Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 54/14
POSTANOWIENIE
Dnia 2 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Irena Gromska-Szuster
SSN Anna Kozłowska
w sprawie z powództwa J. G. i L. G.
przeciwko Gminie Z.
o zapłatę kwoty 75.000 złotych,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 2 października 2014 r.,
zażalenia strony pozwanej
na wyrok Sądu Okręgowego w S.
z dnia 3 kwietnia 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i pozostawia rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania zażaleniowego w orzeczeniu
kończącym postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w S. wyrokiem z dnia 27 grudnia 2013 r., oddalił powództwo J.
G. i L. G. skierowane przeciwko pozwanej Gminie Z. o zasądzenie na ich rzecz
kwoty 75 000,00 zł, a nadto zasądził solidarnie od powodów na rzecz pozwanej
kwotę 3 600,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Wyrokiem z dnia 3 kwietnia 2014 r. Sąd Okręgowy w S., uchylił zaskarżony
wyrok Sądu I instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi
pierwszej instancji. Zdaniem Sądu Okręgowego, który jako podstawę swojego
rozstrzygnięcia wskazał art. 386 § 4 k.p.c., Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał
istoty sprawy i zachodzi potrzeba przeprowadzenia postępowania dowodowego w
całości. W pisemnych motywach tego orzeczenia Sąd odwoławczy podniósł, że ze
stanowiska powodów wyrażanego w pozwie, na rozprawach oraz pismach
procesowych należy wywnioskować, że dochodzą oni roszczeń
odszkodowawczych z tytułu szkód wyrządzonych przez pozwaną. Powodowie
bowiem od początku procesu wskazywali, że ugodę w sprawie … 174/10 zawarli z
myślą, że po jej wykonaniu przez pozwaną nie będą już ponosili dalszych szkód
związanych z zalewaniem ich gruntów. W przedmiotowym procesie powodowie
wystąpili nie tylko z nowymi roszczeniami powstałymi po zakończeniu poprzedniej
sprawy, ale również z roszczeniami uzupełniającymi obejmującymi okres sprzed
zawarcia ugody. Z tych względów, zdaniem Sądu II instancji, punktem wyjścia do
rozpoznania istoty sprawy powinno być ustalenie, czy wykonane przez pozwaną
mocą ugody czynności zostały wykonane w sposób należyty i czy stanowiły
wystarczający środek do zabezpieczenia nieruchomości powodów przed
przenikaniem wód z nieruchomości sąsiedniej. W celu sprawdzenia twierdzeń
pozwanej, niewystarczające było zatem poprzestanie na przeprowadzeniu oględzin
miejsca sporu bez udziału biegłego i ustalenia, że w tym dniu na działce powodów
nie stwierdzono zastoju wody. W takiej sytuacji uzasadnione będzie ponowne
wykonanie oględzin z udziałem biegłego na okoliczność, czy działka powodów jest
zalewana i co jest tego przyczyną. Ponadto powodowie powinni zostać pouczeni
o konieczności udowodnienia wysokości ewentualnej szkody, a także należy
rozważyć, czy wypłacone powodom kwoty zaspokoiły szkody powstałe przed
3
zawarciem ugody. Ponadto należy również przeanalizować pismo powodów,
w którym sprecyzowali oni kwotowo swe roszczenia.
Pozwana Gmina wniosła zażalenie na wyrok Sądu Okręgowego w S.
wnosząc o jego uchylenie. Wskazała w zażaleniu, że brak było podstaw do
uchylenie wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
także w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Przepis ten został wprowadzony
ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 233, poz. 1381) i ma
zastosowanie do zaskarżania orzeczeń wydanych po dniu 3 maja 2012 r. (art. 9
ust. 6 powołanej ustawy).
W rozważaniach dotyczących nowego środka zaskarżenia przewidzianego
w art. 394 1
§ 11
k.p.c. w judykaturze Sądu Najwyższego podkreśla się, że
kontrola dokonywana w ramach postępowania odwoławczego powinna mieć
charakter formalny, skupiający się na przesłankach uchylenia orzeczenia sądu
pierwszej instancji, bez wkraczania w kompetencje sądu in merito. Oznacza to,
że w postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia na orzeczenie o uchyleniu
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania
na podstawie art. 386 § 2 k.p.c. Sąd Najwyższy poddaje kontroli prawidłowość
stwierdzenia przez sąd drugiej instancji nieważności postępowania. Jeżeli
natomiast u podstaw orzeczenia kasatoryjnego legły przesłanki określone w art.
386 § 4 k.p.c., Sąd Najwyższy bada, czy rzeczywiście sąd pierwszej instancji nie
rozpoznał istoty sprawy albo czy rzeczywiście wydanie wyroku wymaga
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. Dokonywana ocena ma
jednak charakter czysto procesowy, co oznacza, że nie może wkraczać
w merytoryczne kompetencje sądu drugiej instancji rozpoznającego apelację.
Zażalenie przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. nie jest bowiem środkiem prawnym
służącym kontroli materialno-prawnej podstawy orzeczenia; kontrola taka może być
przeprowadzona wyłącznie w postępowaniu kasacyjnym (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 25 października 2012 r., I CZ 136/12, niepubl., z dnia
4
25 października 2012 r., I CZ 139/12, niepubl., z dnia 25 października 2012 r., I CZ
143/12, niepubl., z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12, OSNC 2013, nr 3,
poz. 41, z dnia 9 listopada 2012 r., IV CZ 156/12, nie publ., z dnia 28 listopada
2012 r., III CZ 77/12, OSNC 2013, nr 4, poz. 54, i z dnia 5 grudnia 2012 r.,
I CZ 168/12, niepubl.).
Powyższe oznacza, że w postępowaniu zażaleniowym prowadzonym na
podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. Sąd Najwyższy kontroluje jedynie, czy sąd drugiej
instancji prawidłowo zakwalifikował określoną sytuację procesową jako
odpowiadającą przyjętej podstawie orzeczenia kasatoryjnego i w zależności od
wyniku tej kontroli albo oddala zażalenie, albo uchyla zaskarżony wyrok
i przekazuje sprawę sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
W judykaturze zgodnie przyjmuje się, że do nierozpoznania istoty sprawy
dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do
tego, co było przedmiotem sprawy, gdy sąd zaniechał zbadania materialnej
podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując,
że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie
(zob. m. in. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2001 r., I PKN 642/00,
OSNAPiUS 2002, nr 17, poz. 409; z dnia 5 lutego 2002 r., I PKN 845/00 (OSNP
2004, nr 3, poz. 46), z dnia 12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003, nr 3, poz.
36; z dnia 25 listopada 2003 r., II CK 293/02 niepubl.; z dnia 24 marca 2004 r.,
I CK 505/03, Monitor Spółdzielczy 2006, nr 6, s. 45; z dnia 16 czerwca 2011 r.,
I UK 15/11, OSNP 2012, nr 15-16, poz. 199 ). W wyroku z dnia 26 stycznia 2011 r.
(sygn. akt IV CSK 299/10, niepubl.) Sąd Najwyższy wskazał, że pojęcie „istoty
sprawy”, o którym mowa w art. 386 § 4 k.p.c., dotyczy jej aspektu
materialnoprawnego i zachodzi w sytuacji, gdy sąd nie zbadał podstawy materialno-
prawnej dochodzonych roszczeń, jak też skierowanych przeciwko nim zarzutów
merytorycznych, tj. nie odniósł się do tego co jest przedmiotem sprawy uznając, że
nie jest to konieczne z uwagi na istnienie przesłanek materialnoprawnych, czy
procesowych unicestwiających dochodzone roszczenie. Nierozpoznanie istoty
sprawy nie jest równoznaczne z niedokładnościami postępowania, polegającymi na
tym, że sąd pierwszej instancji nie wziął pod rozwagę wszystkich dowodów, które
mogły służyć do należytego rozpoznania sprawy lub nie rozważył wszystkich
5
okoliczności (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 3 czerwca 2011 r., III CSK
330/10, niepubl.). Podobnie ocenia się brak rozważań dotyczących wszystkich
mogących wchodzić w grę podstaw odpowiedzialności pozwanego, od którego
powód domaga się odszkodowania i nie ustalił wysokości szkody, nie stanowi
nierozpoznania istoty sprawy (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 listopada
2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2).
Podniesione okoliczności usprawiedliwiają wniosek, że Sąd drugiej instancji
błędnie zastosował art. 386 § 4 k.p.c. Wbrew stanowisku tego sądu, Sąd pierwszej
instancji rozważył żądanie zgłoszone przez powodów i zakwalifikował stosownie do
swojej oceny na tle dokonanych ustaleń. Przedmiotem sporu była ocena wykonania
ugody zawartej w sprawie … 174/10, a także roszczenia powodów zgłaszane
w kolejnych pismach procesowych i na rozprawie poprzedzającej wydanie wyroku
przez Sąd I instancji. Sąd Okręgowy uznał, że powodowie nie wykazali
nieprawidłowego wykonania ugody przez pozwaną, która przedstawiła szereg
dokumentów świadczących o wykonaniu ugody. Jedną z istotnych okoliczności
stwierdzoną w czasie oględzin sądowych był brak zastoju wód opadowych na
nieruchomości powodów. Skoro Sąd drugiej instancji uznał za konieczne
powtórzenie tego dowodu lub jego uzupełnienie, to powinien to uczynić w ramach
postępowania apelacyjnego. Jednocześnie trzeba zważyć, że konieczność
powtórzenia tylko tego dowodu, w sytuacji kiedy postępowanie przed Sądem
pierwszej instancji obejmowało cały szereg innych dowodów, nie oznaczała
konieczności przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości, która
mogłaby usprawiedliwić uchylenie zaskarżonego wyroku Sądu pierwszej instancji
na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.
Uznając zatem za uzasadniony zarzut naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. Sąd
Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1 w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił
zaskarżony wyrok, a orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego
pozostawił, zgodnie z art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c., Sądowi
Okręgowemu w S.

IV CZ 54/14

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia