytego przedsiębiorstwa, nie występuje współuczestnictwo
konieczne pozwanych w razie wytoczenia powództwa przeciwko wszystkim
wierzycielom o ustalenie wysokości zobowiązania nabywcy wobec każdego z nich.
Przewidziane w art. 72 § 2 k.p.c. współuczestnictwo konieczne po stronie pozwanej
występuje bowiem wówczas, gdy sprawa może toczyć się tylko łącznie przeciwko
kilku osobom, a wynika to z samej istoty stosunku prawnego będącego
przedmiotem procesu albo z przepisu ustawy. Taka sytuacja nie występuje
w sprawie o ustalenie wysokości zobowiązań nabywcy przedsiębiorstwa
państwowego wobec wierzycieli nabywanego przedsiębiorstwa, określanej według
zasad art. 47 ust. 2 u.k.p. odrębnie w stosunku do każdego wierzyciela.
Odnosząc się na koniec do żądania ustalenia- według zasad art. 47 ust. 2
u.k.p. - wysokości zadłużenia strony powodowej wobec ZUS za zobowiązania
publicznoprawne nabytego przedsiębiorstwa z tytułu niezapłaconych składek na
ubezpieczenie społeczne należy stwierdzić, że także w tym zakresie nie występuje
interes prawny w rozumieniu art. 189 k.p.c.
11
Zgodnie z art. 24 ust.3 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych, w wersji określonej w tekście jednolitym w Dz. U.
z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm., należności z tytułu składek na ubezpieczenie
społeczne podlegają zaspokojeniu w drodze postępowania egzekucyjnego
w administracji, a zgodnie z art. 31 tej ustawy, do należności z tytułu składek
stosuje się między innymi art. 94, 108 par.1 i 4 oraz 112 Ordynacji podatkowej.
W świetle art. 93 i 94 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r.- Ordynacja
podatkowa w wersji określonej w tekście jednolitym w Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz.60
ze zm., nabywca przedsiębiorstwa państwowego wstępuje we wszystkie prawa
i obowiązki podatkowe (składkowe) nabytej osoby prawnej, co dotyczy też nabycia
na podstawie u.k.p. A zatem wysokość tego zobowiązania jest także ograniczona
zgodnie z zasadami określonymi w art. 47 ust. 2 u.k.p.
Składki na ubezpieczenie społeczne obowiązany jest odprowadzać
w odpowiedniej wysokości sam zobowiązany, a jeżeli wystąpią zaległości w tym
zakresie, egzekucja prowadzono jest w trybie postępowania egzekucyjnego
w administracji, o czym stanowi art. 2 § 1 pkt.5 w zw. z art. 24 ust.3 i art. 3a § 1
pkt.3 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji w wersji określonej w jednolitym tekście w Dz. U. z 2005 r., Nr 229,
poz. 1954, ze zm. – dalej: „u.p.e.a.”. Zgodnie z art. 28a u.p.e.a. w przypadku
przejścia obowiązku objętego administracyjnym tytułem wykonawczym na następcę
prawnego zobowiązanego, postępowanie egzekucyjne jest kontynuowane
a dokonane czynności egzekucyjne pozostają w mocy, jednakże podjęcie dalszych
czynności egzekucyjnych może nastąpić dopiero po wystawieniu przez wierzyciela
nowego tytułu wykonawczego przeciwko następcy i skierowaniu go do organu
egzekucyjnego wraz z dokumentem urzędowym wykazującym przejście
dochodzonego obowiązku na następcę prawnego. Procedura ta ma zastosowanie
także do nabywcy przedsiębiorstwa na podstawie przepisów u.k.p. Dalsza
egzekucja administracyjna zobowiązań składkowych nabytego przedsiębiorstwa
może być prowadzona przeciwko nabywcy dopiero po wydaniu przez ZUS w formie
decyzji administracyjnego tytułu wykonawczego określającego wysokość
zobowiązań nabywcy. Decyzja taka podlega zaskarżeniu i strona powodowa
zaskarżyła wydaną w stosunku do siebie decyzję w tym przedmiocie. W tym
12
postępowaniu ustalana jest wysokość zobowiązania nabywcy przedsiębiorstwa
z uwzględnieniem zasad przewidzianych w art. 47 ust. 2 u.k.p.
Także po skierowaniu administracyjnego tytułu wykonawczego do egzekucji
administracyjnej dłużnikowi służy zarzut przewidziany w art. 33 § 1 pkt.1 u.p.e.a.
nieistnienia obowiązku wskazanego w tytule wykonawczym, co obejmuje też zarzut
istnienia tego obowiązku w niższej wysokości. Nabywca przedsiębiorstwa posiada
zatem w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym środki prawne pozwalające
na określenie jego zobowiązania z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne
z uwzględnieniem zasad odpowiedzialności przewidzianych w art. 47 ust. 2 u.k.p.
Tym samym nie ma interesu prawnego w dochodzeniu ustalenia tych zasad
w postępowaniu cywilnym w trybie przewidzianym w art. 189 k.p.c.
Biorąc wszystko to pod uwagę Sąd Najwyższy uznał skargę kasacyjną za
nieuzasadnioną, co prowadziło do jej oddalenia na podstawie art. 39814
k.p.c.
i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego na podstawie art. 98 w zw.
z art. 108 § 1, art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.