Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 111/14
POSTANOWIENIE
Dnia 4 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSA Jacek Grela
w sprawie z powództwa Fundacji na rzecz Ochrony Konsumentów w Sieci
w G.
przeciwko T. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w T.
o nakazanie i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 4 marca 2015 r.,
zażalenia strony powodowej
na postanowienie Sądu Okręgowego w G.
z dnia 25 września 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 25 września 2014 r. Sąd Okręgowy w G. odrzucił
skargę kasacyjną powodowej Fundacji na rzecz Ochrony Konsumentów w Sieci w
G. od wyroku tego Sądu z dnia 17 kwietnia 2014 r., którym zostało oddalone
powództwo przeciwko T. spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w T. w sprawie
o nakazanie zaprzestania stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych oraz o
zasądzenie kwoty 3.240 zł. W ocenie Sądu, przy uwzględnieniu, że sprawa ma
charakter sprawy o prawa majątkowe, a wartość przedmiotu zaskarżenia została
oznaczona przez skarżącą na kwotę 3.240 zł, skarga kasacyjna – stosownie do art.
3982
§ 1 k.p.c. – jest niedopuszczalna.
Zażalenie na to postanowienie, zawierające wniosek o jego uchylenie,
powodowa Fundacja oparła na twierdzeniu, że roszczenia przewidziane w art. 12
ust. 1 pkt 1, 3 i 5 ustawy z dnia 20 września 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym
praktykom rynkowym (Dz. U. Nr 171, poz. 1206 ze zm.) służą ochronie praw
niemajątkowych, bo chociaż mają również wymiar ekonomiczny, nie wiążą się
ściśle z mieniem lub majątkiem konsumenta, a tym bardziej organizacji, której
celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów. Powódka zarzuciła
ponadto, że Sądy nie kwestionowały oznaczania przez nią wartości przedmiotu
sporu i zaskarżenia jedynie w powiązaniu z roszczeniem pieniężnym oraz
podniosła, że nie żądano od niej wskazania tych wartości co do roszczenia
o nakazanie pozwanej zaniechania stosowania nieuczciwych praktyk.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przewidziane w art. 3982
§ 1 k.p.c. ograniczenie dopuszczalności skargi
kasacyjnej według kryterium wartości przedmiotu zaskarżenia dotyczy spraw
o prawa majątkowe, a o charakterze – majątkowym lub niemajątkowym – sprawy
decyduje jej przedmiot. Przedmiotem sprawy, w której legitymacja powódki
opierała się na art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu
nieuczciwym praktykom rynkowym, było żądanie zaniechania takiej praktyki przez
usunięcie z opublikowanego w Internecie regulaminu świadczenia usług drogą
elektroniczną określonych klauzul (postanowień), a więc roszczenie przewidziane
3
w art. 12 ust. 1 pkt 1 tej ustawy a nadto żądanie zasądzenia kwoty 3.240 zł jako
odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny, czyli roszczenie oparte
na art. 12 ust. 1 pkt 5 ustawy.
W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się jednolicie, że o tym, czy
sprawa ma charakter majątkowy czy niemajątkowy decyduje charakter prawa
realizowanego w toku postępowania, a więc majątkowy lub niemajątkowy charakter
dobra będącego przedmiotem ochrony (por. m.in. postanowienia z dnia 8 marca
2007 r., III CZ 12/07, OSNC 2008, nr 2, poz. 26, z dnia 23 stycznia 2008 r., V CZ
130/07, nie publ., z dnia 17 października 2008 r., I CSK 128/08, nie publ., z dnia 3
września 2009 r., I CZ 45/09, nie publ., z dnia 24 listopada 2009 r., V CSK 71/09,
nie publ., i z dnia 24 listopada 2009 r., V CSK 71/09, nie publ.).Wbrew odmiennemu
przekonaniu skarżącego, stanowisko Sądu Najwyższego stanowiące podstawę
postanowienia z dnia 19 maja 2010 r., I CZ 121/09 (nie publikowane), jest
miarodajne także przy ocenie charakteru niniejszej sprawy. Oceniając charakter
spraw o uznanie za niedozwolone postanowień wzorca umowy (art. 47936
– 47945
k.p.c.) Sąd Najwyższy wyróżnił kategorię prawną ujmowaną jako zbiorowy interes
konsumentów, który jest chroniony w drodze kontroli abstrakcyjnej, obejmującej
wyłącznie wzorzec umowy i treść jego postanowień, a nie postanowienia konkretnej
umowy. Sprawy takie mają charakter majątkowy, gdyż kontrola wzorców umów pod
tym kątem chroni ekonomiczne interesy konsumentów przez realizację
równomiernej wymiany ekonomicznej pomiędzy przedsiębiorcą i konsumentami.
Charakter tych spraw jest zbliżony do spraw opartych na twierdzeniu o dokonaniu
nieuczciwej praktyki rynkowej, takiej jak niniejsza, w których postępowanie też nie
jest ukierunkowane na ochronę konkretnego konsumenta w związku z zawartą
umową, ale na ochronę grupy konsumentów w dziedzinie ich interesów
ekonomicznych. Z tych względów chybione jest twierdzenie skarżącej,
że o niemajątkowym charakterze prawa świadczy to, że „nie ma ono ścisłego,
bezpośredniego związku z jakimkolwiek majątkiem”. Skarżąca nie wskazała
żadnego prawa (dobra) niemajątkowego konsumentów mającego być przedmiotem
ochrony w sprawie o usunięcie konkretnych postanowień regulaminu świadczenia
usług przez pozwaną. Należy podkreślić, że o majątkowym charakterze tych praw
4
świadczy także to, że dochodzone przez powódkę roszczenia z tytułu nieuczciwej
praktyki rynkowej ulegają przedawnieniu (art. 14 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r.).
Z tych względów zarzuty skarżącej skierowane przeciwko stanowisku Sądu
Okręgowego o majątkowym charakterze sprawy należało uznać za nieuzasadnione.
Pomimo to, odrzucenie skargi kasacyjnej na podstawie powołanej przez Sąd było
przedwczesne.
Zgodnie z art. 3984
§ 3 k.p.c. w sprawach o prawa majątkowe oznaczenie
wartości przedmiotu zaskarżenia jest formalnym wymaganiem skargi. Wymaganie
to należy respektować bez względu na to, że w dotychczasowym postępowaniu
sądy pierwszej i drugiej instancji nie wyegzekwowały prawidłowego oznaczenia
wartości przedmiotu sporu w pozwie, ani wartości przedmiotu zaskarżenia
w apelacji. Oznaczenie wartości przedmiotu zaskarżenia jest konieczne dla oceny
dopuszczalności skargi kasacyjnej; także z tego względu w ograniczonym zakresie
mają tu zastosowanie przepisy dotyczące oznaczania wartości przedmiotu sporu
i sprawdzania wartości przedmiotu zaskarżenia (art. 39821
w zw. z art. 368 § 2
k.p.c. oraz art. 19-24 i 25 § 1 k.p.c.).
Sąd Okręgowy od początku stał na stanowisku o majątkowym charakterze
sprawy, które znalazło akceptację w postanowieniu Sądu Apelacyjnego z dnia
18 czerwca 2012 r. w przedmiocie właściwości rzeczowej sądu. Powódka
wystąpiła z dwoma roszczeniami – pieniężnym o zapłatę 3.960 zł i niepieniężnym
majątkowym o nakazanie zaprzestania nieuczciwych praktyk rynkowych, zarówno
w pozwie, jak i apelacji, a następnie skardze kasacyjnej oznaczając wartość
przedmiotu sporu i zaskarżenia na kwotę odpowiadającą tylko roszczeniu
pieniężnemu. W całym postępowaniu w toku instancji nie spotkało się to z właściwą
reakcją Sądu, który nie wszczął procedury naprawczej, zmierzającej do oznaczenia
wartości przedmiotu sporu, a następnie zaskarżenia, w sposób uwzględniający
obydwa roszczenia. W rezultacie także w skardze kasacyjnej, w której wyrok Sądu
Okręgowego został zaskarżony w całości, oznaczenie wartości przedmiotu
zaskarżenia wiąże się wyraźnie tylko z zaskarżeniem orzeczenia w części
obejmującej żądanie pieniężne, pozostała natomiast nieoznaczona wartość
przedmiotu zaskarżenia w zakresie drugiego żądania. Jeżeli skarga kasacyjna
5
dotknięta jest brakiem formalnym, wymagane jest wdrożenie przez sąd drugiej
instancji procedury naprawczej, a odrzucenie skargi może nastąpić dopiero
w wypadku nieusunięcia braków (art. 3984
§ 3 w zw. z art. 3986
§ 1 k.p.c.).
W obecnym stanie sprawy pozostaje nieoznaczona cała wartość przedmiotu
zaskarżenia, co nie pozwala na stanowcze rozstrzygnięcie o dopuszczalności
skargi według tego kryterium (art. 3982
§ 1 k.p.c.).
Z tych względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienie,
na podstawie art. 3941
§ 3 w zw. z art. 39815
§ 1 zdanie pierwsze k.p.c.