Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 128/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 4 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Artymiuk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Edward Matwijów
SSA del. do SN Krzysztof Eichstaedt
Protokolant Anna Korzeniecka-Plewka
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Andrzeja Pogorzelskiego,
w sprawie M. B.
obwinionej z art. 91§4 i §1 k.k.s. w zb. z art. 65 § 3 i §1 k.k.s. w zb. z art. 54 § 2 i §
1 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 4 listopada 2014 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść
od wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w B.
z dnia 30 września 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę do
rozpoznania Sądowi Rejonowemu w S.
UZASADNIENIE
W dniu 16 września 2013 r. Urząd Celny w B. skierował do Sądu
Rejonowego w B. akt oskarżenia przeciwko M. B., oskarżając ją o to, że „w
nieustalonym czasie jednak nie później niż do dnia 19.07.2013 r. w K. nabyła od
osoby o nieustalonej tożsamości z Białorusi towar nieoznaczony znakami akcyzy, o
2
którym wiedziała, że został przewieziony na terytorium kraju bez zgłoszenia
celnego i przedstawienia organowi celnemu w postaci: 549 paczek papierosów
marki „Fest”, 1 paczki papierosów „Mińsk”, 20 paczek papierosów marki „NZ”, 2
paczek papierosów marki „Viceroy”, 8 paczek papierosów marki „Queen”, na
którym ciążą należności celne w kwocie 355,00 zł, oraz należności podatkowe w
łącznej wysokości 10.232,00 zł, w tym podatek od towarów i usług w kwocie
2.095,00 zł, podatek akcyzowy w kwocie 8.137,00 zł” – tj. o przestępstwo
skarbowe określone w art. 91 § 4 i 1 k.k.s. w zb. z art. 65 § 3 i 1 k.k.s. w zb. z art.
54 § 2 i 1 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s.
Procedując na posiedzeniu w dniu 30 września 2013 r. Sąd Rejonowy w B.
wydanym w tym dniu wyrokiem nakazowym, sygn. Akt […], po rozpoznaniu sprawy
M. B. oskarżonej o to, że „w nieustalonym czasie jednak nie później niż do dnia
19.07.2013 r. w K. nabyła od osoby o nieustalonej tożsamości z Białorusi towar
nieoznaczony znakami akcyzy, o którym wiedziała, że został przewieziony na
terytorium kraju bez zgłoszenia celnego i przedstawienia organowi celnemu w
postaci: 549 paczek papierosów marki „Fest”, 1 paczki papierosów „Mińsk”, 20
paczek papierosów marki „NZ”, 2 paczek papierosów marki „Viceroy”, 8 paczek
papierosów marki „Queen”, na którym ciążą należności celne w kwocie 355 zł, oraz
należności podatkowe w łącznej wysokości 10.232 zł, w tym podatek od towarów i
usług w kwocie 2.095 zł, podatek akcyzowy w kwocie 8.137 zł – tj. o wykroczenie
skarbowe z art. 91 § 4 i § 1 k.k.s. w zb. z art. 65 § 3 i § 1 k.k.s. w zb. z art. 54 § 2 i
§ 1 k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s.”, uznał M. B. za winną popełnienia zarzucanego
jej czynu, który zakwalifikował jako wykroczenie skarbowe z art. 91 § 4 w zw. z § 1
k.k.s. w zb. z art. 65 § 3 w zw. z § 1 k.k.s. w zb. z art. 54 § 2 w zw. z § 1 k.k.s. w
zw. z art. 7 § 1 k.k.s., i za to na postawie wskazanych wyżej przepisów skazał ją,
zaś na mocy art. 91 § 4 w zw. z § 1 k.k.s. w zw. z art. 7 § 2 k.k.s. wymierzył jej karę
grzywny w wysokości 6.000 zł. Nadto, na podstawie art. 49 § 1 - § 3 k.k.s. w zw. z
art. 29 pkt 1 k.k.s. w zw. z art. 31 § 6 k.k.s. orzeczono przepadek przedmiotów w
postaci wyrobów tytoniowych bez znaków skarbowych akcyzy, zarządzając ich
zniszczenia, oraz obciążono oskarżoną kosztami sądowymi, w tym opłatą, oraz
kosztami zniszczenia przedmiotów, co do których orzeczono przepadek.
3
Sprzeciw od wyroku nakazowego z zachowaniem ustawowego terminu
wniosła oskarżona, lecz wobec jego skutecznego cofnięcia przez M. B. na
rozprawie w dniu 20 grudnia 2013 r. w Sądzie Rejonowym w S., do którego sprawa
została przekazana wg. właściwości miejscowej, w tym też dniu wyrok ten się
uprawomocnił.
Prawomocny wyrok nakazowy w dniu 15 kwietnia 2014 r., na niekorzyść M.
B., zaskarżył w całości – w trybie art. 521 § 1 k.p.k. i art. 167a k.k.s. – Prokurator
Generalny. W kasacji zarzucił „rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia
naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 7 § 1 k.k.s., polegające na
błędnym uznaniu, że czyn zarzucany oskarżonej zakwalifikowany z art. 91 § 4 w
zw. z § 1 k.k.s. w zb. z art. 65 § 3 w zw. z § 1 k.k.s. w zb. z art. 54 § 2 w zw. z § 1
k.k.s. w zw. z art. 7 § 1 k.k.s. stanowi wykroczenie skarbowe, podczas gdy zawarte
w kumulatywnej kwalifikacji prawnej przepisy art. 65 § 3 k.k.s. i art. 54 § 2 k.k.s. (po
sprostowaniu przez prokuratora Prokuratury Generalnej na rozprawie kasacyjnej
oczywistej omyłki pisarskiej zawartej w pisemnej kasacji – uwaga SN) wyczerpują
znamiona ustawowe przestępstwa skarbowego, w następstwie czego wadliwie
przyjęto za podstawę orzeczenia kary grzywny art. 91 § 4 k.k.s. (zapis również
sprostowany przez prokuratora Prokuratury Generalnej), określając ją kwotowo,
zamiast orzeczenia jej w stawkach dziennych, na podstawie przepisu
przewidującego karę najsurowszą, zgodnie z art. 7 § 2 k.k.s”. W oparciu o tak
sformułowany zarzut wniósł o „uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w B.”
Na rozprawie kasacyjnej prokurator Prokuratury Generalnej, poza
sprostowaniem zawartych w kasacji pisemnej oczywistych omyłek pisarskich (o
czym była mowa wyżej), zmodyfikował również wniosek końcowy, wnosząc o
przekazanie sprawy – po uchyleniu wyroku w całości – do rozpoznania Sądowi
Rejonowemu w S., jako właściwemu miejscowo.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Pomimo zastrzeżeń co do samej redakcji zarzutu kasacyjnego, wniesiony na
niekorzyść M. B., z zachowaniem terminu określonego w art. 524 § 3 k.p.k. w zw. z
art. 113 § 1 k.k.s., nadzwyczajny środek zaskarżenia zasługiwał na uwzględnienie.
4
Prawidłowo Prokurator Generalny zakwalifikował zaistniałe w poddanym
kontroli kasacyjnej wyroku uchybienie jako rażące naruszenie prawa materialnego,
aczkolwiek źródłem tego uchybienia było nie samo ukaranie oskarżonej M. B. za
czyn z art. 91 § 4 k.k.s. pomimo tego, że w zaskarżonym wyroku czyn ten
zakwalifikowano również jako przestępstwo z art. 65 § 3 k.k.s. i art. 54 § 2 k.k.s.,
lecz w przede wszystkim uznanie zarzuconego a następnie przypisanego jej czynu
właśnie jako wykroczenia z w sytuacji, gdy sam opis tego czynu sformułowany w
akcie oskarżenia przez Urząd Celny w B. a następnie przypisany oskarżonej w
zaskarżonym wyroku, wzbudzający wprawdzie również zastrzeżenia co do
poprawności jego redakcji, nie pozostawiał jednocześnie wątpliwości, że wchodzi w
grę odpowiedzialność za przestępstwa skarbowe pozostające w kumulatywnej
kwalifikacji prawnej z powołanym w niej wykroczeniem. Tak zresztą przedmiotowy
czyn określił, jak to zauważono wyżej, oskarżyciel publiczny, co wydaje się
oczywiste jeżeli uwzględni się wysokość podatku narażonego na uszczuplenie.
Była to wprawdzie kwota małej wartości, lecz przekraczała ustawowy próg w
rozumieniu przepisu art. 53 § 3 k.k.s., zgodnie z którym wykroczeniem skarbowym
jest m.in. czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej
kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności
publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej
wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Minimalnym
wynagrodzeniem w tym wypadku, a więc w roku 2013, stosownie do wydanego na
podstawie art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym
wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. Nr 200, poz. 1679, z 2004 r. Nr 240, poz. 2407
oraz z 2005 r. Nr 157, poz. 1314) rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 12
września 2012 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę w
2013 r. (Dz. U. 2012, poz. 1026) – art. 53 § 4 k.k.s. – była kwota 1.600 zł, co
skutkowało określeniem górnego progu wykroczenia, stosownie do powołanego art.
53 § 3 k.k.s., na kwotę 8.000 zł. Niezależnie więc od tego, czy narażony na
uszczuplenie podatek, w stanie faktycznym niniejszej sprawy, określić wskazaną w
zarzucie kwotą globalną (10.232 zł), czy też zawartą w nim kwotą podatku
akcyzowego (8.137 zł), ustawowy próg zostanie, wobec wskazania na popełnienie
czynu w okresie do dnia 19 lipca 2013 r., przekroczony. W efekcie czyn ten
5
stanowić może nie tyko wykroczenie z art. 91 § 4 k.k.s., lecz w pierwszym rzędzie
przestępstwo, które z uwagi na małą wartość powinno przybrać postać
uprzywilejowaną.
Pochodną błędnego orzeczenia w powyższym zakresie było też – co trafnie
zauważył autor kasacji – rażące naruszenie przez Sąd Rejonowy kolejnego
przepisu prawa materialnego, a to art. 7 § 2 k.k.s. Jeżeli bowiem ten sam czyn
wyczerpuje znamiona przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych, sąd –
stosownie do treści art. 7 § 1 k.k.s. – skazuje tylko za jedno przestępstwo skarbowe
na podstawie wszystkich zbiegających się przepisów, chyba że zbieg tych
przepisów ma charakter pozorny (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21
września 2005 r., I KZP 23/05, OSNKW 2005, z. 10, poz. 91), zaś wymierzenie kary
w takim wypadku następuje na podstawie przepisu przewidującego karę
najsurowszą, a jeżeli zbiegające się przepisy przewidują zagrożenie takie same –
na podstawie przepisu, którego znamiona najpełniej charakteryzują czyn sprawcy.
W wypadku oskarżonej M. B. karą tą była kara grzywny w wymiarze (art. 54 § 2
k.k.s. i art. 65 § 3 k.k.s.) do 720 stawek dziennych (chyba że orzeczenie miałoby
postać wyroku nakazowego – art. 23 § 2 k.k.s.), których wysokość określona być
mogła z kolei w granicach przewidzianych art. 23 § 3 in fine k.k.s.
Potwierdzenie się podniesionych w kasacji Prokuratora Generalnego
uchybień, które bez wątpienia stanowiły rażące naruszenie prawa i miały istotny
wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia (ukaranie za wykroczenie skarbowe, a nie
skazanie za przestępstwo skarbowe), implikowało uchylenie wyroku nakazowego
Sądu Rejonowego w B. oraz skutkowało w konsekwencji tego przekazaniem
sprawy do ponownego rozpoznania. Jako sąd właściwy do ponowienia procesu
Sąd Najwyższy wskazał przy tym Sąd Rejonowy w S., to bowiem ten Sąd, a nie
błędnie określony w akcie oskarżenia Sąd Rejonowy w B., z uwagi na dyspozycję
art. 31 § 1 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., jest – przy uwzględnieniu miejsca
popełnienia przestępstwa (K.) – sądem właściwym miejscowo.
Procedując w niniejszej sprawie sąd meriti winien przeprowadzić
postępowanie od początku, a wyrokując uwzględnić zarówno zauważenia Sądu
Najwyższego, m.in. w zakresie opisu zarzucanego czynu, jak i fakt, że do uchylenia
6
zaskarżonego wyroku w całości doszło w wyniku uwzględnienia kasacji wniesionej
na niekorzyść oskarżonej.
Mając na uwadze całokształt poczynionych wyżej rozważań, orzeczono jak w
części dyspozytywnej wyroku.