Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 201/14
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 24 marca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski (sprawozdawca)
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa J. N.
przeciwko Uniwersytetowi […]
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 marca 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w […]
z dnia 28 stycznia 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 4 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy przywrócił J. N. do pracy
w Uniwersytecie […] na poprzednich warunkach pracy i płacy oraz zasądził na jego
rzecz kwotę 4.578,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
2
Sąd ustalił, że powód z dniem 1 kwietnia 2003 r. został mianowany na
stanowisko profesora zwyczajnego na Uniwersytecie […]. Od dnia 1 października
2007 r. pełnił tam funkcję kierownika Zakładu […], zaś od dnia 1 marca 2008 r.
powierzono mu również funkcję kierownika Katedry […] Uniwersytetu. Powód
podlegał bezpośrednio dziekanowi wydziału. W czasie pracy na Uniwersytecie
powód uczestniczył w wydaniu 114 publikacji, w tym w latach 2009-2013 - 36
publikacji. W okresie 2009-2013 wygłosił ponad 25 wykładów na konferencjach
naukowych. Recenzował również projekty badawcze, manuskrypty prac naukowych
w czasopismach oraz prace doktorskie i habilitacyjne. Powód był czynny naukowo.
Posiadał liczbę cytowań na poziomie 2213, zaś jego h-index wynosił 22. Od
początku grudnia 2012 r. do końca kwietnia 2013 r. przebywał na zwolnieniach
lekarskich z powodu wysiękowego zapalenia płuc. Przerwał zwolnienie na okres
przerwy semestralnej. W dniu 9 listopada 2012 r. przystąpiono do wypełnienia karty
oceny działalności powoda. W karcie oceny nie została wypełniona część
dotycząca opinii jego bezpośredniego przełożonego, która miała odnosić się do:
1) oceny jego dokonań i perspektyw naukowych, 2) oceny jego kwalifikacji,
dokonań i perspektywy w zakresie dydaktyki i wychowania, 3) oceny jego dokonań i
perspektywy w zakresie organizacyjnym i zawodowym. W sporządzonej karcie
oceny wskazano, że „brak jest danych” dotyczących wyników badania
ewaluacyjnego wśród studentów. Adnotacja w tym zakresie została sporządzona w
dniu 4 grudnia 2012 r. i podpisana przez prodziekana wydziału lekarskiego ds.
programu studiów i ewaluacji. Komisja Oceniająca Uczelni, w skład której wchodził
dziekan prof. dr hab. A. A., wystawiła powodowi ocenę negatywną. Członkowie
Komisji Oceniającej uznali, że działalność naukowa powoda za ostatnie 4 lata była
zła, nie legitymował się on wysoką punktacją, nie było po jego stronie grantów
naukowych. Członkowie Komisji posiłkowali się również ocenami studentów, wśród
których przeważały uwagi negatywne. Powód został zapoznany z kartą oceny
swojej działalności w dniu 25 lutego 2013 r. Był zaskoczony, że w karcie brak było
opinii jego bezpośredniego przełożonego, a także, że wskazano w niej, iż nie ma
oceny ewaluacyjnej studentów. W dniu 6 marca 2013 r. złożył odwołanie. Pismem z
dnia 20 marca 2013 r. Przewodniczący Komisji Odwoławczej rozpoznającej
odwołanie powoda poinformował go o utrzymaniu w mocy oceny negatywnej.
3
Pismem z dnia 22 marca 2013 r. Uniwersytet złożył powodowi oświadczenie o
rozwiązaniu stosunku pracy nawiązanego na podstawie mianowania na czas
nieokreślony w dniu 31 marca 2003 r. za trzymiesięcznym wypowiedzeniem
upływającym w dniu 30 czerwca 2013 r. Jako przyczynę rozwiązania stosunku
pracy wskazano otrzymanie oceny negatywnej przyznanej przez Komisję
Oceniającą Uczelni na posiedzeniu w dniu 31 stycznia 2013 r., która została
utrzymana w mocy przez Odwoławczą Komisję Oceniającą w dniu 18 marca 2013
roku. Powód oświadczenie o rozwiązaniu otrzymał w dniu 25 marca 2013 r.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo o
przywrócenie do pracy. Wskazał, iż nie budzi wątpliwości w orzecznictwie, że skoro
w przepisach ustawy z dnia 27 lipca 2005 roku Prawo o szkolnictwie wyższym
(t.j.: Dz.U. z 2012 r., poz. 572), brak jest uregulowania kwestii związanych z
zakresem roszczeń przysługujących mianowanemu nauczycielowi akademickiemu
w przypadku wadliwego wypowiedzenia stosunku pracy, to przepisy art. 45 i 47 k.p.
znajdują zastosowanie bezpośrednio poprzez art. 5 k.p. i art. 136 ust. 1 Prawa o
szkolnictwie wyższym. Stosowanie z kolei do art. 124 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 Prawa o
szkolnictwie wyższym rektor może rozwiązać za wypowiedzeniem stosunek pracy z
pracownikiem w przypadku otrzymania przez nauczyciela akademickiego ocen
negatywnych, o których mowa w art. 132. Oceny nauczyciela akademickiego
posiadającego tytuł naukowy profesora, zatrudnionego na podstawie mianowania,
dokonuje się nie rzadziej niż raz na cztery lata. Ustawa zobowiązuje podmiot
dokonujący oceny do uwzględnienia w toku jej wystawiania oceny przedstawionej
przez studentów i doktorantów po zakończeniu każdego cyklu zajęć dydaktycznych.
Kryteria oceny oraz tryb jej dokonywania, z uwzględnieniem możliwości zasięgania
opinii ekspertów spoza uczelni, a także zasady dokonywania oceny studentów i
sposób jej wykorzystania określa statut uczelni. Zgodnie ze Statutem Uniwersytetu
[…] zasady i tryb dokonywania ocen ustalone zostały w regulaminie będącym
załącznikiem nr 6 do Statutu (§ 90 Statutu). W regulaminie tym wskazano, że
podstawę oceny nauczyciela akademickiego stanowią jego osiągnięcia naukowe
oraz dydaktyczne i organizacyjne, w szczególności: 1) publikacje naukowe z
uwzględnieniem udziału ocenianego, rangi wydawnictw lub czasopism, w których
się ukazały, 2) udział w kolegiach redakcyjnych czasopism naukowych oraz
4
recenzowanie prac naukowych, 3) aktywność zawodową, uczestnictwo w
konferencjach naukowych, z uwzględnieniem prestiżu konferencji i charakteru
uczestnictwa, autorstwo podręczników, skryptów akademickich i innych pomocy
dydaktycznych, udział w postępowaniach o nadanie stopni i tytułów naukowych,
funkcje pełnione w krajowych i międzynarodowych organizacjach i towarzystwach
naukowych oraz w Uniwersytecie […], aktywność w pozyskiwaniu środków na
badania ze źródeł zewnętrznych, nagrody i wyróżnienia instytucji i towarzystw
naukowych (pkt 17 załącznika nr 6 do Statutu). Dodatkowo przy ocenie osób z
tytułem naukowym lub stopniem doktora habilitowanego bierze się pod uwagę
również wyniki osiągnięte w kształceniu kandydatów do pracy naukowej oraz w
promowaniu absolwentów (pkt 18 załącznika). Przy ocenie nauczyciela
akademickiego pełniącego jednocześnie funkcję kierownika bierze się pod uwagę
także efektywność naukową kierowanej jednostki, zaangażowanie w działalność
organizacyjną wydziału i uczelni (pkt 19 załącznika). Natomiast przy dokonywaniu
oceny dotyczącej wypełniania obowiązków dydaktycznych, uwzględnia się również
ocenę przedstawioną przez studentów i doktorantów po zakończeniu każdego cyklu
zajęć dydaktycznych, oraz oceny hospitacji zajęć dokonane przez Komisję ds.
Zapewnienia Jakości Kształcenia (pkt 20 załącznika). Sąd Rejonowy uznał, że dla
rozwiązania stosunku pracy zawartego na podstawie mianowania z powodu
uzyskania przez powoda negatywnej oceny jego pracy jako nauczyciela
akademickiego niezbędne było zachowanie przez Uczelnię procedury
przewidzianej dla dokonywania tej oceny, którą reguluje zarówno Prawa o
szkolnictwie wyższym, jak i postanowienia Statutu Uczelni. Podkreślił, że z uwagi
na fakt, że powód w chwili dokonywania jego oceny jako nauczyciela
akademickiego był nie tylko profesorem, lecz pełnił również funkcję kierownika
Zakładu […], jak i kierownika Katedry […] Uniwersytetu, przy dokonywaniu oceny
jego pracy konieczne było uwzględnienie większej liczby kryteriów i dokonanie jej
analizy w szerszym aspekcie niż ma to miejsce przy osobach będących jedynie
nauczycielami akademickimi. Komisja Oceniająca Uczelni, przed wydaniem oceny,
powinna zapoznać się z informacji dotyczącymi następujących okoliczności i
zwrócić uwagę na takie kryteria oceny jak: 1) osiągnięcia naukowe oraz
dydaktyczne i organizacyjne powoda w szczególności wskazane w punkcie 17
5
załącznika nr 6 do Statutu Uczelni; 2) jego wyniki osiągnięte w kształceniu
kandydatów do pracy naukowej oraz w promowaniu absolwentów (pkt 18
załącznika nr 6 do Statutu Uczelni); 3) efektywność naukowa kierowanej przez
niego jednostki, zaangażowanie w działalność organizacyjną wydziału Uczelni
(pkt 19 załącznika); 4) ocena przedstawiona przez studentów i doktorantów po
zakończeniu każdego cyklu zajęć dydaktycznych oraz ocena hospitacji zajęć
dokonanej przez Komisję ds. Zapewnienia Jakości Kształcenia (pkt 20 załącznika).
Następnie po zapoznaniu się z tymi informacjami Komisja Oceniająca powinna była
dokonać oceny pracy powoda poprzez wystawienie stosownej oceny. Sąd I
instancji stwierdził, że z analizy Karty Oceny powoda wynika, iż dokument te nie
został sporządzony w sposób wyczerpujący, chociażby w odniesieniu do takiego
kryterium oceny jak informacja o działalności organizacyjnej i zawodowej - w tej
jego części, w której swoją opinię winien przedstawić bezpośredni przełożony
ocenianego, tj. w stosunku do J. N. - dziekan A. A. Opinia bezpośredniego
przełożonego odnosić winna się między innymi do oceny dokonań i perspektyw
naukowych powoda, oceny jego kwalifikacji, dokonań i perspektywy w zakresie
dydaktyki i wychowania, jak i również oceny jego dokonań i perspektywy w zakresie
organizacyjnym i zawodowym. Karta Oceny powoda nie zawiera stanowiska jego
bezpośredniego przełożonego w zakresie działalności organizacyjnej i zawodowej
ocenianego. Brak danych w tym zakresie nie pozwalał, zdaniem Sądu, na
dokonanie kompletnej i zupełnej oceny pracy powoda pod kątem jego działalności
organizacyjnej i zawodowej. Sąd podkreślił, że uchybienie to nie mogło być w
żaden sposób sankcjonowane poprzez fakt, że bezpośredni przełożony powoda był
członkiem Komisji Oceniającej Uczelni i brał udział w posiedzeniu w wyniku,
którego pracę powoda oceniono negatywnie. Brak opinii bezpośredniego
przełożonego pozbawił również Odwoławczą Komisję Oceniającą możliwości
dokonania kontroli wystawionej oceny negatywnej w zakresie działalności
organizacyjnej i zawodowej powoda, która to sfera działalność była szczególnie
istotna z racji pełnionych przez niego funkcji. Brak opinii bezpośredniego
przełożonego uniemożliwiał również Sądowi dokonania w tym zakresie kontroli
zasadności wystawionej oceny. Co istotne, brak ten pozbawił też samego powoda
możliwości nie tylko zapoznania się z oceną jego pracy przez bezpośredniego
6
przełożonego, lecz również podjęcia ewentualnej obrony, gdyby to stanowisko było
nie takie na jakie, swoim zdaniem, zasługiwał. Sąd Rejonowy dodatkowo zauważył,
że w sporządzonej Karcie Oceny wskazano, że brak jest danych dotyczących
wyników badania ewaluacyjnego. Tymczasem z zeznań świadków, którzy wchodzili
w skład Komisji Oceniającej Uczelni, jak i Odwoławczej Komisji Oceniającej
wynikało, że oba gremia w trakcie dokonywania oceny pracy powoda dysponowały
badaniami ewaluacyjnymi. Co więcej świadkowie ci wskazywali każdorazowo, że
informacje uzyskane z anonimowych ankiet studentów stanowiły istotne kryterium
przy wystawianej powodowi ocenie. O fakcie istnienia tych ocen oraz o ich
negatywnym charakterze powód dowiedział się dopiero w toku przedmiotowego
postępowania. Zatajenie tej informacji przed powodem w trakcie przeprowadzania
jego oceny skutkowało, zdaniem Sądu, pozbawieniem go możliwości
przedstawienia swoich racji w tym zakresie. Mając powyższe na uwadze Sąd I
instancji stwierdził, że postępowanie które doprowadziło do wystawienia powodowi
oceny negatywnej nie było prawidłowe. Podkreślił, że przepisy regulujące
procedurę oceniania z uwagi na fakt, że wystawiona w jej toku ocena stanowić
może podstawę wypowiedzenia, niewątpliwie winny zostać uznane za przepisy o
wypowiadaniu stosunku pracy. Tym samym wobec stwierdzenia ich naruszenia
uznał, że roszczenie powoda oparte na art. 45 § 1 k.p. było zasadne.
Apelację od wyroku Sądu Rejonowego wniósł pozwany zaskarżając
rozstrzygnięcie w całości. Zarzucił naruszenie art. 45 § 1 k.p. w związku z art. 136
ust. 1 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym, oraz art. 123 ust. 1 i 2, art. 124 ust. 1
pkt 3 i ust. 2 i art. 132 ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym poprzez jego błędne
zastosowanie, w szczególności przez przyjęcie, iż wypowiedzenie stosunku pracy
zostało dokonane niezgodnie z przepisami prawa, a także naruszenie Statutu
Uniwersytetu […] i załącznika Nr 6 do Statutu przez jego błędną Interpretację i
przyjęcie, iż sąd powszechny ma prawo merytorycznej oceny decyzji organów
kolegialnych uczelni.
Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 28 stycznia 2014 r. oddalił apelację w
całości. Podzielając w pełni ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne Sądu
Rejonowego, przyjął je za własne. Podkreślił, że Sąd I instancji nie wkroczył w
autonomiczne kompetencje organów pozwanej uczelni wyższej. Uznał bowiem, że
7
wypowiedzenie stosunku pracy powoda było wadliwe z punktu widzenia formalnego
wobec braku zachowania pełnej procedury związanej z dokonaniem oceny pracy
powoda przez uprawnione organy pozwanego. Sąd Okręgowy stwierdził, że
pozwany uchybił procedurze zwalniania nauczycieli akademickich w szczególności
postanowieniom Statutu Uczelni, który bezspornie musi zostać uznany za źródło
prawa pracy w rozumieniu art. 9 § 1 k.p. Wskazał, że o ile w treści zapisów statutu
uczelni znajdują się postanowienia regulujące dokonywanie oceny nauczyciela
akademickiego, która może stanowić podstawę rozwiązania stosunku pracy, to ich
naruszenie może wpływać na uznanie oświadczenia pracodawcy za niezgodne z
prawem i skutkować uwzględnieniem odwołania pracownika od takiego
oświadczenia. Sąd zauważył, że w przypadku uznania (w ślad za stanowiskiem
pozwanej), iż sąd nie może dokonywać własnej oceny merytorycznej zastrzeżonej
dla właściwych organów uczelni, to wydaje się oczywistym, że podstawą roszczeń
danego pracownika mogą być właśnie ewentualne uchybienia formalne związane
chociażby z brakiem zachowania procedury dokonania oceny pracy nauczyciela.
Zdaniem Sądu Okręgowego braku oceny bezpośredniego przełożonego powoda
nie można było bagatelizować czy marginalizować, ponieważ mogła ona
samodzielnie stanowić podstawę oceny dokonywanej przez Komisję. W ocenie
Sądu wobec takiej pozycji oceny przełożonego nie było żadnych podstaw do tego
aby zastąpić ją w jakikolwiek sposób tym, że przełożony powoda był również
członkiem komisji a zatem przedstawiał jej swą ocenę pracy powoda. Twierdzenie
to jest bowiem nie tylko niesprawdzalne, ale również sprzeczne z procedurą
dokonywania oceny skoro winna ona zostać wyrażona w formie pisemnej na
specjalnie opracowanym wzorze karty oceny. W ocenie Sądu w przypadku powoda
uchybienie procedury dokonywania oceny jego pracy było bezsprzeczne i nie
mogło zostać w żaden sposób konwalidowane, w szczególności na etapie procesu
poprzez zastąpienie jej zeznaniami przedstawiciela strony pozwanej w osobie
przełożonego powoda A. A. Sąd podkreślił, iż konieczność dokonania oceny przez
bezpośredniego przełożonego w zakresie zarówno oceny dokonań i perspektyw
naukowych, kwalifikacji, dokonań i perspektyw w zakresie dydaktyki i wychowania
oraz w zakresie organizacyjnym i zawodowym była szczególnie wymagana wobec
zajmowanego przez powoda stanowiska kierowniczego. Podobne znaczenie miała
8
mieć ocena dziekana w zakresie wyników badania ewaluacyjnego
przeprowadzanego wśród studentów, które nie mogły być ocenione przez komisję
wobec zapisu dokonanego w karcie „brak danych”.
Odnosząc się do zarzutu pełnomocnika pozwanej, że struktura
organizacyjna Uczelni uległa zmianie w taki sposób, iż nie istnieje już komórka
organizacyjna kierowana przez powoda, Sąd stwierdził, że oświadczenie to nie
zostało w żaden sposób udowodnione, podkreślając, że ewentualna niecelowość
czy niemożność przywrócenia pracownika do pracy winna być wykazana w toku
procesu przez pracodawcę i to na datę zamknięcia rozprawy, co nie miało miejsca
w toku niniejszego postępowania. Niezależnie od braku udowodnienia tych
okoliczności, Sąd zauważył, że zmiany w zakresie likwidacji danego stanowiska
pracy czy danej komórki organizacyjnej w strukturze organizacyjnej pracodawcy nie
mają wpływu na możliwość przywrócenia do pracy pracownika tym bardziej gdy
nastąpiły już po złożeniu danego oświadczenia i nie pozostają z nim w związku
przyczynowym. W związku z powyższym oświadczenie pełnomocnika pozwanego
co do likwidacji komórki organizacyjnej kierowanej przez powoda nie miało,
zdaniem Sądu, wpływu na rozstrzygnięcie apelacji.
Od wyroku Sądu Okręgowego skargę kasacyjną wniósł pełnomocnik
pozwanej. Zarzucono naruszenie „art. 45 § 1 k.p. w zw. z art. 136 ust. 1 ustawy z
dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. nr 164, poz. 1365) –
p.s.w., oraz art. 123 ust. 1 i 2 p.s.w., art. 124 ust. 1 pkt 3 ust. 2 p.s.w. oraz art. 132
p.s.w. poprzez jego błędne zastosowanie i w konsekwencji, pomimo obiektywnego
zachowania przez pracodawcę wymagań związanych z dokonywaniem oceny
nauczyciela akademickiego, przyjęcie, że przywrócenie pracownika do pracy jest
uzasadnione i celowe z uwagi na niezgodność wypowiedzenia stosunku pracy
jedynie z niektórymi przepisami wewnętrznymi obowiązującymi u pozwanego,
regulującymi procedurę wystawiania oceny okresowej nauczyciela akademickiego”;
oraz „naruszenie przepisu postępowania, które miało istotny wpływ na wynik
sprawy tj. art. 4771
k.p.c. w zw. z art. 8 k.p. poprzez błędne ich niezastosowanie, co
doprowadziło do wydania wyroku przywracającego powoda do pracy zamiast
wyroku zasądzającego na jego rzecz odszkodowania jako roszczenia
alternatywnego”.
9
Wniesiono o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego i orzeczenie co do istoty
sprawy poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na
rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa
adwokackiego według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna strony pozwanej okazała się nie mieć uzasadnionych
podstaw. W skardze tej przedstawiono zarzuty dotyczące wypowiedzenia stosunku
pracy z powodem, jego przywrócenia do pracy oraz dokonaną oceną okresową.
Zasadniczym problemem mającym decydujący wpływ na rozstrzygnięcie
sporu jest ocena prawidłowości dokonanej oceny okresowej, która jest uregulowana
w art. 132 ustawy z dnia 2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (t.j.: Dz.U. z
2012 r., poz. 572) – dalej ustawa. Skarżący twierdzi wstępnie, że ocena okresowa
została dokonana „w sposób prawidłowy”. Następnie jednak formułuje zagadnienie
prawne dotyczące przeprowadzenia oceny z naruszeniem obowiązujących
przepisów. W każdym razie w skardze znajduje się zarzut naruszenia art. 132
ustawy.
W związku z powyższym konieczne jest odniesienie się do poprawności
dokonanej oceny okresowej powoda. Zgodność przeprowadzonej oceny okresowej
z prawem może być oceniana zarówno w aspekcie proceduralnym jak i
materialnym.
Zgodnie z odesłaniem z art. 132 ust. 2 ustawy kryteria oraz tryb
dokonywania oceny okresowej nauczycieli akademickich określa statut uczelni. U
pozwanego zasady i tryb dokonywania ocen zostały uregulowane w regulaminie
stanowiącym załącznik do statutu. Zgodnie z utrwalonym stanowiskiem Sądu
Najwyższego, jak i doktryny prawa pracy statut uczelni wyższej niewątpliwie
stanowi źródło autonomicznego prawa pracy. Jego postanowienia muszą jednak
pozostawać w zgodności z przepisami rangi ustawowej (zob. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 4 grudnia 2008 r., II PK 155/08, OSNP 2010 nr 11-12, poz. 135
oraz z dnia 19 marca 2008 r., I PK 227/07, OSNP 2009 nr 13-14, poz. 175). Wynika
z tego, że uczelnia wyższa nie może uregulować tych kwestii w sposób zupełnie
10
dowolny. W tym kontekście wielce wątpliwe jest kryterium oceny okresowej w
postaci pozyskiwania środków na badania ze źródeł zewnętrznych. Jednak z uwagi
na to, że strony sporu oraz skarżący nie kwestionowali zasad i trybu
przeprowadzonej oceny okresowej problem ten pozostał poza kontrolą kasacyjną
Sądu Najwyższego.
Z niekwestionowanych ustaleń faktycznych Sądów obu instancji wynika
jasno, że zostały naruszone postanowienia regulaminu dotyczące procedury
przeprowadzenia oceny okresowej powoda. Przede wszystkim nie została
sporządzona opinia przełożonego. Nie ulega żadnej wątpliwości, że opinia
bezpośredniego przełożonego stanowi konieczny element każdej oceny okresowej
nauczyciela akademickiego. Ma ona często decydujący wpływ na końcową ocenę
nauczyciela akademickiego i w konsekwencji na możliwość wypowiedzenia
stosunku pracy. Dotyczy to w szczególności sytuacji niejasnych i budzących
wątpliwości jaka powinna być ostateczna ocena wywiązywania się z obowiązków
spoczywających na nauczycielu akademickim. Ponadto, gdyby opinia przełożonego
miała być negatywna to niewątpliwie jej brak znacznie utrudnia lub wręcz
uniemożliwia ocenianemu obronę. Brak tej opinii w znacznym stopniu może także
utrudnić sądowi ocenę poprawności dokonanej oceny okresowej. Słusznie więc
przyjęto w zaskarżonym wyroku, że tak istotne naruszenie procedury, ustalonej
zresztą przez samego pozwanego, nie może być następnie konwalidowane przez
ustne przedstawienie opinii w trakcie postępowania w sprawie oceny okresowej
powoda tym bardziej, że zajmował on stanowisko kierownicze.
Jednym z kryteriów oceny okresowej nauczyciela akademickiego jest ocena
przedstawiona przez studentów i doktorantów. Zgodnie z art. 132 ust. 2 zdanie
drugie ustawy zasady dokonywania tej oceny i sposób jej wykorzystania określać
ma statut uczelni. W okolicznościach sprawy ocena studentów miała istotny wpływ
na ostateczną negatywną ocenę okresową powoda. W przedstawionej powodowi
karcie oceny jego działalności będącej podstawowym dokumentem w
postępowaniu oceniającym opinia studentów została pominięta. Podobnie więc jak
w przypadku braku opinii przełożonego naruszenie to mogło mieć znaczący wpływ
na niemożność odniesienia się do tego elementu oceny przez powoda.
11
Reasumując wątek proceduralny należy stwierdzić, że w postępowaniu
dotyczącym oceny okresowej powoda doszło do istotnych naruszeń mogących
mieć wpływ na jego ostateczny wynik w postaci negatywnej oceny. Nie jest
oględnie rzecz ujmując stwierdzenie skarżącego, że w okolicznościach sprawy
ustalono, iż pracodawca prawidłowo zastosował tryb dokonywania oceny okresowej
powoda.
Z powyższych względów zaskarżony wyrok jest zgodny z prawem, a zarzuty
skargi kasacyjnej dotyczące tej kwestii nieuzasadnione. Innym problemem, który
nie był rozstrzygany w zaskarżonym wyroku jest to, czy ocena okresowa powoda
była poprawna w aspekcie materialnym. W każdym razie nie do zaakceptowania
jest prezentowana przez pozwanego teza o niedopuszczalności ingerencji sądu w
słuszność dokonanej oceny okresowej ze względu na zasadę suwerenności
wyższej uczelni.
Problem powyższy był już rozstrzygany przez Sąd Najwyższy. W wyroku z
dnia 28 kwietnia 1997 r., I PKN 116/97 (OSNP 1998 nr 5, poz. 148 z aprobującą
glosą P. Kucharskiego, Radca Prawny 2000 nr 5, s. 142) Sąd Najwyższy przyjął, że
prawidłowość (rzetelność) negatywnej oceny mianowanego nauczyciela
akademickiego podlega kontroli sądu pracy rozpatrującego powództwo o
przywrócenie do pracy. Pogląd ten został wyrażony na gruncie ustawy z 1990 r.
pozostaje jednak w pełni aktualny także w obowiązującym stanie prawnym. W
uzasadnieniu tego wyroku trafnie stwierdzono, że uczelnie wyższe korzystają ze
znacznej autonomii w zakresie swego funkcjonowania. Jednak nie oznacza to, że
uczelnia wyższa jest uprawniona do arbitralnych i niepodlegających ocenie sądu
poczynań wobec własnych pracowników. Oznaczałoby to bowiem naruszenie
jednego z podstawowych praw człowieka – prawa do rozpoznania sprawy przez
niezawisły sąd (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2012 r., II PK
155/11, OSNP 2013 nr 3-4, poz. 31). Oznacza to również, że sąd może ocenić
ewentualne naruszenia proceduralne jako pozostające bez wpływu na poprawność
negatywnej oceny nauczyciela akademickiego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6
sierpnia 2013 r., II PK 339/12, niepubl.).
Nauczyciel akademicki może więc kwestionować nie tylko naruszenia o
charakterze proceduralnym ale także i zasadność negatywnej oceny okresowej.
12
Ponadto należy stwierdzić, że możliwość ta nie jest uzależniona od rozwiązania
stosunku pracy z tej przyczyny. Sprawa o kwestionowanie oceny okresowej jest
bowiem sprawą zakresu prawa pracy, której rozstrzygnięcie nie musi być związane
z rozwiązaniem stosunku pracy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 lipca
2011 r., I PK 10/11, OSNP 2012 nr 19-20, poz. 233 oraz postanowienie z dnia 16
marca 2000 r., I PKN 723/99, OSNP 2001 nr 17, poz. 535).
Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostaje problem przedstawiony
w skardze kasacyjnej dotyczący dalszego obowiązywania negatywnej opinii
okresowej powoda, który pozostawał poza przedmiotem sporu.
Niezasadne okazały się również zarzuty dotyczące przywrócenia powoda do
pracy. Sąd Okręgowy trafnie rozstrzygnął, że nie zachodzą w sprawie przesłanki
niemożności lub niecelowości przywracania powoda do pracy. Należy stwierdzić, że
zmiany dokonane po dokonaniu wypowiedzenia nie mogły stanowić uzasadnienia
odmowy przywrócenia powoda do pracy. Pamiętać także należy, że powód
niezależnie od pełnionej funkcji kierowniczej jest mianowanym nauczycielem
akademickim. Tak więc likwidacja komórki organizacyjnej uczelni nie stanowiła
przeszkody uniemożliwiającej przywrócenie nauczyciela akademickiego do pracy
nawet jeżeli jego powrót doprowadziłby do dezorganizacji u pozwanego (por. wyrok
Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2008 r., II PK 173/07, OSNP 2009 nr 9-10,
poz. 119). Jedynie na marginesie należy zauważyć, że dopiero w skardze
kasacyjnej pojawia się, jako argument niezasadności przywracania powoda do
pracy, problem „odwetowego” stanowiska powoda oraz konfliktu i napiętych
stosunków z przełożonymi i współpracownikami. Może to budzić wątpliwości co do
rzeczywistej przyczyny wypowiedzenia, jak i rzetelności dokonanej oceny
okresowej powoda.
Jedynie na marginesie można także zauważyć, że zgodnie z art. 123 ust. 2
ustawy rozwiązanie stosunku pracy z mianowanym nauczycielem akademickim za
wypowiedzeniem następuje z końcem semestru, z zachowaniem trzymiesięcznego
okresu wypowiedzenia. Zgodnie z uchwałą Senatu pozwanego rok akademicki trwa
do 30 września roku kalendarzowego i składa się z dwóch semestrów. Tymczasem
stosunek pracy powoda miał rozwiązać się w dniu 30 czerwca.
13
Reasumując zaskarżony wyrok okazał się zgodny z prawem a zarzuty skargi
kasacyjnej nieuzasadnione.
Z tych względów orzeczono jak w sentencji wyroku.