I CZ 63/14
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:17-12-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt I CZ 63/14
POSTANOWIENIE
Dnia 23 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSA Elżbieta Fijałkowska
w sprawie z powództwa A. spółki jawnej w W.
przeciwko N. T. i B. P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 23 października 2014 r.,
zażalenia pozwanych na wyrok Sądu Okręgowego w R.
z dnia 29 kwietnia 2014 r.,
oddala zażalenie i pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w R. wyrokiem z dnia 20 grudnia 2013 r. oddalił powództwo A.
spółka jawna z siedzibą /…/ o zasądzenie solidarnie od pozwanych B. P. i N. T. -
na podstawie art. 299 k.s.h. - określonych kwot pieniężnych wraz z ustawowymi
odsetkami i kosztami postępowania. W uzasadnieniu stwierdził, że pozwani
wykazali, iż w okresie pełnienia przez nich funkcji zarządców spółki nie zostały
spełnione przesłanki złożenia wniosku o ogłoszenie jej upadłości; spółka posiadała
majątek pozwalający na uregulowanie jej zobowiązań. W takiej sytuacji nie można
mówić o bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce, warunkującej - w myśl art.
299 § 1 k.s.h. - odpowiedzialność członków zarządu za jej zobowiązania.
Sąd Okręgowy w R., na skutek apelacji strony powodowej, wyrokiem z dnia
29 kwietnia 2014 r. uchylił wyrok Sądu Rejonowego i przekazał sprawę temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy nie podzielił oceny, że nie został spełniony podstawowy
warunek odpowiedzialności pozwanych za zobowiązania zarządzanej przez nich
spółki, przewidziany w art. 299 § 1 k.s.h., tj. przesłanka bezskuteczności egzekucji.
Uznał jednocześnie, że pozwani nie wykazali przesłanek uwalniających ich
od odpowiedzialności, na które powołali się wnosząc o oddalenie powództwa.
Rodzi to konieczność dokonania szczegółowych ustaleń co do istnienia - objętych
żądaniem pozwu - konkretnych wierzytelności w czasie, w którym pozwani pełnili
funkcje zarządców spółki, co jest niezbędne do ustalenia zakresu ich
odpowiedzialności. Zaniechanie dokonania w tym zakresie stosownych ustaleń
oraz dokonania ich oceny prawnej wskazuje na nierozpoznanie przez Sąd
pierwszej instancji istoty sprawy art. 386 § 4 k.p.c.).
W zażaleniu na to rozstrzygnięcie pozwani zarzucili naruszenie art. 386 § 4
k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c. i art. 378 § 1 k.p.c. W konkluzji wnieśli o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Środek odwoławczy przewidziany w art. 3941
§11
k.p.c. jest szczególnym
rodzajem zażalenia, dlatego też przy ocenie jego zasadności należy brać pod
uwagę jedynie zgodność wyroku uchylającego wydanego przez sąd odwoławczy
z przesłankami określonymi w art. 386 § 2 i 4 k.p.c. Poza zakresem badania Sądu
Najwyższego pozostają zatem kwestie prawidłowości czynności procesowych sądu
podjętych w celu wydania rozstrzygnięcia, oraz trafności wykładni prawa
materialnego dokonanej przez obydwa sądy rozpoznające sprawę (zob. np.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2014 r., II CZ 117/13, z dnia
26 marca 2014 r., V CZ 15/14, z dnia 7 marca 2014 r., IV CZ 131/13, nie publ.).
Wobec zasady apelacji pełnej występującej w polskim prawie postępowania
cywilnego, orzeczenie kasatoryjne może zostać wydane tylko w okolicznościach
ściśle określonych w ustawie. Zgodnie z art. 386 k.p.c., uchylenie wyroku sądu
pierwszej instancji wraz z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania
następuje jedynie w trzech przypadkach: w razie stwierdzenia nieważności
postępowania (art. 386 § 2 k.p.c.), gdy sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty
sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.), albo jeżeli wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 4 k.p.c.).
Zgodnie zaś z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi między innymi wówczas, gdy sąd nie
zbadał materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialno-prawna lub
procesowa unicestwiająca roszczenie, w szczególności np. gdy sąd pierwszej
instancji w sprawie o zapłatę na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. ograniczył się do
zbadania przesłanki bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce i - w ocenie sądu
drugiej instancji - błędnie przyjął, że przesłanka ta nie została spełniona, przez co
oddalił powództwo bez zbadania podnoszonych przez pozwanego okoliczności
egzoneracyjnych określonych w art. 299 § 2 k.s.h. (zob. m.in. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 12 grudnia 2013 r., V CZ 75/13 oraz z dnia 5 grudnia 2013 r.,
V CZ 68/13 - nie publ.).
W niniejszej sprawie wyrok Sądu pierwszej instancji został uchylony zarówno
z powodu bezpodstawnego przyjęcia istnienia materialno-prawnej przesłanki
unicestwiającej roszczenie, czyli braku obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie
4
upadłości spółki, w której zarządzie zasiadali pozwani, jak i w oparciu o brak
zbadania podnoszonych przez nich okoliczności wyłączających odpowiedzialność
(zob. uzasadnienie wyroku z dnia 29 kwietnia 2014 r., s. 12).
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie, a rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego pozostawił Sądowi Okręgowemu w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie (art. 108 § 1 zd. 1 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 23 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący)
SSN Grzegorz Misiurek (sprawozdawca)
SSA Elżbieta Fijałkowska
w sprawie z powództwa A. spółki jawnej w W.
przeciwko N. T. i B. P.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 23 października 2014 r.,
zażalenia pozwanych na wyrok Sądu Okręgowego w R.
z dnia 29 kwietnia 2014 r.,
oddala zażalenie i pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach
postępowania zażaleniowego w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w R. wyrokiem z dnia 20 grudnia 2013 r. oddalił powództwo A.
spółka jawna z siedzibą /…/ o zasądzenie solidarnie od pozwanych B. P. i N. T. -
na podstawie art. 299 k.s.h. - określonych kwot pieniężnych wraz z ustawowymi
odsetkami i kosztami postępowania. W uzasadnieniu stwierdził, że pozwani
wykazali, iż w okresie pełnienia przez nich funkcji zarządców spółki nie zostały
spełnione przesłanki złożenia wniosku o ogłoszenie jej upadłości; spółka posiadała
majątek pozwalający na uregulowanie jej zobowiązań. W takiej sytuacji nie można
mówić o bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce, warunkującej - w myśl art.
299 § 1 k.s.h. - odpowiedzialność członków zarządu za jej zobowiązania.
Sąd Okręgowy w R., na skutek apelacji strony powodowej, wyrokiem z dnia
29 kwietnia 2014 r. uchylił wyrok Sądu Rejonowego i przekazał sprawę temu
Sądowi do ponownego rozpoznania.
Sąd Okręgowy nie podzielił oceny, że nie został spełniony podstawowy
warunek odpowiedzialności pozwanych za zobowiązania zarządzanej przez nich
spółki, przewidziany w art. 299 § 1 k.s.h., tj. przesłanka bezskuteczności egzekucji.
Uznał jednocześnie, że pozwani nie wykazali przesłanek uwalniających ich
od odpowiedzialności, na które powołali się wnosząc o oddalenie powództwa.
Rodzi to konieczność dokonania szczegółowych ustaleń co do istnienia - objętych
żądaniem pozwu - konkretnych wierzytelności w czasie, w którym pozwani pełnili
funkcje zarządców spółki, co jest niezbędne do ustalenia zakresu ich
odpowiedzialności. Zaniechanie dokonania w tym zakresie stosownych ustaleń
oraz dokonania ich oceny prawnej wskazuje na nierozpoznanie przez Sąd
pierwszej instancji istoty sprawy art. 386 § 4 k.p.c.).
W zażaleniu na to rozstrzygnięcie pozwani zarzucili naruszenie art. 386 § 4
k.p.c. w związku z art. 382 k.p.c. i art. 378 § 1 k.p.c. W konkluzji wnieśli o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
3
Środek odwoławczy przewidziany w art. 3941
§11
k.p.c. jest szczególnym
rodzajem zażalenia, dlatego też przy ocenie jego zasadności należy brać pod
uwagę jedynie zgodność wyroku uchylającego wydanego przez sąd odwoławczy
z przesłankami określonymi w art. 386 § 2 i 4 k.p.c. Poza zakresem badania Sądu
Najwyższego pozostają zatem kwestie prawidłowości czynności procesowych sądu
podjętych w celu wydania rozstrzygnięcia, oraz trafności wykładni prawa
materialnego dokonanej przez obydwa sądy rozpoznające sprawę (zob. np.
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2014 r., II CZ 117/13, z dnia
26 marca 2014 r., V CZ 15/14, z dnia 7 marca 2014 r., IV CZ 131/13, nie publ.).
Wobec zasady apelacji pełnej występującej w polskim prawie postępowania
cywilnego, orzeczenie kasatoryjne może zostać wydane tylko w okolicznościach
ściśle określonych w ustawie. Zgodnie z art. 386 k.p.c., uchylenie wyroku sądu
pierwszej instancji wraz z przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania
następuje jedynie w trzech przypadkach: w razie stwierdzenia nieważności
postępowania (art. 386 § 2 k.p.c.), gdy sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty
sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.), albo jeżeli wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 4 k.p.c.).
Zgodnie zaś z utrwalonym orzecznictwem Sądu Najwyższego do
nierozpoznania istoty sprawy dochodzi między innymi wówczas, gdy sąd nie
zbadał materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony,
bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialno-prawna lub
procesowa unicestwiająca roszczenie, w szczególności np. gdy sąd pierwszej
instancji w sprawie o zapłatę na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. ograniczył się do
zbadania przesłanki bezskuteczności egzekucji przeciwko spółce i - w ocenie sądu
drugiej instancji - błędnie przyjął, że przesłanka ta nie została spełniona, przez co
oddalił powództwo bez zbadania podnoszonych przez pozwanego okoliczności
egzoneracyjnych określonych w art. 299 § 2 k.s.h. (zob. m.in. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 12 grudnia 2013 r., V CZ 75/13 oraz z dnia 5 grudnia 2013 r.,
V CZ 68/13 - nie publ.).
W niniejszej sprawie wyrok Sądu pierwszej instancji został uchylony zarówno
z powodu bezpodstawnego przyjęcia istnienia materialno-prawnej przesłanki
unicestwiającej roszczenie, czyli braku obowiązku złożenia wniosku o ogłoszenie
4
upadłości spółki, w której zarządzie zasiadali pozwani, jak i w oparciu o brak
zbadania podnoszonych przez nich okoliczności wyłączających odpowiedzialność
(zob. uzasadnienie wyroku z dnia 29 kwietnia 2014 r., s. 12).
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w związku z art.
3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie, a rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego pozostawił Sądowi Okręgowemu w orzeczeniu kończącym
postępowanie w sprawie (art. 108 § 1 zd. 1 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c.).