Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 15 czerwca 2015 r. w Olsztynie

na rozprawie

sprawy z powództwa J. B., Z. B.

przeciwko (...) Bankowi (...) S.A. w W.

o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego

I.  pozbawia wykonalności tytuł wykonawczy w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego wystawionego przez (...) Bank (...) S.A. w W. Oddział (...) w O. z dnia 11 marca 2004 r. nr (...) przeciwko dłużnikom J. B. i Z. B., zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Kętrzynie z dnia 21 czerwca 2004 r. w sprawie o sygn. akt I Co 183/04;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 10 716,41 zł (dziesięć tysięcy siedemset szesnaście złotych czterdzieści jeden groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 3 600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt I C 264/13

UZASADNIENIE

Ostatecznie powodowie Z. B. i J. B. wnieśli o pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego obejmującego bankowy tytuł egzekucyjny wystawiony przez (...) Bank (...) S.A. Oddział (...) w O. w dniu 11-03-2004 r. nr (...) przeciwko dłużnikom J. B. i Z. B., zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Kętrzynie z dnia 21-06-2004 r. w sprawie I Co 183/04. Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego kosztów postępowania według norm prawem przewidzianych, ewentualnie według złożonego spisu kosztów.

Uzasadniając swe żądanie powodowie podnieśli, że w dniu (...) r. Z. M. zawarł z pozwanym umowę o kredyt inwestycyjny w wysokości 231.000 zł, który to w całości miał być wykorzystany na zakup kombajnu zbożowego (...) (...)od firmy (...) S.A. Tymczasem w momencie zawierania umowy kredytu kombajnu, na którego rzekomy zakup miał być przeznaczony kredyt, został w dniu (...) r. przez (...) S.A. sprzedany firmie (...) S.A. i został dostarczony do gospodarstwa Z. M.jako przedmiot leasingu. Zabezpieczeniem otrzymanego przez Z. M. kredytu były m. in. poręczenia wekslowe powodów oraz J. i J. W. (1), a także przewłaszczenie na zabezpieczenie wyżej opisanego kombajnu. Z uwagi na niespłacenie przez Z. M. rat kredytu pozwany wypowiedział mu umowę, a następnie w dniu 30-07-2003 r. wezwał powodów do spłaty zadłużenia. Jak podkreślili powodowie, Z. M. został skazany za popełnienie przestępstwa oszustwa (art. 286 k.k.), podrobienia dokumentu (art. 270 k.k.) oraz wyłudzenia przedmiotowego kredytu (art. 297 § 1 k.k.).

W ocenie strony powodowej wszystkie okoliczności zawierania umowy kredytu wyraźnie wskazują, że wyżej opisana umowa kredytu, którego poręczenia udzielili powodowie, była nieważna w świetle art. 58 § 1 k.c. jako niezgodna z ustawą. Zdaniem powodów zawarta w tych okolicznościach umowa kredytu nie może być uznana za czynność ważną, ponieważ Z. M. nie zawierał jej w celu zakupu kombajnu zbożowego (...) 56, ale z powziętym z góry zamiarem oszukania pozwanego i innych osób, które kredyt poręczały, w tym powodów. Jeżeli umowa kredytu była nieważna, to w konsekwencji uznać należy, że nieważne było również dokonane przez powodów poręczenie, skoro było ono nierozerwalnie związane z zawartą pomiędzy pozwanym a Z. M. umową i jest wobec umowy kredytu świadczeniem akcesoryjnym.

Przede wszystkim jednak powodowie podnosili, że po ich stronie nigdy nie doszło do powstania obowiązku świadczenia na rzecz pozwanego banku, albowiem wspomniany weksel in blanco nie został wypełniony. Nadto, zdaniem powodów, żądanie przez pozwanego zapłaty od powodów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. (k. 2 – 8, k. 45 i k. 85 v.)

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) Bank (...) w W. (dalej (...) S.A.) wniósł o oddalenie powództwa i o zasądzenie na jego rzecz od powodów kosztów postępowania według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu powyższego pozwany przyznał, że zawarł ze Z. M. umowę kredytu inwestycyjnego na kwotę 231.000 zł, której przedmiotem miał być zakup kombajnu zbożowego, a nadto że powodowie dokonali poręczenia tego kredytu. Jak wskazał pozwany, wykonał on wyżej opisaną umowę kredytu, a po stronie kredytobiorcy powstało zobowiązanie do zwrotu wyżej wskazanej kwoty na warunkach szczegółowo określonych w zawartej umowie.

W ocenie pozwanego banku stanowisko powodów wskazujących, iż przedmiotowa umowa o kredyt jest nieważna, jest błędne, gdyż oświadczenia o jej zawarciu nie naruszały ani przepisów rangi ustawowej ani zasad współżycia społecznego. Bank posiadając zabezpieczenia rzeczowe i poręczenia osób fizycznych, zawartą umowę zrealizował, a po stronie kredytobiorcy powstało wymagalne zobowiązanie o jej zwrot. Jak podkreślił pozwany, za sporny dług odpowiedzialność solidarną ponoszą kredytobiorca i poręczyciele, zaś kolejność zaspokojenia i wybór środka egzekucyjnego leży w gestii wierzyciela. W tej sytuacji, w ocenie pozwanego, dopuszczenie się czynu karalnego przez kredytobiorcę nie ma wpływu na odpowiedzialność poręczycieli przy istniejącym zadłużeniu. (k. 65 - 67)

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 26-11-1998 r. pozwana i Z. M. zawarli umowę nr (...) o kredyt inwestycyjny w kwoce 231.000 zł z przeznaczeniem na finansowanie zakupu kombajnu zbożowego (...) (...). Przedmiotowy kredyt został udzielony Z. M. na okres 96 miesięcy, tj. od 26-11-1998 r. do 30-10-2006 r. Zgodnie z § 10 ust. 1 umowy, w przypadku stwierdzenia, że udzielony kredyt został wykorzystany niezgodnie z celem określonym w umowie, pozwany wypowie kredytobiorcy umowę kredytową i wezwie go do zwrotu dopłat udzielonych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa związanych z udzieleniem niniejszego kredytu. Spłata udzielonego kredytu została zabezpieczona poprzez m. in. wystawienie weksla in blanco, poręczenie wekslowe pięciu osób, przewłaszczenie na zabezpieczenie nowo zakupionego kombajnu (...) (§ 12 umowy).

(dowód : umowa o kredyt inwestycyjny z dnia 26-11-1998 r. – k. 15 – 23)

Przed podpisaniem wyżej wskazanej umowy Z. M. przedłożył w banku rachunek uproszczony nr (...)z dnia 12-10-1998 r. wystawiony przez firmę (...) S.A. w G., z treści którego wynikało, że nabył on kombajn zbożowy (...) (...), symbol(...), nr (...) za cenę 330.000 zł, przy czym uiścił on przedpłatę w kwocie 99.000 zł. Powyższy dokument został dostarczony do pozwanego banku pomimo, iż w dniu 21-08-1998 r. firma (...) S.A. w G. dokonała na rzecz (...) S.A. w W. sprzedaży kombajnu zbożowego, na którego zakup Z. M. uzyskał kredyt, za cenę 376.704,72 zł.

(dowód : rachunek uproszczony z dnia 12-10-1998 r. – k. 24; faktura VAT nr (...) z dnia 21-08-1998 r. – k. 25 – 25 v.)

Nadto tego samego dnia, w celu zabezpieczenia wyżej opisanego kredytu, pozwana i Z. M. zawarli umowę, w świetle której kredytobiorca przeniósł na pozwanego własność kombajnu zbożowego (...) typ (...) nr (...), symbol (...), zakupionego na podstawie rachunku nr (...) z dnia 06-10-1998 r. od (...) S.A. w G. o wartości 330.000 zł z zastrzeżeniem warunku, że jeżeli kredytobiorca spłaci kredyt w terminie, przeniesienie własności straci moc i kredytobiorca stanie się automatycznie właścicielem tej rzeczy. Przy zawarciu przedmiotowej umowy kredytobiorca oświadczył, że określony przedmiot przewłaszczenia stanowi w chwili zawarcia umowy jego wyłączną własność i nie jest obciążony żadnymi prawami osób trzecich.

(dowód : umowa przeniesienia własności rzeczy ruchomej na zabezpieczenie z zastrzeżeniem warunku z dnia 26-11-1988 r. – k. 9 – 10)

W związku z powyższym Z. M. wystawił weksel in blanco, który to poręczyli powodowie oraz J. W. (2) i J. W. (1). Jednocześnie poręczyciele złożyli deklaracje wekslowe, w świetle których zobowiązali się solidarnie za wszelkie zobowiązania Z. M.. Zgodnie z treścią deklaracji, w razie wypełnienia weksla przez pozwaną poręczyciele winni być na równi z wystawcą zawiadomieni o tym na 7 dni przed terminem płatności. Dodatkowo poręczyciele złożyli oświadczenia, na podstawie których w przypadku niespłacenia zobowiązań przez wystawcę weksla poddali się egzekucji świadczeń pieniężnych do kwoty 970.200 zł.

(dowód: weksel in blanco wraz z deklaracjami wekslowymi powodów i oświadczeniami o poddaniu się egzekucji – k. 16 – 20 akt Sądu Rejonowego w Kętrzynie sygn. akt I Co 183/0 – załącznik do akt niniejszej sprawy; zeznania świadka J. W. (2) – k. 85 v.-86; zeznania świadka J. W. (1) – k. 86; zeznania Z. B. w charakterze strony powodowej – k. 86-86 v.; zeznania J. B. w charakterze strony powodowej – k. 86v.)

Pismami z dnia 31-10-2002 r. i z dnia 29-01-2003 r. pozwana złożyła dłużnikowi Z. M. oświadczenie o wypowiedzenie umowy kredytu inwestycyjnego z dnia 26-11-1998 r. z powodu nieregulowania raty kredytu i odsetek. Jednocześnie pozwany bank wyznaczył dłużnikowi 30 – dniowy termin na spłatę zobowiązań w ostatecznej kwocie 259.450,76 zł.

(dowód : wypowiedzenie umowy kredytu z dnia 31-10-2002 r. – k. 33 – 33 v.; wypowiedzenie umowy kredytu z dnia 29-01-2003 r. – k. 34 – 34 v.)

W dniu 23-06-2003 r. dłużnik Z. M. nabył od (...) S.A. w W. kombajn zbożowy (...) (...) (...)za kwotę 82.337,86 zł. Następnie umową z dnia 28-06-2003 r. Z. M. dokonał na rzecz J. K. sprzedaży kombajnu zbożowego, na którego zakup uzyskał kredyt od pozwanego banku, za łączną kwotę 87.028 zł.

(dowód : faktura VAT nr (...) – k. 32; umowa kupna – sprzedaży z dnia 28-06-2003 r. – k. 31)

Pismem datowanym na dzień 30-07-2003 r. pozwany bank wezwał powodów do zapłaty zadłużenia powstałego na skutek niespłacenie kredytu przez dłużnika Z. M. w terminie 7 dni pod rygorem skierowania sprawy do postępowania egzekucyjnego.

(dowód : wezwania do zapłaty z dnia 30-07-2003 r. – k. 29 – 30)

W dniu 25-03-2004 r. wierzyciel (...) S.A. w W. złożył do Sądu Rejonowego w Kętrzynie wniosek o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu nr (...) z dnia 11-03-2004 r. wystawionemu przez niego przeciwko dłużnikom Z. M., E. M., J. B., Z. B., J. W. (2) i J. W. (1). Do przedmiotowego wniosku pozwany bank dołączył niewypełnioną kserokopię weksla in blanco.

Postanowieniem z dnia 21-06-2004 r. Sąd Rejonowy w Kętrzynie (sygn. akt I Co 183/04) nadał klauzulę wykonalność bankowemu tytułowi egzekucyjnemu zgodnie z wnioskiem wierzyciela, w tym przeciwko powodom co do:

- kwoty 165.000 zł należności głównej,

- kwoty 33.855,09 zł odsetek umownych,

- kwoty dalszych odsetek liczonych od kwoty 165.000 zł zmiennych w wysokości 26% w stosunku rocznym od dnia 01-03-2004 r. do dnia zapłaty,

- kwoty 101,85 zł kosztów monitów,

z ograniczeniem odpowiedzialności dłużników do kwoty 970.200 zł (punkt 1 postanowienia). Jednocześnie Sąd Rejonowy zasądził od dłużników na rzecz wierzyciela kwotę 1.154,80 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (punkt 3 postanowienia).

(dowód : wniosek – k. 26 – 27; postanowienie z dnia 21-06-2004 r. – k. 25 akt Sądu Rejonowego w Kętrzynie sygn. akt I Co 183/04 – załącznik do akt niniejszej sprawy; BTE nr (...) – k. 151 akt Sądu Rejonowego w Kętrzynie o sygn. akt II K 611/06 – załącznik do akt niniejszej sprawy)

Na podstawie wniosku wierzyciela (pozwanego banku) z dnia 07-12-2004 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kętrzynie wszczął postępowanie egzekucyjne w stosunku do dłużników Z. M., E. M., J. B., Z. B., J. W. (2) i J. W. (1). Przedmiotowe postępowanie egzekucyjne prowadzone przeciwko Z. i J. B. zostało umorzone dnia 21-01-2013 r. (sygn. akt Km 1545/04).

(dowód : wniosek o wszczęcie postępowania egzekucyjnego – k. 153 – 153 v. akt Sądu Rejonowego w Kętrzynie o sygn. akt II K 611/06 – załącznik do akt niniejszej sprawy; postanowienie komornika z dnia 21-01-2013 r. – k. 94 )

W dniu 02-09-2005 r. powodowie złożyli do Prokuratury Rejonowej w Kętrzynie zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa przez Z. M., natomiast w dniu 11-01-2006 r. takie zawiadomienie złożyła pozwana.

(dowód : zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z dnia 11-01-2006 r. – k. 104 – 105 akt Sądu Rejonowego w Kętrzynie w sprawie o sygn. akt II K 611/06 – załącznik do akt niniejszej sprawy; zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z dnia 02-09-2005r. – k. 26)

Prawomocnym wyrokiem z dnia 29-09-2006 r. Sąd Rejonowy w Kętrzynie (sygn. akt II K 611/06) uznał oskarżonego Z. M. za winnego m. in. tego, że w dniu 26-11-1998 r. w K., działając wspólnie i w porozumieniu z innymi nieustalonymi osobami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadził pozwany bank do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 231.000 zł w ten sposób, że przedłożył podrobiony rachunek uproszczony nr (...)na zakup przedmiotowego kombajnu, mający istotne znaczenie dla uzyskania dla siebie kredytu inwestycyjnego, czym działał na szkodę banku i Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 297 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k.), za co został skazany na karę pozbawienia wolności i karę grzywny. W stosunku do Z. M. Sąd orzekł obowiązek naprawienia szkody w kwocie 158.568,47 zł na rzecz (...) S.A. w O. i kwoty 60.770,84 zł na rzecz Agencji (...) w O. (punkt VI wyroku).

(dowód : wyrok Sądu Rejonowego w Kętrzynie z dnia 29-09-2006 r. w sprawie o sygn. akt II K 611/06 – k. 78 – 79; dokumenty znajdujące się w aktach sprawy prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Kętrzynie o sygn. akt II K 611/06 – załącznik do akt niniejszej sprawy)

Następnie na podstawie tytułu wykonawczego, tj. bankowego tytułu wykonawczego wystawionego przez pozwany bank w dniu 11-03-2004 r., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 21-06-2004 r., Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Kętrzynie wszczął kolejne postępowanie egzekucyjne skierowane przeciwko powodom (sygn. akt Km 210/13). Komornik ten wezwał powoda do zapłaty należności wynikającej z wyżej opisanego bankowego tytułu egzekucyjnego pod rygorem przystąpienia do opisu i oszacowania należących do niego nieruchomości.

(dowód : wezwanie do zapłaty należności – k. 14;informacja od komornika – k. 106)

W toku niniejszego postępowania pozwany bank złożył do Sądu Rejonowego w Kętrzynie wniosek o uznanie wcześniej wspomnianego weksla, na którym to powodowie złożyli podpisy jako poręczyciele wekslowi, za umorzony. Wedle treści wniosku weksle został wypełniony z ustaloną datą płatności na dzień 08-08-2003 r. w K.. Jak podano we wniosku, wskutek kilku reorganizacji i zmian jednostek wyznaczonych do windykacji należności banku, weksel uległ zaginięciu.

Z uwagi na podniesiony przez małżonków B. zarzut dotyczący tego, że bank wypełnił kserokopię weksla nie zaś jego oryginał, Sąd Rejonowy w Kętrzynie dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu kryminalistycznych badań dokumentów. Powołany w sprawie biegły stwierdził, że wszystkie przedłożone w sprawie kserokopie weksla, zarówno niewypełnionego, jak i rzekomo uzupełnione, stanowią tożsamy element kopii wyjściowej i urządzenia powielającego.

Wobec powyższego, postanowieniem z dnia 06-02-2015 r., Sąd Rejonowy w Kętrzynie oddalił wniosek banku o umorzenie weksla (sygn. akt I Ns 462/13). W uzasadnieniu powyższego postanowienia Sąd ustalił, że wprawdzie sporny weksel zaginął, jednak jako weksel in blanco niewypełniony, w związku z czym brak jest podstaw do umorzenia weksla wypełnionego. Dodatkowo Sąd wskazał, że bank nie wykazał istnienia po jego stronie interesu prawnego w uzyskaniu umorzenia utraconego weksla, skoro doszło do przedawnienia jego roszczenia z weksla.

Postanowienie wydane w przedmiotowej sprawie uprawomocniło się w dniu 17-03-2015 r. (brak apelacji ze strony wnioskodawcy).

( dowód : dokumenty zgromadzone w aktach sprawy prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Kętrzynie pod sygn. akt I Ns 462/13 – załącznik do akt niniejszej sprawy: wniosek banku – k. 2-3; opinia biegłego z zakresu kryminalistycznych badań dokumentów – k. 142-153; postanowienie z dnia 06-02-2015 r. wraz z uzasadnieniem – k. 183 i k. 195-201)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo małżonków Z. i J. B. zasługiwało na uwzględnienie w całości.

W niniejszej sprawie znaczna część okoliczności faktycznych sprawy pozostawała między stronami bezsporna, w szczególności powodowie nie kwestionowali faktu udzielenia poręczenia wekslowego jako stanowiącego formę zabezpieczenia umowy o kredyt inwestycyjny, zawartej pomiędzy pozwanym bankiem a Z. M.. Istota sporu między stronami sprowadziła się natomiast do ustalenia, czy pozwany uzupełnił oryginał weksla in blanco, na którym to powodowie złożyli poręczenie, czy też wyłącznie jego kserokopię.

Czyniąc ustalenia faktyczne w niniejszej sprawie Sąd oparł się przede wszystkim na dokumentacji, której wiarygodności i prawdziwości – z wyjątkiem wspomnianego wypełnionego weksla – żadna ze stron nie kwestionowała. Dodatkowo Sąd przeprowadził dowód z przesłuchania świadków i zeznań strony powodowej, którym co do zasady dał wiarę jako spójnym i korelującym z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym.

Niezmiernie istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy okazały się być dowody przeprowadzone w toku postępowania toczącego się przed Sądem Rejonowym w Kętrzynie w przedmiocie umorzenia spornego weksla (sygn. akt I Ns 462/13), zmierzające do ustalenia, co się stało z oryginalnym wekslem in blanco oraz tego, czy został on wypełniony jeszcze przed jego zaginięciem. Na szczególną uwagę zasługuje opinia sądowa sporządzona przez biegłego z zakresu kryminalistycznych badań dokumentów, której wnioski nie zostały podważone w toku niniejszej sprawy, w związku z czym Sąd uznał je za bezsporne tym bardziej, że strona pozwana nie wywiodła apelacji w sprawie I Ns 462/13.

Podstawę prawną żądania pozwu stanowi przepis art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., zgodnie z którym dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w całości lub w części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności, gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście.

W ramach zgłoszonego powództwa przeciwegzekucyjnego powodowie przeczyli zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności podnosząc dwa główne argumenty, a mianowicie zarzut nieważności umowy o kredyt inwestycyjny łączącej pozwanego z dłużnikiem Z. M. i w rezultacie nieważności udzielonego przez powodów poręczenia wekslowego (jedna z form zabezpieczenia spłaty tego kredytu) oraz zarzut niewypełnienia weksla in blanco, a tym samym brak podstaw do zrodzenia się odpowiedzialności powodów jako poręczycieli wekslowych.

Odnosząc się do pierwszego zarzutu strony powodowej, podkreślenia wymaga, że rzekoma nieważność umowy o kredyt inwestycyjny nie mogła mieć żadnego wpływu na kwestię zrodzenia się odpowiedzialności powodów za spłatę wynikającego z niej zadłużenia (przy przyjęciu, że sporny weksel in blanco zostałby prawidłowo wypełniony). Nie ulega bowiem wątpliwości, że przez udzielenie poręczenia wekslowego nawiązuje się odrębny stosunek wekslowy pomiędzy poręczycielem a remitentem, a tym samym odpowiedzialność wekslowa poręczyciela wobec posiadacza weksla jest odpowiedzialnością samodzielną, abstrakcyjną i oderwaną od bytu zobowiązania głównego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 05-06-1997 r., II CKN 185/97, OSNC 1997/12/201). Wspomniana abstrakcyjność wynika zresztą wprost z treści art. 32 ustawy z dnia 28-04-1936 r. – Prawo weksle (Dz. U. z 1936 r., Nr 37, poz. 282 ze zm.), w myśl którego zobowiązanie poręczyciela jest ważne chociażby nawet zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny z wyjątkiem wady formalnej. W konsekwencji awalista odpowiada za zobowiązanie wekslowe za które poręczył, choćby podpis poręczonego był podrobiony, sfałszowany, albo osoba, za którą poręczył, nie miała zdolności wekslowej (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24-11-2009 r., V CSK 129/09, niep.).

Natomiast na uwzględnienie zasługiwał podniesiony przez stronę powodową zarzut niewypełnienia weksla i tym samym zarzut braku podstaw do ponoszenia odpowiedzialności awalistów za zobowiązanie Z. M.. Powodowie twierdzili bowiem, że sporny weksel in blanco nie został prawidłowo wypełniony przez pozwany bank ani na dzień wystawienia przez pozwanego bankowego tytułu egzekucyjnego nr (...) (11-03-2004 r.), ani też na dzień nadania mu klauzuli wykonalności przez Sąd Rejonowy w Kętrzynie (21-06-2004 r.). Strona pozwana przeczyła powyższej okoliczności podnosząc, iż wprawdzie weksel zaginął, jednakże uprzednio został on wypełniony, co jego zdaniem miała potwierdzać treść kserokopii weksla (sporządzonej przez pozwanego jeszcze przed utratą oryginału).

W kontekście wyżej opisanych twierdzeń stron, niezmiernie istotne stały się ustalenia Sądu Rejonowego w Kętrzynie dokonane w sprawie o sygn. akt I Ns 462/13 o umorzenie przedmiotowego weksla, w toku którego dopuszczono dowód z opinii biegłego z zakresu kryminalistycznych badań dokumentów. Powołany w sprawie biegły stwierdził, że wszystkie przedłożone w sprawie kserokopie weksla, zarówno niewypełnionego, jak i rzekomo uzupełnione, stanowią tożsamy element kopii wyjściowej i urządzenia powielającego. Poczynione przez biegłego ustalenia w sposób bezsprzeczny świadczą o tym, że pozwany wypełnił kserokopię weksla in blanco, nie zaś jego oryginał, co oznacza, że po stronie powodów nie doszło do ziszczenia się przesłanki powstania odpowiedzialności wekslowej.

Pamiętać bowiem należy, że zobowiązanie z weksla in blanco powstaje dopiero z chwilą całkowitego wypełnienia weksla, a nie w momencie jego podpisania i wydania. Weksel in blanco jest dokumentem nie zawierającym wszystkich wymaganych prawem cech weksla, który zaopatrzony jest co najmniej w podpis wystawcy weksla, złożony w zamiarze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego i który po uzupełnieniu pozostałych brakujących elementów może stać się wekslem zupełnym (zob. A.D. Szczygielski, Weksel in blanco, Warszawa 1934, s. 14, W. Opalski, T. Komosa, Prawo handlowe, Prawo wekslowe, Prawo czekowe. Komentarz, Warszawa 1996, s. 35). Skoro podpis na wekslu in blanco jest składany w intencji zaciągnięcia zobowiązania wekslowego z chwilą, gdy weksel zostanie wypełniony, to nie jest uważany za weksel dokument, w którym brak jednej z cech wskazanych w art. 1 lub art. 101 Prawa wekslowego i nie będzie za taki uważany aż do czasu jego całkowitego uzupełnienia. W taki sposób wypowiedział się Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 30-04-1964 r. (sygn. akt I PR 327/62, nie publ.), wskazując, że zobowiązanie wekslowe powstaje z momentem całkowitego wypełnienia weksla. Dopóki weksel in blanco nie zostanie uzupełniony w sposób nadający mu cechy weksla, wystawca takiego weksla nie może być traktowany jako zobowiązany wekslowo. Z chwilą wręczenia weksla in blanco dochodzi między wydającym a odbiorcą do umowy skierowanej na powstanie zobowiązania wekslowego, z jednoczesnym upoważnieniem do wypełnienia weksla w zastrzeżonym zakresie (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 12-01-2006 r., sygn. akt I ACa 534/05, LEX nr 279965; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21-06-2002 r., sygn. akt V CKN 1514/2000).

Nie można mieć przy tym wątpliwości, że do zrodzenia się odpowiedzialności wekslowej niezbędne jest wypełnienie oryginału weksla, nie zaś jego kserokopii. Wprawdzie art. 67 w zw. z art. 103 ustawy – Prawo wekslowe przewiduje możliwość istnienia kilku treści tego samego weksla w formie odpisów (w przypadku weksli trasowanych istnieje dodatkowa możliwość sporządzania wtóropisów – art. 64 ustawy), jednak odpis taki nie stanowi źródła praw z weksla i tym samym niedopuszczalnym jest wypełnienie odpisu weksla własnego in blanco. Z powyższych względów na podstawie odpisu weksla nie można się domagać zapłaty poprzez np. wydanie nakazu zapłaty (por. art. 485 § 4 k.p.c. oraz uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 09-07-1993 r., III CZP90/93, OSNCP 1994/1/17). Poza tym odpis weksla, który może zostać sporządzony także w formie kserokopii, powinien zawierać wyraźne oznaczenie swojego charakteru wraz z określeniem, gdzie się kończy (art. 67 ustawy), a tych cech nie zawiera kserokopia weksla dołączonego do akt niniejszej sprawy.

Podsumowując, strona pozwana nie wykazała istnienia okoliczności świadczących o powstaniu odpowiedzialności wekslowej powodów, zaś rzekome wypełnienie weksla in blanco miało miejsce na kserokopii weksla nie mającej jakiejkolwiek mocy prawnej. Oznacza to, że na datę wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego – z uwagi na niewypełniony weksel in blanco – nie doszło jeszcze do powstania po stronie powodów obowiązku świadczenia w charakterze poręczycieli wekslowych. Trzeba przy tym pamiętać, że bankowy tytuł egzekucyjny jest dokumentem stwierdzającym istnienie wymagalnej wierzytelności banku wobec osoby, która dokonała z nim czynności bankowej lub która ustanowiła na rzecz banku zabezpieczenie takiej wierzytelności. Natomiast wobec nieistnienia zobowiązania wekslowego, wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego nastąpiło w sposób sprzeczny z art. 96 ustawy z dnia 29-08-1997 r. - Prawo bankowe.

Uwzględniając powyższe, na podstawie art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c., Sąd uwzględnił żądanie pozwu w całości i pozbawił wykonalności tytuł wykonawczy w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego wystawionego przez pozwany bank w dniu 11-03-2004 r. nr (...), zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Kętrzynie z dnia 21-06-2004 r. (sygn. akt I Co 183/04), o czym orzeczono w punkcie I wyroku. Dodać przy tym trzeba, że ponieważ istotne okoliczności dotyczące braku wypełnienia oryginału weksla zostały ujawnione dopiero w toku sprawy, zgłoszenie zarzutu w tym zakresie w żadnej mierze nie mogło zostać uznane za spóźnione.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28-09-2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490), stosownie do wyniku sprawy. Powodom jako stronie wygrywającej proces należy się zwrot kosztów procesu, do których zaliczono: kwotę 6.623 zł tytułem uiszczonej opłaty od pozwu, kwotę 3.600 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, kwotę 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa oraz kwotę 476,41 zł tytułem zwrotu kosztów dojazdu pełnomocnika powodów na rozprawy.

Jednocześnie Sąd nie przyznał stronie powodowej kosztów procesu w kwocie 828 zł tytułem zwrotu podatku od towarów i usług od należnego pełnomocnikowi powodów wynagrodzenia (23 % x 3.600 zł). Przepisy wyżej wskazanego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości nie wskazują wprawdzie jednoznacznie, że kwota minimalnej stawki wynagrodzenia pełnomocnika ustanowionego z wyboru stanowi wysokość brutto, uwzględniającą należny podatek VAT, a obowiązek doliczenia stawki tego podatku dotyczy wyłącznie pełnomocnika ustanowionego z urzędu, niemniej takie właśnie stanowisko zostało przyjęte w orzecznictwie (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 24.02.2015 r. w sprawie I ACz 222/15 – niepubl.).

W tym stanie rzeczy, na mocy wyżej wskazanych przepisów, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 10.716,41 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt II wyroku).