Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UK 84/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 10 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Romualda Spyt
w sprawie z wniosku P. Spółka z o.o. w W.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanego M. K.
o wydanie zaświadczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 grudnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 5 września 2013 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego
rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego
Sądowi Apelacyjnemu.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z 8 stycznia 2013 r. Sąd Okręgowy oddalił odwołanie
wnioskodawcy P. Sp. z o.o. od decyzji Zakładu Ubezpieczenia Społecznych z 27
sierpnia 2012 r.
2
Sąd Okręgowy ustalił, że P. sp. z o.o. złożył wniosek o poświadczenie
dokumentów o ustawodawstwie właściwym dla pracownika w związku z czasowym
delegowaniem go do pracy na terytorium Francji w okresie od 9 stycznia 2012 r. do
31 lipca 2012 r. P. jest agencją pracy tymczasowej, zajmuje się między innymi
działalnością związaną z wyszukiwaniem miejsc pracy i pozyskiwaniem
pracowników, udostępnianiem wykwalifikowanych pracowników przedsiębiorstwom
z Unii Europejskiej w branżach; budowlanej, konstrukcyjnej oraz turystycznej.
Prowadzi w tym celu działalność rekrutacyjną, logistyczną i administracyjną.
Zainteresowany M. K. został zatrudniony na podstawie umowy o pracę na
okres od 9 stycznia 2012 r. do 31 lipca 2012 r. i został zgłoszony do ubezpieczeń
jako pracownik. Zgodnie z umową o pracę zainteresowany został wysłany na
terytorium Francji.
Sąd I instancji uznał, że odwołanie wnioskodawcy nie zasługuje na
uwzględnienie. W uzasadnieniu wyroku, Sąd wskazał, że zasadniczym problemem
w sprawie było ustalenie właściwego ustawodawstwa, jakiemu powinien podlegać
pracownik wnioskodawcy w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia społecznego.
Decyzją z 24 sierpnia 2012 r. organ rentowy odmówił wydania formularza
A1, uzasadniając to tym, że nie zostały spełnione wszystkie przesłanki po stronie
płatnika do zastosowania art. 14a ust. 1 lit. a i art. 19 ust. 2 w związku z art. 83b
ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 11 ust.2 lit. a i art. 12
ust.1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w
sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. U. UE nr 166/1 z
30 kwietnia 2004 r.), art. 14 ust. 1 i art. 19 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z 16 września 2009 r. dotyczącego
wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE nr L 284 z 30 października 2009 r.) oraz
Decyzji nr A2 Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia
Społecznego z 12 czerwca 2009 r. dotyczącej wykładni art. 12 rozporządzenia
(WE) nr 883/2004 w sprawie ustawodawstwa mającego zastosowanie do
pracowników delegowanych i osób wykonujących pracę na własny rachunek
tymczasowo pracujących poza państwem właściwym (Dz. U. UE nr C 106/02 z 24
kwietnia 2010 r.).
3
W konkluzji stwierdzono, że ustawodawstwo polskie w zakresie ubezpieczeń
społecznych dla pracowników P. Sp. z o.o., wykonujących prace na terytorium
Francji i Niemiec, nie jest właściwe. W związku z tym zasadnie organ rentowy
odmówił wydania zaświadczenia A1.
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 5 września 2013 r. zmienił zaskarżony wyrok i
poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 27 sierpnia 2012 r.
w ten sposób, że nakazał wydać zaświadczenia potwierdzające, że M. K. podlega
polskiemu ustawodawstwu w zakresie ubezpieczeń społecznych za czas od 9
stycznia 2012 r. do 31 lipca 2012 r., czyli w okresie wykonywania pracy na
terytorium Francji.
W uzasadnieniu wyroku podniesiono przede wszystkim, że należało
rozstrzygnąć, czy wnioskodawca prowadzi na terenie Polski „znaczną działalność”,
o której mowa w art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004, inną niż działalność
związaną z samym zarządzaniem wewnętrznym, oraz na jakich zasadach
zainteresowany został oddelegowany do pracy we Francji.
Przepisy art. 12 ust. 1 rozporządzenia nr 883/2004 nie mają zastosowania
lub przestają mieć zastosowanie, w szczególności, gdy przedsiębiorstwo, do
którego pracownik został oddelegowany, pozostawia go w dyspozycji innego
przedsiębiorstwa w państwie członkowskim, w którym się znajduje, gdy pracownik
delegowany do danego państwa członkowskiego zostaje pozostawiony do
dyspozycji przedsiębiorstwa znajdującego się w innym państwie członkowskim, gdy
pracownik jest rekrutowany w danym państwie członkowskim w celu wysłania go
przez przedsiębiorstwo znajdujące się w drugim państwie członkowskim do
przedsiębiorstwa w trzecim państwie członkowskim.
Z powyższego wynika, że poza istnieniem więzi pracowniczej wymaga się,
aby przedsiębiorstwo delegujące „zwykle” prowadziło działalność na terenie
państwa, z którego pracownik został oddelegowany. Ponadto stwierdza się, że
chodzi o działalność w kraju delegującym „godną odnotowania”. Z decyzji nie
wynika przy tym, aby to właśnie obrót odgrywał pierwszoplanową rolę przy ocenie,
czy przedsiębiorstwo może powołać się na art. 14 ust. 1 lit. a rozporządzenia
1408/71. Nie można tez pominąć, ze celem, dla którego stworzono możliwość
odstępstw od zasady terytorialności było maksymalne wspieranie swobodnego
4
przepływu pracowników oraz umożliwienie pracownikom, przedsiębiorcom i
instytucjom uniknięcie niepotrzebnych i kosztownych komplikacji
administracyjnych.
W dalszej części uzasadnienia podkreślono, że analizując ponadto
wskaźniki takie jak; miejsce siedziby pracodawcy delegującego i jego administracji,
liczbę personelu administracyjnego obecnego w państwie członkowskim
wysyłającym, miejsce rekrutacji pracowników delegowanych, miejsce zawierania
umów, prawo któremu podlegają umowy zawarte z pracownikami, należało uznać
prawidłowość ustaleń Sądu I instancji.
Podkreślono jednak, że krótkotrwała zmiana niektórych wskaźników nie
powinna ważyć na ocenie wniosku. Funkcjonowanie przedsiębiorstwa uzależnione
jest bowiem od szeregu czynników, w tym od niego niezależnych. Dokumentacja
dostarczona przez spółkę wskazuje na zmienne wartości zarówno obrotów, jak i
liczby zatrudnionych pracowników. W 2011 r. i 2012 r. odnotowano spadek
osiąganego obrotu na terenie Polski, jednakże tendencja ta związana jest z obecną
sytuacja na rynku europejskim. Z tego też względu wartość osiąganych przez
stronę odwołującą się obrotów nie może stanowić podstawowego determinantu w
rozstrzyganiu niniejszej sprawy. Bezspornym przy tym jest, że podczas całego
okresu oddelegowania zainteresowanego zachowany był bezpośredni związek
między przedsiębiorstwem delegującym, a pracownikiem oddelegowanym.
Wszystkie te okoliczności świadczą w ocenie Sądu o istnieniu po stronie
wnioskodawcy przesłanek warunkujących wydanie zaświadczenia A1 przez
wydanie którego organ rentowy potwierdza objęcie pracownika delegowanego
krajowym systemem ubezpieczeń społecznych.
Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego złożył organ rentowy,
zarzucając naruszenie: art. 83b ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
oraz art. 11 ust. 2 lit. a i art. 12 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i
Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004r. w sprawie koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE nr L 166 z 30.04.2004 r.) art. 14 ust. 1 i
2 i art. 19 ust. 2 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE)
nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia
(WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego
5
(Dz. Urz. UE nrL 284 z 30.10.2009 r.) poprzez ich błędną wykładnię w wyniku,
której nie zasadnie przyjęto, że P. Sp. z o.o. w spornym okresie prowadził
normalną działalność na terenie Polski w związku, z czym zainteresowany w
okresie tym winien podlegać ustawodawstwu polskiemu w zakresie ubezpieczeń
społecznych, co spowodowało z kolei naruszenie art. 6 ust. 1 pkt 1 w zw. z 11 ust.
1 i art. 12 ust. 1 oraz art. 13 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
poprzez ich zastosowanie i niezasadne objęcie zainteresowanego ubezpieczeniami
społecznymi, jako pracownika na terenie Polski.
Wniesiono o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i orzeczenie co do
istoty sprawy oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie
kasacyjne na rzecz organu rentowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego
wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania temu Sądowi wraz z
pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania
kasacyjnego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna zasługiwała na uwzględnienie przede wszystkim ze
względu na nietrafny pogląd, że „wartość osiąganych przez stronę odwołującą się
obrotów nie może stanowić podstawowego determinantu w rozstrzyganiu niniejszej
sprawy”.
W wyroku Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2014 r., II UK 565/13, LEX nr
1475235, stwierdzono, że agencja pracy tymczasowej, delegująca zatrudnianych
pracowników do pracy za granicą, może być uznana, za pracodawcę zazwyczaj
prowadzącego znaczną część działalności, innej niż działalność związana z
samym zarządzaniem wewnętrznym na terytorium państwa członkowskiego, w
którym ma swoją siedzibę, czyli w rozumieniu przepisów rozporządzeń Parlamentu
Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów
zabezpieczenia społecznego (art. 12 ust. 1) oraz nr 987/2009 dotyczącego
wykonywania rozporządzenia nr 883/2004 w sprawie koordynacji zabezpieczenia
społecznego (art. 14 ust. 2), przy czym ocena w tym zakresie powinna uwzględniać
wymagany obrót z prowadzonej działalności, osiągany w kraju delegowania na
6
poziomie 25% całego jej obrotu (zob. też wyrok SN 4 czerwca 2014 r., II UK
550/13, LEX nr 1478710).
Jak trafnie podniesiono w wyroku Sądu Najwyższego z 10 grudnia 2014 r.,
II UK 92/14, niepubl., w sprawie tego samego wnioskodawcy, skalę działalności
przedsiębiorstwa na terytorium państwa oddelegowania najpełniej oddaje jego
obrót krajowy stanowiący jednocześnie kryterium racjonalnie sprawdzalne, zaś
pogląd o wadze tego kryterium można uznać za utrwalony i nadal aktualny.
Skoro wymagany jest obrót na poziomie 25% w kraju delegowania, a więc
jednej czwartej całego obrotu, więc odejście poniżej tak zakreślonej skali nie może
być dowolne. Wymaganie „pogłębionej analizy” przypadku, w którym obrót krajowy
przedsiębiorstwa plasuje się poniżej wskazanego poziomu (zgodnie z zaleceniami
Poradnika praktycznego) nie oznacza co do zasady zniesienia tak określonego
poziomu obrotu, ale rodzi konieczność racjonalnego uzasadnienia ewentualnego
odstępstwa od warunku zastrzeżonego obrotu w konfrontacji z pozostałymi
wypracowanymi w orzecznictwie kryteriami. Co do zasady, obrót przedsiębiorstwa
działającego od dłuższego czasu na rynku można oszacować na podstawie
opublikowanych sprawozdań finansowych za poprzednie 12 miesięcy.
W ocenie Sądu Najwyższego konieczne było przede wszystkim ustalenie w
sprawie, jak kształtowały się proporcje obrotu krajowego do zagranicznego w roku
poprzedzającym delegowanie (2011) oraz w roku delegowania (2012) r. Tylko taka
perspektywa może stanowić podstawę do oceny, czy odwołująca się Spółka
(działająca co najmniej od 2005 r.) prowadziła w okresie delegowania
zainteresowanego znaczną część działalności w kraju delegowania.
Z tego względu, orzeczono jak w sentencji.