Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PZ 20/14
POSTANOWIENIE
Dnia 26 listopada 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Beata Gudowska
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa P. K.
przeciwko T. spółce akcyjnej w W.
o wyrównanie wynagrodzeń, wyrównanie odprawy pieniężnej i wyrównanie
odszkodowania za skrócony okres wypowiedzenia i odsetki ustawowe,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 26 listopada 2014 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego w W.
z dnia 8 kwietnia 2014 .,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z dnia 8 kwietnia 2014 r. odrzucił
skargę powoda P. K. o wznowienie postępowania w sprawie […], przeciwko T.
S.A., zakończonej prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 20 listopada 2013 r.
Sąd odwoławczy stwierdził, że choć powód powołał się na pozbawienie go
możności działania i wykrycie takich środków dowodowych, które mogłyby mieć
wpływ na wynik sprawy, a z których nie mógł skorzystać w poprzednim
postępowaniu, to w rzeczywistości takie podstawy do wznowienia postępowania nie
występują. Pozbawieniem możności działania miałoby bowiem być, według
skarżącego, to, że Sąd nie wyjaśnił wszystkich okoliczności faktycznych,
2
bezzasadnie pominął złożone w sprawie dowody oraz nie rozpatrzył należycie
roszczenia powoda. Takie okoliczności nie stanowią podstawy wznowienia
postępowania w rozumieniu art. 401 pkt 2 k.p.c. Podstawa wznowienia
postępowania związana z pozbawieniem strony możności działania powinna być
bowiem rozumiana podobnie jak przyczyna nieważności, określona w art. 379 pkt 5
k.p.c., tj. pozbawienie strony możności obrony swych praw, a wobec tego nie mogą
jej stanowić typowe zarzuty apelacyjne sformułowane przez powoda. W odniesieniu
natomiast do tej podstawy wznowienia, którą w myśl art. 403 § 2 k.p.c. stanowi
wykrycie takich okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby
mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w
poprzednim postępowaniu, Sąd Okręgowy wskazał, że chodzi o takie okoliczności i
dowody, które w poprzednim postępowaniu były w ogóle nieujawnione i nieznane
stronom. Tymczasem dokumenty, na które powołuje się skarżący, zostały
załączone do akt sprawy przy piśmie strony pozwanej z dnia 7 sierpnia 2013 r.,
podczas gdy zamknięcie rozprawy nastąpiło w dniu 8 listopada 2013 r., kiedy
powód dowiedział się już o ich przedłożeniu do akt. Skoro zaś dowód ten znajdował
się w aktach sprawy w dniu zamknięcia rozprawy, to oznacza, że wchodził w skład
stanu rzeczy uwzględnionego przy wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy. Nie ma
zatem podstaw do uznania, że mógłby zmienić wynik sprawy.
Z tych względów Sąd Okręgowy uznał, że skarga powoda nie jest oparta na
ustawowej podstawie wznowienia, wobec czego z mocy art. 410 § 1 k.p.c. podlega
odrzuceniu.
Sąd odwoławczy wskazał również na uchybienie przez skarżącego terminowi
do wniesienia skargi o wznowienie postępowania, który wynosi trzy miesiące i
rozpoczyna bieg od dnia, w którym strona dowiedziała się o podstawie wznowienia,
a gdy podstawą wznowienia jest pozbawienie możności działania – od dnia, w
którym o wyroku dowiedziała się strona, jej organ lub przedstawiciel ustawowy.
Powód o dowodzie, na który się powołuje, dowiedział się w dniu 8 listopada 2013 r.
W tym samym dniu został także poinformowany o dacie wydania wyroku, co
nastąpiło 20 listopada 2013 r. W dniu 26 listopada 2013 r. powód złożył wniosek o
sporządzenie uzasadnienia wyroku, co oznacza, że najpóźniej w tej dacie
3
dowiedział się o tym orzeczeniu. Skargę o wznowienie postępowania powód złożył
zaś 20 marca 2014 r., a zatem po terminie, który upłynął pod koniec lutego 2014 r.
Powód złożył zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego, zarzucając
„błędne ustalenie przez Sąd Okręgowy stanu faktycznego polegające na tym, że
skarga o wznowienie postępowania nie została wniesiona przez powoda w terminie
i nie opiera się na ustawowej podstawie (art. 410 i 411 k.p.c.)”, a także
„nieuwzględnienie przez Sąd Okręgowy wszystkich istotnych okoliczności w
sprawie mających wpływ na rozstrzygnięcie” i wnosząc o „zmianę przedmiotowego
postanowienia przez Sąd Najwyższy i przyjęcie skargi o wznowienie postępowania
przez Sąd Okręgowy”, ewentualnie o uchylenie tego postanowienia i przekazanie
sprawy do rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji.
W uzasadnieniu zażalenia powód podniósł, że wyrok Sądu Okręgowego z 20
listopada 2013 r. otrzymał wraz z uzasadnieniem w dniu 22 stycznia 2014 r., wobec
czego dopiero od tego dnia mógł zacząć bieg trzymiesięczny termin z art. 407
k.p.c., tym bardziej, że dopiero z motywów wyroku dowiedział się o pozbawieniu go
możności działania przez zignorowanie wszystkich wniosków dowodowych.
Zdaniem żalącego się, takie zignorowanie jego wszystkich wniosków dowodowych
dotyczących kluczowych okoliczności faktycznych musi być potraktowane jako
pozbawienie go możności działania. Nadto, w ocenie powoda, należy poddać w
wątpliwość ocenę Sądu, że miał on możliwość jeszcze w toku postępowania
powołać się na kluczowy dowód nieujawniony przez stronę pozwaną, tj. kartę
pracy. Strona pozwana dostarczyła go bowiem do akt sprawy w sierpniu 2013 r., o
czym powód nie został poinformowany. O fakcie tym dowiedział się przypadkiem na
ostatniej rozprawie w dniu 8 listopada 2013 r., tuż przed zamknięciem
postępowania, bez możliwości zapoznania się z treścią tego dokumentu. Wobec
tego złożył w dniu 14 listopada 2013 r. wniosek o otwarcie rozprawy na nowo, na
który nie otrzymał żadnej odpowiedzi, a tym samym w dniu 26 listopada 2013 r.,
kiedy składał wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku, nie mógł być pewny
nawet tego, czy wyrok został wydany. Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego,
termin do wniesienia skargi nie mógł zatem biec od 26 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Trafne jest stanowisko Sądu Okręgowego, że skarga powoda o wznowienie
postępowania została wniesiona po upływie przepisanego terminu. Zgodnie z
art. 407 § 1 k.p.c., skargę o wznowienie wnosi się bowiem w terminie
trzymiesięcznym; termin ten liczy się od dnia, w którym strona dowiedziała się o
podstawie wznowienia, a gdy podstawą jest pozbawienie możności działania lub
brak należytej reprezentacji - od dnia, w którym o wyroku dowiedziała się strona, jej
organ lub jej przedstawiciel ustawowy. Powód powoływał się na dwie podstawy
wznowienia, tj. późniejsze wykrycie takich środków dowodowych, które mogłyby
mieć wpływ na wynik sprawy, a z których nie mógł skorzystać w poprzednim
postępowaniu (art. 403 § 2 k.p.c.) i pozbawienie go możności działania (art. 401 pkt
2 k.p.c.). Nie budzi wątpliwości, że o tym, iż dokument, który miał stanowić wykryty
środek dowodowy, znajduje się w aktach sprawy, powód powziął wiadomość w dniu
8 listopada 2013 r. i od tego dnia zaczął bieg trzymiesięczny termin do złożenia
skargi o wznowienie postępowania na podstawie art. 403 § 2 k.p.c. Termin ten
upłynął więc 8 lutego 2014 r., podczas gdy skarga została wniesiona 20 marca
2014 r. Natomiast w odniesieniu do tej podstawy skargi o wznowienie
postępowania, jaką miało być pozbawienie powoda możności działania, termin
określony w art. 407 § 1 k.p.c. rozpoczął bieg od dnia, w którym dowiedział się on o
wyroku. Nie ma żadnych podstaw do stwierdzenia, że żalący się dowiedział się o
wyroku dopiero w dacie doręczenia mu tego orzeczenia wraz z uzasadnieniem.
Skoro bowiem powód był obecny na terminie rozprawy poprzedzającej wydanie
wyroku (8 listopada 2013 r.) oraz był powiadomiony o terminie jego ogłoszenia
(20 listopada 2013 r.), a następnie złożył wniosek o doręczenie odpisu wyroku z
uzasadnieniem, to brak jest podstaw do przyjęcia, iż skarżący nie wiedział o
wydaniu wyroku w dniu 20 listopada 2013 r. Termin do złożenia skargi o
wznowienie postepowania z powodu pozbawienia możności działania upłynął
zatem 20 lutego 2014 r., w związku z czym i w tym wypadku skarga wniesiona
została po upływie terminu.
Prawidłowo również Sąd Okręgowy ocenił, że wskazywane przez żalącego
się okoliczności nie stanowią ustawowych podstaw do wznowienia postępowania.
Instytucja wznowienia postępowania pozwala na podważenie
prawomocnego orzeczenia, stąd też przyczyny usprawiedliwiające jej zastosowanie
5
muszą mieć charakter wyjątkowy oraz odpowiednio dużą wagę. Określenie
dotyczące „pozbawienia strony możności działania" odnosi się do sytuacji w której z
przyczyny leżącej poza osobą samej zainteresowanej strony, nie mogła ona wziąć
udziału w sprawie (postanowienie Sądu Najwyższego z 28 marca 2007 r., II CZ
16/07, LEX nr 315349). Chociaż pozbawienie strony możności działania wskutek
naruszenia przepisów prawa jest - w rozumieniu art. 401 pkt 2 k.p.c. - pojęciem
szerokim, to niewątpliwie nie obejmuje ono nieudolnego lub wadliwego - bez
względu na przyczynę - prowadzenia sprawy przez samą stronę. Jego zakresem są
objęte tylko okoliczności, które powodują pozbawienie strony możności działania w
procesie, niespowodowane przez samą stronę i niezależne od jej zachowania się,
chociażby postępowanie strony stanowiło naruszenie przepisów prawa.
Wznowienie postępowania z powodu nieważności polegającej na pozbawieniu
możliwości działania ma miejsce tylko wtedy, gdy doszło do całkowitego
pozbawienia strony możności obrony jej praw, a więc gdy znalazła się w takiej
sytuacji, która uniemożliwiła, a nie tylko utrudniła lub ograniczyła, popieranie przed
sądem dochodzonych żądań lub obronę przed zarzutami strony przeciwnej.
Wyłączając z zakresu tego pojęcia utrudnienia dowodowe w postaci oddalenia
wniosku dowodowego strony, podstawę wznowienia należy sprowadzić do takich
stanów faktycznych, gdy pozbawienie możności działania nastąpiło wskutek
naruszenia przepisów prawa.
Nie można zatem żądać wznowienia postępowania na tej podstawie, że sąd
pominął środek dowodowy, czy środki dowodowe wskazane przez stronę. Skarga o
wznowienie postępowania nie służy bowiem korygowaniu wszelkich
nieprawidłowych orzeczeń, lecz tylko wzruszeniu orzeczeń wydanych w warunkach
określonych w art. 401 i 403 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 20
maja 1999 r., II UKN 105/99, OSNAPiUS 2000 nr 19, poz. 735, czy postanowienie
Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2009 r., II PZ 38/08, LEX nr 784196).
Możliwość wznowienia postępowania na podstawie art. 403 § 2 k.p.c. jest
zaś uzależniona od zaistnienia łącznie trzech przesłanek. Po pierwsze, chodzi o
wykrycie po uprawomocnieniu się wyroku tylko takich nowych okoliczności
faktycznych lub środków dowodowych, które istniały w czasie postępowania, ale nie
zostały w nim powołane. Dwie pozostałe przesłanki zastosowania art. 403 § 2
6
k.p.c., jako podstawy wznowienia w związku z wykryciem nowych okoliczności
faktycznych lub środków dowodowych, zostają spełnione, jeżeli okoliczności te lub
środki dowodowe mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a ponadto strona nie
mogła skorzystać z nich w poprzednim postępowaniu. Wykrycie okoliczności
faktycznych lub dowodów w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c. dotyczy zatem faktów i
środków dowodowych, które - poza przesłanką ich nieujawnienia w postępowaniu
prawomocnie zakończonym - były dla strony skarżącej wówczas „nieujawnialne”.
Przepis ten obejmuje zatem fakty stronie nieznane i dla niej niedostępne, natomiast
fakty „ujawnialne”, czyli te, które strona powinna znać, bo miała możliwość dostępu
do nich, nie są objęte hipotezą tego przepisu (tak m.in. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 3 października 2013 r., II UZ 54/13, niepubl., postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 28 sierpnia 2013 r., V CZ 33/13, niepubl, postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2007 r., II UZ 3/07, OSNP 2008 nr 11-12,
poz. 178 i orzeczenia tam powołane, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16
stycznia 2014 r., IV CZ 104/13, niepubl.). Nie budzi wątpliwości, że dokument, który
znalazł się w aktach sprawy przed zakończeniem postępowania jest dowodem
powołanym w tym postepowaniu, wobec czego nie można uznać, że został wykryty
po uprawomocnieniu się wyroku, a skoro powód powziął o tym wiadomość przed
wydaniem wyroku, to niemożliwe jest stwierdzenie, że ten środek dowodowy był dla
niego „nieujawnialny” w powyższym rozumieniu.
Z tych przyczyn pogląd Sądu Okręgowego o nieoparciu skargi powoda na
ustawowych podstawach wznowienia oraz wniesieniu jej po upływie przepisanego
terminu zasługuje na akceptację, a że zgodnie z art. 410 § 1 k.p.c., obie te
przesłanki powodują konieczność odrzucenia skargi o wznowienie postępowania,
zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego nie może być uwzględnione.
Biorąc to pod uwagę, Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji na
podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 39814
k.p.c.