Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 54/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 lipca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dorota Rysińska (przewodniczący)
SSN Józef Dołhy (sprawozdawca)
SSN Dariusz Świecki
Protokolant Teresa Jarosławska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Małgorzaty Wilkosz-Śliwy,
w sprawie M. K.
skazanej z art. 286 § 1 kk w zw. z art. 60 § 3 kk i 91 § 1 kk i in. kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 17 lipca 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanej
od wyroku Sądu Rejonowego w T.
z dnia 31 sierpnia 2011 r.
uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia
w przedmiocie środka karnego z art. 46 § 1 kk (pkt VII części
dyspozytywnej) i sprawę w tym zakresie przekazuje do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w T.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w T., wyrokiem z dnia 31 sierpnia 2011 r., wydanym w trybie
art. 335 k.p.k. w zw. z art. 343 k.p.k., uznał oskarżoną M. K. za winną:
1. ciągu przestępstw z art. 286 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
opisanych w pkt CXXI, CXXIII-CXXV aktu oskarżenia, i za to w myśl art. 91 § 1
k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. na mocy art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 60 § 3 k.k.
wymierzył jej karę 1 roku pozbawienia wolności i grzywny w wysokości 40
stawek dziennych przyjmując jedną stawkę na kwotę 10 zł;
2. ciągu przestępstw z art. 286 § 1 k.k. i art. 297 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.,
opisanych w pkt CXXII i CXXVI aktu oskarżenia, i za to w myśl art. 91 § 1 k.k. w
zw. z art. 11 § 3 k.k. na mocy art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 60 § 3 k.k. wymierzył
jej karę 6 miesięcy pozbawienia wolności i grzywny w wysokości 20 stawek
dziennych przyjmując jedną stawkę na kwotę 10 zł;
na mocy art. 91 § 2 i art. 86 § 1 k.k. orzekł karę łączną 1 roku i 2 miesięcy
pozbawienia wolności i grzywny w wysokości 50 stawek dziennych, przyjmując
jedną stawkę na kwotę 10 zł;
na podstawie art. 69 § 1 i 2, art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej kary
łącznej pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 2 lat;
na mocy art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonej obowiązek naprawienia
szkody przez uiszczenie na rzecz:
- Banku BPH S.A kwoty 17.813,32 zł; 17.777,76 zł; 41.052,63 zł; 4.292,28;
- BRE Bank S.A. kwoty 21.409 zł;
- Lukas Bank S.A. kwoty 2.705,88 zł.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się w pierwszej
instancji w dniu 8 września 2011 r.
Od tego wyroku kasację wniósł, na podstawie art. 521 § 1 k.p.k., Prokurator
Generalny. Zaskarżając wyrok, w części dotyczącej rozstrzygnięcia zawartego w
punkcie VII części dyspozytywnej wyroku w zakresie środka karnego, na korzyść
oskarżonej M. K., zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku
naruszenie przepisów prawa karnego procesowego - art. 366 § 1 k.p.k. oraz art.
410 k.p.k. polegające na zaniechaniu wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności
związanych z realizacją umów kredytowych będących przedmiotem postępowania
oraz nieuwzględnieniu całokształtu dowodów ujawnionych w toku rozprawy głównej,
3
w wyniku czego doszło do naruszenia klauzuli antykumulacyjnej określonej w art.
415 § 5 k.p.k. oraz rażącego naruszenia przepisu prawa karnego materialnego - art.
46 § 1 k.k., skutkującego wadliwym orzeczeniem środka karnego w postaci
obowiązku naprawienia szkody. W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie wyroku w
zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w T.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest zasadna.
Warunkiem orzeczenia środka karnego określonego w art. 46 § 1 k.k. jest
istnienie szkody w chwili orzekania. Szkodą, do której naprawienia Sąd
zobowiązuje skazanego jest równowartość rzeczywistej szkody wynikłej
bezpośrednio z przestępstwa i nie jest dopuszczalne uwzględnianie przy ustaleniu
jej wysokości tych składników szkody, które wynikły z następstw czynu, np. odsetek
(por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lutego 2002 r., sygn. II KKN 385/01).
Z art. 415 § 5 zd. drugie k.p.k. wynika natomiast, że obowiązku naprawienia
szkody nie orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest
przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono.
Zakaz ten odnosi się do każdego określonego w ustawie wypadku orzekania karno-
prawnego obowiązku naprawienia szkody, nie ma przy tym znaczenia, czy
roszczenie zasądzone w postępowaniu cywilnym, w tym wynikające z bankowego
tytułu egzekucyjnego, zostało skutecznie wyegzekwowane.
Zawarte w punkcie VII części dyspozytywnej zaskarżonego wyroku
rozstrzygnięcie dotyczące zobowiązania M. K. do naprawienia szkody nie zostało
oparte na prawidłowych ustaleniach faktycznych co do istnienia oraz rzeczywistej
wysokości szkody.
Autor kasacji trafnie wskazuje, że z akt sprawy wynikają następujące
okoliczności:
1. zobowiązania M. K. w wysokości 17.813,32 złotych, wynikające z umowy
kredytowej nr […], zawartej w dniu 27 maja 2008 r. z GE Money Bank S.A.,
stanowiące przedmiot przestępstwa opisanego w punkcie CXXIII aktu
oskarżenia, zostały w całości spłacone (t. XIX, k. 3740). Również zobowiązania
oskarżonej w wysokości 17.777,76 złotych, wynikające z umowy kredytowej nr
4
[…], zawartej w dniu 28 maja 2008 r. z tym samym bankiem, a stanowiące
przedmiot przestępstwa opisanego w punkcie CXXIV aktu oskarżenia, zostały
uregulowane przez M. K. (t. XIX, k. 3740).
2. W odniesieniu do zobowiązania wynikającego z umowy kredytowej nr […],
zawartej w dniu 15 lipca 2008 r. z GE Money Bank S.A., będącym przedmiotem
zarzutu nr CXXV aktu oskarżenia - jak wynika z pisma Banku BPH z dnia 24
sierpnia 2010 r. nr […] - Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w T.
prowadził postępowanie egzekucyjne o sygnaturze … 1903/09 (t. XIX. k. 3740).
Umowa kredytowa w tym zakresie została wypowiedziana z dniem 3 czerwca
2009 r. Okoliczności wynikające z powyższego pisma wskazują, że roszczenie
z tytułu tej umowy kredytowej były przedmiotem odrębnego postępowania
cywilnego.
Z kolei - jak stwierdzono w piśmie GE Money Bank S.A. z dnia 29 grudnia 2009
r. nr […] (t. IX, k. 1645) - zobowiązanie z tytułu umowy kredytowej nr […],
zawartej w dniu 28 sierpnia 2008 r. z GE Money Bank S.A., objęte zarzutem nr
CXXVI aktu oskarżenia, było przedmiotem postępowania cywilnego i na
podstawie wydanego przez Sąd Rejonowy w T. postanowienia o nadaniu
klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu nr […] z dnia 5
listopada 2009 r., sygn. … 6583/09, Komornik Sądowy w T. prowadził w tej
sprawie egzekucję komorniczą o sygnaturze … 139/10 (t. XIX, k. 3740).
Obydwa opisane wyżej postępowania egzekucyjne zostały umorzone na
podstawie art. 824 § 3 k.p.c.
3. Ze znajdującego się w aktach sprawy pisma BRE Bank S.A. z dnia 22 grudnia
2009 r. nr […] (t. IX, k. 1601) wynika, ze w dniu 20 sierpnia 2009 r.
wypowiedziana została umowa kredytowa nr […], będąca przedmiotem zarzutu
nr CXXI aktu oskarżenia, zaś w chwili datowania pisma Bank był w trakcie
przygotowywania sprawy do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego.
Zadłużenie z tytułu tej umowy na dzień 15 grudnia 2009 r. wynosiło łącznie
20.111,07 złotych, w tym kapitał 17.992.07 i odsetki 2.119,00 złotych.
Powyższa informacja Banku nie została zweryfikowana w dalszym toku
postępowania.
5
Podobnie nie zweryfikowano zadłużenia wynikającego z zawartej przez M. K. w
dniu 27 maja 2008 r. umowy kredytowej nr […] z Lukas Bank S.A., objętej
zarzutem nr CXXII aktu oskarżenia. W złożonych w dniu 11 czerwca 2010 r.
zeznaniach, upoważniony przedstawiciel Banku (t. XVII, k. 3233v) określił, że
na dzień 10 czerwca 2010 r. zadłużenie to wynosiło 2.597,02 złotych.
W świetle wskazanych wyżej uchybień stwierdzić należy, że doszło do
obrazy art. 46 § 1 k.k. w wyniku niewyjaśnienia istotnych dla tego rodzaju
rozstrzygnięcia okoliczności, co stanowi rażące naruszenie art. 366 § 1 k.p.k. Sąd
Rejonowy nie wziął pod uwagę materiału dowodowego dotyczącego faktu
całkowitej lub częściowej spłaty zadłużenia oraz prowadzonych postępowań
egzekucyjnych na podstawie bankowych tytułów egzekucyjnych, naruszając w
sposób rażący art. 410 k.p.k.
Uchybienia te skutkowały wydaniem orzeczenia z naruszeniem przepisów
procesowych – klauzuli antykumulacyjnej z art. 415 § 5 zd. drugie k.p.k. oraz
naruszeniem przepisów prawa karnego materialnego – art. 46 § 1 k.k., co miało
istotny wpływ na treść wyroku.
Z tych względów, uwzględniając zarzut i wniosek kasacji, Sąd Najwyższy
uchylił zaskarżony wyrok w części dotyczącej rozstrzygnięcia w przedmiocie środka
karnego z art. 46 § 1 k.k. (pkt VII części dyspozytywnej) i sprawę w tym zakresie
przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w T.
W ponownym postępowaniu, w tym samym trybie, Sąd Rejonowy powinien
poczynić ustalenia faktyczne co do istnienia szkody w chwili orzekania, jej
rzeczywistej wysokości, a także mieć na uwadze przypis art. 415 § 5 zd. 2 k.p.k.