Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 31/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący)
SSN Maciej Pacuda
SSA Anna Szczepaniak-Cicha (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M. B.
przeciwko Zespołowi Szkół Nr 1 […]
o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 27 listopada 2014 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego w Z. z dnia 4 listopada
2013 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy w Z. wyrokiem z dnia 12 czerwca 2013 r. oddalił powództwo
M. B. przeciwko Zespołowi Szkół o przywrócenie do pracy oraz wynagrodzenie za
czas pozostawania bez pracy.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powódka została zatrudniona w Zespole
Szkół Nr 1 […] od 1 września 2002 r. jako nauczyciel kontraktowy, początkowo na
2
czas określony, a od 1 września 2004 r. na podstawie umowy o pracę czas
nieokreślony. W dniu 22 sierpnia 2008 r. M. B. uzyskała stopień awansu
zawodowego nauczyciela dyplomowanego. Do 31 sierpnia 2008 r. powódka
pracowała jako nauczyciel języka polskiego, a od 1 września 2008 r. jako
nauczyciel wychowawca w internacie w pełnym wymiarze czasu pracy. Uchwałą
Rady Powiatu w T. z dnia 27 stycznia 2012 r. internat przy Zespole Szkół
Zawodowych nr 1 został zlikwidowany z dniem 31 sierpnia 2012 r. W dniu 15 maja
2012 r. powódka otrzymała oświadczenie o rozwiązaniu stosunku pracy z
zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, na podstawie art. 20 ust. 1
pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela, w związku ze zmianami
organizacyjnymi (likwidacja internatu, mniejsza liczba oddziałów i mniejsza liczba
godzin nauczycielskich) w roku szkolnym 2012/2013, uniemożliwiającymi dalsze
zatrudnienie na stanowisku nauczyciela języka polskiego i wychowawcy w
internacie. Spośród pięciu wychowawców zatrudnionych w internacie
wypowiedzenie otrzymało czterech, piąta osoba była objęta szczególną ochroną
przed rozwiązaniem stosunku pracy i przydzielono jej godziny dydaktyczne.
Wychowankowie internatu nie zostali przeniesieni do innej placówki, w
szczególności do internatu przy Zespole Szkół Zawodowych Nr 3 […]. Część
uczniów zamieszkała w tym internacie, ale w wyniku normalnej rekrutacji. Żadne
składniki mienia zlikwidowanego internatu nie zostały przejęte przez Zespół Szkół
Zawodowych Nr 3 […]. Obecnie budynek zlikwidowanego internatu, wraz z
wyposażeniem, jest nieużywany. Powódka i dwie inne nauczycielki internatu, które
otrzymały wypowiedzenie, już w maju 2012 r. złożyły podania o zatrudnienie w
Zespole Szkół Zawodowych Nr 3 […] na stanowisku wychowawcy internatu.
Powódka nie została tam zatrudniona, pozostałe dwie osoby z dniem 1 września
2012 r. podjęły zatrudnienie w Zespole Szkół Zawodowych w wyniku przeniesienia
służbowego. Z uwagi na liczbę godzin języka polskiego w roku szkolnym 2012/2013
nie było możliwości ich przydzielenia powódce. M. B. jest doktorem nauk
humanistycznych, poza językiem polskim nie posiada kwalifikacji do nauczania
innych przedmiotów. Oddalając powództwo o przywrócenie do pracy Sąd Rejonowy
zważył, że zmiany organizacyjne w rozumieniu art. 20 ust. 1 pkt 2 Karty
Nauczyciela były w pozwanej szkole rzeczywiste. Doszło do likwidacji internatu
3
oraz zmniejszenia liczby oddziałów z 17 do 16. Sąd pierwszej instancji uznał przy
tym, że nie nastąpiło przejęcie części pozwanego pracodawcy, to jest internatu
szkolnego, przez Zespół Szkół Zawodowych nr 3 […] w trybie art. 231
k.p. Nie
zostali przekazani ani pracownicy, ani wychowankowie, ani żadne składniki mienia.
Dwie nauczycielki zlikwidowanego internatu podjęły wprawdzie pracę w tym
Zespole, ale nie wskutek przejęcia na podstawie art. 231
k.p., lecz na podstawie
przeniesienia do innej szkoły uregulowanego w art. 18 Karty Nauczyciela. W ocenie
Sądu, pozwany zastosował jasne, prawdziwe i sprawdzalne kryteria doboru
pracowników do zwolnienia, pozostające w związku przyczynowym z dokonanymi
zmianami organizacyjnymi. Dyrektor pozwanej kierował się kwalifikacjami
nauczycieli, pełnieniem dodatkowych funkcji, stażem pracy, wykształceniem,
posiadaną oceną pracy. Prawdą jest, że powódka ma najwyższe wykształcenie,
gdyż jest doktorem nauk humanistycznych, ale nie posiada kwalifikacji do
nauczania innych przedmiotów, a jej wkład w pracę i osiągnięcia w ostatnich latach
były mniejsze, niż pozostałych nauczycieli języka polskiego. W tych okolicznościach
Sąd pierwszej instancji nie dopatrzył się przesłanek zasadności roszczenia
wywiedzionego z art. 45 § 1 k.p.
M. B. w apelacji zarzuciła naruszenie prawa materialnego, tj.: art. 20 ust. 1
pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela oraz art. 8 k.p., art. 231
§ 1 i § 6 k.p. oraz art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela, jak
też naruszenie przepisów postępowania, tj.: art. 233 § 1 k.p.c. przez bezpodstawne
oddalenie wniosku powódki o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka J. F. na
okoliczność przeniesienia części składników majątkowych internatu prowadzonego
przez pozwanego pracodawcę, skutkującego uznaniem, że doszło do przejścia
zakładu pracy w rozumieniu art. 231
k.p.
Sąd Okręgowy w Z. oddalił apelację M. B. przeciwko Zespołowi Szkół nr 1
[…]. Sąd Okręgowy podzielił ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji,
przyjmując je za własne i uznał za niezasadny zarzut naruszenia art. 20 ust. 1 pkt 2
ustawy Karta Nauczyciela, gdyż z ustaleń faktycznych wynika, że w roku szkolnym
2012/2013 doszło do obniżenia stopnia organizacji pozwanego, wskutek
zmniejszenia liczby oddziałów z 17 do 16 i liczby godzin nauczycielskich oraz
likwidacji internatu, dokonanej uchwałą Rady Powiatu w T. z dnia 27 stycznia 2012
4
r. Uchwała ta nie została zakwestionowana przez organ nadzoru. Wprowadzone
zmiany spowodowały konieczność ograniczenia zatrudnienia nauczycieli. Pozwany
rozwiązał stosunki pracy ze wszystkimi wychowawcami internatu, za wyjątkiem
jednej osoby podlegającej ochronie szczególnej przed zwolnieniem. W maju 2012
r., a więc kiedy internat jeszcze istniał, trzy nauczycielki, w tym powódka, złożyły
podania o zatrudnienie w Zespole Szkół Nr 3 […]. Dyrektor tego Zespołu Szkół
dokonał przeniesienia dwóch osób na podstawie art. 18 Karty Nauczyciela, nie
podjął takiej decyzji w stosunku do powódki. Sąd drugiej instancji podzielił
stanowisko Sądu Rejonowego, że w okolicznościach sprawy nie nastąpiło przejście
części zakładu - internatu, na innego pracodawcę w trybie art. 231
§ 1 k.p., gdyż nie
doszło do przejęcia składników majątkowych ani pracowników zlikwidowanego
internatu przez inny podmiot.
W skardze kasacyjnej od wyroku oddalającego apelację powódka,
zaskarżając rozstrzygnięcie w całości, zarzuciła rażące naruszenie prawa
procesowego - art. 378 § 1 k.p.c. przez nierozpoznanie zarzutu apelacji
dotyczącego naruszenia przepisu art. 8 k.p., art. 231
§ 1 i 6 k.p. i art. 45 § 1 k.p. w
związku z art. 91c ust. 1 Karty Nauczyciela oraz rażące naruszenie przepisów
prawa materialnego - art. 231
§ 1 k.p. przez jego niewłaściwą interpretację.
Skarżąca sformułowała także zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego,
które miały istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie przepisu art. 224 k.p.c.,
art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c. oraz art. 316 § 1 k.p.c. w związku
z art. 391 § 1 k.p.c., a także art. 382 k.p.c. i art. 386 § 1 k.p.c., w następstwie
którego doszło do pominięcia części materiału zebranego w postępowaniu, do
braku wyczerpujących ustaleń przez nierozważenie zebranego materiału
dowodowego w sposób wszechstronny, a także dokonanie istotnych ustaleń Sądu
sprzecznych z treścią zebranego materiału dowodowego, nieuzasadnione
oddalenie wniosku o dopuszczenie dowodu z zeznań świadka J. F. i J. K. na
okoliczność przeniesienia części składników majątkowych internatu prowadzonego
przez pozwanego pracodawcę, które to naruszenia powodują brak w treści
uzasadnienia wszystkich koniecznych elementów wymaganych przez wskazany
przepis i uniemożliwiają dokonanie prawidłowej kontroli kasacyjnej.
5
W świetle tych zarzutów skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Z. oraz o
zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Wskazała na
istnienie istotnego zagadnienia prawnego, a mianowicie kwestii interpretacji pojęcia
„przejścia zakładu pracy” w rozumieniu art. 231
§ 1 k.p. W uzasadnieniu skargi
kasacyjnej powódka zawarła rozbudowane wywody teoretyczne na tle konstrukcji
przejścia zakładu pracy na innego pracodawcę oraz przedstawiła argumentację,
przemawiającą za przyjęciem, że w rozpatrywanym przypadku doszło do przejęcia
części zakładu pracy na podstawie art. 231
§ 1 k.p., gdyż Zespół Szkół nr 3 […]
przejął internat od pozwanego, skoro nastąpiło przekazanie dwóch pracowników
oraz części mienia, czego Sądy nie ustaliły w sprawie, bezzasadnie oddalając
wnioski dowodowe powódki.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie ma uzasadnionych podstaw.
Zgodnie z treścią art. 231
§ 1 k.p., w razie przejścia zakładu pracy lub jego
części na innego pracodawcę staje się on z mocy prawa stroną w dotychczasowych
stosunkach pracy. Przez pojęcie części zakładu pracy rozumieć należy taką formę
organizacyjną, w skład której wchodzą pracownicy oraz środki majątkowe
umożliwiające pracodawcy przejęcie określonej działalności. W judykaturze
ugruntowane jest stanowisko, że przy dokonywaniu oceny czy nastąpiło przejście
zakładu pracy na innego pracodawcę, w rozumieniu art. 231
k.p., w odniesieniu do
zakładów o celach gospodarczych decydujące są uwarunkowania typu
majątkowego, zaś w odniesieniu do zakładów realizujących cele publiczne istotne
jest przede wszystkim przejęcie zadań, przy czym wymagane jest przejęcie chociaż
części pracowników zaangażowanych w wykonywanie tych zadań (zob. uchwałę 7
sędziów Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2013 r., III PZP 1/13, OSNP 2014 nr
4, poz. 51, wyrok z dnia 3 czerwca 2014r., III PK 119/13, LEX nr 1476968 i
orzecznictwo w uzasadnieniu powołane). Takie rozumienie transferu wynika
również z orzecznictwa TSUE (poprzednio ETS): orzeczenia z dnia 19 maja
1992 r., C-29/91, w sprawie Dr Sophie Redmond Stichting v. Henricus Bartol and
6
Others, ECR 1992 nr I-3189 oraz z dnia 14 kwietnia 1994 r., C C-392/92, w sprawie
Christel Schmidt v. Spar und Leihkasse Der Fruheren Aemter Bordeesholm, Kiel
und Cronshagen, ECR 1994 nr I-1311. Gruntownej analizy orzecznictwa Trybunału
Sprawiedliwości w tej kwestii, z przywołaniem i interpretacją przepisów dyrektywy
Rady 2001/23/WE z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zbliżania ustawodawstw
Państw Członkowskich, odnoszących się do ochrony praw pracowniczych w
przypadku przejęcia przedsiębiorstw, zakładów lub części przedsiębiorstw lub
zakładów (Dz.U. UE L z dnia 22 marca 2001 r.) dokonał Sąd Najwyższy w wyroku z
dnia 14 maja 2012 r., II PK 228/11, dochodząc do trafnej konkluzji, że same
zadania i kompetencje nie stanowią jednostki ekonomicznej w rozumieniu art. 1 ust.
1 lit. b) dyrektywy Rady 2001/23/WE i dopiero zorganizowanie struktury opartej na
czynniku ludzkim powołanym w celu ich realizacji odpowiada definicji jednostki
(OSNP 2013 nr 9-10, poz. 108). W świetle powyższej wykładni pojęcia „części
zakładu pracy” stwierdzić należy, że internat przy zespole szkół publicznych,
posiadający odrębne zadania oraz pracowników zatrudnionych do ich realizacji,
odpowiada temu pojęciu na gruncie art. 231
k.p.
Nie ma wątpliwości, że przepis art. 231
§ 1 k.p. jest normą bezwzględnie
obowiązującą i przejęcie w tym trybie pracowników przez nowego pracodawcę
następuje z mocy prawa, a więc uchylenie się od skutków działania tego przepisu w
wyniku umowy pomiędzy dotychczasowym i nowym pracodawcą nie jest możliwe
(nieważność ze względu na kolizję z normą o charakterze ius cogens). Automatyzm
prawny kontynuacji stosunku pracy oznacza, że przejście zakładu na innego
pracodawcę nie jest także uzależnione od jakichkolwiek czynności pracowników.
Jeśli natomiast następuje przejęcie tylko części zakładu pracy przez innego
pracodawcę, to przepis art. 231
§ 2 k.p. nie ma zastosowania do tych pracowników,
którzy są nadal zatrudnieni w pozostałej, choćby niewielkiej części zakładu pracy
(tak Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 22 grudnia 1998 r., I PKN 511/98, OSNP
2000 nr 4, poz. 134). Różne są zdarzenia prawne, z którymi ustawa wiąże skutek
prawny przejścia zakładu pracy na inny podmiot, nie musi to być formalne nabycie
zakładu lub jego części, decyduje bowiem przejęcie zakładu lub jego części w
faktyczne władanie.
7
Z przepisu art. 231
§ 1 k.p. wynika założenie zasadnicze, że nie jest możliwe
objęcie pracownika ochroną wynikającą z art. 231
k.p., jeżeli przed przejściem
zakładu pracy na innego pracodawcę dotychczasowy stosunek pracy został
skutecznie rozwiązany. Nowy pracodawca może więc wejść z mocy prawa, jako
strona stosunku pracy w miejsce dotychczasowego pracodawcy tylko wówczas,
gdy w chwili przejęcia zakładu pracy dana osoba jest pracownikiem zakładu, także
w okresie wypowiedzenia umowy o pracę. W orzecznictwie od dawna
ukształtowane są zapatrywania, że transfer przewidziany w art. 231
§ 1 k.p. nie
likwiduje skutku rozwiązującego wypowiedzenia umowy o pracę dokonanego przed
przejściem zakładu pracy na nowego pracodawcę (zob. wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 1 października 1997 r., I PKN 296/97, OSNP 1998 nr 14, poz. 442, z dnia 24
listopada 1998 r., I PKN 433/98, LEX nr 356744). Rozwiązanie umowy o pracę nie
może jednak zmierzać do obejścia normy art. 231
§ 1 k.p., a więc do wyłączenia
skutków przejścia zakładu pracy na inny podmiot, choć nie zawsze wypowiedzenie
pracownikowi umowy ze skutkiem na dzień poprzedzający przejście zakładu lub
jego części na inny podmiot oznacza takie obejście (por. wyrok Sądu Najwyższego
z dnia 4 kwietnia 2000 r., I PKN 568/99, OSNP 2001 nr 17, poz. 532). Obejściu
art. 231
§ 1 k.p. zapobiegać ma także regulacja zawarta w przepisie art. 231
§ 6
k.p., który przewiduje, że przejście zakładu pracy lub jego części na innego
pracodawcę nie może stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez
pracodawcę stosunku pracy. Łącząc oba wątki stwierdzić należy, że jeśli
rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło przed przejściem zakładu pracy na innego
pracodawcę, to nie zachodzi zmiana pracodawcy w myśl art. 231
§ 1 k.p., chyba że
pracownik wykaże w postępowaniu sądowym, że wypowiedzenie pozostawało w
kolizji z normą art. 231
k.p. Nieprzejęcie pracownika w trybie art. 231
§ 1 k.p., na
skutek rozwiązania stosunku pracy przed przejęciem zakładu pracy, nie wyklucza
następstwa prawnego podmiotu przejmującego w zakresie roszczeń wynikających
z bezprawnego rozwiązania umowy o pracę przez dotychczasowego pracodawcę
(tak Sąd Najwyższy w m.in. w wyroku z dnia 17 lutego 1999 r., I PKN 569/98,
OSNP 2000 nr 7, poz. 259). Kluczowe znaczenie ma w tej sytuacji kwestia
pozwania właściwego podmiotu. Według brzmienia art. 231
§ 2 k.p., za
zobowiązania wynikające ze stosunku pracy, powstałe przed przejściem części
8
zakładu pracy na innego pracodawcę, dotychczasowy i nowy pracodawca
odpowiadają solidarnie.
M. B. twierdziła w sporze, że z dniem 1 września 2012 r. doszło do przejścia
części zakładu pracy, w której była zatrudniona, to jest internatu szkolnego, na
nowego pracodawcę, którą to część zakładu od Zespołu Szkół Nr 1 […] z dniem 1
września 2012 r. przejął w faktyczne władanie Zespół Szkół Nr 3 […], co wynika z
przejęcia zadań, dwóch pracowników internatu, części wychowanków oraz części
mienia. Niespornie M. B. pozwała w sprawie tylko Zespół Szkół Nr 1. W pozwie o
przywrócenie do pracy w pozwanej szkole podnosiła między innymi, że szkoła
miała możliwość zatrudnienia jej od 1 września 2012 r. na stanowisku nauczyciela
języka polskiego, określonym w akcie mianowania, jak też wskazywała na
nieprawidłowe zastosowanie wobec niej kryteriów doboru nauczycieli do
zwolnienia, nieuwzględniających jej kwalifikacji zawodowych. Gdyby uznać za
słuszną myśl powódki, że doszło do przejścia części jej zakładu na innego
pracodawcę - choć nie ma ku temu podstaw w ustaleniach faktycznych
stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, którymi co do zasady Sąd Najwyższy jest
związany - to powódka występując z roszczeniem o przywrócenie do pracy dała
wyraz przekonaniu, że powinna pozostać w „nieprzejętej” części zakładu, skoro
twierdziła, że wypowiedzenie umowy o pracę przez pozwanego było bezzasadne,
bowiem należało jej zaproponować dalsze zatrudnienie w Zespole Szkół Nr 1 na
stanowisku dydaktycznym. Z tych właśnie względów M. B. żądała przywrócenia do
pracy u pozwanego. Tak sformułowane powództwo rozpoznał Sąd pierwszej
instancji, szeroko badając zasadność przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę
pod kątem przesłanek z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta
Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r., poz. 191) oraz zastosowanych przez pozwanego
kryteriów wytypowania pracowników do zwolnienia.
Jak wynika z rozważań dokonanych wyżej, przepis art. 231
§ 1 k.p. jest
normą bezwzględnie obowiązującą i przejęcie w tym trybie pracowników przez
nowego pracodawcę następuje z mocy prawa. Jeśli zaś następuje transfer tylko
części zakładu pracy na innego pracodawcę, to przepis art. 231
§ 2 k.p. nie ma
zastosowania do tych pracowników, którzy są nadal zatrudnieni w pozostałej części
zakładu pracy. Innymi słowy, gdy dochodzi do przejęcia z mocy prawa pracownika
9
wraz z częścią zakładu przez nowego pracodawcę, to wykluczone jest ustalenie, że
pracownik ten jednocześnie pozostał (powinien pozostać) u dotychczasowego
pracodawcy w nieprzejętej części zakładu. Są to sytuacje wzajemnie się
wykluczające, a pracownikowi nie przysługuje „prawo wyboru” pracodawcy,
przejęcie następuje automatycznie. Skoro M. B. wystąpiła z pozwem przeciwko
Zespołowi Szkół Nr 1 o przywrócenie do pracy, to poniekąd zaprzeczyła, że
nastąpiła wobec niej zmiana pracodawcy. Nie wskazała przy tym na
odpowiedzialność Zespołu Szkół Nr 3, jako następcy prawnego. Nieprzejęcie
pracownika w trybie art. 231
§ 1 k.p., na skutek rozwiązania stosunku pracy przed
przejściem zakładu pracy lub jego części, prowadzić może do następstwa
prawnego podmiotu przejmującego w zakresie odpowiedzialności z tytułu roszczeń,
wynikających z bezprawnego rozwiązania umowy o pracę przez dotychczasowego
pracodawcę - w okolicznościach faktycznych konkretnego przypadku. Natomiast
przepis art. 231
§ 2 k.p., statuujący solidarną odpowiedzialność dotychczasowego i
nowego pracodawcy, ma wprost zastosowanie tylko do przejętych pracowników
części zakładu.
W procesie cywilnym zasadą jest, że jeśli powództwo zostało wniesione nie
przeciwko osobie, która powinna być w sprawie stroną pozwaną, to sąd na wniosek
powoda lub pozwanego wzywa tę osobę do udziału w sprawie (art. 194 § 1 k.p.c.),
a jeżeli się okaże, że powództwo o to samo roszczenie może być wytoczone
przeciwko innym jeszcze osobom, które nie występują w sprawie w charakterze
pozwanych, wezwanie tych osób przez sąd jest możliwe na wniosek powoda
(art. 194 § 3 k.p.c.). Natomiast w sprawach z zakresu prawa pracy z powództwa
pracownika wezwanie takich osób jest możliwe z urzędu - art. 477 k.p.c. Sąd
Najwyższy podziela pogląd, że określenie „sąd może” wezwać z urzędu, zawarte w
art. 477 k.p.c., należy rozumieć w ten sposób, że wezwanie nie należy do
swobodnego uznania sądu i ilekroć sąd dojdzie do przekonania, że zachodzą
przesłanki określone w art. 194 § 1 i 3 k.p.c., tylekroć „musi”, a nie tylko „może”
dokonać wezwania z urzędu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 września
2009 r., II PK 78/09, LEX nr 558307). Przepis art. 194 k.p.c., podobnie jak art. 477
k.p.c., znajduje jednak zastosowanie wyłącznie w postępowaniu przed sądem
pierwszej instancji, sąd odwoławczy przekształceń podmiotowych nie dokonuje
10
(art. 391 § 1 k.p.c.). M. B. pozwała w sprawie Zespół Szkół Nr 1 i nie wnosiła o
dopozwanie Zespołu Szkół Nr 3. Sąd Rejonowy w okolicznościach sprawy nie
dopatrzył się przesłanek z art. 194 § 1 i 3 k.p.c. i nie dokonał wezwania z urzędu na
podstawie art. 477 k.p.c. Kwestii tej powódka nie poddała pod osąd Sądu drugiej
instancji w ramach apelacyjnych zarzutów naruszenia prawa procesowego (nie
podniosła jej zresztą także w skardze kasacyjnej).
Przypomnieć należy, że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek
apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami naruszenia prawa
materialnego, wiążą go natomiast zarzuty naruszenia prawa procesowego, a w
granicach zaskarżenia bierze pod uwagę nieważność postępowania. Reguła ta
wyrażona została w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP
49/07 (OSNC 2008 nr 6, poz. 55), podniesionej do rangi zasady prawnej. W
uzasadnieniu tej uchwały Sąd Najwyższy wyjaśnił, że użyty w art. 378 § 1 k.p.c.
zwrot, iż sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę „w granicach apelacji” oznacza, że
sąd ten rozpoznaje sprawę merytorycznie, w granicach zaskarżenia, dokonuje
własnych ustaleń faktycznych poprzestając na materiale zebranym w pierwszej
instancji lub prowadząc dalsze postępowanie (art. 381 k.p.c. i art. 382 k.p.c.), ustala
podstawę prawną orzeczenia, będąc ewentualnie związanym oceną lub uchwałą
Sądu Najwyższego (art. 386 § 6 k.p.c.), stosuje przepisy regulujące postępowanie
apelacyjne oraz, w przypadku ich braku, przepisy dotyczące postępowania przed
sądem pierwszej instancji (art. 367 i nast. k.p.c.), kontroluje prawidłowość
postępowania przed sądem pierwszej instancji, ale będąc związanym zarzutami
przedstawionymi w apelacji, poza nieważnością postępowania, którą bierze pod
uwagę z urzędu, orzeka co do istoty sprawy stosownie do wyników postępowania,
nie wykracza poza wnioski zawarte w apelacji i nie narusza zakazu reformationis in
peius. Tak właśnie rozpoznał sprawę Sąd Okręgowy w odniesieniu do wskazanych
przez apelującą uchybień procesowych, gdyż nie wykroczył poza zarzut obrazy art.
233 § 1 k.p.c. Sąd Najwyższy w składzie rozpatrującym przedmiotową skargę
kasacyjną stoi na stanowisku, że wobec zmiany modelu postępowania
apelacyjnego nie można obecnie kategorycznie twierdzić, że uchybienie art. 477
k.p.c. sąd drugiej instancji bierze pod uwagę z urzędu i powinien w każdym
przypadku uchylić zaskarżony wyrok jako orzeczenie, którym istota sprawy nie
11
została rozpoznana (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2004 r., II PK
80/04, OSNP 2005 nr 14, poz. 211).
Sumując, stosunek pracy powódki w Zespole Szkół Nr 1 uległ rozwiązaniu
wskutek wypowiedzenia przez pracodawcę z dniem 31 sierpnia 2012 r. M. B.
pozwała swego pracodawcę, żądając przywrócenia do pracy. Roszczenie o
restytucję stosunku pracy u tego pracodawcy zostało zgłoszone przeciwko
prawidłowo pozwanemu podmiotowi, umowa o pracę rozwiązała się przed
wskazywanym przez powódkę terminem przejęcia części zakładu pracy. Jeśli
jednak powódka chciała uzyskać przywrócenie do pracy u innego pracodawcy
twierdząc, że z mocy prawa nastąpiło jej przejęcie przez ten podmiot, wraz z
przejściem części zakładu w trybie art. 231
§ 1 k.p., to roszczenie swe powinna
skierować także lub wyłącznie przeciwko Zespołowi Szkół Nr 3. Ten podmiot nie
występował w procesie jako pozwany, aż do prawomocnego rozstrzygnięcia sporu,
przy czym nie zostały podniesione żadne zarzuty w stosunku do Sądów obu
instancji w związku z możliwością podmiotowych przekształceń po stronie
pozwanej. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach jej podstaw i
wniosków. Wszystkie kasacyjne zarzuty dotyczą kwestii niewłaściwego rozpoznania
sporu, w aspekcie transferu części zakładu pracy, toteż nie mogą prowadzić do
skuteczności skargi kasacyjnej w sprawie, w której nie występował jako strona
Zespół Szkół Nr 3. Kazuistyczna analiza wymienionych w zarzutach przepisów
prawa materialnego i procesowego nie jest w tej sytuacji konieczna. Na marginesie
dodać należy, że pracownik ma interes prawny w żądaniu ustalenia istnienia
stosunku pracy z określonym podmiotem w następstwie zdarzenia wyczerpującego
znamiona z art. 231
k.p. i żądanie to nie jest obwarowane terminem zakreślonym
dla wniesienia odwołania od wypowiedzenia umowy o pracę (por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 13 listopada 2013 r., I PK 107/13, LEX nr 1448682).
Bezzasadną skargę kasacyjną Sąd Najwyższy oddalił na podstawie art. 39814
k.p.c.