Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 60/14
POSTANOWIENIE
Dnia 23 kwietnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dawid Miąsik
w sprawie z powództwa […] Bank S.A. w W.
przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
o naruszenie zbiorowych interesów konsumentów i nałożenie kary pieniężnej,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 23 kwietnia 2015 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w W.
z dnia 15 maja 2014 r.,
1. odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania,
2. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 180 zł (sto
osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego w postępowaniu kasacyjnym.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 15 maja 2014 r., zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w W. – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z 26 lutego 2013
r., w ten sposób, że uchylił punkt II decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i
Konsumentów z 12 listopada 2010 r. W pozostałej części Sąd drugiej instancji
oddalił apelację […] Bank S.A. (powód) od wyroku Sądu Okręgowego. W punkcie II
decyzji Prezes Urzędu uznał za praktykę naruszająca zbiorowe interesy
konsumentów stosowanie postanowienia wzorca umowy w brzmieniu „Opłata za
obsługę nieterminowej spłaty – 39 zł”, które zostało wpisane do rejestru
postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone. Utrzymując decyzję
2
Prezesa Urzędu w części dotyczącej kary w niezmienionej postaci Sąd Apelacyjny
stwierdził, że kara nałożona w decyzji jest jedną karą pieniężną za naruszenie
zakazu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów przez jedno
zachowanie powoda, a nie karą za różne praktyki naruszające zbiorowe interesy
konsumentów przypisane powodowi.
Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w całości.
Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie art. 328 § 2 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.
oraz art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik. Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do
rozpoznania powołał się na oczywistą zasadność skargi. Zasadności tej upatruje w
obciążeniu powoda karą pieniężną, która w części odnoszącej się do praktyki
opisanej w pkt II sentencji decyzji jest karą za czyn, którego powód się nie dopuścił.
Prezes Urzędu w odpowiedzi na skargę kasacyjną wniósł o wydanie
postanowienia o odmowie przyjęcia jej do rozpoznania. W wydanej w niniejszej
sprawie decyzji oceniano jedno działanie polegające na tym, że powód
automatycznie pobierał opłaty za obsługę nieterminowych spłat kwot minimalnych
w związku z zawartymi umowami o karty kredytowe, nawet w sytuacji gdy nie
podejmował działań uzasadniających naliczenie takich opłat. Podstawę do
naliczenia tych opłat stanowiło postanowienie wzorca umowy o treści „Opłata za
obsługę nieterminowej spłaty – 39 zł”. W decyzji wymierzono powodowi karę za
jeden czyn, który został zakwalifikowany jako spełniający przesłanki praktyki
naruszającej zbiorowe interesy konsumentów.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna powoda nie kwalifikowała się do przyjęcia celem jej
merytorycznego rozpoznania, ponieważ nie jest oczywiście uzasadniona.
Zasadności skargi powód upatruje w dokonaniu przez Sąd drugiej instancji
zmiany decyzji Prezesa Urzędu w części dotyczącej kwalifikacji jego zachowania
jako praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów przy utrzymaniu
wysokości kary pieniężnej wymierzonej w decyzji.
Argumentacja powoda ma swoje oparcie w niekonsekwencji organu ochrony
konsumentów, w którego praktyce sentencje decyzji w sprawach praktyk
3
naruszających zbiorowe interesy konsumentów formułowane są w zróżnicowany
sposób w sprawach, w których przedsiębiorcy zarzuca się naruszenie zbiorowych
interesów konsumentów przez jedno zachowanie, które kwalifikowane jest jako
bezprawne na podstawie różnych przepisów obowiązującego prawa. W wydanej w
niniejszej sprawie decyzji Prezesa Urzędu w punkcie I uznano za praktykę
naruszającą zbiorowe interesy konsumentów zachowanie powoda polegające na
automatycznym pobieraniu opłat za obsługę nieterminowych spłat kwot
minimalnych w związku z zawartymi umowami o karty kredytowe, nawet w sytuacji
gdy powód nie poodejmował działań, które uzasadniałyby naliczanie takich opłat.
Natomiast w punkcie II za praktykę uznano stosowanie postanowienia wzorca
umów o treści „Opłata za obsługę nieterminowej spłaty – 39 zł”. W punkcie I decyzji
jako podstawę bezprawności zachowania powoda podano art. 3 ustawy o
zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, zaś w punkcie II naruszenie art. 47943
k.p.c.
Natomiast w punkcie IV decyzji nałożono na powoda karę pieniężną z tytułu
naruszenia zakazu o którym mowa w art. 24 ust. 1 uokik w zakresie opisanym w
punkcie I i II sentencji decyzji w wysokości 1.959.044 zł. Z kolei uzasadniając
nałożenie jednej kary pieniężnej mimo wyodrębnienia w punktach I i II przypisanej
powodowi praktyki, Prezes Urzędu wyjaśnił, że „mimo różnicy w klasyfikowaniu
stosowanych praktyk to ze względu na tożsame niekorzystne dla konsumentów
skutki ich stosowania nałożona została jedna kara pieniężna”.
Wynikająca z konstrukcji sentencji decyzji, a dodatkowo treści jej
uzasadnienia, niekonsekwencja organu ochrony konsumentów stanowiła dla
powoda asumpt do przyjęcia założenia, zgodnie z którym został ukarany za
stosowanie dwóch praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów. W
konsekwencji, uchylenie punktu II decyzji Prezesa Urzędu powinno znaleźć
odzwierciedlenie w zmianie treści punktu IV decyzji poprzez zmianę wysokości
nałożonej kary.
Sąd Najwyższy uznaje jednak, podzielając pogląd Sądu drugiej instancji, że
w niniejszej sprawie powód został ukarany na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 uokik
za naruszenie zakazu praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów
(co wynika wprost z treści punktu IV sentencji decyzji). Zakaz ten został naruszony
przez powoda przez zachowanie polegające na automatycznym pobieraniu opłaty
4
za obsługę nieterminowych spłat kwot minimalnych w związku z zawartymi
umowami o karty kredytowe, mimo iż powód nie podejmował działań
uzasadniających naliczanie takich opłat. W decyzji Prezesa Urzędu niepotrzebnie
rozdzielono to zachowanie powoda w dwóch punktach, w zależności od przypisanej
powodowi podstawy prawnej bezprawności jego zachowania. Jest to jednak nadal
ta sama praktyka naruszająca w taki sam sposób zbiorowe interesy konsumentów.
Dlatego usunięcie jednej z podstaw bezprawności nie pociąga za sobą
automatycznie konieczności zredukowania kary pieniężnej, wymierzonej w decyzji
w sposób łączny za jedno naruszenie zakazu z art. 24 ust. 1 uokik. Skarga
kasacyjna powoda byłaby natomiast zasadna, gdyby przyjąć niepodzielany przez
Sąd Najwyższy pogląd, zgodnie z którym art. 24 ust. 2 uokik samoistnie rozstrzyga
o kwalifikacji zachowań przedsiębiorcy jako bezprawnych. Wówczas przypisanie
powodowi praktyki z art. 24 ust. 2 pkt 1 oraz pkt 3 uokik oznaczałoby, że dopuścił
się dwóch różnych czynów.
Sąd Najwyższy stwierdza także, w sprawach z zakresu ochrony
konsumentów nie znajduje bezpośredniego zastosowania orzecznictwo w
sprawach regulacyjnych, dotyczące analogicznego problemu do występującego w
niniejszej sprawie. W odróżnieniu od ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów,
przepisy Prawa telekomunikacyjnego i Prawa energetycznego zawierające normy
sankcjonujące typizują konkretne zachowania przedsiębiorców, które podlegają
karze pieniężnej. Dlatego w sprawach z zakresu Prawa telekomunikacyjnego i
Prawa energetycznego stwierdzenie w toku postępowania odwoławczego, że
przedsiębiorca nie dopuścił się jednego z zarzucanych mu w decyzji czynów,
skutkuje koniecznością rozstrzygnięcia przez Sąd o wysokości kary pieniężnej za
potwierdzone naruszenie prawa, w sytuacji gdy w decyzji wymierzono karę łączną
na podstawie tego samego zachowania za dwa różne czyny sankcjonowane na
podstawie różnych przepisów.
Mając powyższe na względzie, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.