Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 38/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 grudnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Halina Kiryło (przewodniczący)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSA Anna Szczepaniak-Cicha (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa H. J.
przeciwko Powszechnej Kasie Oszczędności Bank Polski S.A. Oddział w B.
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 18 grudnia 2014 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego w B.
z dnia 24 października 2013 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od Powszechnej Kasy Oszczędności Banku
Polskiego S.A. Oddziału w B. na rzecz H. J. kwotę 120 (sto
dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
2
Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z dnia 25 lutego 2013 roku oddalił powództwo
H. J. przeciwko PKO Bankowi Polskiemu S.A. Oddziałowi w B. o odszkodowanie,
zasądzając od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 60 zł tytułem zwrotu
kosztów procesu. Powódka domagała się odszkodowania za nieuzasadnione
rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem w kwocie 35.760 zł.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że H. J. była zatrudniona w PKO BP S.A. w W.
od dnia 16 czerwca 1980 r., pracę wykonywała na podstawie umowy o pracę na
czas nieokreślony, ostatnio na stanowisku doradcy za wynagrodzeniem 3.618,08 zł.
W dniu 13 czerwca 2012 r. pozwany Bank złożył powódce oświadczenie o
rozwiązaniu umowy o pracę za wypowiedzeniem, ze skutkiem na dzień 30 września
2012 r. Jako przyczynę wypowiedzenia pracodawca wskazał niewłaściwe
wykonywanie przez powódkę obowiązków pracowniczych, polegające na: 1/
samowolnym dokonywaniu w dniu 29 marca 2011 r. księgowań na rachunku
bieżącym klienta, a w konsekwencji księgowania te spowodowały uruchomienie
kredytu obrotowego, 2/ samowolnym zarejestrowaniu w systemie (bez dyspozycji
klientki) w dniu 6 lipca 2011 r. dwóch programów oszczędnościowych oraz
przelaniu na te programy środków z rachunku klientki; w dniu 27 lipca 2011 r.
klientka złożyła reklamację żądając zwrotu przelanych z jej rachunku pieniędzy, 3/
założeniu w dniu 2 stycznia 2012 r. czterech lokat 5- miesięcznych z kapitalizacją
dzienną, które zostały wycofane z oferty banku, co wymagało ponownego
wezwania klientów celem zerwania w/w lokat; 4/ ujawnieniu w dniu 17 stycznia
2012 r. wzoru podpisu posiadacza rachunku; 5/ niewykonaniu dnia 1 lutego 2012 r.
dyspozycji przelewu na rachunek ZUS, w następstwie czego klient złożył
telefoniczną reklamację; 6/ niewłaściwym użyciu w dniu 13 lutego 2012 r. kodu
operacji pobrania prowizji za dokonanie zapisu na wypadek śmierci, co wpłynęło na
niezgodność na kontach bilansowych i niezgodność w rozliczaniu prowizji; 7/
przyjęciu niewłaściwych dokumentów uprawniających do wypłaty środków z
rachunku bankowego zmarłego posiadacza; 8/ nieprawidłowym i niekompletnym
sporządzaniu dokumentacji księgowej i produktowej oraz niekompletnym
wprowadzaniu danych do systemu informatycznego banku. Powódka była
Przewodniczącą Grupy Pracowników Związków Zawodowych przy Oddziale PKO
3
BP S.A. w B. i z tego tytułu objęta była ochroną przed rozwiązaniem stosunku pracy
przez pracodawcę. Pozwany zwrócił się do Krajowego Związku Zawodowego
Pracowników Banku PKO BP S.A. o zgodę na rozwiązanie z powódką umowy o
pracę za wypowiedzeniem, wskazując przyczyny wypowiedzenia. W odpowiedzi
zarząd organizacji związkowej nie sprzeciwił się rozwiązaniu umowy z
zamierzonym trybie i zdecydował, że nie weźmie powódki w obronę. W tak
ustalonych okolicznościach Sąd Rejonowy zważył, że powództwo nie zasługuje na
uwzględnienie, ponieważ wypowiedzenie umowy pracę było formalnie prawidłowe i
uzasadnione. Pracodawca zarzucił powódce szereg nieprawidłowości w
wykonywaniu obowiązków, powódka nie kwestionowała prawdziwości tych
okoliczności, przyznała że miały one miejsce. H. J. wielokrotnie naruszała
obowiązki pracownicze, waga tych zaniedbań była duża, popełnione błędy niosły
poważne konsekwencje dla klientów oraz obniżały wiarygodność Banku. Sąd uznał,
że powódka podlegała ochronie szczególnej, o której stanowi art. 32 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, ale w przedmiotowej
sprawie związek zawodowy wyraził zgodę na wypowiedzenie umowy, o czym
świadczą zeznania przewodniczącej organizacji związkowej, do której należała
powódka. Przepis art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych nie zawiera
regulacji dotyczącej formy, trybu i terminu udzielenia odpowiedzi przez związek o
zajętym stanowisku, toteż zastosowanie mają ogólne zasady, dotyczące składania
oświadczeń woli, w tym art. 65 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p., który stanowi, że
oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na
okoliczności, w których zostało złożone, zasady współżycia społecznego oraz
ustalone zwyczaje.
H. J. w apelacji, skierowanej przeciwko wyrokowi w całości, zarzuciła
naruszenie prawa materialnego i procesowego, to jest art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z
dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, art. 65 § 1 k.c. w związku z art. 300
k.p. oraz art. 233 § 1 k.p.c. przez dowolną i nieprawidłową ocenę dowodów,
dotyczącą wyrażenia zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej na
rozwiązanie stosunku pracy z powódką i tym samym błędną wykładnię przepisów
art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych i art. 65 § 1 k.c. polegającą na
przyjęciu, że niepodpisany załącznik do e-maila, wysłany przez jednego z członków
4
zarządu zakładowej organizacji związkowej, zawierający w swej treści
sformułowanie „odstępuje od obrony” wypełnił dyspozycję art. 32 ust. 1 pkt 1
ustawy o związkach zawodowych. Wskazując na powyższe zarzuty apelująca
domagała się zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia powództwa w całości
ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi pierwszej instancji, jak też zasądzenia na rzecz powódki kosztów
postępowania. Zdaniem strony skarżącej, Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że
pracodawca uzyskał zgodę związku zawodowego na wypowiedzenie powódce
umowy o pracę, gdyż nie zostało w procesie wykazane, że związek zawodowy
podjął uchwałę w tym przedmiocie, a zeznania świadka G. G. świadczą tylko braku
profesjonalnych relacji pomiędzy PKO BP S.A. w B. a Zarządem Krajowego
Związku Zawodowego Pracowników PKO BP S.A.
Sąd Okręgowy w B. wyrokiem z dnia 24 października 2013 r. zmienił
zaskarżony wyrok i zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 10.854,24 zł
tytułem odszkodowania za naruszające przepisy wypowiedzenie umowy o pracę, w
pozostałym zakresie oddalił powództwo oraz orzekł o kosztach procesu za
pierwszą i drugą instancję. Sąd orzekł reformatoryjnie, uznając za uzasadnione
zarzuty prawa materialnego i procesowego, zmierzające do wykazania wadliwego
ustalenia, że pracodawca uzyskał zgodę zarządu zakładowej organizacji
związkowej na wypowiedzenie umowy o pracę powódce. Bezspornie powódka, jako
Przewodnicząca Grupy Pracowników Związków Zawodowych przy Oddziale PKO
BP S.A. w B. podlegała szczególnej ochronie przed zwolnieniem na podstawie art.
32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Zgodnie z tym przepisem pracodawca
nie może bez zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej wypowiedzieć
umowy o pracę działaczowi związkowemu, należącemu do kręgu określonego w
ust. 1, z wyjątkiem sytuacji, gdy dopuszczają to odrębne przepisy. W odpowiedzi na
zapytanie dotyczące zgody na wypowiedzenie powódce umowy o pracę,
przekazanej niepodpisanym załącznikiem do e-maila, związek zawodowy użył
sformułowania „odstępuje od obrony”. Sąd Okręgowy uznał za błędne stanowisko
Sądu pierwszej instancji, że taka sytuacja wyczerpuje dyspozycję art. 32 ust. 1
ustawy o związkach zawodowych. Zeznania świadka G. G. nie mogą świadczyć o
wyrażeniu zgody przez związek, gdyż oceniając prawidłowość wypowiedzenia
5
umowy należy brać pod uwagę moment faktycznego jej wypowiedzenia, a nie stan
z chwili orzekania. Zwrot „odstępuje od obrony” nie jest tożsamy ze
sformułowaniem „wyraża zgodę”. Niejasna odpowiedź przewodniczącej związku nie
pozwalała pracodawcy na przyjęcie istnienia zgody związku na wypowiedzenie
umowy. Zgoda ta musi być wyrażona jednoznacznie i wprost. Z powołaniem się na
tezy do art. 32 z „Komentarza do ustawy o związkach zawodowych” autorstwa K.
Barana Sąd Okręgowy stwierdził, że decyzja organów związkowych w kwestii
udzielenia bądź odmowy zgody na rozwiązanie umowy o pracę z działaczem
związkowym powinna zapaść kolegialnie i w formie uchwały. Wymóg ten ma
charakter imperatywny, żadne inne formy wyrażenia zgody są niedopuszczalne. W
orzecznictwie także podkreśla się konieczność wyrażenia zgody przez zarząd
związku kolegialnie, a więc w formie uchwały. W niniejszej sprawie zeznania G. G.
nie pozostawiają wątpliwości, że związek zawodowy nie podjął uchwały w
przedmiocie wyrażenia zgody na zwolnienie powódki, gdyż nie ma w organizacji
takich procedur, aby podejmować uchwałę. W konkluzji Sąd Okręgowy przyjął, że
praktyka, polegająca na nieprecyzyjnym wyrażaniu zgody organu, w postaci
stanowiska nie mającego nawet formy pisemnej (bark uchwały, przekazanie
informacji wyłącznie w formie załącznika do e-maila) nie może prowadzić do
uznania, że została spełniona przesłanka uzyskania zgody z art. 32 ust. 1 ustawy o
związkach zawodowych. Z tego względu oddalenie powództwa nie odpowiada
prawu.
W skardze kasacyjnej od wyroku strona pozwana, zaskarżając
rozstrzygnięcie w części zasądzającej odszkodowanie i koszty, zarzuciła
naruszenie prawa procesowego - art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
przez niewyjaśnienie motywów zaskarżonego wyroku i sprzeczne traktowanie
załącznika z dnia 8 czerwca 2012 r. do e-maila przewodniczącej G. G., jako
złożonego przez przewodniczącą w imieniu zarządu organizacji związkowej i
podlegającego wykładni w trybie art. 65 k.c. oświadczenia woli w przedmiocie
zgody tej organizacji na wypowiedzenie powódce umowy o pracę, a jednocześnie
traktowanie tego załącznika jako informacji pozwanego o stanowisku zarządu
organizacji związkowej w przedmiocie wypowiedzenia powódce umowy o pracę i w
konsekwencji brak wskazania w uzasadnieniu wyroku niesprzecznej wewnętrznie
6
podstawy faktycznej rozstrzygnięcia. Sformułowała także zarzuty obrazy prawa
materialnego:
- art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy o związkach zawodowych przez niewłaściwe
zastosowanie tego przepisu do niedostatecznie ustalonego stanu faktycznego w
sytuacji, gdy z treści załącznika z dnia 8 czerwca 2012 r. do e-maila
przewodniczącej organizacji związkowej G. G. oraz jej zeznań wynika, że zarząd tej
organizacji podjął decyzję o wyrażeniu zgody na wypowiedzenie powódce umowę o
pracę, a Sąd drugiej instancji przyjął, że ów załącznik nie jest wyrażeniem zgody
przez zarząd na to wypowiedzenie;
- art. 65 § 1 k.c. przez niewłaściwe zastosowanie i błędne dokonywanie
tłumaczenia załącznika z dnia 8 czerwca 2012 r. do e-maila przewodniczącej
organizacji związkowej G. G. o jasnej i jednoznacznej dla organizacji związkowej i
pozwanego treści, nadto w sposób prowadzący do zanegowania jego istnienia.
Wskazując na powyższe podstawy skarżąca wniosła o uchylenie wyroku w
zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania w uchylonej części, jak też o zasądzenie od powódki kosztów procesu
poniesionych przez pozwanego w postępowaniu kasacyjnym. We wniosku o
przyjęcie skargi do rozpoznania strona pozwana powołała się na przesłankę
oczywistej zasadności skargi kasacyjnej. Zdaniem skarżącej, uzasadnienie wyroku
jest niezrozumiałe, gdyż Sąd drugiej instancji nie wskazał jednoznacznie, czy
załącznik do e-maila przewodniczącej organizacji związkowej G. G. stanowi
oświadczenie woli związku zawodowego w przedmiocie zgody organizacji na
wypowiedzenie powódce umowy o pracę, czy też tylko oświadczenie wiedzy
przewodniczącej na temat istnienia takiego oświadczenia woli związku. Wbrew
wywodom Sądu ustawa o związkach zawodowych nie wprowadza obowiązku
podejmowania uchwał na piśmie w przedmiocie zgody na zwolnienie działacza
związkowego. Skuteczna jest zgoda związku wyrażona w każdej formie, także
ustnej, a pracodawca nie jest upoważniony do badania zasad podziału kompetencji
pomiędzy organami związku. Sąd Okręgowy nie dokonał odpowiednich ocen w
oparciu o prawo wewnętrzne organizacji związkowej, nie wiadomo więc, w jakiej
formie i w jakim trybie podejmowane są decyzje zarządu organizacji działającej u
pozwanego. W niedostatecznie ustalonym stanie faktycznym Sąd nie mógł
7
prawidłowo zastosować art. 32 ustawy o związkach zawodowych, co czyni
uzasadnionym zarzut wadliwej subsumpcji.
Strona powodowa w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniosła o odmowę
przyjęcia skargi do rozpoznania, a w razie jej przyjęcia - o oddalenie skargi i
zasądzenie od pozwanej kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu
kasacyjnym według norm przepisanych. Powódka wyraziła pogląd, że brak zgody
związku zawodowego na wypowiedzenie powódce umowy o pracę jest oczywisty,
ponieważ organizacja w ogóle nie podjęła uchwały w tym przedmiocie, a jej
przewodnicząca przekazała pracodawcy niejednoznaczne stanowisko w tej materii,
co nie upoważniało pracodawcy do przyjęcia, że zgoda została wyrażona i do
rozwiązania umowy o pracę z powódką.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna podlega oddaleniu.
Zarzuty skargi sformułowane zostały w ramach obu podstaw określonych w
art. 3983
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c. W pierwszej kolejności analizy wymaga zarzut
naruszenia prawa procesowego - art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.,
jako zmierzający do zakwestionowania wyroku z uwagi na braki w ustaleniach
faktycznych, przyjętych za podstawę rozstrzygnięcia. Przepis art. 328 § 2 k.p.c.
dotyczy wymogów konstrukcyjnych uzasadnienia wyroku, nie odnosi się wprost do
merytorycznej prawidłowości procesu myślowego, który doprowadził do
określonego orzeczenia. W uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z dnia
24 maja 2012 r., III CZP 77/11, Sąd Najwyższy przedstawił stanowisko, że
uzasadnienie wyroku, jako zasadnicze powody rozstrzygnięcia, powstaje już w
czasie narady sędziów, a sporządzenie go na piśmie i podpisanie są czynnościami
ex post, stanowiącymi tylko utrwalenie motywów uzgodnionych podczas narady.
Skoro uzasadnienie istnieje już w chwili wydawania orzeczenia, co stwarza
możliwość wpływu jego wad na treść orzeczenia, to kierowane przeciwko niemu
zarzuty obrazy art. 328 § 2 k.p.c. mogą być podstawą apelacji oraz skargi
kasacyjnej (OSNC 2012 nr 11, poz. 123). Aktualne są przy tym także wcześniej
werbalizowane poglądy, że zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. może być
8
usprawiedliwiony w okolicznościach, w których motywy wyroku są tak
skonstruowane, że uniemożliwiają kontrolę oceny toku wywodu, który doprowadził
do rozstrzygnięcia. Sąd Najwyższy nie może bowiem samodzielnie rekonstruować
motywów i racji, którymi kierował się sąd drugiej instancji ferując zaskarżone
orzeczenie (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2003 r., I CKN 65/01,
LEX nr 78271, z dnia 27 czerwca 2001 r., II UKN 446/00, OSNP 2003 nr 7, poz.
182 oraz z dnia 30 stycznia 2014 r., IV CSK 258/13, LEX nr 1433726). Trafnie
podkreśliła strona skarżąca, że rola uzasadnienia orzeczenia nie ogranicza się tylko
do przekonania stron o słuszności stanowiska i zgodności z prawem zaskarżonego
orzeczenia, ale do umożliwienia kontroli kasacyjnej. Uzasadnienie spełnia również
funkcję porządkującą dwie podstawy rozstrzygnięcia: faktyczną oraz prawną, w
logiczną i spójną całość, a nie jest możliwe prawidłowe zastosowanie prawa
materialnego bez zgodnego z prawem procesowym ustalenia podstawy faktycznej
rozstrzygnięcia (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2013 r.,
II CNP 35/13, LEX nr 1433601, wyrok z dnia 15 lutego 2013 r., I CSK 314/12, LEX
nr 1307999).
Zgodnie z treścią art. 39814
k.p.c. Sąd Najwyższy oddala skargę kasacyjną,
jeżeli nie ma uzasadnionych podstaw, albo jeżeli zaskarżone orzeczenie, mimo
błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku
Sąd Okręgowy w istocie nie rozbudował podstawy faktycznej, ale przyjął
dostatecznie stanowczo, że pracodawca nie uzyskał wyraźnej zgody zarządu
właściwej organizacji związkowej na wypowiedzenie powódce umowy o pracę.
Uzasadnienie zaskarżonego wyroku jest w tym aspekcie na tyle jasne, że poddaje
się kontroli kasacyjnej. Problematyka wykładni oświadczeń woli należy natomiast
do sfery prawa, a nie do sfery faktu. Prawem procesowym objęta jest ocena
materiału dowodowego, w tym dowodu z dokumentu oraz zeznań świadka. W
rozpatrywanej sprawie nie można uznać skuteczności kasacyjnego zarzut obrazy
art. 328 § 2 k.p.c. w związku z 391 § 1 k.p.c., ponieważ uzasadnienie oddaje
motywy i racje, którymi kierował się Sąd drugiej instancji ferując reformatoryjny
wyrok. Merytoryczna prawidłowość zaprezentowanych wywodów nie podlega
ocenie w ramach zarzutu obrazy art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c.
9
W myśl unormowania zawartego w art. 32 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych (t.j.: Dz.U. z 2014 r., poz. 167) pracodawca bez
zgody zarządu zakładowej organizacji związkowej nie może wypowiedzieć ani
rozwiązać stosunku pracy z imiennie wskazanym uchwałą zarządu jego członkiem
lub z innym pracownikiem będącym członkiem danej zakładowej organizacji
związkowej, upoważnionym do reprezentowania tej organizacji wobec pracodawcy
albo organu lub osoby dokonującej za pracodawcę czynności w sprawach z
zakresu prawa pracy, z wyjątkiem, gdy dopuszczają to odrębne przepisy. H. J. była
Przewodniczącą Grupy Pracowników Związków Zawodowych przy Oddziale PKO
BP S.A. w B., imiennie wskazanym członkiem zarządu, któremu służyła ochrona
szczególna przewidziana w art. 32 ust. 1 powołanej ustawy. Powódka już na etapie
apelacji nie kwestionowała zasadności przyczyn wypowiedzenia podanych w
oświadczeniu pracodawcy, spór zogniskował się wokół zarzutu naruszenia prawa,
przez wypowiedzenie jej umowy o pracę bez zgody zarządu organizacji związkowej.
Należy wyraźnie zaznaczyć, że ochrona przed zwolnieniem nie oznacza zakazu
wypowiadania i rozwiązywania umowy o pracę przez pracodawcę, lecz polega na
wprowadzeniu przez ustawodawcę kategorycznego wymogu uzyskania zgody na
wypowiedzenie lub rozwiązanie stosunku pracy, zaś przepisy wyznaczające zakres
tej ochrony mają charakter regulacji szczególnej i muszą być interpretowane ściśle.
W treści art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych jednoznacznie
wskazany został organ związkowy upoważniony do wyrażania zgody na zwolnienie
działacza, jest nim zarząd organizacji związkowej. Nie może to być zatem żaden
inny organ, regulacja odmienna w statutach związkowych jest niedopuszczalna.
Wyłączone jest także, by do działania w tym zakresie upoważniony mógł być
przewodniczący zarządu czy też jego członek. Przepis art. 32 ust. 1 ustawy nie
określa terminu, w jakim związek powinien podjąć decyzję, nie ma jednak
wątpliwości, że zgoda ta powinna być uprzednia, a więc wyrażona przed
dokonaniem czynności rozwiązującej stosunek pracy. Zapatrywania takie wyraził
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 września 1994 r., I PRN 58/94 (OSNP 1995 nr
2, poz. 17) i zachowują one pełną aktualność. W orzecznictwie zgodnie przyjmuje
się również, że zgoda związku musi być udzielona w sposób wyraźny, nie
wystarczy udzielenie odpowiedzi o „braku sprzeciwu” na wypowiedzenie umowy
10
(zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 grudnia 2002 r., I PKN 544/01, LEX nr
1165508). Z rozważań tych wynika, że zgoda na wypowiedzenie lub rozwiązanie
umowy o pracę chronionemu członkowi związku musi być wyraźna, wyrażona
kolegialnie i uprzednio.
Jest oczywiste, że udzielenie zgody na zwolnienie działacza związkowego
uzewnętrznia decyzję zarządu o tak istotnym znaczeniu, że choć ustawa wprost
takiej formy nie wymaga, pożądane jest podjęcie tej decyzji w formie uchwały.
Podobnie w przypadku odmowy wyrażenia zgody, która to decyzja jest dla
pracodawcy wiążąca. Przyjmuje się, że sama treść uchwały nie musi być
przekazana pracodawcy. Za prawidłową uznać należy praktykę powoływania się
przez organizację związkową na podjętą w tym przedmiocie uchwałę na
posiedzeniu zarządu w danym dniu. Odnosząc się do wywodów skarżącego, jakoby
zasadniczą wadę wyroku uwzględniającego powództwo stanowiło naruszenie
art. 65 § 1 k.c. przez zastosowanie rygorów wykładni oświadczeń woli do
oświadczenia wiedzy, czyli pisma (załącznika do e-maila) przewodniczącej G. G.,
stwierdzić należy, że nie jest to w żadnym razie element rozważań Sądu
świadczący o błędnym rozstrzygnięciu. Zauważenia wymaga stanowisko doktryny,
iż wyrażenie zgody na zwolnienie działacza stanowi oświadczenie woli złożone
pracodawcy, a więc do jego odwołania stosuje się wymogi z art. 61 k.c. w związku z
art. 300 k.p., co oznacza, że odwołanie zgody nastąpić może tylko wcześniej lub
najpóźniej z chwilą dojścia uchwały o wyrażeniu zgody do pracodawcy (zob. K.
Baran „Normatywne gwarancje stabilizacji zatrudnienia działaczy związkowych”,
Monitor Prawa Pracy 2004, nr 3). W sprawie niniejszej treść i forma pisma G. G. z
dnia 8 czerwca 2012 r. wskazują, że w istocie była to tylko określona informacja
pochodząca od przewodniczącej związku, odzwierciedlająca jej przeświadczenie o
istnieniu właściwej decyzji zarządu, choć zarząd nie podjął uchwały w przedmiocie
wyrażenia zgody na wypowiedzenie powódce umowy o pracę. Weryfikacja
oświadczeń wiedzy nie przebiega według reguł przewidzianych w art. 65 k.c., co nie
znaczy, że taka informacja nie podlega zwykłej analizie poznawczej, jak każda
wypowiedź pisemna lub ustna, w celu zrozumienia treści. Pismo informujące
pracodawcę o wyrażeniu zgody na zwolnienie działacza związkowego z pewnością
11
powinno mieć jednoznaczną treść, gdyż komunikat dla pracodawcy musi być jasny i
nie pozostawiający żadnego „luzu interpretacyjnego”.
Od uchwały pełnego składu Izby Pracy i Ubezpieczeń Sądu Najwyższego z
dnia 19 maja 1978 r., V PZP 6/77 (OSNC 1978 nr 8, poz. 127) powszechnie
akceptowany jest pogląd, że jeśli związek zawodowy zajął stanowisko w sprawie i
przekazał je zakładowi pracy, to dopuszczalne jest badanie przez pracodawcę, czy
zostało ono wyrażone przez właściwy organ związkowy i nie oznacza to
ingerowania w wewnętrzne sprawy związku zawodowego (zob. także wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2001 r., I PKN 386/00, OSNP 2003 nr 5, poz. 118).
Pracodawca może podejmować starania w celu uzyskania pewności, że zgoda
została wyrażona i przez właściwy organ (zarząd związku, a nie na przykład tylko
jego przewodniczącą) także z tego względu, że kwestia ta poddaje się kontroli
sądowej wskutek odwołania pracownika od wypowiedzenia lub rozwiązania umowy
o pracę. W procesie sądowym to pracodawca ponosi odpowiedzialność za
naruszające prawo rozwiązanie umowy o pracę, zatem nie może być pozbawiony
możliwości uprzedniego upewnienia się, czy jego czynność będzie legalna. Jeśli
więc oświadczenie związku nie jest jasne, a w szczególności budzi wątpliwości, czy
zgoda na zwolnienie pracownika została wyrażona przez właściwy organ
związkowy, to pracodawca powinien podjąć czynności zmierzające do ustalenia
tego faktu.
Odnosząc powyższe uwagi do okoliczności sprawy i zarzutów kasacyjnych
stwierdzić należy, że Sąd Okręgowy nie dopuścił się obrazy art. 32 ust. 1 pkt 1
ustawy o związkach zawodowych. Oświadczenie skierowane do pozwanego Banku
przez G. G., zawarte w e-mailu z dnia 8 czerwca 2012 r., nie pozwala na przyjęcie,
że kolegialnie została wyrażona uprzednia i wyraźna zgoda na wypowiedzenie
powódce umowy o pracę. Podobnie jak nie wystarcza udzielenie odpowiedzi o
„braku sprzeciwu” na wypowiedzenie umowy, tak dla wypełnienia normatywnej
treści przepisu nie jest właściwe złożenie oświadczenia, że związek „odstępuje od
obrony” pracownika. Nie zagłębiając się w semantyczne różnice zwrotów „wyraża
zgodę” i „odstępuje od obrony”, które oczywiście zachodzą, skonstatować trzeba,
że obrona praw pracowniczych należy do ustawowych, jak też statutowych
obowiązków każdego związku zawodowego i obrona ta przejawia się w różnych
12
formach. Na gruncie art. 32 ust. 1 ustawy nie jest wystarczające oświadczenie, że
związek odstępuje od obrony, skoro mogą występować różne formy obrony
pracownika przez związek. W tym konkretnym przypadku ustawa wymaga
wyrażenia zgody na zwolnienie działacza związkowego i oświadczenie związku
wyraźnie wskazywać musi na „wyrażenie zgody na wypowiedzenie umowy” przez
zarząd. Mimo niejednoznacznego oświadczenia zawartego w e-mailu pozwany
Bank nie wdrożył żadnego postępowania w celu wyjaśnienia, czy zgoda została
wyrażona i to przez właściwy organ związkowy, a w konsekwencji wypowiedział
powódce umowę z naruszeniem art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych.
Kontrola sądowa także nie pozwoliła na przyjęcie spełnienia przesłanki ustawowej,
skoro uchwała w przedmiocie wyrażenia zgody na zwolnienie powódki w ogóle nie
została przez zarząd związku podjęta. Sąd Okręgowy miał dostateczne podstawy
do stwierdzenia, że pracodawca nie dysponował zgodą zarządu na zwolnienie H.J.,
zważywszy na nieoczywistą treść pisma (załącznika do e-maila) oraz zeznań G.G.
Nie jest bowiem jasne, czy decyzja została podjęta kolegialnie i czy dotyczyła
czynności wskazanej w piśmie przewodniczącej, czy też wyrażenia zgody na
wypowiedzenie z konkretnych powodów, gdyż przewodnicząca zarządu związku
żadnej różnicy tu nie dostrzegła, o czym świadczy treść załącznika jej autorstwa, a
dowód z uchwały jest nie do przeprowadzenia, z uwagi na jej brak.
Sumując, przez zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku z art. 391 § 1
k.p.c. strona kwestionować może samą konstrukcję uzasadnienia. Ani niedostatki w
materiale dowodowym, ani uchybienia w zakresie czynności procesowych Sądu
Okręgowego nie zostały wytknięte przez stronę skarżącą przez odpowiednie
zarzuty w ramach podstawy kasacyjnej z art. 3983
§ 1 pkt 2 k.p.c. W tej sytuacji
ustalenia przyjęte za podstawę rozstrzygnięcia są dla Sądu Najwyższego wiążące -
art. 39813
§ 2 k.p.c. W ustalonym stanie faktycznym nie doszło do obrazy prawa
materialnego z przyczyn omówionych wyżej, co mając na uwadze Sąd Najwyższy
orzekł jak w sentencji na podstawie art. 39814
k.p.c., zaś o kosztach postępowania
kasacyjnego - na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c.
13