Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 2/15
POSTANOWIENIE
Dnia 15 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)
SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca)
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z powództwa Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego Funduszu
Inwestycyjnego Zamkniętego z siedzibą w G.
przeciwko M.S. i B. S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 15 kwietnia 2015 r.,
zażalenia pozwanych
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 listopada 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i w tym zakresie przekazuje
sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
2
Postanowieniem z dnia 24 listopada 2014 roku Sąd Apelacyjny odrzucił
skargę kasacyjną pozwanych M. S. i B. S. od wyroku Sądu Okręgowego w L. z dnia
18 listopada 2013 r. w sprawie z powództwa Niestandardowy Sekurytyzacyjny
Fundusz Inwestycyjny Zamknięty w G. o zapłatę. W uzasadnieniu postanowienia
Sąd wskazał, że wniosek pozwanych o zwolnienie ich od opłaty sądowej od skargi
kasacyjnej został uwzględniony częściowo przez zwolnienie ich od obowiązku
uiszczenia opłaty ponad kwotę 5 000 złotych, w pozostałej części podlegał zaś
oddaleniu. Opłata w kwocie 5 000 złotych nie została uiszczona przez pozwanych,
co uzasadniało odrzucenie skargi kasacyjnej jako nieopłaconej.
W zażaleniu na to postanowienie pozwani zarzucili naruszenie art. 102
ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz art. 3986
§ 2 k.p.c.
w związku z art. 112 ust. 3 wskazanej wyżej ustawy. Wnieśli także o skontrolowanie,
na podstawie art. 380 k.p.c., postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia
29 października 2014 roku w zakresie odmawiającym zwolnienia skarżących także
od opłaty sądowej w kwocie 5 000 złotych, które nie podlegało zaskarżeniu
w drodze zażalenia, a miało wpływ na rozstrzygnięcie sprawy. Skarżący podnieśli,
że nie byli w stanie uiścić opłaty sądowej od skargi kasacyjnej w kwocie 5 000
złotych z uwagi na ich bardzo trudną sytuację przedstawioną w oświadczeniu
o stanie rodzinnym, majątkowym, dochodach i źródłach utrzymania,
uniemożliwiającą poniesienie jakichkolwiek kosztów sądowych. W tej sytuacji
uzasadniony był ich wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w całości.
Powołując się na powyższe zarzuty skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonych
postanowień i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego
rozpoznania.
W uzasadnieniu postanowienia z dnia 29 października 2014 roku
rozstrzygającego wniosek pozwanych o zwolnienie ich od kosztów sądowych Sąd
Apelacyjny wskazał, że charakter skargi kasacyjnej stanowiącej nadzwyczajny
środek prawny przysługujący od prawomocnych orzeczeń Sądu drugiej instancji
kończących postępowanie w sprawie, powinien wpływać na ocenę zasadności
wniosku strony o zwolnienie jej od kosztów sądowych w postępowaniu kasacyjnym.
3
O ile bowiem ponoszenie przez Skarb Państwa kosztów sądowych w przypadku
zwolnienia strony od kosztów w dwuinstancyjnym postępowaniu przed sądami
powszechnymi znajduje, w ocenie Sądu Apelacyjnego, uzasadnienie w art. 178
Konstytucji, o tyle rozszerzenie tego obowiązku Skarbu Państwa na postępowanie
kasacyjne nie jest uzasadnione. Strona kontestująca prawomocne osądzenie jej
sprawy powinna być, zdaniem Sądu, w większym stopniu obciążona ryzykiem
poniesienia kosztów postępowania wywołanych wniesieniem przez nią
nadzwyczajnego środka odwoławczego niż w postępowaniu dwuinstancyjnym
zagwarantowanym w Konstytucji.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Postanowienie sądu drugiej instancji w przedmiocie wniosku strony
o zwolnienie od kosztów sądowych jest niezaskarżalne. W sytuacji, w której
nieopłacenie skargi skutkowało jej odrzuceniem, Sąd Najwyższy, w ramach
postępowania wywołanego zażaleniem strony na odrzucenie skargi, kontroluje
także, na wniosek strony zgłoszony na podstawie art. 380 k.p.c., postanowienie
sądu drugiej instancji rozstrzygające wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych
(por. m.in. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 8 marca 2000 r. sygn. akt I CZ
259/99 niepubl., z dnia 17 stycznia 2003 r. I CZ 193/02, niepubl., z dnia 29 kwietnia
2003 r. V CZ 45/03, niepubl., z dnia 28 kwietnia 2004 r. III CZ 22/04 nie publ. oraz
z dnia 19 listopada 2009 r., IV CZ 75/09, niepubl.).
W rozpatrywanej sprawie Sąd Apelacyjny odmówił zwolnienia pozwanych
od opłaty sądowej od skargi kasacyjnej ponad 5 000 złotych wskazując na
uzależnienie sposobu rozstrzygnięcia wniosku strony o zwolnienie od kosztów
sądowych od etapu postępowania, na którym znajduje się sprawa oraz od rodzaju
i charakteru składanego przez stronę środka odwoławczego. Wywody te nie mogą
być jednak zaaprobowane; nie znajdują oparcia ani w przepisach ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (jedn. tekst. Dz. U.
z 2010 r., nr 90, poz. 594 ze zm.) ani w poglądach judykatury i piśmiennictwa.
Stosownie do art. 102 ust. 1 u.k.s.c, zwolnienia od kosztów sądowych może się
domagać osoba fizyczna, jeżeli złoży oświadczenie, z którego wynika, że nie jest
w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
4
Pozwani dołączyli do wniosku oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o ich
stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. W świetle
przytoczonego przepisu Sąd Apelacyjny powinien był ocenić na podstawie tego
oświadczenie i ewentualnie innych danych znajdujących się w aktach sprawy, czy
pozwani są w stanie ponieść jakąkolwiek opłatę sądową od skargi kasacyjnej,
czego Sąd nie uczynił. Przeprowadzona na podstawie art. 380 k.p.c., kontrola
postanowienia Sądu Apelacyjnego z dnia 29 października 2014 roku, które miało
zasadniczy wpływ na odrzucenie skargi kasacyjnej pozwanych, prowadzi zatem do
wniosku, że Sąd naruszył art. 102 ust. 1 u.k.s.c. z uwagi na zastosowanie do oceny
tego wniosku kryteriów nie wskazanych w przytoczonej ustawie. Zażalenie
pozwanych jest więc uzasadnione, stąd orzeczono jak w sentencji (art. 39815
§ 1
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.).