Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CSK 235/14
POSTANOWIENIE
Dnia 22 października 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Kozłowska
w sprawie z wniosku W. L. i J. L.
przy uczestnictwie A. L. oraz małoletnich J. L. i I.L.
o dział spadku i zniesienie współwłasności,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 22 października 2014 r.,
na skutek skargi kasacyjnej uczestniczek postępowania
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 12 grudnia 2013 r.,
1. odrzuca skargę kasacyjną,
2. oddala wniosek wnioskodawców o zasądzenie kosztów
zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
2
W sprawie o dział spadku po M. L. i zniesienie współwłasności, Sąd
Okręgowy w K. postanowieniem z dnia 12 grudnia 2013 r., uwzględniając
częściowo apelacje uczestniczek, zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w K.
przez podwyższenie spłat zasądzonych od wnioskodawców na rzecz każdej z
uczestniczek, z kwot po 88 274,46 zł do kwot po 131 078,83 zł oraz ustalił wartość
przedmiotu postępowania na kwotę 524 315,32 zł, zamiast, jak uprzednio, na
kwotę 355 231,17 zł i oddalił w pozostałej części ich apelacje.
W skardze kasacyjnej skierowanej przeciwko postanowieniu Sądu
Okręgowego w całości, uczestniczki jako wartość przedmiotu zaskarżenia
wskazały kwotę 350 000 zł ; sposób jej obliczenia nie został przedstawiony.
Z uzasadnienia skargi kasacyjnej wynika, że skarżące kwestionują stanowisko
sądów obu instancji o dopuszczalności skutecznego dokonania czynności prawnej
mającej za przedmiot przeniesienie własności bez zachowania formy aktu
notarialnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Art. 5191
§ 2 i art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c. stanowią, że w sprawach o podział
majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami,
o zniesienie współwłasności oraz o dział spadku, skarga kasacyjna nie przysługuje,
jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż 150.000 zł. Jak przyjmuje się
w orzecznictwie, wartość przedmiotu zaskarżenia sprowadza się do wartości
konkretnego interesu (roszczenia, żądania) lub składnika majątkowego objętego
zaskarżeniem (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 2002 r.,
III CZ 98/02, OSNC 2004, nr 1, poz. 11).
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sąd Najwyższy nie jest związany
wskazaną przez strony wartością przedmiotu zaskarżenia i może dokonać jej
sprawdzenia na podstawie akt sprawy, z pominięciem zasad określonych w art. 25
i 26 k.p.c. (por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 24 maja 2001 r.,
IV CZ 20/01, nie publ., z dnia 21 listopada 2001 r., I CZ 152/01, nie publ. i z dnia
6 listopada 2002 r., III CZ 98/02, OSNC 2004, Nr 1, poz. 11). Sprawdzenie jest
niezbędne wówczas, gdy od tej wartości zależy dopuszczalność skargi kasacyjnej.
3
Badanie w sprawie niniejszej dopuszczalności skargi kasacyjnej ze względu
na wartość przedmiotu zaskarżenia wymaga uwzględnienia, że uczestniczki, żona
i córki M. L., stały się jego spadkobierczyniami w drodze dziedziczenia - każda z
nich w 1/4 części, natomiast wnioskodawcy udział w spadku po nim, wynoszący ¼
część, kupili do majątku wspólnego od trzeciej córki spadkodawcy.
Z tego fragmentu stanu faktycznego, z którym związane są zarzuty skargi
kasacyjnej wynika, że w skład spadku po M. L. wchodziła m.in. zabudowana
nieruchomość gruntowa, którą spadkodawca kupił aktem notarialnym w dniu 5
czerwca 2001 r., za kwotę 41.600 zł stanowiącą środki pieniężne przekazane mu
przez rodziców. Na nieruchomości tej w chwili śmierci spadkodawcy znajdowały się
budynek mieszczący dom weselny „L.” o wartości 357.900 zł, garaż o wartości
220.300 zł i budynek mieszkalny w stanie surowym o wartości 64.400 zł, a
wartość gruntu wraz z uzbrojeniem wynosiła 275.400 zł, razem 918.000 zł. Wobec
ustalenia, że majątek ten powstawał przy udziale rodziców spadkodawcy, przez
świadczenie przez nich środków pieniężnych i przez dokonywanie czynności
faktycznych, Sąd pierwszej instancji przyjął we wskazanym zakresie współwłasność,
w częściach równych, to jest po 1
/3 części. Sąd drugiej instancji, mimo zarzutów
apelacji uczestniczek, zaaprobował pogląd Sądu Rejonowego o
możliwości/dopuszczalności powstania we wskazany sposób współwłasności
nieruchomości (i jej części składowych) z tym, że przyjął, iż udziały w tej
współwłasności są równe, to jest udział spadkodawcy wynosi ½ część i jego
rodziców małżonków L. - ½ część, na zasadach wspólności ustawowej.
Jeżeli zatem w skardze kasacyjnej skarżące kwestionują koncepcję
powstania prawa rzeczowego jakim jest współwłasność przez czynności faktyczne
i zarzuty te dotyczą tego składnika majątkowego, który ma wartość 918.000 zł,
a Sąd przyjął jego wartość jako 459.000 zł, to oznacza to, iż w wyniku przyjęcia
takiej koncepcji utracona przez każdą skarżącą wartość wynosi ~ 112.750 zł
(918.000 zł : 2 = 459.000 zł, 459.000 : 4= 114.750 zł oraz 918.000 zł : 4 = 229.500
zł; 229.500 - 114.750 = 112.750 zł). Ta wartość, pomnożona przez trzy, zbliża się
do podanej w skardze kasacyjnej kwoty 350.000 zł jako należnej łącznie
uczestniczkom. Interes majątkowy każdej z uczestniczek musi być jednak oceniany
oddzielnie, w zakresie bowiem należnej spadkobiercy spłaty pieniężnej i jej
4
wysokości nie występuje między spadkobiercami żaden rodzaj współuczestnictwa.
Również podzielenie wskazanej w skardze kwoty 350.000 zł na trzy skarżące
także nie daje jednostkowo kwoty 150.000 zł. Tymczasem ta kwota wyznacza próg,
od którego skarga kasacyjna jest, w myśl art. 5191
§ 2 i art. 5191
§ 4 pkt 4 k.p.c.,
dopuszczalna.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy na podstawie art. 3986
§ 3
w związku z art.13 § 2 oraz art. 5191
§ 2 i § 4 pkt 4 k.p.c., odrzucił skargę kasacyjną.
Wniosek wnioskodawców o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego
w postępowaniu kasacyjnym podlegał oddaleniu. Wniosek ten, zgłoszony
w odpowiedzi na skargę, został powiązany wyłącznie z wnioskami o odmowę
przyjęcia skargi do rozpoznania i oddalenie skargi. Takie rozstrzygnięcie w sprawie
nie zapadło, a podzielić należy prezentowany w orzecznictwie pogląd, że nie ma
podstaw do przyznania kosztów postępowania kasacyjnego stronie,
która w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosek o przyznanie tych kosztów
powiązała wyłącznie z niektórymi, przez siebie wskazanymi, rozstrzygnięciami
(por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 11 stycznia 2002 r., III CKN 563/01
i z dnia 8 sierpnia 2012 r., II CSK 112/12, niepubl.).