Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 82/14
POSTANOWIENIE
Dnia 7 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Iwona Koper
w sprawie z powództwa J. J.
przeciwko Gminie M. i J. K.
o ustalenie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 7 listopada 2014 r.,
zażalenia pozwanej J. K.
na wyrok Sądu Okręgowego w G.
z dnia 20 lutego 2014 r.,
oddala zażalenie,
pozostawia rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego Sądowi, który wyda orzeczenie kończące
postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w T. wyrokiem z dnia 21 czerwca 2013 r. oddalił powództwo o
ustalenie nieważności umowy z dnia 22 lipca 2002 r., której przedmiotem była
sprzedaż Gminie M. przez J. K. oznaczonej nieruchomości. W uzasadnieniu
rozstrzygnięcia Sąd wskazał, nie przytaczając żadnych ustaleń, że „opisany wyżej
stan faktyczny jest bezsporny między stronami” i ograniczył motywy do podstawy
prawnej.
Sąd Okręgowy w G. wyrokiem z dnia 20 lutego 2014 r. uchylił wskazany
wyrok do ponownego rozpoznania stwierdzając, że wobec naruszenia art. 328 § 2
k.p.c. nie jest możliwe dokonanie oceny toku wywodów i motywów zaskarżonego
rozstrzygnięcia.
Pozwana J. K. zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego w G. zażaleniem.
Wnosząc o jego uchylenie zarzuciła brak podstaw uzasadniających w oparciu o art.
368 § 4 k.p.c. wydanie wyroku kasatoryjnego.
Powód wniósł o oddalenie zażalenia i zasądzenie kosztów postępowania
zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył:
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c., zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje
w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji
i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy podkreślał,
rozważając charakter tego środka zaskarżenia, że ocena rozstrzygnięcia sądu
odwoławczego powinna mieć charakter formalny i ograniczać do przesłanek
uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji, bez wkraczania w kompetencje sądu
in merito. W myśl art. 386 § 4 k.p.c., poza wypadkami określonymi w § 2 i 3, sąd
drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego
rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej instancji istoty
sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości. Treść tych przepisów wskazuje, że możliwość wydania
wyroku kasatoryjnego jest ograniczona wyłącznie do oznaczonych sytuacji.
Oznacza to, że niedopuszczalna jest rozszerzająca wykładnia przesłanki
„nierozpoznania istoty sprawy" (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
19 grudnia 2012 r., II CZ 141/12, nie publ.). Powyższy wniosek wynika również
3
z właściwości postępowania apelacyjnego, które obejmuje merytoryczne
rozpoznanie sprawy. Sąd odwoławczy, kontynuując postępowanie przed sądem
pierwszej instancji, rozpoznaje sprawę na nowo w sposób w zasadzie
nieograniczony. Zażalenie przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. nie jest środkiem
prawnym służącym kontroli materialnoprawnej podstawy orzeczenia; która może
być przeprowadzona wyłącznie w postępowaniu kasacyjnym. Z tej przyczyny
odmienne ujęcie zakresu kognicji Sądu Najwyższego w postępowaniu toczącym się
na skutek zażalenia przewidzianego w art. 3941
§ 11
k.p.c., co do zasady,
trzeba uznać za niedopuszczalne (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
25 października 2012 r., I CZ 136/12, niepubl., z dnia 25 października 2012 r.,
I CZ 139/12, niepubl., z dnia 25 października 2012 r., I CZ 143/12, niepubl., z dnia
7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12, OSNC 2013, nr 3, poz. 41, z dnia 9 listopada
2012 r., IV CZ 156/12, nie publ., z dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12, OSNC
2013, nr 4, poz. 54, i z dnia 5 grudnia 2012 r., I CZ 168/12, niepubl.).
Niemniej, zgadzając się z tym, że Sąd odwoławczy, kontynuując
postępowanie przed sądem pierwszej instancji, rozpoznaje sprawę na nowo
w sposób w zasadzie nieograniczony wskazać należy, że równolegle dokonuje on
kontroli prawidłowości zaskarżonego orzeczenia i że jest ona możliwa jedynie
wówczas, gdy możliwe jest odtworzenie toku rozumowania Sądu w oparciu
o przedstawioną przez niego podstawę faktyczną i prawną rozstrzygnięcia. Z art.
328 § 2 k.p.c. wynika, że uzasadnienie powinno zawierać wskazanie podstawy
faktycznej oraz wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów
prawa. Na wskazanie podstawy faktycznej składa się ustalenie faktów, które sąd
uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których
innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Znaczenie
uzasadnienia orzeczenia sądu wyraża się jednak w nie tylko w wyjaśnieniu stronom
przyczyn podjęcia przyjętego stanowiska, uznania twierdzeń i zarzutów za trafne
lub bezzasadne, przekonaniu ich co do trafności wykładni i subsumcji w zakresie
zgodności orzeczenia z prawem, ale również umożliwieniu przeprowadzenia
kontroli apelacyjnej albo kasacyjnej. Porządkująca jego rola wymaga
doprowadzenia do spójności i logicznej całości podstawy faktycznej i prawnej
orzeczenia wydawanego na danym etapie postępowania (por. wyrok
4
Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2013 r., I CSK 314/12, nie publ., wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 7 listopada 2013 r., V CSK 550/12, nie publ.).
Zgodnie przyjmuje się, że do naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. dochodzi, gdy wskutek
uchybienia wymaganiom określającym zasady motywowania orzeczenia
nie poddaje się ono kontroli kasacyjnej, w szczególności gdy uzasadnienie nie ma
wszystkich koniecznych elementów, bądź zawiera takie braki, które
ją uniemożliwiają (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r.,
III CKN 792/98, OSNC 1999, Nr 4, poz. 83, z dnia 26 listopada 1999 r., III CKN
460/98, OSNC 2000, Nr 5, poz. 100, z dnia 21 listopada 2001 r., I CKN 185/01,
z dnia 18 marca 2003 r., IV CKN 1862/00, z dnia 5 października 2005 r., I UK 49/05,
M. Prawn. 2006, nr 4, z dnia 9 marca 2006 r., I CSK 147/05, nie publ., z dnia
16 stycznia 2006 r., V CK 405/04, nie publ., z dnia 4 stycznia 2007 r., V CSK
364/06, nie publ., z dnia 21 marca 2007 r., I CSK 458/06, nie publ.). Niezachowanie
wymagań konstrukcyjnych uzasadnienia oznaczać może także skuteczność
zarzutu naruszenia prawa materialnego poprzez jego zastosowanie do
niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 5 września 2001 r., I PKN 615/00, OSNP 2003, nr 15, poz. 352,
z dnia 11 marca 2003 r., V CKN 1825/00, nie publ., z dnia 5 września 2012 r.,
IV CSK 76/12, nie publ.).
Oczywistym jest, że uzasadnienie orzeczenia Sądu Rejonowego nie
spełniało wymagań wskazanych w art. 328 § 2 k.p.c. oraz że, w braku podstawy
faktycznej przyczyny rozstrzygnięcia, w ogóle nie poddawało się weryfikacji, w tym
co do prawidłowości subsumcji. Tak daleko idące wady uzasadnienia wyjątkowo
należy zakwalifikować jako nierozpoznanie istoty sprawy uzasadniające uchylenie
orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 26 lipca 2007 r., V CSK 115/07, M. Prawn. 2007, nr 17).
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie, orzeczenie o kosztach postępowania zażaleniowego
pozostawiając, zgodnie z art. 108 § 2 w zw. z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c., sądowi
który wyda orzeczenie kończące postępowanie w sprawie.
5

IV CZ 82/14

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia