Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UZ 25/14
POSTANOWIENIE
Dnia 9 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
w sprawie z odwołania P. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością - Spółki
komandytowej w Ł.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość składki na ubezpieczenie wypadkowe,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 kwietnia 2015 r.,
zażalenia organu rentowego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […] z dnia 8
sierpnia 2014 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2014 r. odrzucił skargę
kasacyjną organu rentowego od wyroku tego Sądu z dnia 6 marca 2014 r. w części
dotyczącej rozstrzygnięcia od decyzji z dnia 10 grudnia 2012 r.
Sąd odwoławczy wskazał, że wyrokiem z dnia 6 marca 2014 r. Sąd
Apelacyjny oddalił apelacje organu rentowego wniesione od wyroku Sądu
Okręgowego w Ł. z dnia 27 marca 2013 r., w którym ten Sąd, orzekając w
warunkach przepisu art. 219 k.p.c., zmienił decyzje Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych ustalające stopy procentowe składki na ubezpieczenie wypadkowe
płatnika P. spółki z o.o. – spółki komandytowej na okresy roczne w przedziale
2
czasowym od 1 kwietnia 2010 r. do 31 marca 2013 r. W dniu 17 czerwca 2014 r.
pełnomocnik organu rentowego wniósł skargę kasacyjną od wyroku Sądu drugiej
instancji, w której wskazał jako wartość przedmiotu zaskarżenia kwotę 45.660,49 zł.
W wykonaniu wezwania do usunięcia braków skargi kasacyjnej pełnomocnik
organu rentowego wskazał, że wartość przedmiotu zaskarżenia liczona odrębnie
dla każdej decyzji, od której wniesiono samodzielne odwołania, wynosiła: a)
odnośnie do decyzji (45) /VIII U ..8/13/ 9.698,25 zł; b) odnośnie do decyzji (44) /VIII
U ..9/13/ 17.930,61 zł; c) odnośnie do decyzji (43) /VIII U ..7/13/ 18.031,63 zł.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, skarga kasacyjna w części obejmującej
rozstrzygnięcie dotyczące odwołania od decyzji z dnia 10 grudnia 2012 r. nr
45/2012 (sprawa VIII U 1…8/13 Sądu Okręgowego) jest niedopuszczalna z uwagi
na niedosięgającą kwoty 10.000 zł wartość przedmiotu zaskarżenia (art. 3982
§ 1
zdanie pierwsze k.p.c.). Sąd ten podniósł, że poza sporem jest to, że organ rentowy
wydał trzy decyzje dotyczące ustalenia stopy procentowej składki na ubezpieczenie
wypadkowe na poszczególne okresy roczne. Od każdej z tych decyzji płatnik wniósł
odrębne odwołanie, które zainicjowało postępowanie sądowe. W konsekwencji
przed Sądem pierwszej instancji zawisły trzy sprawy o sygnaturach: VIII U …7/13,
VIII U …8/13 i VIII U …9/13. Sprawy te zostały połączone do łącznego
rozpoznania, a postępowanie w nich prowadzono dalej pod sygnaturą VIII U
…7/13, która to sprawa została zakończona wyrokiem Sądu Okręgowego z 27
marca 2013 r., od którego apelacje organu rentowego oddalił Sąd Apelacyjny
wyrokiem zaskarżonym skargą kasacyjną. Sprawy połączone na podstawie art. 219
k.p.c. do łącznego prowadzenia i rozpoznania nie tracą samodzielnego bytu, wobec
czego wyrok Sądu tak pierwszej, jak i drugiej instancji rozstrzyga samodzielnie co
do każdej z tych spraw. W konsekwencji, o dopuszczalności skargi kasacyjnej
decyduje nie łączna wartość przedmiotu zaskarżenia we wszystkich tych sprawach,
lecz osiągnięcie wskazanego progu w każdej indywidualnie rozpoznanej sprawie.
Ponieważ zaś w sprawie VIII U …8/13 wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi
kwotę 9.697,90 zł, to w tym zakresie skarga kasacyjna jest niedopuszczalna, co
prowadzi do jej odrzucenia po myśli art. 3986
§ 2 k.p.c.
W zażaleniu na postanowienie Sądu Apelacyjnego organ rentowy zarzucił
naruszenie art. 3982
§ 1 k.p.c. w związku z art. 21 k.p.c., przez ich niewłaściwe
3
zastosowanie, co polegało na uznaniu, że w niniejszej sprawie wartością
przedmiotu zaskarżenia jest kwota składek dochodzona na podstawie każdej z
decyzji będącej przedmiotem zaskarżenia z osobna, nie zaś łączna kwota składek
dochodzona na podstawie wszystkich decyzji będących przedmiotem
postępowania, a także naruszenie art. 25 i 26 k.p.c., przez dokonanie badania
wartości przedmiotu zaskarżenia na etapie złożenia skargi kasacyjnej, w sytuacji,
gdy wartość ta była znana i zaakceptowana przez Sąd Apelacyjny na etapie
składania apelacji przez organ rentowy i stanowiła tę samą kwotę, a więc nie
powinna być badana i określana w odmienny sposób na obecnym etapie
postępowania.
Żalący się wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, między innymi, że sprawy z odwołań
od decyzji organu rentowego zostały połączone na podstawie art. 219 k.p.c. ze
względu na spełnienie przesłanek z tego przepisu. Zawarty w art. 219 k.p.c. zwrot
dotyczący „możliwości objęcia jednym pozwem” oznacza zaś, że zachodzi
możliwość przedmiotowej kumulacji roszczeń określona w art. 191 k.p.c. Z art. 21
k.p.c. wynika, że jeżeli powód dochodzi jednym pozwem kilku roszczeń zlicza się
ich wartość. Objęcie jednym wyrokiem wielu decyzji oznacza więc, że roszczenia z
nich wynikające podlegają zsumowaniu przy ustalaniu wartości przedmiotu
zaskarżenia. Skarżący w tym zakresie powołał się również na stanowisko Sądu
Najwyższego zawarte w postanowieniu z 17 kwietnia 2009 r., II UZ 12/09, zgodnie
z którym „jeśli istotą sporu jest wysokość należnych składek na ubezpieczenia
społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, wartość przedmiotu sporu, a co za tym idzie
wartość przedmiotu zaskarżenia stanowi różnica między wysokością składek
zapłaconych przez odwołującego się za sporne okresy a wysokością składek
wyliczoną przez organ rentowy w zaskarżonych decyzjach objętych wyrokiem Sądu
Apelacyjnego”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie zawiera usprawiedliwionych zarzutów.
4
Stosownie do art. 3982
§ 1 k.p.c., w sprawach z zakresu ubezpieczeń
społecznych o prawa majątkowe skarga kasacyjna jest co do zasady
niedopuszczalna, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż dziesięć
tysięcy złotych, chyba że przedmiotem sprawy jest przyznanie lub wstrzymanie
emerytury i renty, albo objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego.
W ramach podniesionych zarzutów skarżący kwestionuje, między innymi,
dopuszczalność sprawdzenia przez sąd odwoławczy z urzędu wartości przedmiotu
zaskarżenia skargą kasacyjną w sytuacji, gdy oznaczona przez organ rentowy
wartość przedmiotu zaskarżenia apelacją nie była podważana, a tym samym - w
jego ocenie - jest wiążąca w postępowaniu kasacyjnym. W tym zakresie
wystarczające jest odwołanie się do judykatury Sądu Najwyższego, w którym
utrwalił się pogląd, że skarga kasacyjna - jako szczególny środek zaskarżenia
wnoszony poza tokiem instancji od prawomocnych orzeczeń - musi spełniać
określone ustawowo wymagania, które określają jej dopuszczalność. Takie
wymaganie statuuje, między innymi, art. 3982
§ 1 k.p.c., zgodnie z którym skarga
kasacyjna nie przysługuje w sprawach (z zakresu ubezpieczeń społecznych) o
prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż
dziesięć tysięcy złotych. Przepis art. 3982
k.p.c. ma charakter bezwzględny i nie jest
dopuszczalne dowolne, zależne wyłącznie od woli stron, „oznaczenie” wartości
przedmiotu zaskarżenia po to, ażeby uzyskać uprawnienie do wniesienia skargi
kasacyjnej w sprawie, w której skarga taka jest niedopuszczalna. Z tego względu
badanie wartości przedmiotu zaskarżenia podanej w skardze kasacyjnej ma na celu
sprawdzenie, czy skarga kasacyjna jest dopuszczalna ze względu na minimalną
wartość zaskarżenia wymaganą od skargi kasacyjnej według art. 3982
§ 1 k.p.c. i
nie może być utożsamiane ze sprawdzeniem wartości przedmiotu sporu, o którym
stanowi art. 25 i art. 26 k.p.c. W rezultacie brak sprawdzenia wartości przedmiotu
zaskarżenia podanej w apelacji nie eliminuje możliwości weryfikacji prawidłowości
podanej wartości przedmiotu zaskarżenia w skardze kasacyjnej. Oznaczenie w
skardze kasacyjnej, zgodnie z art. 3984
§ 3 w związku z art. 13 § 2 k.p.c., wartości
przedmiotu zaskarżenia nie jest więc wiążące dla Sądu drugiej instancji i Sądu
Najwyższego, który może tę wartość korygować, stosownie do poczynionych w
sprawie ustaleń, pomijając zasady objęte art. 25 i art. 26 k.p.c. (por. postanowienia
5
Sądu Najwyższego z dnia 24 maja 2001 r., IV CZ 20/01, niepublikowane; z dnia 21
listopada 2001 r., I CZ 152/01, niepublikowane; z dnia 6 listopada 2002 r., III CZ
98/02, OSNC 2004 nr 1, poz. 11; z dnia 18 maja 2006 r., IV CZ 34/06,
niepublikowane; z dnia 13 czerwca 2012 r., II CZ 34/12, LEX nr 1231316; z dnia 11
września 2013 r., II UZ 45/13, LEX nr 1375203).
Odnosząc się do drugiego z zarzutów skarżącego, wskazać zaś należy, że
zgodnie z art. 219 k.p.c., sąd może zarządzić połączenie kilku, toczących się przed
nim, oddzielnych spraw w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia,
jeżeli pozostają one w związku faktycznym bądź prawnym lub mogły być objęte
jednym pozwem. Zarządzenie o połączeniu ma charakter techniczny i nie odbiera
połączonym sprawom samodzielności. Oznacza to, że w każdej z połączonych
spraw zapada osobne rozstrzygnięcie, nawet jeżeli przybiera procesową formę
jednego orzeczenia. Ma ono wówczas charakter wyroku łącznego, podlegającego
samodzielnemu zaskarżeniu w odniesieniu do każdego z orzeczeń zapadłego w
danej sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 września 1967 r., I CR
158/67, OSNCP 1968 nr 6, poz. 105, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 września
1983 r., IV PR 101/83, OSPiKA 1984 nr 7-8, poz. 173, postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 22 czerwca 2012 r., V CSK 291/11, niepublikowane).
Konsekwentnie, skoro połączone sprawy zachowują odrębność, wartość
przedmiotu sporu i odpowiednio wartość przedmiotu zaskarżenia połączonych
spraw nie podlegają sumowaniu (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
10 lutego 2012 r., II CSK 439/11, niepublikowane, postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 22 czerwca 2012 r., V CSK 291/11, niepublikowane).
Połączenie w trybie art. 219 k.p.c. kilku oddzielnych spraw w celu ich łącznego
rozpoznania lub także rozstrzygnięcia ma charakter techniczny także i wówczas,
gdy mogły być objęte jednym pozwem (por. postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 6 grudnia 1973 r., I PZ 71/73, LEX nr 7351). Przepis art. 21 k.p.c. odnosi się
do oznaczania wartości przedmiotu sporu i zaskarżenia w jednej sprawie, w której
powód dochodzi jednym pozwem kilku roszczeń, a nie do oznaczania wartości
przedmiotu sporu i zaskarżenia w kilku połączonych sprawach, nawet jeśli mogły
być objęte jednym pozwem.
6
Bezpodstawnie zatem wskazuje skarżący, że wartość przedmiotu
zaskarżenia w odniesieniu do złożonej skargi kasacyjnej wyraża się sumą wartości
zaskarżeń w połączonych sprawach.
Poglądu skarżącego nie uzasadnia też odwołanie się do stanowiska Sądu
Najwyższego wyrażonego w postanowieniu z dnia 17 kwietnia 2009 r., II UZ 12/00
(OSNP 2010 nr 23-24, poz. 301). Pomijając bowiem inny stan faktyczny w tej
sprawie (odrębne decyzje odnosiły się do ustalenia podstawy wymiaru składek na
ubezpieczenia społeczne poszczególnych pracowników, będących
zainteresowanymi), wskazać należy, że i w tej sytuacji Sąd Najwyższy ostatecznie
zaprezentował w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 12 czerwca 2014 r., II
UZP 1/14 (OSNP 2014 nr 12, poz. 168) pogląd, że w razie objęcia jednym
wyrokiem wielu decyzji ustalających płatnikowi składek (pracodawcy) i wskazanym
w tych decyzjach pracownikom podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne i zdrowotne wartość przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną oznacza
się odrębnie względem każdego ubezpieczonego pracownika (art. 19 § 2 w
związku z art. 3984
§ 3 k.p.c.).
Zgodnie z art. 3982
§ 1 k.p.c. skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w
sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych o prawa majątkowe, w których
wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż dziesięć tysięcy złotych. W jednej z
połączonych spraw (VIII U …8/13) wartość ta nie dosięga wskazanej kwoty, co
oznacza, że skarga w tej sprawie podlegała odrzuceniu na podstawie art. 3986
§ 2
k.p.c., jak prawidłowo przyjął Sąd Apelacyjny.
Z tych względów Sąd Najwyższy, na podstawie art. 3941
§ 3 w związku z art.
39814
k.p.c., postanowił jak w sentencji.