Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 maja 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Sadomski (spr.)

Sędziowie:SA Bogdan Świerczakowski

SO (del.) Jolanta de Heij-Kaplińska

Protokolant:st. sekr. sąd. Monika Likos

po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2013 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) SA w G., R. K.

przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych w W.

o ustalenie

na skutek apelacji powodów

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 12 września 2012 r., sygn. akt XXIV C 1059/08

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) SA w G. i R. K. na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnych w W. kwoty po 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za postępowanie odwoławcze.

Sygn. akt I ACa 39/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 12 września 2012 r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo (...) SA w G. i R. K. przeciwko Agencji Nieruchomości Rolnych w W. o ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej o powierzchni 27,5633 ha, położonej w W., dzielnica W., województwo (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr: (...) w obrębie(...), która dokonana została przez pozwanego w wypowiedzeniu z dnia 19 grudnia 2003 r. jest nieuzasadniona oraz, że począwszy od 1 stycznia 2004 roku opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego wyżej wymienionej nieruchomości wynosi 1.495.777,60 zł, przy uwzględnieniu dotychczasowej wartości tej nieruchomości w kwocie 149.577.760,11 zł oraz zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej wynoszącej 1 % (k. 1057-1064 - pismo).

Podstawą wydanego rozstrzygnięcia były następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne sądu pierwszej instancji.

Pismem z dnia 19 grudnia 2003 roku Agencja Nieruchomości Rolnych Skarbu Państwa w W., powołując się na art. 17b ustawy z 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (dalej: u.g.n.r.), wypowiedziała (...) S.A. w G. oraz R. K. dotychczasową opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej o powierzchni 27,5633 ha, położonej w W., D. W., województwo (...), oznaczonej w ewidencji gruntów jako działki nr (...) w obrębie(...) i zaoferowała z dniem 1 stycznia 2004 roku nową opłatę roczną w wysokości 5.021.509,56 zł. (...) wskazała, że nowa opłata została obliczona przy uwzględnieniu zmienionej wartości nieruchomości wynoszącej, zgodnie z wyceną rzeczoznawcy majątkowego 167.383.652,00 zł i przy uwzględnieniu nowej stawki procentowej, tj. 3% wartości nieruchomości. W uzasadnieniu wypowiedzenia ANR wskazała, że ustawa z 20 grudnia 2002 roku o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa określiła nowe stawki procentowe oraz wprowadziła zmiany w zakresie zasad i trybu ustalania oraz terminu uiszczania opłat z tytułu użytkowania wieczystego gruntów. Pismo to zostało doręczone współużytkownikom wieczystym 23 grudnia 2003 roku. Pismem z dnia 22 stycznia 2004 roku (...) S.A. oraz R. K. wnieśli do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w W. o ustalenie, że zmiana opłaty rocznej za oddanie przedmiotowej nieruchomości w użytkowanie wieczyste i zastosowana stawka procentowa są nieuzasadnione. Wnioskodawcy wskazali, że ich zdaniem opłata należna jest w dotychczasowej wysokości, a przy jej obliczaniu powinna być zastosowana dotychczasowa stawka procentowa, wynosząca 1 %. Zdaniem wnioskodawców bowiem w przedmiotowej sprawie nie miał zastosowania art. 17b u.g.n.r., lecz art. 72 ustawy z 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami. Wnioskodawcy zakwestionowali także operat szacunkowy, na którym oparła się ANR w zakresie ustalenia wartości nieruchomości, podnosząc liczne zastrzeżenia co do rzetelności i prawidłowości sporządzenia operatu. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. orzeczeniem z 26 listopada 2007 roku, po rozpoznaniu wniosku (...) S.A. oraz R. K., uwzględniło go w znacznej części (tj. w zakresie stawki procentowej) i ustaliło, że od 1 stycznia 2004 roku użytkownicy wieczyści obowiązani są wnosić opłatę roczną z tytułu użytkowania wieczystego przedmiotowej nieruchomości w kwocie 1.673.836,52 zł, przy stawce opłaty rocznej wynoszącej 1 % wartości nieruchomości. W uzasadnieniu orzeczenia wskazano, że nieruchomość znajduje się w Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa w rozumieniu art. 12 ust. 1 u.g.n.r., co przesądza o konieczności stosowania art. 17b u.g.n.r., a nie art. 72 u.g.n. Ponadto, operat szacunkowy został sporządzony rzetelnie, a podnoszone w tym zakresie przez wnioskodawców argumenty dotyczące niezasadności podwyższania opłaty co do jej wysokości nie znalazły potwierdzenia. Odnośnie natomiast stawki procentowej, to powinna ona w niniejszej sprawie wynosić 1 %. Przedmiotowa nieruchomość wykorzystywana jest bowiem na cele mieszkaniowe, gdyż w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego ma ona przeznaczenie mieszkaniowe, mieszkaniowo - usługowe lub na infrastrukturę techniczną i cele publiczne. W dniu wypowiedzenia wysokości dotychczasowej opłaty rocznej stawka procentowa dla takich nieruchomości wynosiła 3 %, jednakże na etapie postępowania z wniosku (...) S.A. oraz R. K. zastosować należało przepisy u.g.n.r. aktualnie obowiązujące.

Od powyższego orzeczenia Agencja Nieruchomości Rolnych wniosła sprzeciw, który Samorządowe Kolegium Odwoławcze w W. przekazało sądowi w trybie art. 80 ust. 1 i 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Jak wskazał sąd okręgowy, nieruchomość gruntowa, której dotyczy spór w tej sprawie, stanowi własność Skarbu Państwa. Nieruchomością zarządza Agencja Nieruchomości Rolnych. W 2003 i na początku 2004 roku użytkownikami wieczystym tej nieruchomości byli (...) S.A. w G. oraz R. K.. Nieruchomość była niezabudowana, niezagospodarowana, pozbawiona infrastruktury technicznej. Nieruchomość ta wchodzi do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Wysokość opłat rocznych w odniesieniu do nieruchomości wchodzących do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa określana jest według stawek procentowych od wartości nieruchomości, o czym stanowi art. 17b ust. 1 ustawy z 19 października 1991 roku o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Zgodnie z tym przepisem, w brzmieniu obowiązującym na dzień wypowiedzenia powodom przez ANR dotychczasowej stawki opłaty rocznej, opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego wynosiła w odniesieniu do nieruchomości Zasobu wykorzystywanych: 1) na cele obronności państwa, w tym ochrony przeciwpożarowej – 0,1 %, 2) na cele rolne – 1 %, 3) na inne cele – 3% wartości nieruchomości. Z dniem 13 października 2005 roku, ustawą z 29 lipca 2005 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (Dz. U. nr 175, poz. 1459), dodano w art. 17b ust. 1 u.g.n.r. pkt 2a o treści „na cele mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury technicznej oraz innych celów publicznych 1 %". Stosownie do art. 17b ust. 2a u.g.n.r., o ustaleniu nowej albo zmianie dotychczasowej wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, o której mowa w ust. 1, Prezes ANR zawiadamia na piśmie użytkownika wieczystego. Do obu rodzajów zawiadomień stosuje się odpowiednio przepisy o ustawy z 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami, dotyczące postępowania w razie wypowiedzenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej.

Jak wskazał sąd okręgowy, wypowiedzenie dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego zostało złożone we właściwym trybie. Skierowane do powodów wypowiedzenie zostało podpisane w imieniu ANR przez zastępcę dyrektora Oddziału Terenowego Agencji w W. M. M.. Powodowie zakwestionowali uprawnienie osoby podpisanej pod wypowiedzeniem do działania w imieniu Agencji. Przy piśmie z 6 grudnia 2012 roku strona pozwana złożyła ciąg pełnomocnictw i akty powołania M. M. na stanowisko zastępcy dyrektora OT Agencji w W., M. H. na stanowisko dyrektora OT Agencji w W. oraz Z. S. i A. T. na stanowisko Prezesa Agencji. Ze złożonych przy tym piśmie pełnomocnictw wynika, że M. M. był uprawniony do podejmowania wszelkich czynności prawnych związanych z gospodarowaniem mieniem powierzonym (...), a to na skutek udzielenia mu pełnomocnictwa przez dyrektora Agencji (...). M. H. takiego pełnomocnictwa do reprezentowania Agencji - (...) w W. udzielił prezes A. T.. Z tych względów sąd okręgowy uznał, że podnoszone w tym zakresie zarzuty strony powodowej były niezasadne. Ponadto, mając na uwadze treść złożonych dokumentów, powodowie, jak wskazał sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w dalszym toku postępowania zarzutu tego nie podtrzymywali.

Sąd okręgowy nie podzielił twierdzeń strony powodowej, że podstawą prawną dokonanego przez ANR wypowiedzenia dotychczasowej stawki opłaty za użytkowanie wieczyste przedmiotowej nieruchomości powinny być przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami. Jak wskazał, bezpodstawnie strona powodowa kwestionowała sam fakt wejścia przedmiotowej nieruchomości do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa podnosząc nieważność wydanej w tym przedmiocie decyzji Wojewody (...) z 8 marca 1995 roku. Decyzja ta bowiem jest ostateczna i funkcjonuje w obrocie prawnym. Odnosząc się natomiast do argumentu, że ustawa o gospodarce nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa znajduje zastosowanie jedynie do nieruchomości o charakterze rolnym i innych wymienionych w art. 1 tej ustawy, sąd okręgowy wskazał na treść art. 12 ust. 1 i 3 u.g.n.r. Zgodnie bowiem z tymi przepisami, ustawa o gospodarce nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa znajduje zastosowanie w stosunku do każdego gruntu wchodzącego w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, niezależnie od przeznaczenia, czy charakteru nieruchomości. Odnosząc się do wykładni art. 17b ust. 1 u.g.n.r., w brzmieniu obowiązującym do czasu wejścia w życie nowelizacji wprowadzonej ustawą z 29 lipca 2005 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości, sąd okręgowy powołał się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 18 stycznia 2011 roku, P 44/08, w którym Trybunał uznał, że art. 17b ust. 1 pkt 3 u.g.n.r., w zakresie, w jakim dotyczy nieruchomości rolnych wykorzystywanych na cele mieszkaniowe, do dnia wejścia w życie ustawy z 29 lipca 2005 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości, jest zgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 75 ust. 1 Konstytucji. Orzeczenie to wyjaśniło wątpliwości podnoszone w tej sprawie przez stronę powodową. Zarazem sąd pierwszej instancji uznał, że w okolicznościach faktycznych rozpoznawanej sprawy zastosowanie znajduje art. 17b ust. 1 u.g.n.r. sprzed wejścia w życie nowelizacji wprowadzonej ustawą z 29 lipca 2005 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości. Sąd okręgowy w tym zakresie wskazał, że wypowiedzenie powodom przez ANR dotychczasowej stawki opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości nastąpiło w grudniu 2003 roku. Według stanu prawnego obowiązującego na grudzień 2003 roku należało zatem ocenić zasadność dokonanego wypowiedzenia. Jak podkreślił sąd okręgowy, przesądza o tym zasada lex retro non agit. Nie istniały więc w niniejszej sprawie przesłanki, aby skuteczność dokonanego przez ANR wypowiedzenia oceniać na podstawie treści art. 17b ust. 1 u.g.n.r. w brzmieniu nadanym mu po nowelizacji w 2005 roku, na mocy której dodany został pkt 2a, przewidujący preferencyjna opłatę 1 % dla nieruchomości Zasobu wykorzystywanych na cele mieszkaniowe, na realizację urządzeń infrastruktury technicznej oraz innych celów publicznych. Tym samym w sprawie znajdował zastosowanie art. 17b ust. 1 u.g.n.r. w brzmieniu nadanym mu ustawą z 20 grudnia 2002 roku o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz. U. z 2003 r., nr 6, poz. 64), a zarazem w brzmieniu sprzed jego nowelizacji ustawą z 29 lipca 2005 roku o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (Dz. U. nr 175, poz. 1459). Zgodnie z tym przepisem, w przypadku nieruchomości należących do Zasobu innych, aniżeli wykorzystywane na cele obronności państwa, w tym ochrony przeciwpożarowej oraz na cele rolne, opłata roczna z tytułu użytkowania wieczystego wynosiła 3 %, a więc właśnie tyle, ile przyjęła ANR w dokonanym wypowiedzeniu. Ponadto sąd okręgowy stwierdził, że nawet gdyby w sprawie znajdował zastosowanie przepis art. 17b ust. 1 u.g.n.r. w brzmieniu obowiązującym po nowelizacji z 2005 roku, to i tak nie byłoby podstaw do przyjęcia, że właściwa stawka procentowa wynosiła 1 %. W art. 17b ust. 1 u.g.n.r. jest bowiem mowa o nieruchomościach Zasobu wykorzystywanych na określone cele. Nie jest więc wystarczające, że dana nieruchomość jest jedynie przeznaczona na dany cel, w tym w szczególności w planie zagospodarowania przestrzennego. Na przedmiotową nieruchomość składały się natomiast działki dotychczas niezabudowane, bez infrastruktury technicznej, stanowiące w istocie nieużytki. Prace budowlane w grudniu 2002 roku nawet się nie rozpoczęły i nie zostało wydane pozwolenie na budowę. Nie było więc podstaw, aby przyjąć, że przedmiotowa nieruchomość była wykorzystywana na cele mieszkaniowe. Jak podkreślił przy tym sąd okręgowy, podwyższenie stawki opłaty w tej sprawie wynikało wprost z ustawy (art. 17b ust. 2 u.g.n.r. w zw. z art. 5 ust. 1 ustawy z 20 grudnia 2002 roku zmieniającego u.g.n.r. z dniem 6 lutego 2003 roku). Jednostronne oświadczenie woli właściciela jest w tym przypadku wyrazem woli ustawodawcy, a co za tym idzie przedmiotem oceny sądu w tego rodzaju sprawie nie może być badanie zasadności tego rodzaju „oferty". Skoro więc zmiana stawki wynika z ustawy, to nie może być uznana za nieuzasadnioną. W efekcie, w ocenie sądu okręgowego, określona przez ANR stawka procentowa opłaty z tytułu użytkowania wieczystego na poziomie 3 % była niewątpliwie zasadna w przypadku przedmiotowej nieruchomości z uwagi na obowiązującą od dnia 6 lutego 2003 roku regulację art. 17b ust. 1 u.g.n.r. Zarazem sąd okręgowy wskazał, że w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie było żadnych przeszkód prawnych do dokonania jednoczesnej zmiany stawki procentowej opłaty oraz wartości nieruchomości. Nie ma bowiem w tej sprawie zastosowania przepis art. 77 u.g.n. Przepis art. 17b ust. 2a u.g.n.r. zawiera odesłanie tylko do art. 78-81 u.g.n., a zatem nie odsyła do stosowania art. 77 u.g.n. Ponadto wbrew zarzutom strony powodowej, z art. 77 ust. 1 u.g.n. nie wynika zakaz wypowiadania wysokości opłaty rocznej jednocześnie z powołaniem się na obie podstawy, a mianowicie zmianę wartości nieruchomości i właściwej stawki procentowej. Przepis ten zawiera jedynie regułę, zgodnie z którą w razie wzrostu wartości nieruchomości i braku podstaw do zmiany stawki, zaktualizowaną opłatę roczną ustala się przy zastosowaniu dotychczasowej stawki procentowej, od wartości nieruchomości określonej na dzień aktualizacji opłaty. Odnosząc się do prawidłowości ustalenia przez pozwaną Agencję zwiększonej wartości nieruchomości będącej przedmiotem użytkowania wieczystego sąd okręgowy wskazał, że ANR przedstawiła dowód na okoliczność wzrostu wartości przedmiotowej nieruchomości do kwoty 167.383.652 zł w postaci operatu szacunkowego rzeczoznawców majątkowych M. P. i Z. B.. Powodowie natomiast nie zdołali wykazać, że wartość przedmiotowej nieruchomości była niższa od przyjętej dla potrzeb wypowiedzenia. Przeprowadzony w toku postępowania na wniosek strony powodowej dowód z opinii biegłego do spraw szacowania nieruchomości J. J. (2) doprowadził do ustalenia, że wartość rynkowa przedmiotowej nieruchomości na grudzień 2003 roku była nawet nieco wyższa od wskazanej w oświadczeniu o zmianie wysokości opłaty i wynosiła 167.712.916 zł. Jak wskazał sąd okręgowy, operat ten został opracowany po dokonaniu starannej i wnikliwej analizy lokalnego rynku nieruchomości oraz przeprowadzeniu oględzin nieruchomości. Zgodnie z wymogami ustawy biegły opracowując opinię uwzględnił w szczególności stan wycenianej nieruchomości, jej położenie, sposób użytkowania, stopień wyposażenia w urządzenia infrastruktury technicznej, dane wynikające z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz ceny w obrocie nieruchomościami na lokalnym rynku. Zastosował podejście porównawcze dla określenia wartości rynkowej gruntu, tj. wartości prawa własności do gruntu dla aktualnego sposobu użytkowania, metodę korygowania ceny średniej, co było zgodne z rozporządzeniem Rady Ministrów z 21 września 2004 roku w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. nr 207, poz. 2109 ze zm.). Na wątpliwości zgłoszone przez powodów biegły odpowiedział składając ustne wyjaśnienia do opinii, jak i przede wszystkim udzielając w tym zakresie pisemnej odpowiedzi. W szczególności niezasadny był zarzut powodów, że biegły wybrał do porównania nieruchomości niepodobne do wycenianej. Jak bowiem przekonująco podniósł biegły, wybrane przez niego nieruchomości porównawcze były podobne do wycenianej tak pod względem położenia, przeznaczenia, jak i innych cech. Nie było natomiast możliwe znalezienie przez biegłego na rynku nieruchomości zbliżonych wielkościowo do nieruchomości powodów. Za chybiony również sąd okręgowy uznał zarzut powodów, że biegły nie uwzględnił przeznaczenia działki nr (...), która ma posłużyć za teren zieleni publicznej i drogę. Naturalną bowiem konsekwencją przeznaczenia znacznego terenu pod zabudowę wielorodzinną jest przeznaczenie jego części pod tereny zielone i drogi, zatem wartość całości należy, jak słusznie wskazał biegły, oceniać jak teren przeznaczony pod zabudowę. Jak wskazał ponadto sąd okręgowy, kolejny biegły powołany w tej sprawie na wniosek powodów (biegły do spraw szacowania nieruchomości W. S.) nie zdołał doprowadzić do podważenia wcześniejszych ustaleń co do wartości rynkowej nieruchomości będącej przedmiotem użytkowania wieczystego powodów wg stanu na grudzień 2003 roku. Jak konkludował sąd okręgowy, sytuacja, w której czterech rzeczoznawców majątkowych, w trzech różnych operatach szacunkowych, podobnie określiło cenę przedmiotowej nieruchomości, świadczy o tym, że sporządzone operaty adekwatnie wskazują na jej rynkową wartość. Tym samym także z uwagi na zmianę wartości przedmiotowej nieruchomości, wypowiedzenie dokonane powodom przez ANR pismem z 19 grudnia 2003 roku było prawidłowe i w pełni uzasadnione. W efekcie sąd okręgowy oddalił wniesione w tej sprawie powództwo uznając, że wniosek powodów kwestionujący wypowiedzenie był niezasadny. W zakresie kosztów procesu sąd okręgowy orzekł na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu.

Wyrok sądu okręgowego zaskarżony został w całości przez stronę powodową, która wniosła o jego zmianę w całości i uwzględnienie powództwa poprzez ustalenie, że aktualizacja opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej położonej w W., D. W. w obrębie(...)oznaczonej jako działki nr (...) o powierzchni 27,5633 ha dokonana w wypowiedzeniu z dnia 19 grudnia 2003 roku przez Agencję Nieruchomości Rolnych jest nieuzasadniona i począwszy od dnia 1 stycznia 2004 roku opata roczna z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej położonej w W., D. W. w obrębie(...), oznaczonej jako działki nr (...) o powierzchni 27,5633 ha wynosi 1.495.777,60 zł przy uwzględnieniu dotychczasowej wartości tej nieruchomości oraz zastosowaniu stawki procentowej wynoszącej 1%. Jako wniosek ewentualny skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji.

W apelacji powodów zawarte zostały następujące zarzuty:

1) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia poprzez uznanie, iż pozwanej Agencji Nieruchomości Rolnych przysługują kompetencje do wykonywania w imieniu Skarbu Państwa uprawnień wynikających z własności w stosunku do nieruchomości o numerach ewidencyjnych (...) z obrębu(...) położonych w W. w D. W., podczas gdy uprawnienia takie powinny przysługiwać Prezydentowi (...). W.;

2) naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia tj. art. 233 § 1 w zw. z art. 278 w zw. z art. 286 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez przyjęcie za wartościowy materiał dowodowy opinii biegłego sądowego J. J. (2) i ustalenie w oparciu o wyliczenia biegłego, iż doszło do wzrostu wartości nieruchomości; w sytuacji gdy istnieją uzasadnione zarzuty odnośnie treści ww. opinii, które to zarzuty nie zostały przez biegłego wyjaśnione;

3) naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia tj. art. 227 w zw. z art. 217 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez nieprzeprowadzenie następujących dowodów: dowodu z przesłuchania stron oraz nieprzekazanie na podstawie art. 157 Ustawy o gospodarce nieruchomościami opinii biegłego W. S. wraz z opiniami uzupełniającymi Komisji Arbitrażowej przy (...) Federacji Stowarzyszeń (...);

4) naruszenie przepisów postępowania mające wpływ na treść orzeczenia tj. art. 227 w zw. z art. 217 w zw. z art. 286 Kodeksu postępowania cywilnego poprzez niewezwanie biegłego W. S. przed sąd celem złożenia przez niego ustnych wyjaśnień do treści opinii z dnia 20 grudnia 2010 roku oraz opinii uzupełniającej z 19 października 2011 roku na okoliczności objęte zarzutami powodów co do treści tej opinii biegłego;

5) naruszenie przepisu postępowania mające wpływ na treść orzeczenia w postaci naruszenia art. 177 § 1 pkt 3 Kodeksu postępowania administracyjnego poprzez odmowę zawieszenia postępowania ze względu na równolegle trwające postępowanie sądowoadminsitracyjne w sprawie ze skargi powoda na ostateczną decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi;

6) naruszenie przepisu prawa materialnego w postaci naruszenia art. 77 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez jego niezastosowanie i przyjęcie, iż nie ma przeszkód, aby w przedmiotowym postępowaniu aktualizacyjnym dokonano jednoczesnej zmiany stawki procentowej opłaty oraz wartości nieruchomości;

7) naruszenie przepisu prawa materialnego w postaci naruszenia art. 17b ust. 2 a u.g.n.r. i przyjęcie, iż w przypadku zmiany stawki procentowej z uwagi na zmianę przepisów prawa samo wskazanie stawki procentowej w wypowiedzeniu stanowi zmianę stawki procentowej opłaty rocznej za użytkowanie wieczyste nieruchomości;

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa wg norm przepisanych za II instancję.

Rozpoznając sprawę w granicach zaskarżenia sąd apelacyjny zważył, co następuje.

Zawarte w apelacji zarzuty nie są zasadne.

Skarżący brak kompetencji pozwanej Agencji do złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu wysokości dotychczasowej opłaty wywodzi z twierdzenia o nieważności decyzji administracyjnej Wojewody (...) z dnia 8 marca 1995 r. w przedmiocie przekazania do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa nieruchomości będącej przedmiotem tego postępowania (zarzut nr 1). Formułując ten zarzut skarżący pomija zasadę związania sądu cywilnego decyzją administracyjną. Sąd w postępowaniu cywilnym nie jest bowiem uprawniony do kwestionowania decyzji administracyjnej, w tym badania okoliczności, które mogą uzasadniać jej nieważność. Wyjątki od tej zasady mają charakter szczególny i obejmują jedynie przypadki, gdy decyzja administracyjna jako bezwzględnie nieważna nie wywołuje skutków prawnych, jest prawnie nieistniejąca (zob. zamiast wielu: uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2007 r., III CZP 46/07). Taki przypadek szczególny w tej sprawie nie zachodzi. W szczególności zaś nie uzasadnia przyjęcia takiego przypadku dokonana przez skarżącego w apelacji wykładnia art. 13 ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Podważana nieskutecznie w apelacji decyzja Wojewody (...) z dnia 8 marca 1995 r. ma charakter decyzji ostatecznej i wywołuje przewidziane w niej skutki prawne. Sąd powszechny w tej sprawie ma więc obowiązek respektowania stanu prawnego powstałego na skutek jej wydania.

Niezasadny jest również zarzut naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. (zarzut nr 5). Wskazać należy, że przepis ten umożliwia zawieszenie postępowania sądowego, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od uprzedniej decyzji organu administracji publicznej. Sytuacja taka w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi – nie istnieje obecnie sprawa administracyjna, której rozstrzygnięcie mogłoby stanowić ewentualny prejudykat w tej sprawie. Raz jeszcze wskazać należy, że decyzja Wojewody (...) z dnia 8 marca 1995 r. ma charakter decyzji ostatecznej i wywołuje przewidziane w niej skutki prawne. Fakt wniesienia przez skarżącego skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego oddalającego uprzednio wniesioną skargę w związku z wydaniem decyzji z dnia 8 marca 1995 r. nie zmienia wskazanego stanu rzeczy. Brak jest więc podstaw do zastosowania w tej sprawie art. 177 § 1 pkt 3 k.p.c. Z tych również względów oparty na tych samych podstawach faktycznych i prawnych analogiczny wniosek skarżącego o zawieszenie postępowania, złożony w toku postępowania odwoławczego, został oddalony przez sąd apelacyjny na rozprawie w dniu 10 maja 2013 r.

Niezasadny jest zarzut naruszenia przez sąd okręgowy art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 k.p.c. w zw. z art. 286 k.p.c. poprzez dokonanie ustaleń faktycznych w tej sprawie odnośnie wartości nieruchomości powodów na podstawie opinii biegłego sądowego J. J. (2) (zarzut nr 2). Odnosząc się do tej kwestii wskazać należy przede wszystkim, że art. 233 § 1 k.p.c. przewiduje zasadę swobodnej oceny dowodów przez sąd, której ramy wyznaczone są normami prawa procesowego, zasadami doświadczenia życiowego i regułami logicznego myślenia. Skuteczne postawienie zarzutów naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 233 k.p.c. wymaga więc wykazania, że sąd uchybił powyższym regułom i zasadom. Nie jest wystarczające samo przekonanie skarżących o innej, niż przyjął to sąd pierwszej instancji, ocenie przeprowadzonych dowodów, ich doniosłości i wiarygodności (zob. m.in. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 6 listopada 1998 r., II CKN 4/98; oraz z dni 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/2000). Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00, tylko w wypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona. Zdaniem sądu apelacyjnego kwestionowana przez skarżących ocena dowodu w postaci opinii biegłego sądowego J. J. (2), która dokonana została przez sąd pierwszej instancji, mieści się w granicach wynikających z art. 233 k.p.c., zaś skarżący w wywodach zawartych w apelacji w żaden sposób oceny tej skutecznie nie podważyli. W tym zakresie skarżący, poza ogólną polemiką z ustaleniami sądu pierwszej instancji opartymi na kwestionowanej opinii biegłego, podnieśli dwa zarzuty – żadna z nieruchomości przyjętych przez biegłego do porównania nie była podobna albowiem nie posiadała powierzchni zbliżonej do powierzchni nieruchomości powodów oraz biegły był negatywnie nastawiony do powodów, czemu dał wyraz w licznych pismach. Co do pierwszej z tych kwestii podzielić należy stanowisko sądu pierwszej instancji, że wybrane przez biegłego, w ramach zastosowanej metody porównawczej, nieruchomości były podobne (zbliżone) do wycenianej pod względem położenia, przeznaczenia i innych cech. Biegły J. przyjął celem porównania wartość 20 nieruchomości podobnych, przy czym – wbrew zarzutom skarżących – cecha nieruchomości związana z jej wielkością została ostatecznie w opinii biegłego uwzględniona w ramach przyjętych współczynników korygujących (k. 676). Jednocześnie zasadnie sąd okręgowy zauważył, że wobec znacznych rozmiarów wycenianej nieruchomości nie można było zasadnie oczekiwać od biegłego, że wyszuka na rynku transakcje dotyczące tak dużych nieruchomości. Również ta teza nie została skutecznie podważona w złożonej apelacji. Co do drugiego zarzutu związanego z opinią biegłego J. przyznać należy, w toku postępowania pomiędzy pełnomocnikami procesowymi powodów a biegłym wywiązała się polemika na tle opinii sporządzonej przez biegłego, co więcej pewna stanowczość i wyrazistość sądów wyrażanych przez obie strony w jej toku nacechowana była, zbędnymi w ramach sporu sądowego, emocjami. Na tej podstawie nie można jednak wyprowadzać wniosku co do braku bezstronności i rzetelności biegłego i tym samym dyskwalifikować treści sporządzonej przez biegłego opinii. Przede wszystkim sama opinia, stanowiąca podstawę ustaleń faktycznych dokonanych w tej sprawie, sporządzona została przed powstaniem owej polemiki. Niezasadny jest więc wniosek o negatywnym nastawieniu biegłego do strony powodowej już w toku sporządzania samej opinii. Nie można również podzielić twierdzeń skarżącego, że biegły „z góry” założył, że nie uwzględni zgłoszonych przez powoda zarzutów, bez względu na to, czy zarzuty te są zasadne, czy też nie. Twierdzenie skarżącego w tym zakresie jest po prostu gołosłowne i nie znajduje uzasadnienia, ani w treści samej opinii biegłego, ani w treści udzielanych przez niego wyjaśnień dodatkowych. W końcu zauważyć należy, że strona powodowa nie skorzystała w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji ani z instytucji wyłączenia biegłego (art. 281 k.p.c.), ani też swoich zastrzeżeń w tym zakresie nie sformułowała w trybie art. 162 k.p.c.

Bezprzedmiotowe z kolei są podniesione w apelacji zarzuty dotyczące opinii biegłego W. S. (zarzuty nr 3 i 4). Wskazać należy bowiem, że opinia ta nie stanowiła podstawy ustaleń faktycznych w tej sprawie – ustalając wartość spornej nieruchomości sąd okręgowy, jak wynika to wyraźnie z treści sporządzonego uzasadnienia – oparł się na opinii biegłego J. J. (2). Brak jest tym samym relacji kauzalnej pomiędzy podniesionymi w tym zakresie zarzutami naruszenia prawa procesowego a treścią wydanego w tej sprawie rozstrzygnięcia.

Bezzasadny jest zarzut naruszenia przez sąd pierwszej instancji art. 77 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami poprzez jego niezastosowanie (zarzut nr 6). Sąd okręgowy trafnie przyjął, że podstawowym reżimem prawnym, który znajduje zastosowanie w tej sprawie są przepisy ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Zawarty w tym zakresie w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku obszerny wywód prawny sąd apelacyjny podziela. Zważywszy przy tym, że okoliczność ta nie jest kwestionowana przez skarżącego w apelacji, nie ma potrzeby ponownego przytaczania tej argumentacji. Zgodnie z art. 17b ust. 2a ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, o ustaleniu nowej albo zmianie dotychczasowej wysokości opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, Prezes Agencji zawiadamia na piśmie użytkownika wieczystego. Do obu rodzajów zawiadomień stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami, dotyczące postępowania w razie wypowiedzenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego nieruchomości gruntowej. Trafnie sąd okręgowy uznał, że zawarte w tym przepisie odesłanie do ustawy o gospodarcze nieruchomościami obejmuje jedynie przepisy dotyczące postępowania w przedmiocie wypowiedzenia opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, a więc przepisy art. 78-81 u.g.n. Pogląd ten prezentowany jest również w orzecznictwie Sądu Najwyższego (zob. m.in. wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2011 r., I CSK 130/10).

W tym kontekście niezrozumiały jest wywód skarżącego, który wskazuje, że przepisy ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa nie wykluczają zastosowania art. 77 ust. 1 u.g.n. Wskazać należy bowiem, że ustawa o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa zawiera odrębny od ustawy o gospodarce nieruchomościami reżim prawny dotyczący wysokości opłat z tytułu użytkowania wieczystego w odniesieniu do nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. W tym sensie można więc mówić, że przepisy te mają charakter szczególny w stosunku do ogólnych regulacji zawartych w ustawie o gospodarce nieruchomościami. Zważywszy, że ustawodawca jedynie częściowo w ustawie o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa uregulował zagadnienia proceduralne związane ze zmianą opłaty, w pozostałym, nieuregulowanym zakresie, odesłał do odpowiedniego stosowania przepisów o gospodarce nieruchomościami. Tym samym stosowanie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami i to stosowanie jedynie odpowiednie tych przepisów, jako przepisów ogólnych, możliwe jest jedynie w drodze wyraźnego odesłania zawartego w ustawie o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Błędne jest więc odmienne założenie przyjęte przez skarżącego, że przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami dotyczące opłaty z tytułu użytkowania wieczystego, w tym art. 77 ust. 1 u.g.n., należy stosować do nieruchomości wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w każdym wypadku, o ile przepisy ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa wyraźnie tego nie przewidują. Rozumowanie takie stanowi w istocie odwrócenie konstrukcji odesłania, zawartej w art. 17b ust. 2a ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.

Nie można w końcu podzielić zarzutu nr 7 dotyczącego naruszenia przez sąd okręgowy art. 17b ust. 2a ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa. Skarżący uzasadniając ten zarzut odwołuje się do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2011 r., I CSK 130/10, w którym Sąd Najwyższy wskazał, że zmiana przepisów ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa skutkująca zmianą wysokości stawki opłaty z tytułu użytkowania wieczystego nie oznacza, że użytkownik wieczysty jest tą opłatą związany ex lege z chwilą wejścia w życie znowelizowanego przepisu. Zarówno jednak przywołana przez skarżącego teza, jak i towarzyszące jej uzasadnienie zwarte we wskazanym wyroku Sądu Najwyższego, nie wspierają podniesionego przez skarżącego zarzutu w okolicznościach faktycznych ustalonych w tej sprawie. Zarzut skarżącego sprowadza się bowiem do stwierdzenia, że zmiana wysokości stawki procentowej wymaga wypowiedzenia i wymóg ten, jak i konieczność przeprowadzenia postępowania aktualizacyjnego, dotyczy również sytuacji, gdy zmiana stawki nastąpiła na skutek zmiany przepisów. Uznając te twierdzenia za zasadniczo poprawne wskazać zarazem należy, że nie znajdują one odzwierciedlenie w stanie faktycznym ustalonym w tej sprawie przez sąd okręgowy i niezakwestionowanym w apelacji przez skarżącego. Co więcej, ustalenia te zostały dokonane prawidłowo w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy – w szczególności o treść wypowiedzenia skierowanego przez Agencję do powodów (k. 56-57 akt sprawy). W piśmie tym Agencja dokonała wypowiedzenia dotychczasowej opłaty rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, na którą składały się dwa elementy: wartość nieruchomości i dotychczasowa stawka procentowa opłaty, oraz ustaliła te dwa elementy na nowo, wskazując aktualną wartość nieruchomości, ustaloną na podstawie operatu rzeczoznawcy majątkowego oraz nową stawkę procentową w wysokości 3 %. Tak więc procedura aktualizacyjna została w tej sprawie zachowana, zgodnie z art. 17b ust. 2a u.g.n.r. w zw. z art. 78-81 u.g.n. Tym samym wbrew zarzutom skarżącego, sąd okręgowy uznając powyższe wypowiedzenie za skuteczne, nie uchybił przepisowi art. 17b ust. 2a ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.

Mając powyższe na uwadze, sąd apelacyjny podziela zarówno poczynione w tej sprawie ustalenia faktyczne sądu okręgowego, jak i wywody prawne zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Dokonanie prawidłowych ustaleń faktycznych oraz ich trafna subsumpcja pod wskazane przez sąd okręgowy normy prawne skutkowała wydaniem prawidłowego orzeczenia. Z tych względów apelacja powodów jako niezasadna podlega oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu i zasadą rozdziału kosztów pomiędzy współuczestników sporu (art. 98 § 1 i 105 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.). Wysokość kosztów podlegających zwrotowi określona została w stawce minimalnej należnego wynagrodzenia pełnomocnika procesowego strony pozwanej, zgodnie z § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.