Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 256/13
POSTANOWIENIE
Dnia 11 lipca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Zawistowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Barbara Myszka
w sprawie z wniosku I. S.-S. i A. S.
przy uczestnictwie H. D., Województwa Ś.,T. B., R. D., J. C., R. P., H. S., J. M., M.
S., J. S. i Gminy K. - Miejskiego Zarządu Dróg w K.
o zasiedzenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 11 lipca 2014 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawców
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 14 grudnia 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o
kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 14 czerwca 2012 r. Sąd Rejonowy w K. stwierdził,
że z dniem 12 kwietnia 2008 r. własność nieruchomości położonej w K.,
oznaczonej jako działki nr 251 i 248/2 o łącznej powierzchni 0,0618 ha, ujawnionej
w księdze hipotecznej „N. K." nr hip 71 prowadzonej przez Sąd Rejonowy w K.,
nabyli w drodze zasiedzenia M. i A. małżonkowie S. na zasadach małżeńskiej
wspólności ustawowej w 25/72 części oraz I. S. – S. w 25/72 części oraz
rozstrzygnął o kosztach sądowych i o kosztach postępowania.
Ustalił, że małżonkowie A. i H. S., w oparciu o umowy z dnia 9 lipca i 10
sierpnia 1920 r. nabyli w równych częściach nieruchomość, odpowiadającą
obecnej nieruchomości gruntowej położonej w K., oznaczonej jako działki nr 251 i
248/2 o łącznej powierzchni 0,0618 ha - ujawnionej w księdze hipotecznej „N. K."
nr hip 71 prowadzonej przez Sąd Rejonowy w K. Wnioskodawcy I. S. – S. oraz A.
S. (wnukowie właścicieli) zamieszkują w domu mieszkalnym, położonym na tej
nieruchomości od lat 50-tych ubiegłego wieku. Od 1976 r. nieruchomość tą
zamieszkuje także M. S. Nie później niż od 11 kwietnia 1978 r. I. S. – S., A. S. i M.
S. objęli we wspólne samoistne posiadanie z wyłączeniem innych osób całość
przedmiotowej nieruchomości. Samodzielnie zarządzali nią, opłacali należności z
tytułu podatku od nieruchomości oraz składki na ubezpieczenie majątkowe w PZU
oraz przeprowadzali niezbędne remonty, a w latach 90-tych, I. S. – S. dokonała
rozbudowy domu, powiększając jego powierzchnię użytkową o 90 m2
. A. i H. S.
posiadali troje dzieci: M. S., H. S. i I. Z. H. S. i I. Z. wyprowadzili się z
nieruchomości rodziców w latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku i nie zgłaszali
wobec I. S. – S., A. S. lub M. S. zastrzeżeń co do faktu i zakresu czynionych
inwestycji i nakładów na nieruchomość oraz nie partycypowali w kosztach
ponoszonych prac, podatków i składek. Spadek po A. S. na podstawie ustawy
nabyli żona H. S., syn H. S., syn M. S. oraz córka I. Z. po 1/4 części każde z nich.
Spadek po H. S. na podstawie ustawy nabyli: syn H. S., syn M. S., córka I. S.-S.,
syn A. S. po 1/3 części każde z nich. Spadek po H. S. na podstawie ustawy nabyli
żona S. S. w 1/2 części oraz bratanek A. S. w 1/8 części, bratanica I.S.-S. w 1/8
części i siostrzenica J. M. z domu Z. w 1/4 części. Spadek po S. S. na podstawie
testamentu notarialnego nabył w całości R. P.
3
Sąd I instancji stwierdził, że I. S. – S., A. S. i M. S. są wspólnie
posiadaczami samoistnymi nieruchomości, nieprzerwanie najpóźniej od 11
kwietnia 1978 r. i od tego czasu władali nią jak właściciele. Wskazał, że
wnioskodawcy byli posiadaczami w złej wierze, gdyż objęli nieruchomość w
posiadanie za zgodą poprzednich współwłaścicieli tej nieruchomości M. S. i H. S.
Mając na uwadze wszystkie postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, Sąd
uznał, że każdy z wnioskodawców nabył po 11/72 udziałów we współwłasności
nieruchomości. W tej sytuacji przedmiotem zasiedzenia objętym wnioskiem jest
50/72 części udziałów we współwłasności nieruchomości, tj. po 25/72 części
udziałów we współwłasności nieruchomości na rzecz każdego z wnioskodawców.
Postanowieniem z dnia 14 grudnia 2012 r. Sąd Okręgowy w K. zmienił
zaskarżone postanowienie Sądu pierwszej instancji i oddalił wniosek
o zasiedzenie, orzekając o kosztach postępowania. Sąd ten uznał,
że wnioskodawcy nie wykazali, aby objęli od dnia 11 kwietnia 1978 r. w samoistne
posiadanie i posiadali nieprzerwanie przez okres 30 lat udziały pozostałych
współwłaścicieli w nieruchomości. Podkreślił, że w rozpoznawanej sprawie, wbrew
stanowisku Sądu Rejonowego, czynności podejmowane przez wnioskodawców od
dnia 11 kwietnia 1978 r. do lat 1986-89, a polegające na zarządzaniu
nieruchomością, opłacaniu podatków i składek na ubezpieczenie mogą być
kwalifikowane jedynie jako czynności zachowawcze, a nie jako przejaw woli
zamanifestowania wobec pozostałych współwłaścicieli objęcia w samoistne
posiadanie ich udziałów. Czynności wnioskodawców w ocenie Sądu drugiej
instancji nie można postrzegać jako przejawu woli posiadania nieruchomości
wyłącznie dla siebie, z uwagi na to, że zamiar ten nie został uzewnętrzniony ani
wobec innych współwłaścicieli, ani wobec ich następców prawnych. W ocenie
Sądu Okręgowego działania podjęte przez wnioskodawców zmierzały jedynie do
zachowania wspólnego prawa, a przejawiało się to wykonywaniem takich
czynności jak zarządzanie nieruchomością wzmacnianiem konstrukcji ścian,
uiszczaniem podatku od nieruchomości. Takie zachowania, mogą być
kwalifikowane wyłącznie jako czynności zachowawcze w rozumieniu art. 209 k.c.
Z tego też względu Sąd ten uznał, że wniosek o zasiedzenie nie zasługuje na
uwzględnienie.
4
Skarga kasacyjna wnioskodawców została oparta na obu podstawach
określonych w art. 3983
§ 1 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia przepisów
postępowania skarżący zarzucili obrazę art. 382, 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 i art.
13 § 2 k.p.c., a w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego zarzucili
obrazę art. 172 w zw. z art. 336 w zw. z art. 206 k.c. i art. 209 k.c. W oparciu o te
zarzuty wnieśli o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy
Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sąd drugiej instancji rozpoznający apelację jest sądem rozpoznającym
sprawę merytorycznie, niezależnie od sprawowania funkcji kontrolnej. Zgodnie z art.
382 k.p.c. sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego
w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym.
Uzasadnienie wyroku sądu drugiej instancji, z uwagi na odpowiednie stosowanie
art. 328 § 2 k.p.c., musi zatem zawierać między innymi wskazanie okoliczności
faktycznych, które stanowiły podstawę rozstrzygnięcia. Podstawa faktyczna
rozstrzygnięcia obejmuje ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione oraz
ocenę dowodów stanowiących podstawę ustaleń. Ustalenie stanu faktycznego
sprawy stanowi warunek prawidłowego zastosowania prawa materialnego. Przy
uwzględnieniu charakteru postępowania apelacyjnego judykatura dopuszcza
uproszczony sposób wskazania przez sąd drugiej instancji podstawy faktycznej
rozstrzygnięcia przez stwierdzenie, że sąd drugiej instancji podziela ustalenia
faktyczne sądu pierwszej instancji, jeżeli takiej oceny dokonuje sąd rozpoznający
apelację. Konieczne jest jednak wyraźne stwierdzenie w tym zakresie zawarte
w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji. W skardze kasacyjnej zasadnie
podniesiono, że Sąd Okręgowy dokonując zmiany zaskarżonego postanowienia
przez oddalenie wniosku o zasiedzenie, nie wskazał w żaden sposób podstawy
faktycznej swojego rozstrzygnięcia. Oceniając materiał dowodowy stwierdził
jedynie, że wnioskodawcy nie wykazali samoistnego posiadania nieruchomości
w zakresie przekraczającym ich własne udziały. Z tego względu zarzut naruszenia
art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. był w pełni uzasadniony. Uniemożliwia to
kontrolę kasacyjną zaskarżonego postanowienia i uzasadnia uwzględnienie skargi
w ramach zarzutów wypełniających podstawę naruszenia przepisów postępowania.
5
Brak wskazania przez Sąd Okręgowy podstawy faktycznej rozstrzygnięcia nie
zezwala na merytoryczną ocenę zarzutów naruszenia prawa materialnego i czyni ją
bezprzedmiotową.
Z przyczyn wyżej wskazanych skarga kasacyjna podlegała uwzględnieniu
i zaskarżone nią postanowienie zostało uchylone na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c.