Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 4/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 sierpnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Zbigniew Korzeniowski
w sprawie z powództwa W. R.
przeciwko Funduszowi Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w K.
o wypłatę świadczeń,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 sierpnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 11 lipca 2013 r.
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego
Sądowi Okręgowemu w K.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z 31 stycznia 2013 r. Sąd Rejonowy w K. zasądził na rzecz
powoda kwoty: 10.777,99 zł tytułem odprawy, 862 zł tytułem wynagrodzenia za
2
czerwiec 2009 r., nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa 582 zł
tytułem opłaty od pozwu, od której uiszczenia powód był zwolniony z mocy ustawy.
Z ustaleń Sądu I instancji wynika, że powód W. R. był pracownikiem P.
Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. w okresie od 1 grudnia 2007 r. do 5
czerwca 2009 r. Prawomocnym wyrokiem zaocznym z 11 lutego 2010 r. Sąd
Rejonowy w G. zasądził od P. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Z. na
rzecz powoda kwoty 10.777,99 złotych tytułem odprawy i 862 złote tytułem
wynagrodzenia za pracę w czerwcu 2009 r. Postanowieniem z 9 maja 2012 r.
umorzono postępowanie egzekucyjne wobec stwierdzenia bezskuteczności
egzekucji.
Dnia 5 października 2009 r. do Sądu Rejonowego w G. Wydziału XII
Gospodarczego wypłynął wniosek o ogłoszenie upadłości P. Spółki z ograniczoną
odpowiedzialnością w Z. Postanowieniem z 23 lipca 2010 r. Sąd Rejonowy w G.
oddalił wniosek na podstawie art. 13 ust. 1 ustawy- prawo upadłościowe i
naprawcze, ponieważ majątek dłużnika nie wystarczał na zaspokojenie kosztów
postępowania. Postanowienie uprawomocniło się 17 września 2010 r.
Dnia 18 czerwca 2012 r. powód wystąpił do pozwanego z wnioskiem o
wypłatę niezaspokojonego świadczenia zasądzonego na jego rzecz od byłego
pracodawcy. Pozwany odmówił wypłaty świadczeń objętych wnioskiem powoda
wobec przekroczenia terminów z art. 12 ust. 3 i 5 ustawy z 13 lipca 2006 r. o
ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.
Sąd Rejonowy stwierdził, że powód złożył wniosek o wypłatę świadczeń
niezaspokojonych przez byłego pracodawcę 18 czerwca 2012 r., zatem podlega on
rozpoznaniu w trybie określonym ustawą z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie
roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy.
Sąd Rejonowy przywołał wyrok Sądu Najwyższego z 18 grudnia 2006 r., w
którym Sąd Najwyższy wskazał, że dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy
w rozumieniu art. 6 ust. 4 i 6 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń
pracowniczych należy rozumieć dzień złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości
pracodawcy, jeżeli w wyniku jego rozpoznania, zostało wydane i uprawomocniło się
orzeczenie o oddaleniu wniosku, ponieważ majątek pracodawcy oczywiście nie
3
wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania. Orzeczenie to zachowuje
aktualność na gruncie obowiązującej regulacji.
W ocenie Sądu w przypadku powoda zostały zachowane terminy z art. 12
ust. 3 i 12 ust. 5 ustawy, a zatem jego roszczenia powinny zostać przez Fundusz
zaspokojone.
Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z 11 lipca 2013 r. oddalił apelację pozwanego.
W uzasadnieniu stwierdzono przede wszystkim, że jedynie korekty wymaga data
niewypłacalności, ponieważ przypada ona na dzień 30 września 2009 r. (pismo k.
73), a nie na dzień 5 października 2009 r. Ta kilkudniowa różnica nie ma jednak
znaczenia, gdyż i w tym przypadku zachowane zostały terminy istotne dla oceny
zasadności rozpoznawanych roszczeń.
Jak przyjął Sąd Najwyższy w wyroku z 18 grudnia 2006 r. wydanym w
sprawie II PK 17/06, przez dzień wystąpienia niewypłacalności pracodawcy należy
rozumieć dzień uprawomocnienia się orzeczenia sądowego o oddaleniu wniosku o
ogłoszenie upadłości pracodawcy, ponieważ jego majątek oczywiście nie wystarcza
nawet na zaspokojenie kosztów postępowania, byłyby sprzeczne z art. 3 ust. 2 i
art. 4 ust. 2 dyrektywy nr 80/987/EWG w jej pierwotnym brzmieniu.
Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że termin 9-miesięczny od dnia rozwiązania
umowy o pracę do daty wystąpienia niewypłacalności pracodawcy został
zachowany przy przyjęciu, że datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy jest
dzień złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, tj. 30 września 2009 r.
Skargę kasacyjną od powyższego wyroku złożył pozwany. Zarzucono
naruszenie art. 3 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych
w razie niewypłacalności pracodawcy polegające na przyjęciu, że datą wystąpienia
niewypłacalności pracodawcy, od której liczone są okresy referencyjne, jest dzień
złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Powołano się w tym zakresie na wyrok
Sądu Najwyższego z 28 maja 2013 r., I PK 294/12, OSNP 2014/3/34.
Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w K. w
całości oraz uchylenie wyroku Sądu Rejonowego w K. i przekazanie sprawy Sądowi
Rejonowemu w K. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania za wszystkie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonych
wyroków i orzeczenie co do istoty sprawy poprzez oddalenie powództwa, i
4
zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów
zastępstwa prawnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna pozwanego okazała się mieć uzasadnione podstawy.
Zasadniczym problemem decydującym o rozstrzygnięciu sporu jest
określenie daty wystąpienia niewypłacalności pracodawcy. Sądy obu instancji
przyjęły, że datą tą jest dzień złożenia wniosku o ogłoszeniu upadłości pracodawcy
powoda. Skarżący w związku z tym podnosi w skardze naruszenie art. 3 ustawy z
dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności
pracodawcy (j.t.: Dz. U. z 2014 r., poz. 272 ze zm. – dalej ustawa). Z przepisu art. 3
ust. 2 w związku z ust. 1 pkt 4 ustawy wynika jednoznacznie, że datą wystąpienia
niewypłacalności jest data wydania postanowienia przez sąd.
Określenie daty niewypłacalności pracodawcy ma podstawowe znaczenie
dla ochrony roszczeń pracowniczych, gdyż to od niej liczone są okresy referencyjne.
W przypadku powoda okres ten, zgodnie z przepisem art. 12 ust. 3 ustawy, wynosi
9 miesięcy.
Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 18 grudnia 2006 r., II PK 17/06 (OSNP 2008, nr 1-2, poz. 8). Wyrok ten został
wydany w odmiennym stanie prawnym i wbrew stanowisku Sądu drugiej instancji
nie zachował swej aktualności obecnie. Problem zgodności polskich przepisów z
prawem wspólnotowym (dyrektywą nr 80/987) był także krytycznie oceniony w
wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2006 r., II PK 16/06 i II PK 18/06.
Jednak należy wyraźnie podkreślić, że standardy unijne zmieniły się w
omawianym zakresie od 2002 r. wraz z wejściem w życie Dyrektywy 2002/74/WE
Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 września 2002 r. zmieniającą
dyrektywę Rady 80/987/EWG w sprawie zbliżania ustawodawstw państw
członkowskich dotyczących ochrony pracowników na wypadek niewypłacalności
pracodawcy (Dz. Urz. WE L z 8.10.2002 r., Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne,
rozdz. 5, t. 4, s. 261). Dyrektywa ta zmieniła zasadniczo treść art. 3 i 4 dyrektywy
80/987, gdyż odstąpiono od ścisłego określenia dnia w stosunku do którego mają
5
być ustalane roszczenia pracownicze objęte gwarancją. Dzień ten powinien być
więc ustalony przez państwa członkowskie sprzed którego i/lub ewentualnie po
którym niezapłacone roszczenia pracownicze mają zostać objęte gwarancją.
Państwa członkowskie powinny wdrożyć postanowienia dyrektywy do dnia 8
października 2005 r. Polska wymóg ten zrealizowała poprzez uchwalenie ustawy z
2006 r. Regulacja okresów referencyjnych od dnia wystąpienia niewypłacalności
pracodawcy rozumianego jako dzień wydania orzeczenia przez właściwy sąd jest
więc zgodna z prawem unijnym.
Ustalenie powyższe znajduje potwierdzenie w orzecznictwie TSUE. W
orzeczeniu z dnia 18 kwietnia 2013 r. C-247/12 Melich Weli Mustafa, wydanym po
wejściu w życie skodyfikowanej wersji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady
2008/94/WE przyjęto, że państwom członkowskim zostało przyznane uprawnienie
do swobodnego określenia daty, przed którą – ewentualnie po której – przypada
okres, za jaki niezaspokojone roszczenia pracownicze są przejmowane przez
instytucję gwarancyjną. Wcześniej obowiązująca dyrektywa 80/987 przewidywała
jedynie uprawnienie do dokonania wyboru spośród trzech możliwości. W obecnym
stanie prawnym takiego wyliczenia brak, co oznacza, że państwom członkowskim
została pozostawiona swoboda w zakresie ustalenia wspomnianej daty.
Reasumując należy stwierdzić, że określenie daty niewypłacalności jako dnia
wydania orzeczenia sądowego wynika wprost z ustawy i jest zgodne ze
standardami prawa unijnego. W obecnym stanie prawnym nie znajduje więc
uzasadnienia odmienna wykładnia prowadząca do innego niż ustawowo ustalony
dzień niewypłacalności pracodawcy (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28
maja 2013 r., I PK 294/12, OSNP 2014, nr 3, poz. 34).
W okolicznościach faktycznych sprawy błędne ustalenie daty
niewypłacalności pracodawcy prowadziło także do naruszenia okresu
referencyjnego przewidzianego w art. 12 ust. 3 ustawy.
Z powyższych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.