Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 607/13
POSTANOWIENIE
Dnia 28 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster
w sprawie z powództwa Stowarzyszenia […]
przeciwko B. Bank S.A. z siedzibą w W.
o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 28 maja 2014 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 7 maja 2013 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 7 maja 2013 r. Sąd Apelacyjny oddalił
apelację strony pozwanej od wyroku Sądu pierwszej instancji uznającego
za niedozwolone i zakazującego stosowania w obrocie z konsumentami
postanowienia, zawartego we wzorcu umowy o kredyt hipoteczny dla osób
fizycznych „M.” waloryzowany kursem CHF, o treści: „raty kapitałowo-odsetkowe
oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu
sprzedaży CHF z tabeli kursowej B. Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z
godziny 14:50”.
Sądy stwierdziły, że postanowienie to przyznaje wyłącznie bankowi
uprawnienie do określania wysokości kursu sprzedaży CFK przez co daje mu
prawo do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytowych, przy
pozbawieniu konsumenta jakiegokolwiek wpływu na wysokość tego wskaźnika i bez
wskazania w umowie sposobu ustalania kursów walut, co sprawia, że konsument
do ostatniej chwili terminu spłaty raty nie ma także żadnych możliwości ustalenia
wysokości złotówkowej swojego zobowiązania na dzień spłaty raty. Uznały, że takie
postanowienie nie uwzględnia zalecenia zawartego w dokumencie Komisji Nadzoru
Bankowego z 2006 r. „Rekomendacja S dotycząca dobrych praktyk w zakresie
ekspozycji kredytowych zabezpieczonych hipotecznie” wskazującego na to,
że w każdej umowie kredytowej powinny znaleźć się zapisy dotyczące między
innymi sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego
wyliczana jest wartość rat kapitałowo-odsetkowych oraz sposobu i terminu
ustalania stopy procentowej, na podstawie której wyliczana jest wysokość
rat kapitałowo-odsetkowych. Z tych przyczyn Sądy uznały zakwestionowane
postanowienie umowne za niedozwolone w świetle art. 3851
§ 1 k.c., gdyż
kształtujące prawa i obowiązki konsumenta w sposób rażąco naruszający
jego interesy, a więc sprzeczny z dobrymi obyczajami.
3
Sąd Apelacyjny rozważając - zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego
zajętym w wyroku z dnia 15 lutego 2013 r. I CSK 314/12, uchylającym poprzedni
wyrok Sądu drugiej instancji - jaki wpływ na ocenę abuzywności zakwestionowanej
klauzuli mogło mieć wejście w życie nowelizacji prawa bankowego dokonanej
ustawą z dnia 29 lipca 2011 r. (Dz. U. Nr 165, poz. 984 - dalej „ustawa
nowelizacyjna”), stwierdził, że nowelizacja ta nie zmienia oceny o niedozwolonym
charakterze tego postanowienia. Wskazał, że fakt, iż w wyniku nowelizacji
konsumenci uzyskali możliwość spłaty kredytu i jego rat bezpośrednio w innej
walucie niż polska oraz że możliwość ta rozciąga się również na konsumentów,
którzy zawarli umowy kredytowe przed wejściem w życie nowelizacji, nie uchyla
zakwestionowanej klauzuli i nie pozbawia jej charakteru postanowienia
niedozwolonego, gdyż w art. 69 ust. 2 pkt 4a znowelizowanego prawa bankowego
zawarte jest wymaganie, by w przypadku umowy o kredyt denominowany lub
indeksowany do waluty innej niż waluta polska, w umowie kredytowej wskazane
zostały szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu
wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu,
jego transz i rat kapitałowo odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wpłaty
albo spłaty kredytu. Zakwestionowana klauzula nie zawiera zaś określenia sposobu
ustalania kursu wymiany walut dla potrzeb wyliczania wysokości rat kredytu.
W skardze kasacyjnej strona pozwana, jako uzasadnienie wniosku
o przyjęcie skargi do rozpoznania, powołała się na przesłankę przedsądu
przewidzianą w art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. stwierdzając, że w sprawie występują
istotne zagadnienia prawne w związku z wejście w życie ustawy nowelizacyjnej: czy
wobec nowelizacji Prawa bankowego wprowadzającej w art. 69 ust. 3 zd. 1 tego
prawa uprawnienie kredytobiorcy do spłaty rat kredytu indeksowanego lub
denominowanego do waluty obcej bezpośrednio w tej walucie, mające
zastosowanie także do umowy zawartych przed wejściem w życie nowelizacji,
konieczne jest uzupełnienie postanowień wzorca umowy, zawierającego jedynie
klauzulę umowną, zgodnie z którą spłata kredytu waloryzowanego (indeksowanego)
walutą obcą w ratach następuje po ich przeliczeniu na walutę spłaty kredytu (walutę
polska) według kursu sprzedaży tej waluty obcej przez bank-kredytodawcę
z określonej godziny w określonym dniu, w celu odzwierciedlenia w treści wzorca
4
powyższego uprawnienia, przyznanego kredytobiorcy przez znowelizowane
przepisy Prawa bankowego, czy też uprawnienie to - jako wynikające
z bezwzględnie obowiązujących przepisów ustawy - nie wymaga uwzględnienia
w treści wzorca umowy, na kształt którego przedmiotowe przepisy wywierają wpływ
oraz czy sformułowane we wzorcu umowy postanowienia, zgodnie z którymi spłata
kredytu waloryzowanego walutą obcą w ratach następuje po ich przeliczeniu na
walutę spłaty kredytu (walutę polską) według kursu sprzedaży tej waluty obcej
przez bank- kredytodawcę z określonej godziny w określonym dniu można uznać
za niedozwolone postanowienia umowne nawet jeżeli kredytobiorcom przyznano
ustawowe uprawnienie do spłaty takiego kredytu bezpośrednio w walucie obcej
(art. 69 ust. 3 zd.1 Pr. bank.), a także jeżeli zyskali oni możliwość określenia
w umowie kredytu zasad wykonywania tego uprawnienia zgodnie z art. 69 ust. 3 zd.
2 w zw. z art. 75b ust. 1-3 Pr. bank. - skoro kredytodawca może spełnić obowiązek
świadczenia z umowy kredytu w postaci spłaty raty kredytu tak w walucie polskiej,
zgodnie z postanowieniami umowy, jak i obcej, na podstawie art. 69 ust. 3 w zw.
z art. 75b ust. 1-3 Pr. bank.?
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z jednolitym stanowiskiem Sądu Najwyższego, skarżący, który jako
uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania wskazał
przesłankę przedsądu przewidzianą w art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c., powinien
przedstawić występujące w sprawie zagadnienie prawne przez jego odpowiednie
sformułowanie, wskazać przepis na tle którego powstało, przedstawić kontrowersje
i rozbieżne oceny prawne, jakie zagadnienie to wywołuje oraz wykazać, że mają
one poważny, istotny i uniwersalny charakter, wymagający zajęcia stanowiska
przez Sąd Najwyższy, koniecznego zarówno do prawidłowego rozstrzygnięcia
sprawy, jak i przydatnego dla rozwoju judykatury (porównaj między innymi
postanowienia z dnia 10 maja 2001r. II CZ 35/01, OSNC 2002/1/11, z dnia
7 czerwca 2005 r. V CSK 3/05 i z dnia 13 lipca 2007 r. III CSK 180/07, niepubl.).
Skarżący nie wykazał powyższych okoliczności.
Nie ulega wątpliwości, że pierwsze zagadnienie nie występuje
w rozpoznawanej sprawie, gdyż w postępowaniu o uznanie postanowienia wzorca
5
umowy za niedozwolone sąd orzeka tylko o tym, czy zaskarżone postanowienie
umowne jest dozwolone czy nie z punktu widzenia zasad art. 3851
§ 1 w zw. z art.
3853
k.c., natomiast nie rozważa ani nie orzeka o tym czy i w jaki sposób powinny
być zmienione postanowienia wzorca umowy, w szczególności czy i jak powinny
być one zmienione w wyniku wejścia w życie przepisów zmieniających ustawową
regulację dotyczącą określonej umowy, stanowiącej przedmiot wzorca. W świetle
wskazanej wyżej ustawowej definicji istotnego zagadnienia prawnego,
w rozumieniu art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c., nie jest takim zagadnieniem problem prawny,
którego rozstrzygnięcie nie jest konieczne do rozstrzygnięcia sprawy.
Sąd Najwyższy w ramach postępowania kasacyjnego nie rozstrzyga bowiem
abstrakcyjnych zagadnień prawnych, nie mających znaczenia dla rozstrzygnięcia
rozpoznawanej sprawy.
Drugie zagadnienie także nie jest zagadnieniem prawnym we wskazanym
wyżej rozumieniu lecz pytaniem o to, czy po nowelizacji prawa bankowego w 2011 r.
zaskarżoną klauzulę można uznać za abuzywną, a więc w istocie jest pytaniem o to
jak powinna być rozstrzygnięta rozpoznawana sprawa. Skarżący pominął przy tym
zasadniczą okoliczność, a mianowicie to, że przedmiotowa nowelizacja przyznała
jedynie kredytobiorcy dodatkowe uprawnienie do spłaty rat kredytu indeksowanego
lub denominowanego do waluty obcej bezpośrednio w tej walucie, co nie znaczy
jednak, że jest on obowiązany do takiej formy spłaty. Przeciwnie: kredytobiorca ma
możliwość wyboru formy spłaty, a więc może wybrać spłatę w złotych polskich,
co oznacza konieczność zamieszczenia w umowie kredytowej, zgodnie
z wymaganiami art. 69 ust. 2 pkt 4a, szczegółowych zasad określania sposobów
i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności
wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat oraz zasad przeliczania na walutę
wypłaty albo spłaty kredytu. Skarżący pominął, że bezsporne jest, iż zaskarżone
postanowienie wzorca umowy nie zawiera szczegółowego określenia sposobów
ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest kwota rat
kapitałowo-odsetkowych, co, jak uznały Sądy, decyduje o jego abuzywności, gdyż
uniemożliwia konsumentowi ocenę wysokości złotowej jego zobowiązania na dzień
spłaty raty ani zasad ustalania tej wysokości, a ta ocena Sądów dotyczy także
6
sytuacji konsumenta, który po nowelizacji prawa bankowego wybrał sposób spłaty
rat kredytu w złotych polskich.
Uznając, że skarżący nie wykazał istnienia przesłanki przedsądu, na która
się powołał, jak również nie znajdując okoliczności, które w ramach przedsądu
obowiązany jest brać pod uwagę z urzędu, Sąd Najwyższy na podstawie art. 3989
§ 2 k.p.c. odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.