Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 651/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSA Elżbieta Fijałkowska
Protokolant Justyna Kosińska
w sprawie z powództwa A. O. i J. O.
przeciwko Miastu W.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 23 października 2014 r.,
skargi kasacyjnej powodów
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 kwietnia 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną i zasądza od powodów na rzecz
pozwanego kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem
zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Powodowie A. O. i J. O. domagali się zobowiązania pozwanego miasta W.
do złożenia oświadczenia woli przenoszącego na ich rzecz prawo własności lokalu
nr 3, położonego w W. w budynku przy ulicy G. 41, dla którego Sąd Rejonowy w
W. prowadzi księgę wieczystą Kw nr […] , wraz z udziałem w nieruchomości
wspólnej wynoszącym 10/392.
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 23 sierpnia 2012 r. oddalił powództwo
a Sąd Apelacyjny wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną oddalił apelację
powodów od tego orzeczenia, przyjmując za podstawę rozstrzygnięcia następujące
ustalenia i wnioski.
Powodowie od 27 maja 1994 r. są najemcami lokalu nr 3 położonego
w budynku przy ulicy G. 41 w W., stanowiącym własność pozwanego. W budynku
tym znajduje się sześć lokali mieszkalnych i jeden lokal użytkowy. W dniu 11
czerwca 2008 r. Zarząd Dzielnicy Ś. M. W. podjął uchwałę nr …/08 w sprawie
skierowania do zaopiniowania przez Radę Dzielnicy Ś. M. W. projektu wykazu nr
10/L/08 lokali mieszkalnych położonych przy ulicy G. 39 i 41, przeznaczonych do
sprzedaży w trybie bezprzetargowym z prawem użytkowania wieczystego części
gruntu. Projekt ten został zaopiniowany pozytywnie przez Radę Dzielnicy Ś.
uchwałą nr …/2008 z dnia 26 czerwca 2008 r. W wykazie określono średnią
wartość 1 m2
lokalu z gruntem i częściami wspólnymi na sumę 11.250 zł a cenę 1
m2
gruntu na kwotę 3941 zł; zastrzeżono jednak, że cena 1 m2
lokalu zostanie
ustalona na podstawie wartości określonej przez rzeczoznawcę majątkowego na
dzień sporządzenia operatu szacunkowego. W dniu 13 sierpnia 2008 r. Urząd
Dzielnicy Ś. wysłał do najemców lokali objętych wzmiankowanym wykazem
zawiadomienie o przeznaczeniu zajmowanych przez nich lokali do sprzedaży i
wskazał warunki ich nabycia, zaznaczając, że podstawą zawarcia umowy będzie
protokół uzgodnienia warunków sprzedaży sporządzony – z udziałem
zainteresowanych - po dokonaniu ostatecznej wyceny lokali przez rzeczoznawcę
majątkowego. Powodowie złożyli oświadczenie wyrażające wolę nabycia
3
najmowanego przez nich lokalu w przewidzianym terminie, jednak pozwany nie
podjął w tym kierunku dalszych działań, gdyż odstąpił od zamiaru sprzedaży lokali.
Sąd Apelacyjny uznał, że uchwały Zarządu Dzielnicy Ś. z dnia 11 czerwca
2008 r. i Rady Dzielnicy Ś. z dnia 26 czerwca 2008 r. oraz zawiadomienie Urzędu
Dzielnicy Ś. z dnia 13 sierpnia 2008 r. nie mogą być poczytywane za ofertę w
rozumieniu art. 66 k.c. Pierwsza z wymienionych uchwał była adresowana do
organu stanowiącego gminy; nie wyrażono w niej stanowczo woli zawarcia umowy,
lecz potrzebę uzyskania pozytywnej opinii dla przygotowanego projektu. Uchwała
Rady Dzielnicy stanowiła natomiast źródło prawa powszechnie obowiązującego na
obszarze działania tego organu. W obu tych uchwałach wskazano wyraźnie, że
treść konkretnych umów sprzedaży lokali wymaga dodatkowych uzgodnień między
stronami, które bezspornie nie zostały dokonane. Podobne zastrzeżenie,
wskazujące na konieczność sporządzenia protokołu uzgodnień warunków
sprzedaży lokalu, zawarte zostało w zawiadomieniu wysłanym do powodów.
Zawiadomienie to można traktować wyłącznie jako złożenie zaproszenia do
złożenia oferty.
W konkluzji Sąd Apelacyjny stwierdził, że w wyniku przytoczonych działań
pozwanego po stronie powodów nie powstało roszczenie o wykupu
wynajmowanego lokalu; nabyli oni jedynie pierwszeństwo jego nabycia na wypadek,
gdyby został on przeznaczony do sprzedaży. Uprawnienie to nie usprawiedliwia
jednak żądania pozwu.
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach kasacyjnych określonych
w art. 3983
§ 1 k.p.c., powodowie wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
W ramach podstawy kasacyjnej naruszenia przepisów postępowania
zarzucili naruszenie: art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., art. 233 § 1 i art.
232 k.p.c.
Pierwszą podstawę kasacyjną oparli natomiast na zarzutach: błędnej
wykładni art. 65 i art. 66 k.c., art. 34 ust. 1 pkt 3 i art. 28 ust. 2 i 3 ustawy z dnia
21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (tekst jedn.: Dz. U. z 2004 r.
4
Nr 261, poz. 2603 ze zm.; dalej: „u.g.n.”) oraz wadliwego niezastosowania art. 5
k.c., art. 2 i art. 7 Konstytucji RP.
Strona pozwana w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odnosząc się w pierwszej kolejności do podstawy kasacyjnej naruszenia
przepisów postepowania, należy stwierdzić, że wypełniające ją zarzuty nie mogły
zostać uznane za usprawiedliwione.
Naruszenie przepisów postępowania może stanowić usprawiedliwioną
podstawę kasacyjną jedynie wtedy, gdy uchybienie to mogło mieć istotny wpływ
na wynik sprawy (art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c.). W orzecznictwie Sądu Najwyższego
utrwalił się pogląd – aprobowany przez skład orzekający – zgodnie z którym
sporządzenie wadliwego uzasadnienia orzeczenia w zasadzie nie może mieć
wpływu na treść rozstrzygnięcia. Z tego też względu przyjmuje się, że zarzut
naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. może zostać
skutecznie podniesiony wyjątkowo wtedy, gdy uzasadnienie zaskarżonego
orzeczenia nie ma wszystkich koniecznych elementów bądź zawiera kardynalne
braki, które uniemożliwiają przeprowadzenie kontroli kasacyjnej (zob. m.in. wyroki:
z dnia 26 listopada 1999 r., III CKN 460/98, OSNC 2000, Nr 5, poz. 100; z dnia
16 stycznia 2006 r., V CK 405/04, nie publ.; z dnia 4 stycznia 2007 r., V CSK
364/06, nie publ.; z dnia 21 marca 2007 r., I CSK 458/06, nie publ.).
Wbrew odmiennym twierdzeniom skarżących uzasadnienie zaskarżonego wyroku
nie jest dotknięte tego rodzaju mankamentami. Wynika z niego jednoznacznie,
iż u podstaw kwestionowanego rozstrzygnięcia legło stwierdzenie, iż powodom nie
służy wobec strony pozwanej roszczenie o wykup lokalu mieszkalnego
zajmowanego przez nich na podstawie umowy najmu. Konstatację tę Sąd
Apelacyjny wyprowadził z ustalenia, iż pozwane m. W. - wbrew odmiennym
twierdzeniom przytoczonym w pozwie i apelacji – nie złożyło powodom oferty
sprzedaży tego lokalu. Ustalenie to dokonane zostało po przeprowadzeniu oceny
znaczenia uchwał Zarządu i Rady Dzielnicy Ś. oraz zawiadomienia
wystosowanego do przez Urząd Dzielnicy Ś. do najemców lokali. Trafność
przytoczonych w uzasadnieniu orzeczenia Sądu drugiej instancji ustaleń
5
faktycznych i ich oceny prawnej nie może być skutecznie podważona za pomocą
zarzutu naruszenia art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
Sąd Apelacyjny, prezentując stanowisko negujące powstanie po stronie
powodowej roszczenia o wykup lokalu, nie mógł jednocześnie uznać – jak
oczekiwali skarżący - że przyjęli oni ofertę strony pozwanej. Prawidłowo również nie
dostrzegł w tej sytuacji potrzeby przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego
rzeczoznawcy majątkowego w celu zaktualizowania ceny przedmiotowego lokalu
oraz dokonania oceny zachowania pozwanego w kontekście nadużycia prawa
podmiotowego. Zarzut naruszenia art. 232 k.p.c. należy więc uznać za chybiony.
Zamierzonego skutku nie mógł wywrzeć wreszcie zarzut wskazujący na
dokonanie przez Sąd Apelacyjny wadliwej oceny przeprowadzonych w sprawie
dowodów. Podstawą skargi kasacyjnej nie mogą być zarzuty dotyczące ustalania
faktów lub oceny dowodów (art. 3983
§ 3 k.p.c.). W orzecznictwie Sądu
Najwyższego zostało już wyjaśnione, że ograniczenie to wyłącza dopuszczalność
skutecznego podniesienia zarzutu naruszenia 233 § 1 k.p.c.
Za nieusprawiedliwioną należy uznać również podstawę kasacyjną
naruszenia prawa materialnego. Ocenę zasadności podniesionych w ramach tej
podstawy zarzutów należy wypada poprzedzić przypomnieniem, że naruszenie
prawa materialnego przez jego błędną wykładnię polega - najkrócej rzecz ujmując -
na mylnym zrozumieniu, tj. wadliwej interpretacji treści normy prawnej wynikającej
z przepisu objętego zarzutem naruszenia. Nieodzownym elementem zarzutu
błędnej wykładni prawa materialnego dokonanej przez sąd drugiej instancji, jest
więc wyraźne wskazanie, na czym polega wadliwa interpretacja dokonana przez
ten sąd, a także wyjaśnienie, jak - zdaniem skarżącego - określony przepis
powinien być rozumiany (zob. m.in. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 19 stycznia
1998 r., I CKN 424/97, OSNC 1998, nr 9, poz. 136; z dnia 19 marca 1997 r.,
II CKN 16/97 – nie publ. i z dnia 22 listopada 2002 r., V CKN 1505/00, nie publ.).
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zwrócono przy tym uwagę na to,
że ujęcie podstaw kasacyjnych w art. 3983
k.p.c. ma charakter abstrakcyjny,
dlatego w każdej sprawie muszą być one w sposób właściwy skonkretyzowane.
Skuteczne przytoczenie podstawy kasacyjnej wymaga zatem sprecyzowania, które
6
przepisy - oznaczone numerem artykułu, paragrafu (ustępu) ustawy - zostały
naruszone, na czym to naruszenie polegało oraz jaki mogło mieć wpływ na wynik
sprawy (zob. m.in. wyroki: z dnia 18 maja 2012 r., IV CSK 496/11, nie publ.; z dnia
27 stycznia 2010 r., II CSK 352/09, nie pub.).
Skarżący podnieśli zarzuty naruszenia art. 65 i art. 66 k.c. oraz art. 34 ust.
1 pkt 3 u.g.n. w sposób nieodpowiadający wskazanym wymaganiom; co do
pierwszych dwóch przepisów nie wskazali, których ich jednostek redakcyjnych
(§) zarzuty te dotyczą, zaś w odniesieniu do wszystkich - nie sprecyzowali, na
czym polega ich wadliwa wykładnia oraz w jaki sposób powinny one być właściwie
rozumiane. Skoro skarżący upatrywali naruszenia wymienionych przepisów
w wadliwym uznaniu przez Sąd Apelacyjny, że w świetle zgromadzonego
w sprawie materiału dowodowego nie można przyjąć, iż pozwany nie przedstawił
powodom oferty sprzedaży lokalu nr 3, to właściwą płaszczyznę do krytyki tego
zapatrywania powinny stanowić zarzuty niewłaściwego zastosowania
wymienionych przepisów, a nie ich błędnej wykładni.
Wbrew odmiennemu zapatrywaniu skarżących, Sąd Apelacyjny nie uznał,
że podstawę do zawarcia umowy sprzedaży przedmiotowego lokalu może stanowić
wyłącznie protokół rokowań podpisany przez zbywcę i nabywcę, lecz wskazał,
że wszystkie istotne warunki tej umowy (w tym choćby cena lokalu uwzgledniająca
bonifikatę oraz sposób jej płatności) nie zostały przez strony ostatecznie
uzgodnione mimo, że zarówno w uchwałach Zarządu oraz Rady Dzielnicy Ś., jak i
w zawiadomieniu wystosowanym do najemców wyraźnie zastrzeżono konieczność
dokonania takich uzgodnień. Konstatacja ta nie jest zatem wynikiem wskazanej
przez skarżących nieprawidłowej wykładni art. 28 ust. 2 i 3 u.g.n. zarzut naruszenia
tego przepisu nie mógł być uwzględniony.
Chybione okazały się również zarzuty naruszenia art. 5 k.c. oraz art. 2 i art. 7
Konstytucji RP. Pierwszy z tych zarzutów oparty został na wadliwym założeniu,
że strona pozwana złożyła powodom ofertę nabycia zajmowanego przez nich lokalu,
drugi zaś nie zawiera wskazania jakichkolwiek przepisów, których naruszenia –
wedle twierdzeń skarżących - miało dopuścić się m. W.
7
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. orzekł, jak
w sentencji.