Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 170/14
POSTANOWIENIE
Dnia 4 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Anna Kozłowska
SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Syndyka masy upadłości Agencji Celnej T.-S. Spedycja
Międzynarodowa i Krajowa Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością
w upadłości likwidacyjnej w S.
przy uczestnictwie L. P.
o wpis w księdze wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 4 lutego 2015 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w B.
z dnia 6 listopada 2013 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
UZASADNIENIE
We wniosku złożonym dnia 4 marca 2013 roku Syndyk Masy Upadłości Agencji
Celnej T.-S. Spedycja Międzynarodowa i Krajowa spółki z o.o. w upadłości
likwidacyjnej w S. domagał się zmiany wpisu hipoteki przymusowej zwykłej do
kwoty 488.249,32 złotych wpisanej na rzecz Agencji Celnej T.-S. Spedycja
Międzynarodowa i Krajowa spółki z o.o. w S. w księdze wieczystej Kw nr […] na
podstawie postanowienia Sądu Okręgowego w B. z dnia 18 kwietnia 2007 r. o
udzieleniu zabezpieczenia na hipotekę przymusową zwykłą w kwocie 488.249,32 zł.
z odsetkami ustawowymi od dnia 17 lutego 2003 roku do dnia zapłaty i kosztami
postępowania 45.900 złotych w oparciu o załączony do wniosku prawomocny
wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 5 grudnia 2012 roku uwzględniający skargę
pauliańską wnioskodawcy skierowaną przeciwko K. S. W ramach żądania
ewentualnego wnioskodawca domagał się wykreślenia opisanej wyżej hipoteki
przymusowej zabezpieczającej powództwo i wpisanie w jej miejsce hipoteki
przymusowej o wskazanej wyżej treści opartej na załączonym do wniosku wyroku
Sądu Apelacyjnego z dnia 5 grudnia 2012 roku.
Sąd Rejonowy oddalił ten wniosek, a Sąd Okręgowy oddalił apelację
wnioskodawcy, czyniąc w sprawie następujące ustalenia faktyczne. Nieruchomość
położona w B. przy ul. Ś. 17/2, mająca urządzoną księgę wieczystą Kw […],
wchodziła w skład wspólnego majątku małżonków K. S. i H. S.- dłużniczki osobistej
Agencji Celnej T.-S. Spedycja Międzynarodowa i Krajowa spółki z o.o. w S.,
przeciwko której wierzyciel uzyskał prawomocny wyrok zasądzający na rzecz Spółki
kwotę 488.249,32 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami postępowania.
Małżeńską umową majątkową zawartą w formie aktu notarialnego w dniu
30 grudnia 2003 roku małżonkowie H. i K. S. wyłączyli wspólność ustawową i
dokonali podziału wspólnego majątku w ten sposób, że właścicielem wyżej
opisanej nieruchomości stał się wyłącznie K.S. który został wpisany w tym
charakterze do księgi wieczystej nieruchomości w dniu 22 stycznia 2004 roku.
Wierzyciel wystąpił w tej sytuacji ze skargą pauliańską skierowaną przeciwko K. S. i
uzyskał prawomocne postanowienie Sądu Okręgowego w B. z dnia 18 kwietnia
2007 r. (sygnatura … 20/07) zabezpieczające to powództwo przez obciążenie
3
przedmiotowej nieruchomości hipoteką przymusową do kwoty 488.249,32 zł.
Hipoteka ta została wpisana w dziale IV księgi wieczystej prowadzonej dla tej
nieruchomości w dniu 20 czerwca 2007 roku. Umową z dnia 6 czerwca 2007 roku
zawartą w formie aktu notarialnego K. S. sprzedał przedmiotową nieruchomość L.
P., który został ujawniony w księdze wieczystej jako właściciel w dniu 20 lipca 2007
roku. Wyrokiem z dnia 5 grudnia 2012 roku w sprawie … 918/12 Sąd Apelacyjny
zmienił wyrok Sądu Okręgowego w B. z dnia 3 lipca 2012 r. w ten sposób, że uznał
za bezskuteczną wobec powoda umowę o podział majątku wspólnego zawartą w
dniu 30 grudnia 2003 roku między dłużniczką H. S. i pozwanym K. S. w celu
umożliwienia zaspokojenia bliżej opisanej w wyroku wierzytelności powoda wobec
H. S. w kwocie 488.249,32 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 17 lutego 2003
roku do dnia zapłaty i kosztami postępowania 45.900 złotych.
Sąd drugiej instancji zaaprobował oddalenie przez Sąd Rejonowy obu
wniosków o wpis hipoteki przymusowej. Oddalając apelację wnioskodawcy wskazał,
że załączony do wniosku dokument w postaci prawomocnego wyroku Sądu
Apelacyjnego z dnia 5 grudnia 2012 roku uwzględniającego skargę pauliańską nie
jest tytułem wykonawczym stwierdzającym istnienie wierzytelności pieniężnej
służącej wnioskodawcy wobec K. S., stąd w świetle art. 68 ust. 1 i 109 ustawy o
księgach wieczystych i hipotece nie mógł stanowić podstawy wpisu hipoteki
przymusowej obciążającej nieruchomość. Roszczenie pokrzywdzonego wierzyciela
przeciwko osobie trzeciej o uznanie skonkretyzowanej czynności prawnej za
bezskuteczną wobec wierzyciela (skarga pauliańska) nie jest bowiem roszczeniem
pieniężnym. Skarga pauliańska służy umożliwieniu zaspokojenia pokrzywdzonego
wierzyciela ze składnika majątkowego należącego do osoby trzeciej, który wyszedł
z majątku dłużnika osobistego powoda lub do niego nie wszedł wskutek
zakwestionowanej skargą pauliańską krzywdzącej wierzyciela czynności prawnej
zdziałanej przez dłużnika osobistego powoda zobowiązanego do zapłaty określonej
sumy z pozwaną osobą trzecią. Pozwana osoba trzecia ma zaś jedynie obowiązek
znoszenia z tego składnika majątkowego egzekucji, stwierdzonej tytułem
wykonawczym, wierzytelności pieniężnej przysługującej powodowi przeciwko
dłużnikowi osobistemu. Sąd drugiej instancji wskazał ponadto, że w dacie złożenia
rozpatrywanego wniosku o wpis hipoteki przymusowej właścicielem nieruchomości
4
nie był już K. S., lecz L. P., przeciwko któremu wnioskodawca nie przedstawił tytułu
wykonawczego, co także stanowiło przeszkodę do uwzględnienia wniosku o wpis
hipoteki przymusowej.
W skardze kasacyjnej wywiedzionej przez wnioskodawcę zarzucono
naruszenie prawa materialnego, tj. art.17, 18, 68, 109 i 110 ustawy z dnia 6 lipca
1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. 2013, poz.707 j.t. dalej jako
u.k.w.h.) oraz art. 527 i 532 k.c. W ramach drugiej podstawy kasacyjnej
wnioskodawca zarzucił naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 747 k.p.c., art.
364 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., art. 730 k.p.c., art. 7301
k.p.c., art. 6269
k.p.c.,
art. 6268
§ 1 k.p.c., art. 360 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., art. 743 k.p.c., art. 381
i 382 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., art. 248 § 1 k.p.c. w zw.
z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 217 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Wniósł o uchylenie
zaskarżonego postanowienia i jego zmianę w całości poprzez orzeczenie w całości
zgodnie z wnioskiem, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia
w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna wnioskodawcy nie zasługuje na uwzględnienie. Nie są
zasadne zarzuty naruszenia art. 17 i 18 u.k.w.h. przez ich niezastosowanie w stanie
faktycznym niniejszej sprawy. Sąd drugiej instancji naruszył, zdaniem skarżącego,
art. 17 u.k.w.h., albowiem nie uwzględnił skuteczności hipoteki przymusowej
wpisanej w dniu 20 czerwca 2007 roku na podstawie postanowienia
zabezpieczającego z dnia 18 kwietnia 2007 roku względem prawa własności L. P.
ujawnionego w księdze wieczystej w dniu 20 lipca 2007 roku, a więc już po
wpisaniu tejże hipoteki. Według dalszych wywodów skarżącego, Sąd Okręgowy
błędnie nie zastosował w niniejszej sprawie art. 18 u.k.w.h., albowiem Sąd powinien
był, zdaniem skarżącego, wykreślić prawo własności L. P. w momencie wpisu
zmiany hipoteki zabezpieczającej na hipotekę przymusową w związku
z uprawomocnieniem się wyroku pauliańskiego potwierdzającego istnienie
zabezpieczonego roszczenia. Wpis prawa własności przedmiotowej nieruchomości
przysługującego L. P. jest bowiem, w ocenie skarżącego, sprzeczny z wpisem
hipoteki przymusowej na podstawie postanowienia Sądu Okręgowego
5
zabezpieczającego powództwo pauliańskie przeciwko K. S. W nawiązaniu do
argumentacji wnioskodawcy przedstawionej w uzasadnieniu przedstawionych
wyżej zarzutów trzeba przypomnieć, że przedmiotem oceny prawnej Sądów obu
instancji były dwa wnioski: pierwszy dotyczący zmiany podstawy wpisu hipoteki
przymusowej z postanowienia zabezpieczającego na prawomocny wyrok
uwzględniający skargę pauliańską oraz jak to sformułował skarżący- wniosek
ewentualny nierozerwalnie związany z pierwszym – o wykreślenie hipoteki
przymusowej wpisanej w oparciu o postanowienie zabezpieczające i wpisanie w jej
miejsce nowej hipoteki przymusowej opartej na prawomocnym wyroku
uwzględniającym skargę pauliańską. Zakres przedmiotowy obu wniosków wskazuje
na oczywistą nietrafność opisanych wyżej zarzutów. Przytoczone przez skarżącego
unormowania art. 17 i 18 ustawy o k.w.h. są w oczywisty sposób powiązane z
treścią art. 16 u.k.w.h., stanowiącym w ustępie 1, że w wypadkach przewidzianych
w przepisach ustawowych, poza prawami rzeczowymi, mogą być ujawnione w
księdze wieczystej także prawa osobiste i roszczenia, przykładowo wymienione w
ustępie 2. Art. 17 u.k.w.h dotyczy skuteczności ujawnionych w dziale III praw
osobistych i roszczeń względem praw nabytych przez czynności po ich wpisaniu z
wyjątkiem służebności drogi koniecznej, służebności przesyłu albo służebności
ustanowionej w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budynku lub
innego urządzenia. Zgodnie z art. 18 u.k.w.h. równocześnie z wpisem prawa, do
którego odnosi się ujawnione w księdze wieczystej roszczenie, wykreśla się z
urzędu wpisy praw nabytych po ujawnieniu roszczenia, jeżeli wpisy te są sprzeczne
z wpisem prawa, którego roszczenie dotyczyło, albo jeżeli w inny sposób naruszają
to prawo. Przytoczone regulacje nie mają zastosowania do hipoteki uregulowanej w
dziale II ustawy o księgach wieczystych i hipotece, co zwalnia Sąd Najwyższy od
dalszego komentowania oczywiście błędnych wywodów skarżącego zawartych w
uzasadnieniu skargi kasacyjnej.
Nie sposób także podzielić zarzutów naruszenia przez Sąd Odwoławczy art. 68,
109 i 110 ustawy o k.w.h. Sprowadzają się one do kwestionowania stanowiska
Sądu Okręgowego zgodnie z którym, prawomocny wyrok ubezskuteczniający
określoną czynność prawną zdziałaną z pokrzywdzeniem wierzyciela przez
dłużnika osobistego z pozwaną osobą trzecią nie może stanowić podstawy wpisu
6
hipoteki przymusowej obciążającej nieruchomość osoby nie będącej dłużnikiem
osobistym wierzyciela ani też pozwanym ze skargi pauliańskiej. Skarżący łączy ten
zarzut z zarzutem naruszenia przez Sąd Okręgowy art. 527 k.c. przez uznanie,
że przepis ten jest źródłem odrębnego roszczenia niepieniężnego, podczas gdy
jest on, zdaniem skarżącego, źródłem roszczenia procesowego umożliwiającego
realizację roszczenia pieniężnego oraz zarzutem naruszenia przez Sąd art. 532 k.c.
przez przyjęcie, że roszczenie o uznanie czynności za bezskuteczną wobec
pokrzywdzonego wierzyciela ma charakter niepieniężny.
Ocena tych zarzutów, a zwłaszcza argumentacji prawnej służącej ich
uzasadnieniu zaprezentowanej w uzasadnieniu skargi kasacyjnej, wymaga kilku
uwag o charakterze ogólnym. Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym
służącym zabezpieczeniu oznaczonej wierzytelności pieniężnej (art. 68 u.k.w.h.).
Stosownie do art. 65 ust. 1 u.kw.h. w celu zabezpieczenia oznaczonej
wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego można nieruchomość
obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia
z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem
przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości (hipoteka). Do powstania
hipoteki niezbędna jest czynność prawna ustanawiającą hipotekę i wpis w księdze
wieczystej nieruchomości, którą hipoteka z woli właściciela obciąża (art. 67 ustawy
o k.w.h.). Przepisy rozdziału 3 działu II ustawy o k.w.h. normują w art. 109-1111
przesłanki pozwalające wierzycielowi na uzyskanie hipoteki zabezpieczającej
wierzytelność pieniężną przysługującą mu wobec dłużnika niezależnie od jego woli,
a także zasady ustanowienia takiej hipoteki. W celu jej uzyskania wierzyciel dołącza
do wniosku o wpis hipoteki przymusowej dokument, o którym mowa w art. 109 lub
110 u.k.w.h. Stosownie do art.110 u.k.w.h. podstawą wpisu hipoteki przymusowej
może być zaopatrzone we wzmiankę o wykonalności (art. 743 § 2 k.p.c.)
postanowienie sądu o udzieleniu zabezpieczenia przez obciążenie nieruchomości
zobowiązanego hipoteką przymusową, która stanowi środek zabezpieczenia
roszczeń pieniężnych (art. 747 punkt 2 k.p.c.), nie prowadzi jednakże do zajęcia
nieruchomości, lecz do powstania ograniczonego prawa rzeczowego dającego
uprawnionemu pierwszeństwo do zaspokojenia przysługującego mu roszczenia
z obciążonej nieruchomości. Zabezpieczenie roszczenia przez ustanowienie
7
hipoteki przymusowej nie ogranicza właściciela w rozporządzaniu nieruchomością
ani w toku postępowania sądowego o zabezpieczone roszczenie ani po jego
zakończeniu. Uprawniony (wierzyciel), którego wierzytelność została
zabezpieczona hipoteką przymusową na nieruchomości obowiązanego (dłużnika),
tak długo korzysta z pierwszeństwa zaspokojenia się z obciążonej nieruchomości,
jak długo istnieje ustanowione na jego rzecz ograniczone prawo rzeczowe. Trzeba
jednak podkreślić, że ochrona udzielona uprawnionemu w postępowaniu
zabezpieczającym ma charakter tymczasowy i trwa tylko do momentu upadku
zabezpieczenia. Stosownie bowiem do art. 7541
§1 k.p.c. oraz art. 757 k.p.c. jeżeli
przepis szczególny nie stanowi inaczej albo jeżeli sąd inaczej nie postanowi,
zabezpieczenie upada po upływie miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia
uwzględniającego roszczenie, które podlegało zabezpieczeniu. Hipoteka
przymusowa powstała przez wpis do księgi wieczystej dokonany na podstawie
postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia ze wzmianką o wykonalności (art. 110
u.k.w.h.) istnieje dopóty, dopóki nie upadnie zabezpieczenie, w związku
z udzieleniem którego powstała ( por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego
z dnia 18 października 2013 roku, III CZP 64/13, OSNC 2014, nr 708, poz.70).
W niniejszej sprawie hipoteka przymusowa obciążająca nieruchomość
pozwanego ze skargi pauliańskiej K. S. wpisana została na podstawie wniosku
powoda i postanowienia Sądu Okręgowego w B. z dnia 18 kwietnia 2007 o
udzieleniu zabezpieczenia roszczenia powoda ze skargi pauliańskiej. Wobec faktu,
że sąd wieczystoksięgowy dokonał wzmiankowanego wpisu hipoteki przymusowej
na podstawie prawomocnego postanowienia sądu, poza sferą ocen prawnych
pozostaje w niniejszym postepowaniu dopuszczalność zastosowania przez sąd
tego rodzaju środka zabezpieczenia roszczenia wierzyciela o uznanie czynności
prawnej za bezskuteczną wobec niego (skargi pauliańskiej). Należy jedynie
zasygnalizować, że w świetle poglądów przedstawicieli nauki prawa cywilnego i
części orzecznictwa sądów apelacyjnych, w celu zabezpieczenia roszczenia
niepieniężnego o uznanie czynności prawnej zdziałanej przez dłużnika z osobą
trzecią za bezskuteczną wobec pokrzywdzonego wierzyciela nie jest dopuszczalne
ustanowienie hipoteki przymusowej obciążającej nieruchomość pozwanej osoby
trzeciej (por. postanowienia Sądów Apelacyjnych: w Warszawie z dnia 30 września
8
2010 r., VI ACz 1471/10, we Wrocławiu z dnia 10 maja 2012 r., I ACz 705/12, w
Gdańsku z dnia 21 listopada 1996 r., I ACz 867/96). Sąd drugiej instancji wyraźnie
jednak wskazał na stronie 3 uzasadnienia zaskarżonego postanowienia, że wpis
hipoteki przymusowej dokonany na podstawie opisanego na wstępie postanowienia
zabezpieczającego Sądu Okręgowego jest prawomocny i jego prawidłowość nie
może być badana w niniejszym postępowaniu. Oznacza to niezasadność
sformułowanych w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia prawa procesowego, a
to art. 730, 7301
,743 i 747 k.p.c., art. 365 w związku z art. 13 § 2 oraz art. 360 w
związku z art. 13 § 2 k.p.c., skoro Sąd Odwoławczy nie stosował regulacji
dotyczących postępowania zabezpieczającego, nie negował także mocy wiążącej
opisanego postanowienia zabezpieczającego.
Przedmiotem rozpoznania sądu wieczystoksięgowego w niniejszej sprawie był
wniosek o zmianę podstawy wpisu hipoteki przymusowej z postanowienia
o udzieleniu zabezpieczenia na prawomocny wyrok uwzględniający roszczenie ze
skargi pauliańskiej oraz zgłoszony jako żądanie ewentualne – wniosek
o wykreślenie wpisu hipoteki przymusowej zabezpieczającej roszczenie i wpis w jej
miejsce hipoteki przymusowej na podstawie załączonego do wniosku
prawomocnego wyroku uwzględniającego roszczenie ze skargi pauliańskiej.
Stosownie do art. 6268
§ 1 i 2 k.p.c. wpis dokonywany jest jedynie na wniosek
i w jego granicach, chyba że przepis szczególny przewiduje dokonanie wpisu
z urzędu, zaś rozpoznając wniosek o wpis, sąd bada jedynie treść i formę wniosku,
dołączonych do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej.
Podzielić należy ocenę Sądu Okręgowego, że wniosek o wpis hipoteki
przymusowej obciążającej nieruchomość należącą do L. P. nie mógł nastąpić na
podstawie załączonego do wniosku prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego z
dnia 5 grudnia 2012 roku uwzględniającego skargę pauliańską skierowaną
przeciwko K. S. Prawomocny wyrok uwzględniający powództwo wierzyciela
przeciwko osobie trzeciej na podstawie art. 527 k.c. nie stanowi podstawy wpisu
hipoteki przymusowej, o której mowa w art. 109 ust. 1 u.k.w.h., obciążającej
nieruchomość osoby trzeciej nabytą w wyniku czynności uznanej za bezskuteczną.
Hipotekę przymusową zabezpieczającą skonkretyzowaną wierzytelność pieniężną
9
można ustanowić na podstawie tytułu wykonawczego zasądzającego tę
wierzytelność pieniężną od dłużnika, na nieruchomości, która jest jego własnością.
Pozwana osoba trzecia nie jest dłużnikiem osobistym wierzyciela. Wyrok
uwzględniający skargę pauliańską nie może być podstawą wpisu hipoteki
przymusowej na nieruchomości osoby trzeciej (pozwanej ze skargi pauliańskiej),
nawet w sytuacji dołączenia do tego wyroku tytułu wykonawczego przeciwko
dłużnikowi osobistemu wnioskodawcy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 18 maja 2012 r., IV CSK 560/11, OSNC 2013, nr 2, poz. 21). Z tej przyczyny
za niezasadne uznać należy sformułowane w ramach drugiej podstawy kasacyjnej
zarzuty naruszenia art. 248 § 1 w związku z art. 13 § 2, art. 381 i 382 k.p.c. przez
nie uwzględnienie przez Sąd Odwoławczy postanowienia Sądu Okręgowego w B. z
dnia 16 września 2013 roku oddalającego wniosek skarżącego o wydanie kolejnego
tytułu wykonawczego przeciwko osobistej dłużniczce skarżącego H. S. oraz przez
zaniechanie przez Sąd Odwoławczy zażądania wydania takiego tytułu
wykonawczego. Okoliczności te nie miały bowiem żadnego znaczenia dla
rozstrzygnięcia sprawy. Sąd Odwoławczy nie naruszył także art. 527 i 532 k.c.,
albowiem wbrew wywodom skarżącego, dokonał ich prawidłowej wykładni.
W wyniku uwzględnienia skargi pauliańskiej pokrzywdzony wierzyciel uzyskuje
uprawnienie do zaspokojenia wierzytelności pieniężnej stwierdzonej tytułem
wykonawczym wydanym przeciwko dłużnikowi osobistemu, z przedmiotu
majątkowego, który był przedmiotem ubezskutecznionej czynności prawnej
przedsięwziętej przez dłużnika i osobę trzecią z pokrzywdzeniem wierzyciela.
Wierzyciel dysponujący tytułem wykonawczym przeciwko dłużnikowi zasądzającym
wierzytelność pieniężną oraz prawomocnym wyrokiem ze skargi pauliańskiej może
wszcząć egzekucję tej wierzytelności pieniężnej tylko przeciwko dłużnikowi
osobistemu, nie zaś przeciwko osobie trzeciej, która nie jest dłużnikiem
pokrzywdzonego wierzyciela. Wskazane w art. 532 k.c. uprawnienie, któremu
odpowiada obowiązek pozwanej osoby trzeciej, realizuje się poprzez wszczęcie
egzekucji przeciwko dłużnikowi osobistemu i skierowanie jej do składnika
majątkowego należącego do pozwanej osoby trzeciej, który wyszedł z majątku
dłużnika osobistego powoda lub do niego nie wszedł wskutek zakwestionowanej
skargą pauliańską krzywdzącej wierzyciela czynności prawnej. „Dochodzenie
10
zaspokojenia” oznacza więc możliwość egzekwowania wierzytelności z tego
przedmiotu ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2010 roku,
IV CSK 57/10, niepubl.), a nie możliwość obciążenia hipoteką przymusową
nieruchomości, której właścicielem jest osoba trzecia. Hipoteka przymusowa nie
jest bowiem szczególnym rodzajem ani sposobem egzekucji, lecz środkiem
zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności pieniężnej ułatwiającej wierzycielowi jej
wyegzekwowanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2013 r.,
V CSK 347/12, niepubl.). Postępowanie o wpis hipoteki przymusowej nie jest
postępowaniem egzekucyjnym, a sąd wieczystoksięgowy nie działa jako organ
egzekucyjny ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 2013 r.,
II CSK 17/13, OSNC 2014, nr 5, poz.50).
Jeżeli prawomocny wyrok uwzględniający powództwo pokrzywdzonego
wierzyciela przeciwko osobie trzeciej na podstawie art. 527 k.c. nie stanowi
podstawy wpisu hipoteki przymusowej, o której mowa w art. 109 ust. 1 u.k.w.h.,
obciążającej nieruchomość osoby trzeciej nabytą przez nią w wyniku czynności
uznanej następnie przez Sąd za bezskuteczną, to tym bardziej taki wyrok nie może
być podstawą wpisu hipoteki przymusowej obciążającej nieruchomość, która stała
się własnością kolejnej osoby (w rozpoznawanej sprawie L. P.). Podzielić należy
stanowisko Sądu drugiej instancji, że wnioskodawca nie przedstawił przeciwko
właścicielowi nieruchomości L. P. tytułu wykonawczego, o którym mowa w art. 109
ustawy o k.w.h., nie jest nim bowiem prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia
5 grudnia 2012 roku uwzględniający powództwo ze skargi pauliańskiej przeciwko K.
S. Niezależnie od powyższych rozważań wskazać ponadto należy, że wyrok Sądu
Apelacyjnego wydany został w dniu 5 grudnia 2012 roku, a wniosek o wpis hipoteki
przymusowej został złożony przez wnioskodawcę w dniu 4 marca 2013 roku czyli
po trzech miesiącach. W aktach księgi wieczystej znajduje się wniosek właściciela
nieruchomości L. P. z dnia 4 kwietnia 2013 roku o wykreślenie hipoteki
przymusowej zabezpieczającej powództwo wnioskodawcy z uwagi na upadek tego
zabezpieczenia z mocy prawa z dniem 5 stycznia 2013 roku, stwierdzony
załączonym przez uczestnika postanowieniem Sądu Okręgowego w B. z dnia 14
lutego 2013 roku w sprawie … 20/07.
11
W tym stanie rzeczy skarga kasacyjna wnioskodawcy podlegała oddaleniu jako
bezzasadna na podstawie art. 39814
k.p.c.