Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CSK 296/14
POSTANOWIENIE
Dnia 8 maja 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Iwona Koper
SSN Karol Weitz (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku M. A.-S.
o sprostowanie aktów stanu cywilnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 8 maja 2015 r.
skargi kasacyjnej wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Okręgowego w K.
z dnia 25 kwietnia 2014 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania, pozostawiając
temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Wnioskodawczyni M. A.-S. wniosła o sprostowanie aktu małżeństwa M. A.-S.
i wnioskodawczyni (akt małżeństwa nr …/2012), sporządzonego przez Kierownika
Urzędu Stanu Cywilnego w W. w następstwie wpisania do księgi małżeństw w tym
Urzędzie na podstawie art. 73 ust. 1 ustawy z dnia 29 września 1986 r. – Prawo o
aktach stanu cywilnego (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r., Nr. 212, poz. 1264, dalej jako
p.a.s.c.) aktu małżeństwa M. A.-S. i wnioskodawczyni, sporządzonego przez M. W.,
sędziego Sądu Rodzinnego w mieście D., hrabstwie D., stanie G., w Stanach
Zjednoczonych Ameryki Północnej, wpisanego do tamtejszej księgi małżeństw za
numerem […] (dalej jako akt małżeństwa ze stanu G.). Sprostowanie miałoby
polegać na tym, że w akcie małżeństwa nr …/2012 w miejsce nazwiska
wnioskodawczyni „L. R.” miałoby zostać wpisane nazwisko „R.”, które nosiła ona po
mężu z pierwszego małżeństwa. Nazwisko „L.” jest bowiem tylko jej nazwiskiem
rodowym.
Sąd ustalił, że transkrypcja aktu małżeństwa ze stanu G. dokonana była na
mocy decyzji Kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w W. z dnia 28 maja 2012 r.
Podstawą do wpisania w akcie małżeństwa nr …/2012, powstałym wskutek
transkrypcji, nazwiska wnioskodawczyni „L. R.” była treść aktu małżeństwa ze
stanu G., w którym widnieje ona jako „M. L. R.” Akt małżeństwa nr …/2012 został
ponadto uzupełniony na podstawie decyzji kierownika Urzędu Stanu Cywilnego w
W. z dnia 19 czerwca 2012 r., w tym również w zakresie wpisu nazwiska rodowego
wnioskodawczyni „L.”
Oddalając postanowieniem z dnia 30 kwietnia 2013 r. wniosek Sąd
Rejonowy w W. stwierdził, że – w świetle art. 31 i art. 73 p.a.s.c. ust. 1 – dokonując
wpisania do polskich ksiąg stanu cywilnego zagranicznego aktu stanu cywilnego
kierownik urzędu stanu cywilnego nie może ingerować w treść tego aktu, a więc nie
może też zmieniać imion i nazwisk osób wpisanych w tym akcie. Prawidłowe było
więc wpisanie nazwiska wnioskodawczyni „L. R.”, skoro
3
takie jej nazwisko widnieje również w akcie małżeństwa ze stanu G. Nie ma na to
wpływu okoliczność, że w innych dokumentach nazwisko wnioskodawczyni brzmi
„R.”, gdyż w sprawie dotyczącej sprostowania aktu stanu cywilnego sporządzonego
na podstawie transkrybowanego do polskich ksiąg stanu cywilnego zagranicznego
aktu stanu cywilnego badana jest tylko prawidłowość transkrypcji. Sąd polski nie
jest natomiast władny sprostować aktu małżeństwa ze stanu G.
Wnioskodawczyni w apelacji od postanowienia Sądu Rejonowego z dnia
30 kwietnia 2013 r. zarzuciła, że dokonano błędnej wykładni aktu małżeństwa ze
stanu G., gdyż uwzględnia on wszystkie jej nazwiska (nazwisko rodowe i nazwisko
z pierwszego małżeństwa) bez ich rozgraniczenia, czego nie uwidacznia jednak
treść jego tłumaczenia na język polski.
Oddalając apelację postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2014 r. Sąd
Okręgowy w K. podtrzymał pogląd Sądu pierwszej instancji, że transkrypcja
obejmuje wyłącznie przeniesienie treści zagranicznego aktu stanu cywilnego do
polskich ksiąg stanu cywilnego. Niedopuszczalne są zmiany w pisowni nazwiska,
a tym bardziej – usunięcie jednego z jego członów, ujawnionych przez organ
zagraniczny. Powołany do sprostowania zagranicznego aktu stanu cywilnego jest
tylko organ zagraniczny, który sporządził ten akt, tj. w tym wypadku Sąd Rodzinny
w D. Sąd polski nie jest władny tego uczynić, gdyż nie posiada w tej materii
jurysdykcji krajowej.
W skardze kasacyjnej od postanowienia Sądu Okręgowego z dnia
25 kwietnia 2014 r. wnioskodawczyni podniosła zarzuty naruszenia art. 31 i art. 73
ust. 1 p.a.s.c. Wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez dokonanie
sprostowania aktu małżeństwa nr …/2012 zgodnie z wnioskiem bądź o uchylenie
tego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego
rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Naruszenie art. 31 p.a.s.c. zdaniem wnioskodawczyni polega na tym, że Sąd
drugiej instancji błędnie uznał, iż w procesie transkrypcji nie doszło do omyłki, która
mogłaby podlegać sprostowaniu, a naruszenie art. 73 ust. 1 p.a.s.c. na tym, że Sąd
4
ten błędnie przyjął, iż w procesie transkrypcji dochodzi tylko do „przepisania” treści
zagranicznego aktu stanu cywilnego w takim układzie i brzmieniu, jak wynika to
z treści tego aktu, bez uwzględnienia przepisów obowiązujących w miejscu,
w którym akt został sporządzony, regulujących to, jakiego rodzaju dane są w nim
umieszczane w poszczególnych rubrykach tego dokumentu.
Transkrypcja do polskich ksiąg stanu cywilnego zagranicznego aktu stanu
cywilnego polega na odzwierciedleniu treści tego aktu w polskim języku urzędowym
i w obowiązującej w Polsce formie rejestracji urodzeń, małżeństw i zgonów (por. na
gruncie miarodajnego w niniejszej sprawie art. 73 ust. 1 p.a.s.c. postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2003 r., V CK 6/02, OSNC 2004, nr 7-8, poz.
131 i z dnia 16 marca 2007 r., III CSK 380/06, nie publ.; zob. też brzmienie art. 104
ust. 2 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego, Dz. U.
poz. 1741, obowiązującej od dnia 1 marca 2015 r.).
Wierne oraz literalne odtworzenie treści zagranicznego aktu stanu cywilnego
w polskiej księdze stanu cywilnego musi jednak być dokonywane z uwzględnieniem
znaczenia poszczególnych elementów tej treści. Powinny one być przenoszone do
polskich ksiąg stanu cywilnego zgodnie nie tylko z ich brzmieniem, ale także
funkcją, którą pełnią. Wpisy zawarte w zagranicznym akcie stanu cywilnego
powinny więc być przenoszone w taki sposób, aby w polskich księgach stanu
cywilnego i w powstałym w wyniku transkrypcji polskim akcie stanu cywilnego
zachowywały swoją tożsamość nie tylko pod względem ich brzmienia, ale także
funkcji.
O zasadach sporządzania aktów (dokumentów) stanu cywilnego, w tym
o tym, jakie dane są w nich wpisywane, w jakim układzie graficznym, w jakiej
kolejności i w jakiej funkcji następuje ich ujawnienie, rozstrzyga wyłącznie prawo
tego państwa, w którym sporządzony został dany akt (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2003 r., V CK 6/02, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 131).
Na podstawie tego prawa należy więc oceniać to, w jakiej funkcji ujawnione zostały
poszczególne dane zawarte w akcie stanu cywilnego. Oznacza to jednak też to,
że – ze względu na konieczność zachowania tożsamości między treścią
zagranicznego aktu stanu cywilnego a treścią powstałego wskutek transkrypcji jego
5
polskiego odpowiednika – przy jej dokonywaniu identyfikowanie funkcji
poszczególnych wpisów w akcie zagranicznym warunkowane może być potrzebą
uwzględniania prawa tego państwa, w którym go sporządzono. W przeciwnym razie
powstaje ryzyko zniekształcenia treści zagranicznego aktu stanu cywilnego przy
jego transkrypcji oraz sporządzenia nieprawidłowego pod względem treści
polskiego aktu stanu cywilnego.
Sądy pierwszej oraz drugiej instancji oceniając w niniejszej sprawie wniosek
o sprostowanie aktu małżeństwa nr 68/2012 nie rozważyły tego, czy ujawnienie
w tym akcie nazwiska „L. R.” jako nazwiska wnioskodawczyni zgodne jest z tym, w
jakiej funkcji nazwiska „L.” i „R.” wpisane są obok siebie w akcie małżeństwa ze
stanu G. w świetle prawa tego stanu jako prawa państwa, w którym akt ten został
sporządzony. Założyły z góry, podobnie jak uczynił to kierownik Urzędu Stanu
Cywilnego w W., że nazwiska „L.” i „R.” wpisano w akcie małżeństwa ze stanu G.
jako (jedno) nazwisko wnioskodawczyni. W konsekwencji uznały, że wpisanie obu
nazwisk do polskich ksiąg stanu cywilnego jako jednego nazwiska
wnioskodawczyni i ujawnienie go w tym kształcie w akcie małżeństwa nr …/2012
było prawidłowe.
Nie można jednak wykluczyć, że odczytanie treści aktu małżeństwa ze stanu
G. przy uwzględnieniu prawa tego stanu jako prawa państwa, w którym akt ten
został sporządzony, mogłoby doprowadzić do innego wniosku. Kwestia ta wymagać
będzie ustalenia treści prawa stanu G. oraz przyjętej na jego gruncie praktyki w
zakresie sporządzania aktów małżeństwa (art. 1143 k.p.c.), co powinno nastąpić
przy ponownym rozpoznawaniu sprawy. Sąd Najwyższy wskazuje jedynie, że w
świetle sekcji 19-3-33 lit. (b) pkt (1) G. State Code wniosek o wydanie dokumentu,
który uprawnia do zawarcia związku małżeńskiego (marriage license), zawierać
musi tzw. full name każdego z nupturientów, co w świetle praktyki obejmuje (w
kolejności) pierwsze imię, drugie imię, nazwisko rodowe (panieńskie, tzw. maiden
name) oraz (ewentualnie) nazwisko nupturientki (tzw. last name lub legal last
name), jeżeli jest ono odmienne od nazwiska rodowego (np. gdy kobieta
zawierając ponownie związek małżeński nosi nazwisko
6
poprzedniego męża). Dane, o których mowa w sekcji 19-3-33 lit. (b) pkt (1) G. State
Code, podlegają rejestracji w księdze małżeństw, co wynika z sekcji 31-10-21 lit. (b)
G. State Code. Może z tego wynikać pewna wskazówka – wymagająca jednakże
bliższej weryfikacji – co do sporządzania aktów małżeństwa w stanie G. i sposobu
określenia nupturientów w jego treści, w tym przez podanie – w odpowiedniej
kolejności – nazwisk, które mają ich identyfikować.
W tych okolicznościach nie można odeprzeć zarzutów naruszenia art. 31 i art.
73 ust. 1 p.a.s.c.
Mając to na względzie, Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39815
§ 1 i art. 108
§ 2 w zw. z art. 39821
k.p.c., orzekł jak w sentencji.