Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II PK 56/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 21 stycznia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa E. W.
przeciwko K. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
o odprawę emerytalną,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 21 stycznia 2015 r.,
skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 30 października 2012 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 1.350,-
zł (jeden tysiąc trzysta pięćdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa prawnego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 29 listopada 2011 r. Sąd Rejonowy VIII Wydział Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w W. oddalił powództwo przeciwko K. Spółce z o.o. o
2
odprawę emerytalną. Sąd ustalił, że powódka w okresie od 1 lipca 1999 r. do 30
czerwca 2004 r. zatrudniona była w K.A. Sp. z o.o. w W., a następnie na skutek
przejścia części zakładu pracy na nowego pracodawcę, od dnia 1 lipca 2004 r.
rozpoczęła pracę w pozwanej K. Sp. z o.o., na stanowisku starszego menadżera z
wynagrodzeniem miesięcznym w kwocie 23.290 zł. Powódce wypłacono w dniu 31
lipca 2004 r. premię w kwocie 29.944 zł oraz w dniu 26 października 2004 r. płatną
kwartalnie premię uzależnioną od wykonania budżetu, również w kwocie 29.944 zł,
a także w dniu 31 grudnia 2004 r. premię roczną w kwocie 49.800 zł. W okresie od
2 listopada 2004 r. do 25 kwietnia 2005 r. powódka pozostawała nieprzerwanie
niezdolna po pracy z powodu choroby i w tym okresie początkowo pobierała
wynagrodzenie za czas choroby, a następnie zasiłek chorobowy. W dniu 26
kwietnia 2005 r., pozwany wypowiedział powódce umowę o pracę z
trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, który upłynął z dniem 31 lipca 2005 r. W
okresie wypowiedzenia powódka była zwolniona z obowiązku świadczenia pracy
zachowując prawo do wynagrodzenia. Decyzją z dnia 3 marca 2006 r. przyznana
została powódce emerytura, której wypłata nastąpiła począwszy od kwietnia 2006 r.
W dniu 9 marca 2006 r. powódka zwróciła się do pozwanego o wypłatę odprawy
emerytalnej. W związku z tym pozwany początkowo wypłacił powódce tytułem
odprawy emerytalnej kwotę 23.290 zł, a następnie w dniu 24 marca 2009 r. kwotę
6.645,33 zł tytułem wyrównania odprawy oraz odsetki w kwocie 2.841,11 zł za
opóźnienie za okres od 1 sierpnia 2005 r. do dnia zapłaty (okoliczność niesporna).
Wynagrodzenie powódki obliczone jak ekwiwalent za niewykorzystany urlop
wypoczynkowy wynosiło 25.785,33 zł. W ocenie Sądu, roszczenie powódki nie
zasługiwało na uwzględnienie. Sąd Rejonowy, co do zasady, oparł się na
argumentacji i rozumowaniu zaprezentowanych w opinii bieglej B. R. (k. 346-349)
uznając, że wskazała w sposób zgodny z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania
urlopu wypoczynkowego, przysługujące powódce wynagrodzenie za czas urlopu
oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, na jakich zasadach winno nastąpić
wyliczenie odprawy emerytalnej powódki. Jedyne zastrzeżenie Sądu Rejonowego
do powyższej opinii dotyczyło kwestii przyjęcia przez biegłą, że sporna odprawa
stała się należna w dacie ustania stosunku pracy łączącego strony, choćby prawo
3
do emerytury powstało później. W konsekwencji, biegła przyjęła, iż w takim
przypadku w odniesieniu do powódki okres 12 miesięcy, z których wylicza się
podstawę naliczenia odprawy, należy liczyć od czerwca 2005 r. wstecz. W ocenie
Sądu pierwszej instancji okresem właściwym dla powyższych wyliczeń jest okres
od sierpnia 2004 r. do lipca 2005 r. Z uwagi na powyższe Sąd Rejonowy wskazał, iż
brak jest podstaw, aby przy dokonywanych wyliczeniach uwzględniać w nich
premię otrzymaną przez powódkę w lipcu 2004 r., co uczyniła biegła. Zatem Sąd
pierwszej instancji dokonując ustaleń w sprawie oparł się na opinii biegłej B. R. w
zakresie metodologii wyliczenia należności powódki, a ww. różnica nie przesądzała
o wartości tej opinii jako całości i mogła być skorygowana przy pomocy prostych
operacji rachunkowych, bez konieczności uzyskania w tym zakresie wiadomości
specjalnych, a które polegają na pominięciu przy wyliczeniach uwzględnionej przez
biegłą premii za lipiec 2004 r., co w konsekwencji daje średnią kwotę wypłaconych
powódce premii równającą się 6.645,33 zł. Powyższa kwota powiększona o
wynagrodzenie zasadnicze powódki daje łącznie 29.935,33 zł, tj. kwotę wypłaconą
powódce przez pozwaną spółkę. Sąd Rejonowy powołując się na treść art. 921
§ 1
k.p., podniósł, że zgodnie z treścią § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania
wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia
stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków
wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w
Kodeksie pracy, zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za
urlop stosuje się także w celu obliczenia odprawy pieniężnej przysługującej
pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Sąd pierwszej
instancji wskazał, że stosownie do treści art. 172 k.p. za czas urlopu pracownikowi
przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował.
Zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na podstawie przeciętnego
wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających miesiąc rozpoczęcia urlopu;
w przypadkach znacznego wahania wysokości wynagrodzenia okres ten może być
przedłużony do 12 miesięcy. Sąd Rejonowy zauważył, iż szczegółowo kwestię
naliczania ekwiwalentu za urlop normuje rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania
4
urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu
oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop, przy czym wykładnia przepisów tego
rozporządzenia powinna uwzględniać wspomnianą wyżej regułę, że za czas urlopu
pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie
pracował (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 lipca 2007 r., III PK 20/07). Zgodnie z
treścią § 14 powyższego rozporządzenia, ekwiwalent pieniężny za urlop
wypoczynkowy, ustala się stosując zasady obowiązujące przy obliczaniu
wynagrodzenia urlopowego, ze zmianami określonymi w § 15-19 niniejszego
rozporządzenia. W świetle § 6 rozporządzenia (według jego brzmienia w dacie
powstania wymagalności spornego świadczenia) ekwiwalent za urlop ustala się z
uwzględnieniem wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy, z
wyłączeniami wskazanymi w ww. § 6 rozporządzenia. Z kolei § 15 i 16 ust. 1 i 2 (w
brzmieniu obowiązującym w dacie uzyskania przez powódkę prawa do odprawy),
stwierdza, że składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej
wysokości uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w wysokości należnej w
miesiącu nabycia prawa do tego ekwiwalentu. Pozostałe składniki wynagrodzenia
przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, uzyskane przez
pracownika w okresie 3 miesięcy poprzedzających miesiąc nabycia prawa do
ekwiwalentu, uwzględnia się przy ustalaniu tego ekwiwalentu w przeciętnej
wysokości z okresu 3 miesięcy. Jeżeli pracownik nie przepracował pełnego okresu,
o którym mowa w ust. 1, wynagrodzenie faktycznie uzyskane przez niego w tym
okresie dzieli się przez liczbę dni pracy, za które przysługiwało to wynagrodzenie, a
otrzymany wynik mnoży się przez liczbę dni, jakie pracownik przepracowałby w
ramach normalnego czasu pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu
pracy. Sąd pierwszej instancji zauważył, iż § 17 tego rozporządzenia wskazuje, że
składniki wynagrodzenia przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż 1
miesiąc, wypłacone w okresie 12 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc
nabycia prawa do ekwiwalentu, uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w
średniej wysokości z tego okresu. Uwzględniając różnice w odmienności celów i
konstrukcji prawnej odprawy pieniężnej oraz ekwiwalentu za niewykorzystany urlop,
Sąd doszedł do wniosku, że przepisy § 18 i 19 rozporządzenia z 8 stycznia 1997 r.
nie tylko, że nie mogą być bezpośrednio stosowane do odprawy pieniężnej, ale nie
5
ma podstaw, by przenosić na grunt tej odprawy także reguły, która jest w nich
zawarta. Przy ustalaniu odprawy pieniężnej zastosowanie znajdują jedynie przepisy
§ 14-17 rozporządzenia z dnia 8 stycznia 1997 r. (przy uwzględnieniu zasad
obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia urlopowego), które określają reguły
obliczania wynagrodzenia miesięcznego. Przepisy te w pełni pozwalają na
ustalenie tego wynagrodzenia. Sąd Rejonowy wskazał, że powódka stosując
omawiane rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia
1997 r. w sprawie szczególnych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego,
ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego
za urlop, dokonała wyliczeń wprost, nie uwzględniając faktu, że zgodnie z
przywołanymi rozporządzeniami przepisy te znajdą jedynie częściowe i
odpowiednie zastosowanie. Podniósł, że powódka obliczając należną jej odprawę
czyni to z pominięciem faktu, iż przez okres 6 miesięcy pozostawała niezdolna do
pracy z powodu choroby i otrzymywała z tego tytułu stosowne świadczenia. W
konsekwencji do podstawy wyliczenia powódka przyjęła odpowiednie składniki
wynagrodzenia uzyskane w ciągu ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia, a następnie
odniosła ich wysokość wyłącznie do okresu efektywnej pracy u pozwanego w
powyższym okresie i tak uzyskaną średnią przemnożyła przez okres, jaki
przepracowałaby u pozwanego o ile by nie zachorowała. Sąd Rejonowy zauważył,
że uzyskane w ten sposób kwoty w oczywisty sposób nie odzwierciedlają kwoty
przeciętnego wynagrodzenia powódki w ostatnich 12 miesiącach pracy, a przez to
nie odpowiadają definicji określonej w art. 172 k.p., który stanowi, że za czas urlopu
pracownikowi przysługuje wynagrodzenie w takiej wysokości w jakiej by je
otrzymywał, gdyby w tym czasie pracował. Niezależnie od powyższego Sąd
pierwszej instancji wskazał, że świadczenia premiowe uzyskiwane w tym czasie
przez powódkę wypłacane były przez pozwanego uznaniowo i w konsekwencji
zważywszy na ich charakter, brak podstaw aby przyjąć metody wyliczenia powódki.
Sąd pierwszej instancji mając na uwadze, że wynagrodzenie zasadnicze
powódki wynosiło 23.290 zł i w okresie 12 miesięcy poprzedzających ustanie
stosunku pracy otrzymała w październiku premię w kwocie 29.944 zł, zaś w grudniu
w kwocie 49.800 zł, dla prawidłowego wyliczenia przeciętnego wynagrodzenia
powódki należało zsumować wszystkie powyższe składniki wynagrodzenia i
6
następnie podzielić tak uzyskany wynik przez 12. Tak uzyskana kwota pozwala na
prawidłowe wyliczenie odprawy należnej powódce.
Sąd Rejonowy podniósł, że z tych względów zgodnie z § 15 i 16 ust. 1
rozporządzenia, składniki wynagrodzenia określone w stawce miesięcznej w stałej
wysokości uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w wysokości należnej w
miesiącu nabycia prawa do tego ekwiwalentu, zaś składniki wynagrodzenia
przysługujące pracownikowi za okresy nie dłuższe niż 1 miesiąc, wypłacone w
okresie 3 miesięcy bezpośrednio poprzedzających miesiąc nabycia prawa do
ekwiwalentu, uwzględnia się przy ustalaniu ekwiwalentu w średniej wysokości
(wypłaconej i to niezależnie za jaki okres) z tego okresu. W konsekwencji Sąd
Rejonowy przyjął, że dla ustalenia podstawy wyliczenia odprawy emerytalnej
powódki właściwy jest okres zatrudnienia od sierpnia 2004 r. do lipca 2005 r.
Na skutek apelacji powódki Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych wyrokiem z dnia 30 października 2012 r. oddalił apelację. Sąd
wskazał, że zgodnie z treścią art. 921
§ 1 k.p., pracownikowi spełniającemu
warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury,
którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę,
przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia.
Sąd wskazał, że zasadniczym zarzutem podnoszonym przez apelującą był sposób
wyliczenia średniego wynagrodzenia, w oparciu o które naliczona została
wysokość należnej jej odprawy. Jak wynikało z niekwestionowanych ustaleń Sądu
Rejonowego, pozwany w dniu 26 kwietnia 2005 r. wypowiedział powódce E. W.
umowę o pracę z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, który upłynął z dniem
31 lipca 2005 r. Powódka wniosek o emeryturę złożyła w dniu 30 listopada 2005 r.,
tj. około 4 miesiące po ustaniu stosunku pracy i została jej ona przyznana w dniu 3
marca 2006 r. Sąd drugiej instancji powołując się na wyrok Sądu Najwyższego z
dnia 9 kwietnia 1998 r. sygn. I PKN 508/97 stwierdził, że roszczenie o zapłatę
odprawy emerytalnej jest wymagalne od dnia rozwiązania stosunku pracy, także
wtedy, gdy orzeczenie przyznające emeryturę zostało wydane później. Zatem Sąd
pierwszej instancji prawidłowo ustalił, że okresem ostatnich 12 miesięcy
zatrudnienia poprzedzających miesiąc powstania prawa do odprawy emerytalnej
po stronie powódki jest okres od sierpnia 2004 r. do lipca 2005 r. Sąd wskazał, że
7
wysokość odprawy oblicza się według reguł dotyczących określania wysokości
ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Zasady te określa rozporządzenie Ministra
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych
zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia
za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 7
zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop stosuje się
także w celu obliczenia odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku
z przejściem na emeryturę lub rentę (art. 921
§ 1 k.p.). Sąd podzielił stanowisko
przedstawione w uzasadnieniu wyroku Sądu pierwszej instancji, że odsyłając w
przypadku odprawy pieniężnej do zasad obowiązujących przy obliczaniu
ekwiwalentu za urlop ustawodawca pozostawił pewien zakres swobody
interpretacyjnej w rozstrzyganiu o tym, w jaki sposób i które przepisy dotyczące
obliczania ekwiwalentu powinny znaleźć zastosowanie przy ustalaniu odprawy
pieniężnej. W niniejszej sprawie zastosowanie mogły mieć jedynie przepisy § 14-17
rozporządzenia z dnia 8 stycznia 1997 r., które określają reguły obliczania
wynagrodzenia miesięcznego, albowiem przepisy te w pełni pozwalają na ustalenie
tego wynagrodzenia. Sąd stwierdził, że wykładnia przepisów § 14-18
Rozporządzenia Ministra Płacy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w
sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i
wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop
odnoszących się do ekwiwalentu za urlop (§ 14-18) powinna uwzględniać regułę,
że za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał,
gdyby w tym czasie pracował (art. 172 k.p.). Zdaniem Sądu, Sąd pierwszej instancji
dokonał szerokiej analizy przepisów prawnych w oparciu o zgromadzone w sprawie
dowody z dokumentów oraz z opinii biegłej, przy uwzględnieniu orzecznictwa i
doktryny i w wyniku tego prawidłowo ustalił wysokość należnej apelującej odprawy
emerytalnej. Z uwagi na oddalenie powództwa E. W. w całości, Sąd zasądził od
powódki na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego na mocy przepisu
art. 98 § 1 k.p.c. oraz na podstawie § 6 pkt 5 w zw. z § 11 ust. 1 pkt 2 w zw. z § 12
ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w
sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb
8
Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego
ustanowionego z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).
Powódka zaskarżyła w całości wyrok Sądu Okręgowego wydany w niniejszej
sprawie dnia 30 października 2012 r., zarzucając Sądowi naruszenie prawa
materialnego tj.: - art. 172 k.p. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie wprost do
ustalenia wysokości odprawy emerytalnej, do której mają zastosowanie zasady
obowiązujące przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop
wypoczynkowy wynikające z art. 171 k.p. i dokonania w oparciu o przepis art. 172
k.p. dotyczący wynagrodzenia za okres urlopu, bez odniesienia do treści art. 171
k.p., wykładni przepisów § 14-17 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu
wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czasu urlopu oraz
ekwiwalentu pieniężnego za urlop; - art. 171 k.p. w zw. z art. 172 k.p. poprzez jego
błędną wykładnie i przyjęcie, że z reguły, iż za czas urlopu pracownikowi
przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował, nie
wynika konieczność uwzględnienia jedynie wynagrodzenia wypłaconego
pracownikowi w okresie efektywnej pracy i można poprzestać tylko na wyciągnięciu
średniej arytmetycznej z sumy wynagrodzenia miesięcznego i premii wypłaconych
powódce w ostatnich 12 miesiącach przed rozwiązaniem stosunku pracy
(wymagalnością odprawy emerytalnej); - § 11 ust. 2 oraz § 16 ust. 2 w związku z §
17 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r.
w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i
wypłacania wynagrodzenia za czasu urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za
urlop, poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że zasady
obliczania wynagrodzenia i jego składników na wypadek nieprzepracowania
pełnego okresu, za który wynagrodzenie lub składnik wynagrodzenia przysługuje (a
w konsekwencji za okresy gdy wynagrodzenie nie przysługuje) uregulowane w tych
przepisach w sposób prezentowany przez powódkę nie mają zastosowanie do
obliczenia odprawy emerytalnej i nie mogą być stosowane wprost, a dla
prawidłowego wyliczenia przeciętnego wynagrodzenia powódki będącego
podstawą ustalenia wysokości odprawy emerytalnej wystarczyło w niniejszej
sprawie zsumować wszystkie składniki wynagrodzenia i następnie podzielić tak
9
uzyskany wynik przez 12.; - § 11 ust. 2 oraz § 16 ust. 2 w związku z § 17 ust. 2
rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w
sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i
wypłacania wynagrodzenia za czasu urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za
urlop, poprzez jego błędną wykładnię polegająca na przyjęciu, że zasady
obliczania ekwiwalentu pieniężnego za niewykorzystany urlop wypoczynkowy
opisane w w/w przepisach w sposób prezentowany przez powódkę nie znajdują
zastosowania i nie mogą być stosowane wprost, albowiem odprawa emerytalna
odpowiada jednomiesięcznemu wynagrodzeniu i podobnie jak odprawa
przewidziana treścią art. 8 ust. 1 i 3 ustawy o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących
pracowników powinna odpowiadać wynagrodzeniu zwykle otrzymywanemu przez
pracownika, a w konsekwencji nie uwzględnieniu:
a. odmiennego charakteru tego świadczenia, które różni się od
ekwiwalentu za niewykorzystany urlop wypoczynkowy w ten sposób, że nie jest
substytutem wynagrodzenia za pracę, lecz szczególnym jednorazowym
świadczeniem o charakterze socjalnym polegającym na rekompensowaniu
pracownikowi utraty zatrudnienia w związku z zaistnieniem sytuacji życiowych
objętych ryzykiem emerytalnym,
b. faktu, że powódka była niezdolna do pracy i pobierała zasiłek
chorobowy, a następnie została zwolniona z obowiązku świadczenia pracy w
okresie wypowiedzenia, na skutek czego nie mogła świadczyć pracy i uzyskać
prawa do premii,
c. oraz wynikającej z § 6 pkt 2 i 7 rozporządzenia zasady uwzględnienia
do obliczenia wynagrodzenia urlopowego wynagrodzenia i innych świadczeń ze
stosunku pracy z wyłączeniem: 1. wynagrodzenia za czas gotowości do pracy oraz
2. wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby lub odosobnienia
w związku z chorobą zakaźną.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna nie znajduje uzasadnienia. W niniejszej sprawie powódce
wypłacono w dniu 31 lipca 2004 r. premię w kwocie 29.944 zł oraz w dniu 26
10
października 2004 r. płatną kwartalnie premię uzależnioną od wykonania budżetu
również w kwocie 29.944 zł, a także w dniu 31 grudnia 2004 r. premię roczną w
kwocie 49.800 zł. W okresie od 2 listopada 2004 r. do 25 kwietnia 2005 r. powódka
pozostawała nieprzerwanie niezdolna po pracy z powodu choroby i w tym okresie
początkowo pobierała wynagrodzenie za czas choroby, a następnie zasiłek
chorobowy. W dniu 26 kwietnia 2005 r., pozwany wypowiedział powódce umowę o
pracę z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia, który upłynął z dniem 31 lipca
2005 r. W okresie wypowiedzenia powódka była zwolniona z obowiązku
świadczenia pracy zachowując prawo do wynagrodzenia. Decyzją z dnia 3 marca
2006 r. przyznana została powódce emerytura, której wypłata nastąpiła począwszy
od kwietnia 2006 r. Sądy orzekające w niniejszej sprawie zgodnie z treścią art. 921
§ 1 k.p., przyznały powódce odprawę pieniężna w wysokości jednomiesięcznego
wynagrodzenia uznając, że roszczenie o zapłatę odprawy emerytalnej jest
wymagalne od dnia rozwiązania stosunku pracy, a zatem okresem na podstawie
którego sądy ustaliły średnie wynagrodzenia będące podstawą do wyliczenia kwoty
tytułem odprawy pieniężnej był okres ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia - tj.: okres
od sierpnia 2004 r. do lipca 2005 r.
Zasadniczym zarzutem podnoszonym przez skarżącą jest sposób wyliczenia
średniego wynagrodzenia z 12 miesięcy, w oparciu o które naliczona została
wysokość należnej jej odprawy. Skarżąca domaga się ustalenia średniego
wynagrodzenia z uwzględnieniem premii uznaniowej wypłaconej przez pracodawcę
w dniu 31 lipca 2004 r.
Zgodnie z § 2 ust. 1 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie
niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania
odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych
należności przewidzianych w Kodeksie pracy. (Dz.U. z 1996 r. Nr 62, poz. 289 ze
zm.) zasady obowiązujące przy ustalaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop stosuje
się także w celu obliczenia odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w
związku z przejściem na emeryturę lub rentę (art. 921
§ 1 k.p.)., zatem wysokość
odprawy emerytalnej oblicza się według reguł dotyczących określania wysokości
ekwiwalentu za urlop wypoczynkowy. Zasady te określa rozporządzenie Ministra
11
Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych
zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia
za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop. Mając powyższe zasady na
uwadze wskazać należy, że w przypadku świadczenia, które nie ma charakteru
roszczeniowego i ma cechy nagrody (art. 105 k.p.) - a takim świadczeniem była
premia w kwocie 29.944 zł wypłacona powódce w dniu 31 lipca 2004 r. - nie można
uwzględniać go przy ustalaniu wynagrodzenia urlopowego (ekwiwalentu
pieniężnego za urlop - § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia z 29 maja 1996 r.).
Wynagrodzenie urlopowe ustalane jest na podstawie aktu wykonawczego, który
wydany został zgodnie z art. 173 k.p. W myśl art. 172 k.p. za czas urlopu
pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymywał, gdyby w tym czasie
pracował, przy czym zmienne składniki wynagrodzenia mogą być obliczane na
podstawie przeciętnego wynagrodzenia z okresu 3 miesięcy poprzedzających
miesiąc rozpoczęcia urlopu; w przypadkach znacznego wahania wysokości
wynagrodzenia okres ten może być przedłużony do 12 miesięcy. Minister Pracy i
Polityki Socjalnej upoważniony został do określenia zasad ustalania i wypłacania
wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego, przy zachowaniu jednakże reguły,
że idzie o wynagrodzenie jakie pracownik otrzymałby, gdyby pracował. W przepisie
art. 172 k.p. mowa jest wyłącznie o wynagrodzeniu, a nie o jakimś innym
świadczeniu, czy świadczeniach, co wyznacza zakres swobody kształtowania
zasad ustalania wynagrodzenia przez Ministra Pracy i Polityki Socjalnej, a ponadto
determinuje kierunek wykładni przepisów wydanych na podstawie art. 173 k.p., tam
gdzie mogą one budzić wątpliwości interpretacyjne. Dyrektywę tę należy mieć na
uwadze między innymi przy wykładaniu § 6 rozporządzenia z 8 stycznia 1997 r.,
który przewiduje, że wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego ustala się z
uwzględnieniem wynagrodzenia i innych świadczeń ze stosunku pracy. Tzw. premia
uznaniowa (jeżeli nie ma charakteru roszczeniowego) nie stanowi składnika
wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia w
rozumieniu art. 172 k.p., a tym samym i § 6 rozporządzenia z 8 stycznia 1997 r. Nie
mieści się ona także w pojęciu „innych świadczeń ze stosunku pracy”, o których
mowa w tym drugim przepisie. Z analizy całego tego przepisu wynika bowiem, że
idzie w nim tylko o świadczenia mające obowiązkowy charakter (a to dlatego, że
12
zawarte w nim wyliczenie świadczeń, które zostały wyłączone z wynagrodzenia
urlopowego, dotyczy tylko obowiązkowych należności ze stosunku pracy). Ponadto
w § 8 ust. 1 oraz w § 16 ust. 1 rozporządzenia z 8 stycznia 1997 r. mowa jest o
składnikach wynagrodzenia „przysługujących” (za okresy dłuższe niż jeden
miesiąc), a więc stanowiących przedmiot obowiązku pracodawcy i prawa
podmiotowego pracownika. Oprócz tego należy zwrócić uwagę, że skoro tzw.
premia uznaniowa nie jest świadczeniem obowiązkowym, to trudno o niej mówić, że
jest wypłacana w stawce miesięcznej, za okres krótszy niż jeden miesiąc czy też za
okres dłuższy (skoro może być wypłacona, to tym samym możliwość dotyczy także
czasu jej wypłacenia). Ponadto pracodawca, gdy uzna to za zasadne, może ją
wypłacić także w okresie urlopu, czy np. zawieszenia w czynnościach, skoro zależy
ona od jego uznania. Tzw. premia uznaniowa, jeżeli nie ma charakteru
roszczeniowego - a tak jest w przypadku premii, której domaga się powódka, celem
podwyższenia jej o kwotę średniego wynagrodzenia z 12 miesięcy, w oparciu o
które naliczona została wysokość należnej jej odprawy emerytalnej - nie stanowi
składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu
wynagrodzenia urlopowego (wynagrodzenia służącego do ustalenia ekwiwalentu za
niewykorzystany urlop) i tym samym na mocy wyżej powołanych przepisów nie
może być uwzględniona przy ustalaniu wysokości odprawy emerytalnej
przysługującej na podstawie art. 921
§ 1 k.p.
Skład orzekający w niniejszej sprawie podziela stanowisko Sądu
Najwyższego zawarte w uchwale z dnia 9 maja 2000 r., III ZP 12/00, OSNP 2000 nr
22, poz. 806, zgodnie z którym: „Przy ustalaniu wysokości odprawy pieniężnej
przewidzianej w art. 8 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.)
podstawę jej wyliczenia stanowi miesięczne średnie wynagrodzenie z okresu
poprzedzającego nabycie prawa do tej odprawy ustalone zgodnie z regułami
określonymi w § 14-17 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8
stycznia 1997 r. w sprawie szczególnych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego,
ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego
13
za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14). – i uznaje że reguły mają zastosowanie przy
ustalaniu wysokości odprawy emerytalnej.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.