Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 332/14
POSTANOWIENIE
Dnia 4 lutego 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Kazimierz Klugiewicz
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 3 k.p.k.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 4 lutego 2015 r.,
sprawy K. H.,
o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne pozbawienie wolności,
z powodu kasacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawczyni,
od wyroku Sądu Apelacyjnego,
z dnia 23 kwietnia 2014 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w W.,
z dnia 9 grudnia 2013 r.,
p o s t a n o w i ł:
1. oddalić kasację, jako oczywiście bezzasadną;
2. zwolnić wnioskodawczynię od kosztów sądowych
postępowania kasacyjnego i poniesionymi w jego toku
wydatkami obciążyć Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 9 grudnia 2013 r., sygn. akt […], na
podstawie art. 552 § 4 k.p.k. zasądził od Skarbu Państwa na rzecz
wnioskodawczyni K. H. kwotę 500 (pięćset) złotych wraz z ustawowymi odsetkami
od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem zadośćuczynienia za niesłuszne
pozbawienie wolności w dniach 24 lipca 2004 r. i 9 maja 2005 r.; oddalił dalej idące
żądanie wnioskodawczyni; na podstawie art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. umorzył
postępowanie w przedmiocie żądania odszkodowania i zadośćuczynienia za
niesłuszne pozbawienie wolności w dniu 16 maja 2009 roku.
2
Wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2014 r., sygn. akt […], Sąd Apelacyjny po
rozpoznaniu apelacji wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawczyni K. H.,
zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego we W. w ten sposób, że podwyższył
do 1 500 (tysiąca pięciuset) zł zasądzone zadośćuczynienie, a w pozostałej części
zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.
Kasację od prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego wniósł pełnomocnik
wnioskodawczyni zarzucając rażące naruszenie prawa materialnego tj. art. 445 § 2
k.c. w zw. z art. 558 k.p.k., art. 552 § 1 i 4 k.p.k., art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 32 ust.
1 Konstytucji oraz rażące naruszenie prawa procesowego tj. art. 433 § 2 k.p.k.
W konkluzji skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy Sądowi II instancji do ponownego rozpoznania.
Prokurator Prokuratury Apelacyjnej w pisemnej odpowiedzi na wniesioną
kasację wniósł o jej oddalenie, jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Kasacja pełnomocnika wnioskodawczyni K. H. jest bezzasadna i to w stopniu
oczywistym, uzasadniającym jej oddalenie w trybie art. 535 § 3 k.p.k.
W pierwszej kolejności należy podkreślić, iż dla wykładni pojęcia
„zadośćuczynienie”, o jakim mowa w art. 552 k.p.k., miarodajne są przepisy prawa
cywilnego materialnego, w tym zwłaszcza art. 445 § 2 k.c., z którego wynika, że
zadośćuczynienie winno być odpowiednie. Ustalenie jednak, jaka kwota w
konkretnych okolicznościach jest „odpowiednia” należy do sfery swobodnego
uznania sędziowskiego. W postępowaniu kasacyjnym zarzut niewłaściwego
ustalenia kwoty zadośćuczynienia może być skuteczny tylko wtedy, gdy zaskarżone
orzeczenie w sposób oczywisty narusza zasady ustalania tego zadośćuczynienia, a
więc gdy uwzględniono niewłaściwe lub nie uwzględniono właściwych elementów
mających istotne znaczenie dla określenia wysokości kwoty zadośćuczynienia. W
ramach kontroli kasacyjnej nie jest natomiast możliwe wkraczanie w sferę
swobodnego uznania sędziowskiego. O rażącym naruszeniu zasad ustalania
„odpowiedniego” zadośćuczynienia mogłoby świadczyć np. przyznanie
zadośćuczynienia wręcz symbolicznego, zamiast stanowiącego rekompensatę
doznanej krzywdy, bądź kwoty znacznie wygórowanej, prowadzącej do
niestosownego wzbogacenia się tą drogą. Nie można przyjąć, by doszło do rażącej
3
obrazy prawa cywilnego materialnego wówczas, gdy strona prezentuje tylko
odmienną ocenę przesłanek rzutujących na wysokość dochodzonego
zadośćuczynienia (zob. np. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 27 lipca 2005
r., II KK 54/05, Lex Nr 152495; z dnia 16 lutego 2006 r., V KK 446/05, Lex Nr
183897).
Mając powyższe na uwadze wskazać należy, że Sąd Apelacyjny –
uwzględniając częściowo apelację pełnomocnika wnioskodawczyni – dokonał
merytorycznej oceny przesłanki "odpowiedniości" zasądzonego na rzecz K. H.
zadośćuczynienia w kontekście zarzutów apelacyjnych i przekonująco uzasadnił
powody, dla których uznał za konieczne podwyższenie tej kwoty. Trafnie Sąd ad
quem zwrócił uwagę, że kwota 1 500 zł uwzględnia w należytym stopniu wszystkie
okoliczności podnoszone w apelacji przez pełnomocnika wnioskodawczyni, a które
należało wziąć pod uwagę przy uwzględnianiu wysokości zadośćuczynienia, w tym
także czas i stopień natężenia cierpień psychicznych K. H., wynikających z
pozbawienia wolności skutkiem wykonania decyzji o zatrzymaniu (s. 8
uzasadnienia). To zaś sprawia, że Sąd odwoławczy nie naruszył wskazywanych w
pkt 1 kasacji przepisów art. 445 § 2 k.c. w zw. z art. 558 k.p.k. Nie sposób nie
zauważyć jednocześnie, że w rozwinięciu tego zarzutu pełnomocnik przywołuje
dolną granicę zadośćuczynienia w kwocie 2 000 zł z ustawy o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu
przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Skarżący błędnie wywodzi
jednak, że kwota 2 000 zł stanowi dolną kwotę zadośćuczynienia za niesłuszne
pozbawienie wolności zapominając chociażby, że skarga na przewlekłość jest
środkiem mającym rekompensować opieszałość i zapobiegać jej dalszemu trwaniu,
a dotyczące tej instytucji unormowania nie mogą stanowić punktu odniesienia dla
ustalania odpowiedniej kwoty zadośćuczynienia za niesłuszne pozbawienie
wolności.
Zarzut z pkt 2 kasacji, w którym pełnomocnik wskazuje na naruszenie art.
552 § 1 i 4 k.p.k., został już trafnie i wyczerpująco omówiony przez Sąd Apelacyjny
na s. 5-6 uzasadnienia wyroku, do których lektury należy skarżącego odesłać.
Zarówno Sąd I instancji, jak i Sąd odwoławczy prawidłowo odniosły się bowiem do
4
wskazywanych kosztów poniesionych w związku z udziałem obrońców w sprawach,
w których K. H. występowała w charakterze oskarżonej wskazując, że koszty te nie
mają związku z pozbawieniem wolności K. H. wskutek zatrzymania lecz z
toczeniem się spraw karnych wobec niej, a zatem brak podstaw do ich przyznania
w postępowaniu o odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne zatrzymanie.
Nie doszło w przedmiotowej sprawie również do naruszenia przepisu art. 481
k.c. W kwestii zasądzenia odsetek Sąd ad quem trafnie przyjął bowiem – powołując
jednolite w zasadzie orzecznictwo zarówno sądów apelacyjnych jak i Sądu
Najwyższego – że odsetki od sumy pieniężnej będącej odszkodowaniem
(zadośćuczynieniem) za niesłuszne zatrzymanie (tymczasowe aresztowanie,
skazanie, orzeczenie środka zabezpieczającego) nie przysługują za czas
poprzedzający wydanie prawomocnego wyroku zasądzającego to odszkodowanie
(zadośćuczynienie), ponieważ dopiero prawomocne orzeczenie określa wymagalną
sumę odszkodowania i zadośćuczynienia. Kwoty zaś zasądzanego odszkodowania
i zadośćuczynienia są ustalane według odpowiednich kryteriów na dzień
wyrokowania, a nie na dzień złożenia wniosku.
Niezasadny jest także zarzut naruszenia przez Sąd odwoławczy art. 433 § 2
k.p.k. Sąd Apelacyjny rozważył wszystkie zarzuty i wnioski podniesione w apelacji
pełnomocnika wnioskodawczyni, co w rezultacie doprowadziło do częściowego jej
uwzględnienia. Sąd ten wystarczająco także umotywował swój stosunek do
argumentów skargi oraz wskazał przyczyny częściowej zmiany wyroku na korzyść
K. H. To zaś, że pełnomocnik nie zgadza się ze stanowiskiem Sądu odwoławczego,
w tym chociażby w kwestii odsetek, czy też zwrotu kosztów obrony w innych
postępowaniach, nie oznacza braku odpowiedniego ustosunkowania się do
zarzutów apelacji.
W tym stanie rzeczy, Sąd Najwyższy uznał zarzuty skarżącego za
bezzasadne w stopniu oczywistym i w konsekwencji orzekł, jak w części
dyspozytywnej postanowienia, przy czym zwolnił wnioskodawczynię od kosztów
sądowych postępowania kasacyjnego i poniesionymi w jego toku wydatkami
obciążył Skarb Państwa.
5