Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CNP 70/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 2 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Anna Kozłowska (sprawozdawca)
w sprawie ze skargi powódki
o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
Sądu Okręgowego w S.
z dnia 23 maja 2013 r.,
w sprawie z powództwa E. S.
przeciwko I. W.
o zapłatę kwoty 22.222 złotych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 2 października 2014 r.,
1. oddala skargę,
2. zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 1.217,00
(jeden tysiąc dwieście siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego w postępowaniu przed Sądem
Najwyższym.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 28 grudnia 2012 r. Sąd Rejonowy w S. zasądził od I. W. na
rzecz E. S. kwotę 22.222 zł z ustawowymi odsetkami od 23 września 2011 r. i
orzekł o kosztach procesu należnych powódce. W motywach rozstrzygnięcia Sąd
Rejonowy ustalił, że strony w dniu 3 marca 2011 r. zawarły umowę o wykonanie
prac budowlano-montażowych, których celem było dostarczenie przez pozwaną i
zamontowanie w domu powódki 10 sztuk okien i 2 sztuk drzwi, za wynagrodzeniem
w kwocie 22.222 zł. Tę kwotę powódka zapłaciła pozwanej przed wykonaniem
umowy. Wobec wadliwości wykonania umowy powódka od umowy tej odstąpiła. W
przedprocesowej korespondencji prowadzonej z pozwaną powódka wskazywała na
wadliwości montażu i braki wyposażenia. W toku procesu o zwrot uiszczonego
wynagrodzenia Sąd, korzystając z opinii biegłej ustalił, że montaż dwóch okien
łukowych był wadliwy, ponieważ okna te zaczepiając o nadproże łukowe otwierają
się jedynie na około 30 %, a powinny otwierać się na 90 %. Ponadto siedem sztuk
okien zwykłych jest niestabilne, przy przeciągu drżą, w związku z czym okucia w
tych oknach wymagają wymiany, a w drzwiach brakuje wkładki dolnego zamka i
progu. Te wady przedmiotu umowy były istotne i uzasadniały odstąpienie od
umowy. Biegła ustaliła koszty usunięcia wszystkich stwierdzonych wad, to jest
koszty demontażu i montażu dwóch nowych okien łukowych – 6.000 zł, koszt
wkładki do zamka i progu oraz ich montaż - 350 zł, koszt nowych okuć z wymianą w
siedmiu oknach – 1.400 zł, prace regulacyjne przy siedmiu oknach - 350 zł, razem
8.100 zł. W ocenie Sądu Rejonowego przedmiot umowy należało jednak traktować
jako nierozerwalną całość. Okna i drzwi dostarczone do budynku powinna
charakteryzować jednolitość, jako komplet rzeczy te powinny charakteryzować się
określonymi wymogami technicznymi a także jednakowymi walorami estetycznymi.
Stąd też, wobec stwierdzenia niezgodności towaru i usługi z umową powódka, po
skutecznym odstąpieniu od umowy w całości, mogła domagać się zwrotu całego
uiszczonego wynagrodzenia.
Na skutek apelacji pozwanej, Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 23 maja
2013 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zamiast kwoty 22.222 zł
3
zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 6. 000 zł, oddalił w pozostałej części
powództwo i apelację, i orzekł o kosztach sądowych oraz o kosztach procesu w
obu instancjach. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd Okręgowy zaaprobował
ustalenia faktyczne i ocenę Sądu pierwszej instancji co do wad przedmiotu umowy
opisanych w opinii biegłej, ocenił jednak, że nie całość przedmiotu umowy miała
wady uzasadniające odstąpienie od umowy. Wadami takimi była wadliwość dwóch
okien łukowych, a koszt ich demontażu i montażu nowych wynosi, zgodnie z opinią
biegłej, 6.000 zł. Co do pozostałych usterek, to nie są one istotne i mogą być
usunięte. Stąd też, w ocenie Sądu, powódka była uprawniona do odstąpienia od
umowy w części dotyczącej okien łukowych, w pozostałej natomiast części, z
uwagi na rodzaj wad i uznanie ich przez pozwaną, takie uprawnienie powódce nie
przysługiwało; na rzecz powódki podlegała zatem zasądzeniu jedynie kwota 6.000
zł.
Skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem wyroku Sądu Okręgowego
złożyła powódka. Wskazała, że wyrok jest niezgodny z art. 316 § 1 k.p.c., art. 233
§ 1 k.p.c. oraz art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 27 lipca 2002 r. o szczególnych
warunkach sprzedaży konsumenckiej oraz zmianie Kodeksu cywilnego (Dz.U.
z 2002 r., Nr 141, poz.1176 ze zm., dalej jako ustawa o sp. kon.) również
w związku z art. 4 ust.3 i art. 6 tej ustawy, a także niezgodny z art. 627, 637 i 642
§ 1 k.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W pierwszej kolejności przypomnieć należy, że skarga o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia jest nadzwyczajnym środkiem
zaskarżenia i to szczególnego rodzaju, przysługuje bowiem od prawomocnego
orzeczenia sądu i jej celem nie jest uzyskanie jego uchylenia lub zmiany lecz
uzyskanie prejudykatu umożliwiającego realizację roszczeń odszkodowawczych
za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem wykonywanie władzy publicznej,
stosownie do art. 77 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 4171
§ 2 k.c. Sąd Najwyższy
wielokrotnie już wyjaśniał, w jaki sposób należy rozumieć pojęcie „orzeczenia
niezgodnego z prawem” na gruncie przepisów art. 4241
i nast. k.p.c. W wyroku
z 7 lipca 2006 r., I CNP 33/06, (OSNC 2007, nr 2, poz. 35) Sąd Najwyższy
4
wyjaśnił, że stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, to
ustalenie jego bezprawności, które nie może nastąpić bez sięgnięcia do istoty
władzy sądowniczej, tj. orzekania w warunkach niezawisłości, w sposób
bezstronny, zależny nie tylko od obowiązujących ustaw, ale także od „głosu
sumienia” sędziego oraz jego swobody w ocenie prawa i faktów stanowiących
podłoże sporu. Swoboda ocen sędziego wynika nie tylko z władzy sędziowskiej,
ale także z prawa pozytywnego, często posługującego się pojęciami
niedookreślonymi i klauzulami generalnymi albo dekretującego wolność decyzji
sędziego. Treść orzeczenia zależy również od rezultatów wykładni, które mogą
być różne, w zależności od jej przedmiotu, metod oraz podmiotu, który jej
dokonuje. Z istoty wykładni wynika zaś wielość interpretacji, a sam fakt wykładni
z natury rzeczy nacechowany jest subiektywizmem. Już z tych powodów
uzasadnione jest, aby w odniesieniu do działalności jurysdykcyjnej sądu
sformułować autonomiczne pojęcie bezprawności. Jeśli więc na gruncie
odpowiedzialności cywilnej bezprawność oznacza generalnie naruszenie normy
właściwego zachowania się, wynikającego z ustawy lub z umowy
międzynarodowej, to w odniesieniu do odpowiedzialności za wydanie orzeczenia
sądowego pojęcie to korygowane jest specyfiką władzy sądowniczej oraz jej
ustrojem. Mając na uwadze zasadę niezawisłości oraz posługiwanie się przez
sądy procedurami, których osnowę stanowi system zaskarżania orzeczeń, należy
przyjąć, że orzeczenie niezgodne z prawem, to orzeczenie niewątpliwie sprzeczne
z zasadniczymi i nie podlegającymi różnej wykładni przepisami, z ogólnie
przyjętymi standardami rozstrzygnięć albo wydane w wyniku szczególnie rażąco
błędnej wykładni lub niewłaściwego zastosowania prawa, które jest oczywiste i nie
wymaga głębszej analizy prawniczej. Niezgodność z prawem rodząca
odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa musi zatem mieć charakter
kwalifikowany, elementarny i oczywisty, tylko bowiem w takim przypadku
orzeczeniu sądu można przypisać cechy bezprawności (por. wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 27 września 2012 r. SK 4/11, OTK-A 2012/8/97
oraz orzeczenia Sądu Najwyższego: postanowienie z 21 marca 2006 r., V CNP
68/05 nie publ. i wyroki: z dnia 31 marca 2006 r., IV CNP 25/05, OSNC 2007, nr 1,
poz. 17, z dnia 17 maja 2006 r., I CNP 14/06 nie publ., z dnia 7 lipca 2006 r.,
5
I CNP 33/06 OSNC 2007, nr 2, poz. 35, z dnia 7 lutego 2007 r., III CNP 53/06 nie
publ., z dnia 21 lutego 2007 r., I CNP 71/06 nie publ. i z dnia 20 września 2007 r.,
II CNP 87/07 nie publ.).
Analizując czy istotnie kwestionowany wyrok jest niezgodny z przepisami
wskazanymi przez skarżącą, za chybiony poczytać należy zarzut naruszenia art.
233 § 1 k.p.c. Przepis dotyczy oceny dowodów a zdaniem skarżącej sąd
dokonując oceny dowodów przekroczył wynikające z tego przepisu ramy
sędziowskiej swobodnej oceny dowodów. Zważywszy, że zgodnie z art. 4244
k.p.c.
podstawą skargi nie mogą być zarzuty dotyczące ustalenia faktów lub oceny
dowodów, zgodność/niezgodność wyroku z tym przepisem nie może być
przedmiotem badania.
Nietrafne są zarzuty naruszenia przepisów kodeksu cywilnego to jest
wskazanych przez skarżącą art. 627, 637 § 1 i 2 oraz art. 642 k.c. Pierwszy z tych
przepisów zawiera definicję ustawową umowy o dzieło, nie jest więc wiadome
i skarżąca tego nie wyjaśnia dlaczego uważa, że wyrok jest niezgodny z tym
przepisem. Art. 637 § 1 i 2 k.c. wymienia uprawnienia zamawiającego w sytuacji
gdy dzieło ma wady, a art. 642 k.c. stanowi o wymagalności wynagrodzenia –
w chwili oddania dzieła. Przepisy te w sprawie nie miały zastosowania z uwagi na
brzmienie art. 6271
k.c., który wyłącza regulację kodeksową, odsyłając do
przepisów ustawy 27 lipca 2002 r. o szczególnych warunkach sprzedaży
konsumenckiej oraz o zmianie Kodeksu cywilnego. Uprawnienia konsumenta
w sytuacji gdy towar jest niezgodny z umową reguluje art. 8 powołanej ustawy.
Sąd Okręgowy trafnie spostrzegł, że tylko dwa okna, łukowe, dotknięte są
wadą istotną, uzasadniającą odstąpienie od umowy w tej części. Brak było
jakichkolwiek podstaw faktycznych i prawnych, aby wszystkie zamówione przez
skarżącą okna i drzwi traktować łącznie jako nierozerwalną całość, w sytuacji gdy
każde z zamówionych elementów był rzeczą i stanowiło samodzielny przedmiot
obrotu. Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego w zakresie dwóch okien łukowych
pozostaje w zgodzie z przepisami art. 8 ust. 4 ustawy o sp.kon.
W odniesieniu do usterek jakie stwierdzono w siedmiu oknach zwykłych
i w drzwiach, Sąd Okręgowy prawidłowo ocenił, że były to wady nieistotne, dające
6
się usunąć. Wady nieistotne wykluczają odstąpienie od umowy, zamawiającemu
przysługuje roszczenie o obniżenie ceny (art. 8 ust. 4 zd.1 in fine ustawy). Koszt
usunięcia tych wad biegła określiła na 2.100 zł. Ponieważ pozwana wad tych nie
usunęła, wątpliwość budzi oddalenie powództwa w tej części. Wskazywanie
w skardze, że zwrotowi podlega całe uiszczone przez skarżącą wynagrodzenie
jest oczywiście nietrafne, nie ma bowiem ku temu podstawy prawnej, przy czym
skarżąca nie dostrzega, że odstąpienie od umowy nie tylko rodzi po stronie
przyjmującego zamówienie obowiązek zwrotu otrzymanego wynagrodzenia ale po
stronie zamawiającego powstaje obowiązek zwrotu wadliwego towaru (art. 494
k.c.). W odniesieniu natomiast do kwoty 2100 zł, biorąc pod uwagę opinię biegłej
o usuwalności i nieistotności reszty wad, skarżąca powinna była w toku procesu,
chociażby z ostrożności procesowej, skoro twierdziła, że skutecznie odstąpiła
od umowy w całości, domagać się zapłaty tej kwoty jako formy realizacji
roszczenia o obniżenie ceny. Przyjmuje się bowiem, że jeżeli wynagrodzenie
zostało zapłacone w całości, realizacja roszczenia o obniżenie ceny może
nastąpić przez żądanie zwrotu części zapłaconej kwoty. Biorąc jednak pod uwagę,
że roszczenie o obniżenie ceny jest roszczeniem samoistnym, z punktu widzenia
procesowego powinno być w procesie zgłoszone, co jednak w sprawie nie
nastąpiło. W tej sytuacji wątpliwość co do prawidłowości oddalenia powództwa
w zakresie kwoty 2.100 zł nie przedstawia się jako oczywista i nie powoduje, że
oddalenie powództwa w tej części oznacza niezgodność wyroku z prawem w taki
sposób w jaki pojęcie to należy rozumieć na gruncie art. 4241
k.p.c., o czym była
mowa na wstępie.
Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 42411
§ 1 k.p.c.,
Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
O kosztach zastępstwa procesowego pozwanej w postępowaniu
przed Sądem Najwyższym należnych jej od powódki orzeczono na podstawie
art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z § 6 pkt 5 i § 12 ust. 4 pkt 2 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy
prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn.:
Dz. U. z 2013 r., poz. 490).
7