Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 109/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 5 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Korzeniowski
SSN Dawid Miąsik
w sprawie z powództwa T. K.
przeciwko Wielospecjalistycznemu Szpitalowi Wojewódzkiemu Spółce z
ograniczoną odpowiedzialnością w G.
o odszkodowanie za bezzasadne wypowiedzenie umowy o pracę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 5 marca 2015 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w G.
z dnia 25 marca 2014 r.,
1. oddala skargę kasacyjną,
2. zasądza od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 120
(sto dwadzieścia) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego, oddalając wniosek w tym zakresie w pozostałej
części.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 3 lipca 2013 r., Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w G. oddalił powództwo T. K. przeciwko Wielospecjalistycznemu
Szpitalowi Wojewódzkiemu Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w G. o
odszkodowanie za bezzasadne wypowiedzenie umowy o pracę.
Sąd pierwszej instancji ustalił, że powód został zatrudniony przez stronę
pozwaną w dniu 23 lutego 1998 r. na stanowisku radcy prawnego w kilkuosobowym
zespole radców prawnych. Od dnia 1 czerwca 1998 r. powód świadczył pracę na
podstawie umowy zawartej na czas nieokreślony. Najogólniej rzecz ujmując, powód
w trakcie zatrudnienia niewłaściwie wykonywał obowiązki służbowe, jakie zostały
mu przydzielone. W szczególności przechowywał dokumentację służbową w
sposób chaotyczny i nieuporządkowany. Zdarzały się przypadki, że powód nie
dołączał wymaganych dokumentów do akt spraw, które prowadził. W jego biurku
znajdowały się położone luzem dokumenty dotyczące zarówno bieżących, jak i
zakończonych spraw, przygotowane i niewysłane pisma, dokumenty prywatne i
służbowe, a także akta prowadzonych przez niego spraw. Powód wielokrotnie w
sposób nieterminowy, przewlekły i opieszały podejmował czynności w
przydzielonych sprawach. Kierowniczka Sekcji Radców Prawnych - będąca
koordynatorem zespołu radców prawnych - wielokrotnie „zwracała powodowi
uwagę” na niewłaściwą organizację pracy. Przeprowadzała z nim rozmowy
dyscyplinujące, a także „zobowiązywała” go pisemnie do terminowego i rzetelnego
podejmowania czynności w przydzielonych sprawach. Zdarzało się bowiem, że
powód nie dotrzymywał nawet tych terminów, które samodzielnie sobie wyznaczał
w celu załatwienia spraw dla osób z innych komórek organizacyjnych, które
zwracały się z prośbą o udzielenie pomocy prawnej. Z tej przyczyny wielu
pracowników pozwanego pracodawcy zgłaszało liczne zastrzeżenia do sposobu, w
jaki powód wykonywał zlecane mu czynności. Ponieważ kierowane przez
koordynatora zespołu radców prawnych pod adresem powoda uwagi nie przyniosły
oczekiwanego rezultatu (jakość pracy świadczonej przez powoda nie uległa
poprawie), pracodawca w dniu 13 sierpnia 2012 r. wystąpił do Okręgowej Izby
Radców Prawnych w Z. (w której powód był zrzeszony) z pismem informującym
organy samorządu radcowskiego o zamiarze rozwiązania z powodem umowy o
3
pracę. W dniu 28 sierpnia 2012 r. upoważnieni przedstawiciele samorządu radców
prawnych przeprowadzili wizytację w siedzibie pracodawcy, z czego został
sporządzony protokół. Na jego podstawie Okręgowa Izba Radców Prawnych w Z.
skierowała do strony pozwanej pismo z dnia 30 sierpnia 2012 r., w którym
zawiadomiła pracodawcę, że powód nie naruszył obowiązków wynikających z
ustawy o radcach prawnych w takim stopniu, który by uzasadniał rozwiązanie z nim
stosunku pracy za wypowiedzeniem z powołaniem się na nienależyte wykonywanie
obowiązków zawodowych. Tym niemniej w dniu 10 października 2012 r.
pracodawca złożył powodowi oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę z
zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, w którym powołał się na
„nienależyte wykonywanie obowiązków radcy prawnego”. W piśmie rozwiązującym
umowę o pracę strona pozwana przedstawiła szczegółowo następujące przyczyny
wypowiedzenia: 1) „niewykonywanie poleceń Kierownika Sekcji Radców Prawnych
w zakresie: a) organizacji pracy - niedołączanie bieżącej korespondencji do akt
spraw, przechowywanie dokumentów w sposób nieuporządkowany i niechlujny,
prowadzenie w taki sam sposób akt spraw w biegu, co utrudnia wykonywanie
czynności w tych sprawach przez innych radców prawnych z Sekcji, b)
terminowości wykonywanych czynności - przewlekłe i opieszałe sporządzanie opinii
prawnych, dopuszczanie do znaczących opóźnień i przerw w podejmowaniu
czynności i decyzji w prowadzonych sprawach (Y), c) skierowania do Sądu spraw
przeciwko komornikom”; 2) „niedotrzymywanie zadeklarowanych przez siebie
wobec pracowników Szpitala terminów wydawania odpowiedzi na zapytania
prawne, opiniowania umów czy przygotowania projektów umów (Y)”; 3)
„niewykonywanie zobowiązań Sądu Rejonowego w G. w prowadzonych przez
siebie sprawach (Y)”; 4) „udanie się na urlop wypoczynkowy (Y) pozostawiając
niezałatwionych 20 spraw przekazanych do opinii (Y)”; 5) „udanie się na urlop (Y)
bez przekazania pozostałym radcom prawnym zatrudnionym w Sekcji akt
prowadzonych spraw sądowych, w tym spraw z wyznaczonym terminem rozpraw w
czasie nieobecności, nieuzgodnienie z którymkolwiek z radców zastępstwa w tych
sprawach oraz nieprzekazanie dokumentów spraw otrzymanych do opinii, w tym
istotnych spraw pracowniczych”.
Przy takich ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że
4
odwołanie powoda od wypowiedzenia umowy o pracę nie zasługiwało na
uwzględnienie, bo pracodawca nie naruszył przepisów o rozwiązywaniu umów o
pracę w tym trybie. Zdaniem Sądu, wszystkie przyczyny wskazane w oświadczeniu
rozwiązującym umowę o pracę zostały przez pracodawcę szczegółowo opisane i
były dostatecznie skonkretyzowane. Z tego względu Sąd pierwszej instancji nie
zgodził się z twierdzeniem powoda jakoby przyczyny wypowiedzenia „nie były dla
niego zrozumiałe”. W ocenie Sądu, zebrany w sprawie materiał dowodowy
potwierdza tezę, że powodowi były znane w szczególności dwie pierwsze
przyczyny wypowiedzenia, które w tym zakresie nie wymagały „szczególnej
konkretyzacji”. Powód doskonale zdawał sobie sprawę, że został zwolniony przede
wszystkim z uwagi na wadliwy sposób organizacji pracy własnej oraz nieterminowe
wykonywanie zadań służbowych. To właśnie te przyczyny wypowiedzenia umowy o
pracę powołane przez pracodawcę w pierwszej kolejności (bez potrzeby sięgania
do pozostałych przyczyn, z których nie wszystkie okazały się być uzasadnione)
uprawniały pracodawcę do rozwiązania z powodem stosunku pracy.
Wypowiedzenie umowy o pracę było zasadne, zwłaszcza jeśli zważy się, że powód
pomimo wielokrotnie kierowanych do niego uwag w kwestii poprawy organizacji
pracy, w dalszym ciągu wadliwie wykonywał obowiązki zawodowe (prowadził
niechlujnie akta, sporządzał z opóźnieniem opinie prawne itp.). Od pracodawcy nie
można zaś wymagać, aby nadal zatrudniał pracownika, który nienależycie
wykonuje swoje obowiązki z powodu braku umiejętności, czy uzdolnień
niezbędnych na zajmowanych stanowisku. Powtarzające się, choćby drobne,
uchybienia w sposobie wykonywania obowiązków służbowych, uzasadniają
wypowiedzenie umowy o pracę, nawet jeśli uprzednio pracodawca nie stosował
wobec pracownika kar porządkowych. Przyczyn nienależytego wykonywania
obowiązków przez powoda Sąd dopatrzył się w osobistych predyspozycjach
pracownika, jego postawie oraz prezentowanej przez niego wybiórczej,
subiektywnej ocenie okoliczności, za którą to właśnie on ponosi odpowiedzialność.
Według Sądu, zgromadzony w sprawie materiał dowodowy potwierdza tezę, że
obciążenie pracą wszystkich radców prawnych zatrudnionych przez pozwanego
pracodawcę było jednakowe, zaś powód w żaden sposób nie wykazał, aby
przydzielano mu większą ilość zadań niż pozostałym radcom prawnym. Podział
5
spraw, którymi zajmowała się sekcja radców prawnych, był dość klarowny. Sprawy,
które wymagały przygotowania opinii prawnej, były bowiem rozdzielane według
kolejności wpływu tym radcom prawnym, którzy według harmonogramu świadczyli
pracę w danym dniu. Dodatkowo Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, że wypowiedzenie
powodowi umowy o pracę nie naruszało art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r.
o radcach prawnych (obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 637 ze zm.),
bowiem przed złożeniem powodowi oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę
pracodawca wystąpił do właściwego organu samorządu radców prawnych z
wnioskiem o udzielenie opinii dotyczącej sposobu wykonywania przez powoda
obowiązków zawodowych radcy prawnego.
Wyrokiem z dnia 25 marca 2014 r., Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w G. oddalił apelację powoda od wyroku Sądu pierwszej instancji, a
ponadto orzekł o kosztach postępowania odwoławczego. W uzasadnieniu tego
rozstrzygnięcia Sąd odwoławczy w całości podzielił drobiazgowe ustalenia
faktyczne Sądu pierwszej instancji i jego rozważania prawne, zwłaszcza w zakresie
oceny, że stosunek pracy łączący powoda ze stroną pozwaną został rozwiązany
zgodnie z prawem i dlatego powództwo należało oddalić.
Od wyroku Sądu Okręgowego powód wniósł skargę kasacyjną, w której
zarzucił naruszenie: 1) art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 9 ust. 1 ustawy o radcach
prawnych w związku z art. 37, art. 7, art. 11 ust. 1, 2 i 3 Kodeksu Etyki Radcy
Prawnego; 2) art. 19 ust. 1 ustawy o radcach prawnych w związku z art. 45 § 1 k.p.;
3) art. 30 § 4 w związku z art. 45 § 1 k.p.; 4) art. 45 § 1 k.p.; 5) art. 378 § 1 zdanie
pierwsze k.p.c.; 6) art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 i art. 378 § 1 zdanie
pierwsze k.p.c.; 7) art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 w związku z art. 382 k.p.c.
W obszernym uzasadnieniu podstaw kasacyjnych skarżący wywiódł w
szczególności, że koordynator sekcji radców prawnych („kierownik sekcji radców
prawnych”) - w świetle przepisów o wykonywaniu zawodu radcy prawnego - nie jest
osobą uprawnioną do wydawania pracownikowi zatrudnionemu na stanowisku
radcy prawnego wiążących poleceń odnoszących się do sposobu wykonywania
przez tego pracownika obowiązków zawodowych radcy prawnego. Tym samym
niewykonywanie takich poleceń przez radcę prawnego, będącego pracownikiem,
nie może stanowić naruszenia przez niego obowiązków wynikających z ustawy o
6
radcach prawnych oraz zasad etyki zawodowej, a przez to nie może być
uzasadnioną przyczyną wypowiedzenia umowy o pracę. Z tego względu przyjęcie
w zaskarżonym wyroku, że uzasadnioną przyczyną rozwiązania stosunku pracy z
powodem było niewykonywanie przez niego poleceń kierownika sekcji radców
prawnych, nie miało oparcia w przepisach prawa. W sytuacji, gdy każdy radca
prawny (w tym również ten, który świadczy pracę w wieloosobowym zespole
radców prawnych) podlega bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej, w
której jest zatrudniony, a nie koordynatorowi zespołu radców prawnych, należy
przyjąć, że podmiotem wyłącznie uprawnionym do wydawania poleceń służbowych
radcy prawnemu, jest kierownik jednostki organizacyjnej, a nie koordynator zespołu
radców prawnych. Skoro wypowiedzenie powodowi umowy o pracę zostało
skonstruowane na ustaleniu, że powód nie stosował się do poleceń, jakie wydawała
mu koordynator zespołu radców prawnych, to oświadczenie pozwanego
pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę było bezzasadne, w związku z czym
powodowi przysługuje dochodzone pozwem odszkodowanie. Powód wniósł o
uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi, który wydał zaskarżony wyrok lub innemu sądowi
równorzędnemu, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i orzeczenie co do
istoty sprawy poprzez zasądzenie na rzecz powoda od strony pozwanej kwoty
22.509 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty
oraz kosztami procesu.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona pozwana wniosła o odmowę
przyjęcia skargi do rozpoznania, a w razie przyjęcia jej do rozpoznania, o oddalenie
skargi w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym „wraz z opłatą skarbową w
wysokości 17,00 zł”.
Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co następuje:
Pozwany pracodawca w pisemnym oświadczeniu przedstawił szczegółowo
kilka przyczyn, które w jego ocenie uprawniały go do jednostronnego rozwiązania
umowy o pracę za wypowiedzeniem. W pierwszej kolejności pozwany zarzucił
7
powodowi „niewykonywanie poleceń” Kierownika Sekcji Radców Prawnych w
zakresie organizacji pracy (niedołączanie bieżącej korespondencji do akt spraw,
przechowywanie dokumentów w sposób nieuporządkowany i niechlujny,
prowadzenie w taki sam sposób akt spraw w biegu, co utrudnia wykonywanie
czynności w tych sprawach przez innych radców prawnych z Sekcji) oraz w
zakresie terminowości wykonywanych czynności (przewlekłe i opieszałe
sporządzanie opinii prawnych, dopuszczanie do znaczących opóźnień i przerw w
podejmowaniu czynności i decyzji w prowadzonych sprawach).
Pracodawca może wskazać kilka przyczyn wypowiedzenia umowy o pracę a
wypowiedzenie jest uzasadnione wtedy, gdy jedna z nich jest usprawiedliwiona
(por. przywołane w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 5 października 2005 r., I PK 61/05, OSNP 2006 nr 17-18,
poz. 265; z dnia 8 stycznia 2007 r., I PK 187/06, OSNP 2008 nr 3-4, poz. 35;
Gdańskie Studia Prawnicze-Przegląd Orzecznictwa 2008 nr 1, poz. 13, z glosą
A. Wypych-Żywickiej oraz uzasadnienie wyroku z dnia 23 listopada 2010 r., I PK
105/10, LEX nr 686795). Dla oceny zasadności skargi kasacyjnej (powództwa
zgłoszonego w rozpoznawanej sprawie) wystarczające jest więc dokonanie analizy,
czy przyczyny wypowiedzenia, które pracodawca wymienił w pierwszej kolejności -
odnoszące się do sposobu i terminowości wykonywania przez powoda obowiązków
służbowych - zostały przez pracodawcę prawidłowo sformułowane, miały oparcie w
okolicznościach faktycznych i były uzasadnione. Twierdząca odpowiedź na tak
postawione pytanie zwalnia Sąd Najwyższy z obowiązku badania, czy zarzuty
skargi dotyczące dalszych przyczyn wypowiedzenia opisanych przez pracodawcę
szczegółowo w piśmie rozwiązującym stosunek pracy, uzasadniały rozwiązanie z
powodem umowy o pracę, ewentualnie czy wymagały od strony pozwanej
przeprowadzenia uprzedniej konsultacji z właściwymi organami samorządu
zawodowego radców prawnych.
W ramach tej analizy trzeba mieć na uwadze, że przyczyna wypowiedzenia
umowy o pracę - chociaż powinna być konkretna i rzeczywista - wcale nie musi
mieć szczególnej wagi czy nadzwyczajnej doniosłości, gdyż wypowiedzenie jest
zwykłym sposobem rozwiązania bezterminowego stosunku pracy (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 4 grudnia 1997 r., I PKN 419/97, OSNAPiUS 1998 nr 20,
8
poz. 598). W związku z tym, brak oczekiwanej przez pracodawcę dbałości,
staranności i uwagi w wykonywaniu obowiązków pracowniczych stanowi
okoliczność, która daje podstawę do wypowiedzenia umowy o pracę każdemu
pracownikowi (w tym także radcy prawnemu), jeśli się okaże, że nie spełnia on
pokładanych w nim przez pracodawcę oczekiwań.
Z uzasadnienia skargi kasacyjnej wynika, że powód upatruje wadliwości
oświadczenia o rozwiązaniu umowy o pracę przede wszystkim w tym, że strona
pozwana w wypowiedzeniu zarzuciła mu „niewykonywanie poleceń” wydawanych
przez koordynatora zespołu radców prawnych a dotyczących organizacji pracy i
terminowości wykonywanych czynności. Zdaniem powoda, jedyną właściwą osobą,
która mogła skutecznie wydawać mu takie „polecenia” był kierownik jednostki
organizacyjnej, w której był zatrudniony (czyli w zasadzie chodzi o zarząd spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością, która była pracodawcą powoda). Skarżący
uważa, że skoro miał odpowiednie podstawy prawne, by nie stosować się do
„poleceń” wydawanych przez koordynatora zespołu radców prawnych, to
nieuzasadnione było powołanie się na tę okoliczność jako na przyczynę
uprawniającą pozwanego pracodawcę do wypowiedzenia umowy o pracę.
Konkluzja, jaką powód przedstawił w obszernych wywodach poświęconych
wykazaniu wadliwości orzeczenia Sądu drugiej instancji, jest błędna już z tej
przyczyny, że przywiązuje decydujące znaczenie do formuły słownej użytej przez
pracodawcę w oświadczeniu o wypowiedzeniu („niewykonywanie poleceń
Kierownika Sekcji Radców Prawnych”). Tymczasem wprost z ustaleń faktycznych
stanowiących podstawę zaskarżonego orzeczenia Sądu drugiej instancji (którymi
Sąd Najwyższy jest związany stosownie do art. 39813
§ 2 k.p.c.) wynika, że
koordynator zespołu radców prawnych nie wydawała powodowi „poleceń”, lecz
tylko „zwracała mu uwagę” na brak należytej organizacji pracy, a w trakcie rozmów
dyscyplinujących sugerowała skarżącemu („po koleżeńsku”), by zmienił kulturę
pracy. Wobec tego nie można przypisać większego znaczenia posłużeniu się przez
pracodawcę w treści kwestionowanego wypowiedzenia wyrażeniem
„niewykonywanie poleceń”. W utrwalonym orzecznictwie przyjmuje się bowiem, że
pracodawca może określać przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę na różne
sposoby. Liczy się jedynie to, aby z oświadczenia pracodawcy wynikało w sposób
9
niebudzący wątpliwości, co jest istotą zarzutu stawianego pracownikowi i
usprawiedliwiającego rozwiązanie z nim stosunku pracy (wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 15 listopada 2006 r., I PK 112/06, Prawo Pracy 2007 nr 5, s. 27 i z dnia 8
stycznia 2008 r., I PK 177/07, LEX nr 448827 oraz orzecznictwo wskazane w ich
uzasadnieniach). Dlatego wymaganie wskazania przez pracodawcę konkretnej
przyczyny wypowiedzenia umowy o pracę nie jest równoznaczne z koniecznością
sformułowania jej w sposób jak najbardziej precyzyjny, szczegółowy i drobiazgowy,
z powołaniem opisów wszystkich faktów i zdarzeń, dokumentów, ich dat oraz
wskazaniem poszczególnych działań, czy zaniechań, składających się w ocenie
pracodawcy na przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2008 r., II PK 82/08, LEX nr 489012). Celem
regulacji zawartej w art. 30 § 4 k.p. jest umożliwienie pracownikowi obrony przed
wypowiedzeniem umowy o pracę, a zatem ujęcie przyczyn wypowiedzenia powinno
być konkretne i precyzyjne w takim stopniu, aby umożliwiało mu rzeczową obronę
w razie ewentualnego procesu sądowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2
października 2012 r., II PK 60/12, LEX nr 1243025). Najogólniej rzecz ujmując
można stwierdzić, że pracodawca nie narusza przepisów o rozwiązywaniu umów o
pracę za wypowiedzeniem - w zakresie sposobu określenia przyczyny
wypowiedzenia (art. 30 § 4 k.p.) - wówczas, gdy pracownik jest świadomy tego, z
jakich powodów pracodawca zdecydował się na zakończenie z nim współpracy.
Taka zaś sytuacja niewątpliwie wystąpiła w stanie faktycznym ustalonym w
rozpoznawanej sprawie. Mimo, że w treści bardzo szczegółowego oświadczenia
rozwiązującego umowę o pracę strona pozwana zarzuciła powodowi
„niewykonywanie poleceń” wydawanych przez koordynatora zespołu radców
prawnych, to powód musiał sobie zdawać sprawę, że pracodawca zarzucał mu
przede wszystkim „nienależyte wykonywanie obowiązków radcy prawnego”, co
zresztą wprost zostało stwierdzone we wstępnej części wypowiedzenia. Do tego
(nienależytego wykonywania obowiązków) - a nie do „niewykonywania poleceń” -
sprowadzała się więc wskazana przez pracodawcę przyczyna wypowiedzenia
polegająca na niestarannym, niedbałym i nieterminowym wywiązywaniu się z
obowiązków służbowych, mimo że koordynator zespołu radców prawnych
wielokrotnie „zwracała uwagę” powodowi na konieczność poprawy organizacji
10
pracy.
Tak sformułowana przyczyna wypowiedzenia była nie tylko konkretna i
rzeczywista (art. 30 § 4 k.p.), ale również uzasadniona (art. 45 § 1 k.p.).
Pracodawca może zasadnie wypowiedzieć umowę o pracę pracownikowi
zajmującemu samodzielne stanowisko w sytuacji, w której (choćby z przyczyn
niezawinionych) nie osiąga on właściwych wyników pracy. Pracodawcy przysługuje
prawo doboru pracowników w sposób zapewniający najlepsze wykonywanie zadań,
wobec czego może słusznie przewidywać, że zatrudnienie innego pracownika (w
miejsce zwolnionego) pozwoli mu na osiąganie lepszych efektów pracy (wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2014 r., II PK 116/13, LEX nr 1488758).
Radca prawny wykonujący zawód w ramach stosunku pracy zajmuje samodzielne
stanowisko podległe bezpośrednio kierownikowi jednostki organizacyjnej (art. 9 ust.
1 ustawy o radcach prawnych). Jednak nie znaczy to, że pracodawca nie może z
takim pracownikiem rozwiązać stosunku pracy za wypowiedzeniem, gdy się okaże,
że radca prawny świadczy pracę niestarannie (w szczególności gdy nieterminowo
wywiązuje się z nałożonych na niego zadań). Pogląd ten dotyczy również w
sytuacji, gdy pracodawca w celu zapewnienia wewnętrznej obsługi prawnej
zatrudnia dwóch lub więcej radców prawnych, spośród których jednemu powierza
koordynację pomocy prawnej (art. 9 ust. 2 ustawy o radcach prawnych).
W orzecznictwie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2012 r., II PK
113/11, OSNP 2013 nr 1-2, poz. 5) i doktrynie (Z. Klatka, J. Łoziński: Status prawny
radcy prawnego jako pracownika, Monitor Prawa Pracy 2005 nr 3, s. 72;
T. Niedziński: Zatrudnienie radcy prawnego w jednostce samorządu terytorialnego,
Finanse Komunalne 2014 nr 5, s. 13) formułowany jest trafny pogląd, że
przełożonym radcy prawnego w strukturze hierarchicznej danej jednostki
organizacyjnej nie może być inna osoba niż kierownik (kierownictwo) tej jednostki.
W konsekwencji, przełożonym (osobą która może w imieniu pracodawcy wydawać
radcy prawnemu wiążące polecenia służbowe w rozumieniu art. 100 § 1 k.p.) nie
jest radca prawny koordynator zespołu radców. Radca prawny koordynujący
świadczenie pomocy prawnej w danej jednostce organizacyjnej nie jest uprawniony
do merytorycznej ingerencji w sposób wykonywania zawodu przez innych radców,
jeśli miałoby to naruszać ich niezależność. Zadaniem koordynatora zespołu nie jest
11
więc wydawanie poleceń służbowych radcy prawnemu ani sprawowanie nadzoru
lub kontroli nad czynnościami wykonywanymi przez radcę prawnego. Natomiast
czynności koordynacyjne mogą niewątpliwie sprowadzać się do rozdzielania spraw
pomiędzy poszczególnych radców prawnych celem ich załatwienia, czuwania nad
zapewnieniem ciągłości obsługi prawnej, kontroli przestrzegania terminów
procesowych i innych terminów przewidzianych dla załatwiania spraw, nadzoru nad
obsługą administracyjną zespołu radców i prowadzeniem dokumentacji,
decydowania o potrzebie uzyskania specjalistycznej konsultacji prawnej na
zewnątrz itp.
W stanie faktycznym ustalonym w rozpoznawanej sprawie, Kierowniczka
Sekcji Radców Prawnych pełniła rolę koordynatora zespołu radców prawnych u
pozwanego pracodawcy. Nie była więc przełożoną powoda i nie mogła wydawać
mu wiążących poleceń odnoszących się do sposobu wykonywania zawodu radcy
prawnego. Ze względu na potrzeby związane z koniecznością zapewnienia w
pozwanej jednostce dostępu do wewnętrznej pomocy prawnej w pełnym zakresie,
koordynator dysponowała natomiast w stosunku do powoda uprawnieniem, aby w
ramach sprawowanej przez siebie „koordynacji” pomocy prawnej w szpitalu,
„zwracać powodowi uwagę”, by zmienił swój dotychczasowy (wadliwy) sposób
organizacji pracy. Obowiązek należytego wykonywania obowiązków pracowniczych
(obowiązków radcy prawnego) ciąży na pracowniku niezależnie od wydawania mu
jednostkowych poleceń w tym zakresie. Nienależyte wykonywanie obowiązków
pracowniczych przez powoda - w ustalonym stanie faktycznym - uprawniało zatem
pracodawcę do rozwiązania z nim stosunku pracy w „zwykłym” trybie, z
zachowaniem okresu wypowiedzenia, niezależnie od niestosowania się do
„koleżeńskich” sugestii (rad) koordynatora zespołu radców prawnych. Rozwiązanie
z powodem umowy o pracę opierało się zatem na uzasadnionej przyczynie
wypowiedzenia (art. 45 § 1 k.p.). Skoro w sprawie ustalono również, że przed
dokonaniem wypowiedzenia z przyczyn, które zostały przez pracodawcę
wymienione w pierwszej kolejności, strona pozwana zwróciła się do właściwego
organu samorządu zawodowego radców prawnych o wyrażenie opinii wymaganej
art. 19 ust. 1 ustawy o radcach prawnych, to rozwiązanie z powodem umowy o
pracę nie naruszało przepisów o wypowiadaniu umów o pracę, mimo negatywnej
12
opinii samorządu zawodowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 grudnia
2010 r., I PK 117/10, OSNP 2012 nr 5-6, poz. 59).
W tych okolicznościach, żądanie zgłoszone w niniejszej sprawie nie
zasługiwało na uwzględnienie, a zaskarżony wyrok Sądu drugiej instancji jest
zgodny z przepisami prawa materialnego, a w szczególności nie narusza przepisów
prawa materialnego wskazanych w podstawach skargi kasacyjnej powoda. Skoro z
uzasadnienia zaskarżonego wyroku jasno wynika, dlaczego Sąd Okręgowy dokonał
identycznych, jak Sąd pierwszej instancji, ustaleń faktycznych i ocen prawnych, to
oczywiście bezzasadne są zarzuty kasacyjne w zakresie obrazy prawa
procesowego (art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1, art. 378 § 1 oraz art. 382
k.p.c.).
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c. oddalił
skargę kasacyjną powoda. Orzeczenie o kosztach postępowania kasacyjnego
oparto na podstawie wynikającej z art. 98 § 1 k.p.c. i § 12 ust. 4 pkt 2
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat
za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów
pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu
(jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 490). Wniosek strony pozwanej o przyznanie
jej zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego w części dotyczącej opłaty
skarbowej od pełnomocnictwa oddalono, gdyż uiszczenie tej opłaty nie stanowi
kosztu niezbędnego do celowego dochodzenia praw i celowej obrony w rozumieniu
art. 98 § 1 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 2011 r.,
II UZ 15/11, OSNP 2012 nr 15-16, poz. 208).