Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Przemyślu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym :

Przewodniczący – Sędzia SO Lucyna Oleszek

Sędzia SO Anna Kicman (spr.)

Sędzia SO Zofia Jakubów

Protokolant st. sekr. sądowy Elżbieta Onufryk

po rozpoznaniu w dniu 26 czerwca 2015 r. w Przemyślu

na rozprawie

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko Zespołowi Szkół w M.

o przywrócenie do pracy

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Rejonowego w Jarosławiu IV Wydziału Pracy

z dnia 29 stycznia 2015 r. sygn. akt IV P 56/13

I. z m i e n i a zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądza od strony pozwanej Zespołu Szkół w M. na rzecz powódki M. K. kwotę 12.313, 98 zł (słownie złotych: dwanaście tysięcy trzysta trzynaście 98/100) tytułem odszkodowania za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę,

II. z a s ą d z a od strony pozwanej na rzecz powódki kwotę 150 zł (słownie złotych: sto pięćdziesiąt) tytułem zwrotu kosztów procesu,

III. n a k a z u j e ściągnąć od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Jarosławiu kwotę 616 zł (słownie złotych: sześćset szesnaście) tytułem opłaty stosunkowej od pozwu, od której uiszczenia powódka była zwolniona z mocy prawa.

Sygn. akt III Pa 23/15

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 26 czerwca 2015 r.

Powódka M. K. wystąpiła z pozwem przeciwko Zespołowi Szkół w M., domagając się w ostatecznie sprecyzowanym żądaniu przywrócenia do pracy u strony pozwanej na poprzednich warunkach, ewentualnie zasądzenia odszkodowania oraz zasądzenia od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu podała, że u strony pozwanej pracuje od 1 września 2003 r. jako nauczyciel dyplomowany w pełnym wymiarze czasu pracy. Powódka uczyła języka rosyjskiego oraz historii, a także zajmowała się organizowaniem licznych programów artystycznych, wycieczek, redagowaniem artykułów. W dniu 11 kwietnia 2013 r. wręczono powódce na piśmie oświadczenie o wypowiedzeniu jej warunków umowy o pracę w części dotyczącej wymiaru etatu z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia. W uzasadnieniu wskazano, iż przyczyną wypowiedzenia dotychczasowych warunków umowy o pracę są zmiany organizacyjne na rok szkolny 2013/2014 związane z niżem demograficznym czego skutkiem jest łączenie klas w szkole podstawowej Zespołu Szkół w M.. Pozwany zaproponował powódce nowe warunki zatrudnienia w wymiarze 9/18 etatu od 1 września 2013 r. Zdaniem powódki wypowiedzenie jest bezzasadne, gdyż podane przyczyny są pozorne, a przywoływane okoliczności zapewne nie istnieją. Powódka uważa, iż wypowiedzenie zmieniające otrzymała w związku z konfliktem osobistym z pozwaną, gdyż wbrew stanowisku uczniów próbowano usunąć język rosyjski z programu zajęć w zamian za wprowadzenie języka niemieckiego. Kwestia likwidacji języka rosyjskiego nie została poddana przez pozwaną jakiejkolwiek konsultacji z Radą Pedagogiczną. W dniu 26 stycznia 2012 r. podczas zebrania rodziców uczniów z gronem pedagogicznym powódka wyraziła swoje stanowisko w tej sprawie. Wystąpienie powódki spotkało się z atakami ze strony pozwanego. Powódka zarzuciła naruszenie przepisów Karty Nauczyciela, a przede wszystkim art. 22, który daje możliwość, czy wręcz nakazuje uzupełnienie wymiaru zajęć dydaktycznych dla nauczycieli i tak powódka posiada uprawnienia do nauczania historii, bowiem ukończyła studia podyplomowe w tym zakresie. Zdaniem powódki istnieje możliwość powierzenia jej dodatkowych zajęć z historii.

Pozwany Zespół Szkół w M. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej szkoły kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona pozwana podniosła, iż powódka nie zachowała siedmiodniowego terminu do wniesienia odwołania. Wypowiedzenie zmieniające zostało powódce doręczone w dniu 10 kwietnia 2013 r., a nie jak utrzymuje powódka w pozwie w dniu 11 kwietnia 2013 r. Powódka nie podjęła nawet próby wykazania, że spóźnienie w zgłoszeniu żądania spowodowane zostało błędnym pouczeniem strony pozwanej, iż powinna się odwołać do Sądu Rejonowego w Jarosławiu, a nie jak podano w P.. Strona pozwana odrzuciła zarzut powódki jakoby u podstaw ograniczenia jej wymiaru zatrudnienia znajdowały się inne okoliczność, niż te natury obiektywnej. Były to: wprowadzenie (stopniowe) nauki języka niemieckiego w miejsce języka rosyjskiego, które oprócz historii uczy powódka; zmiana podstawy programowej poprzez ograniczenie wymiaru nauczania historii. Pozwana pokreśliła, że przyczyny, które zdeterminowały konieczność zmiany warunków zatrudnienia powódki były jej doskonale znane. Ta kwestia była wielokrotnie podnoszona podczas obrad Rady Pedagogicznej oraz rozmów w pokoju nauczycielskim.

Sąd Rejonowy w Jarosławiu wyrokiem z dnia 29 stycznia 2015 r., sygn. akt IV P 56/13, oddalił powództwo, zasądził od powódki M. K. na rzecz Zespołu Szkół w M. kwotę 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego oraz ustalił, iż nie uiszczone koszty postępowania ponosi Skarb Państwa.

Sąd Rejonowy ustalił, że powódka M. K. została zatrudniona w Zespole Szkół w M. z dniem 1 września 2003 r. w pełnym wymiarze godzin na stanowisku nauczyciela języka rosyjskiego na czas nieokreślony. Powódka uzyskała stopień awansu zawodowego - nauczyciel mianowany w dniu 6 października 2000 r. W dniu 17 stycznia 2005 r. powódka na Uniwersytecie (...) Wydział Socjologiczno-Historyczny. Instytut (...) ukończyła studia podyplomowe w zakresie historii. W okresie od 12 marca 2012 r. do 15 marca 2013 r. powódka przebywała na urlopie dla poratowania zdrowia. Po powrocie z urlopu uczyła historii i języka rosyjskiego w łącznym wymiarze 18 godzin. Także przed pójściem na urlop zdrowotny pracowała w pełnym wymiarze godzin. Od 1 września 2013 r. powódka u strony pozwanej w wymiarze 11 godzin uczyła historii i języka rosyjskiego w szkole podstawowej i w gimnazjum. Oprócz tego w szkole w N. miała pięć godzin historii.

W dniu 17 stycznia 2012 r. rodzice uczniów złożyli do dyrektor szkoły pismo w sprawie zmiany języka obcego. Na najbliższej konferencji w dniu 25 stycznia 2012 r. zapadła decyzja o zmianie języka rosyjskiego na język niemiecki. O nauczanie języka niemieckiego zabiegali rodzice uczniów nawet grożąc, że w przypadku gdy nie dojdzie do takiej zmiany, to przeniosą dzieci do szkół w P.. Nauczanie języka niemieckiego wprowadzono od 1 września 2012 r. do klasy IV szkoły podstawowej i do I klasy gimnazjum. Język niemiecki był wprowadzony wtedy w wymiarze 4 godzin tygodniowo, a powódce zmniejszyła się ilość języka rosyjskiego o cztery godziny. Wtedy powódka otrzymała cztery godziny historii.

Na mocy Zarządzenia Nr (...) Wójta Gminy P. z dnia 5 marca 2013 r. wprowadzono wytyczne dotyczące organizacji pracy szkół prowadzonych przez Gminę P. w roku szkolnym 2013/2014. Na posiedzeniu Rady Pedagogicznej w dniu 5 kwietnia 2013 r. dyrektor powiadomiła o powyższym zarządzeniu. W związku z tym, iż zarządzenie wprowadzało zmiany organizacyjne polegające na łączeniu klas czwartej z piątą zmniejszyła się ilość godzin tygodniowo o piętnaście. Dotyczyło to języka polskiego, historii, przyrody, wychowania muzycznego.

W dniu 10 kwietnia 2013 r. dyrektor napisała wypowiedzenie warunków umowy o pracę dla powódki, J. T., T. Ż., G. M., M. S., a K. D. (1) została zwolniona za porozumieniem stron. Wszyscy nauczyciele z wyjątkiem powódki przyjęli nowe warunki pracy i zaczęli szukać godzin do uzupełnienia etatu na własną rękę. W dniu 10 kwietnia 2013 r. sekretarz szkoły R. B. wręczyła powódce pismo o wypowiedzeniu warunków umowy o pracę. Jako przyczyny wypowiedzenia pracodawca podał zmiany organizacyjne na rok szkolny 2013/2014 związane z niżem demograficznym, czego skutkiem jest łączenie klas w Szkole Podstawowej Zespołu Szkół w M. i w związku z tym zaproponowanie powódce nowych warunków zatrudnienia: czas pracy w wymiarze 9/18 etatu od dnia 1 września 2013 r.

W dniu 29 kwietnia 2013 r. rodzice uczniów złożyli pismo do wójta, aby nie łączyć klas czwartej z piątą. Dyrektor pozwanej szkoły w dniu 15 maja 2013 r. otrzymała pismo od wójta, który wyraził zgodę na nie łączenie klas i wtedy doszły powódce jedna godzina - lekcja wychowawcza i jedna godzina języka rosyjskiego, co zwiększyło jej etat do 11/18. Dyrektor dla powódki w Szkole Podstawowej w N. znalazła jeszcze pięć godzin języka rosyjskiego.

W rezultacie poczynionych w sprawie ustaleń Sąd Rejonowy odwołał się do treści art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela i wskazał, że analizując treść tego przepisu w kontekście badania zasadności wypowiedzenia umowy o pracę powódce, należy stwierdzić, iż w przedmiotowym stanie faktycznym zostały spełnione przesłanki uniemożliwiające dalsze zatrudnienie powódki w pełnym wymiarze zajęć. Niewątpliwie zmniejszyła się ilość godzin języka rosyjskiego w porównaniu do roku szkolnego 2012/2013. Powódka co prawda ukończyła studia podyplomowe w zakresie historii, ale w szkole jest jeszcze drugi nauczyciel historii, który ma 11 godzin tego przedmiotu. Oprócz tego ma godziny z informatyki, techniki, wychowania do życia w rodzinie i jest zatrudniony na pełnym etacie. Powódka M. K. posiadała tylko uprawnienia do nauczania języka rosyjskiego i historii, a jak Sąd ustalił ilość godzin z tych przedmiotów nie zapewniała zatrudnienia na pełnym etacie, a powódka nie wyrażała zgody na ograniczenie zatrudnienia. Zatem zasadne było wypowiedzenie jej warunków umowy o pracę. Jak podała dyrektor pozwanego K. S. (1) powódka zdawała sobie sprawę, że w związku z podjęciem decyzji o wprowadzeniu języka niemieckiego w miejsce języka rosyjskiego co roku będzie miała 4 godziny mniej. W pierwszym roku zmian, gdy miała 4 godziny mniej zostało to nadrobione 4 godzinami historii. W Zespole Szkół jest tylko 9 klas i 22 nauczycieli, więc nie wszyscy mogą mieć wychowawstwo. Część nauczycieli jest zatrudniona w niepełnym wymiarze godzin i uzupełnia etat w innych placówkach.

Mając na względzie przedstawione okoliczności Sąd uznał, że roszczenie powódki M. K. nie zasługuje na uwzględnienie i orzekł o oddaleniu powództwa.

Odnosząc się do zarzutu strony pozwanej odnośnie przekroczenia terminu do wniesienia odwołania od wypowiedzenia warunków umowy o pracę, Sąd uznał, że jednodniowe opóźnienie, jeszcze w przypadku, gdy pouczenie o miejscu odwołania błędnie podano, należy uznać za usprawiedliwione.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd orzekł w oparciu o art. 98 k.p.c. i § 11 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

O kosztach sądowych orzeczono na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w zw. z art. 98 k.p.c., jak w punkcie III wyroku. Powódka przegrała sprawę, stąd Sąd kosztami sądowymi (opłata od pozwu) obciążył Skarb Państwa.

Apelację od powyższego wyroku złożyła powódka M. K., zaskarżając go w całości i zarzucając:

- sprzeczność istotnych ustaleń sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym przez przyjęcie, iż zachodzą przesłanki rozwiązania z powódką stosunku pracy w wyniku zmian organizacyjnych w szkole uniemożliwiających jej zatrudnienie w sytuacji, gdy w istocie przyczyna rozwiązania umowy o pracę nie została dowiedziona,

- naruszenie przepisów postępowania mające istotny wpływ na treść wydanego orzeczenia tj. art. 233 § 1 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. polegające na nieprzeprowadzeniu wszechstronnej oceny zebranego materiału dowodowego oraz przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów poprzez dokonanie dowolnego ustalenia, że w zatrudniającej powódkę placówce szkolnej nastąpiły zmiany organizacyjne, które uniemożliwiały jej zatrudnienie, a także bezpodstawne danie wiary zeznaniom K. S., zaś odmówienie znaczenia zeznaniom powódki oraz świadków M. M., A. N., E. C. i U. W..

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o: zmianę zaskarżonego wyroku i przywrócenie powódki do pracy u pozwanego ewentualnie zasądzenie odszkodowania; względnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania; a ponadto zasądzenie kosztów postępowania.

W uzasadnieniu apelująca zarzuciła, że w trakcie postępowania przeprowadzono szereg dowodów osobowych oraz z dokumentów, z których żadną miarą nie można wywnioskować, że zachodzą przesłanki do zastosowania art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy Karta Nauczyciela. Wbrew ustaleniom Sądu I instancji w Zespole Szkół w M. pracuje od 15 marca 1982 r. jako nauczyciel, najpierw w 8 klasowej szkole podstawowej, a następnie w szkole podstawowej i gimnazjum. Głównym przedmiotem nauczania przez ten czas był język rosyjski i historia. Z dniem 1 września 2010 r. dyrektorem Zespołu Szkół została K. S. i już w drugim roku jej urzędowania pojawił się temat zmiany języka rosyjskiego na język niemiecki, a następnie dyrektorka podjęła kampanię skierowaną przeciwko powódce, a zmierzającą do usunięcia jej ze szkoły. W wypowiedzeniu warunków pracy prawdziwy powód wypowiedzenia został przez pracodawcę ukryty. Sąd I instancji zupełnie pominął tę kwestię, mimo że zostało to jasno wykazane. Nie zostało również wzięte przez Sąd I instancji pod uwagę, że art. 22 Karty Nauczyciela ogranicza samowolę dyrektora szkoły w przypadku zmian organizacyjnych dot. nauczycieli mianowanych. Działania pracodawcy miały charakter subiektywny i nie wynikały z obiektywnych potrzeb. Tym samym pracodawca naruszył prawo nie biorąc pod uwagę faktu, że jest ona nauczycielem mianowanym 5 lat przed emeryturą. Wbrew ustaleniom sądu zostało wykazane zeznaniami świadków A. N., M. M., E. C. i U. W., że nie zostały zachowane zasady i procedury przy ustalaniu zmiany nauczanego języka. Przeprowadzone w styczniu 2012 r. głosowanie nad zmianą języka nie uwzględniło żadnych procedur, stąd wynik jego nie był wiarygodny. Również zeznania powódki w tym zakresie zostały w całości pominięte. Sąd I instancji nie ustalił przyczyn zmniejszenia etatu powódki do 1/2 już w I roku nauki jęz. niemieckiego „ skoro był on wprowadzany stopniowo. W tej sytuacji ograniczenie powinno dotyczyć najwyżej 4 godz. lekcyjnych. Bezpodstawnie sąd przyjął twierdzenia pozwanego, że nastąpiła zmiana podstawy programowej nauczania historii, w sytuacji, gdy jest on niezmienny. Wbrew twierdzeniu pozwanego w istocie powódka nie miała formalnej wiedzy o planowanych zmianach, gdyż kwestie te nie były omawiane na posiedzeniach Rady Pedagogicznej. Również ustalenia sądu co do początku zatrudnienia powódki od 1 września 2003 r. nie polegają na prawdzie, gdyż rozpoczęła pracę 15 marca 1982 r. Nie jest więc powódka stosunkowo krótko zatrudnionym nauczycielem, lecz pracownikiem z ponad 30-letnim stażem pracy, co ma znaczenie dla okoliczności sposobu zmiany języka nauczania. Wbrew ustaleniom sądu, skoro powódka przebywała na urlopie zdrowotnym od 15 marca 2012 r. do 15 marca 2013 r. nie miał miejsca fakt dodania jej 4 godzin historii. Nie są również prawdziwe ustalenia sądu I instancji, że zarządzeniem nr (...) z 5 marca 2013 r. Wójt Gminy P. wprowadził zmiany organizacyjne polegające na łączeniu klas. Nie miało miejsca też wypowiedzenie zmieniające dla szeregu nauczycieli w dniu 10 kwietnia 2013 r., gdyż jedynie dwóm z nich chwilowo ubyło 2 godz. z etatu. Do dzisiaj, poza K. D., która przeniosła się do Ś., wszyscy pracują w pełnym wymiarze etatu. Tym samym, praktycznie poza powódką żadne zmiany nikogo nie dotknęły. Sąd I instancji nie wyjaśnił, dlaczego praktycznie nie dał wiary zeznaniom powódki, natomiast zeznania K. S. uznał za wiarygodne w całości. Również zeznania św. M. M., A. N., E. C. i U. W. miały znaczenie dla sprawy a bezpodstawnie zostały uznane za nieznaczące. Istotnym w tej sprawie jest, iż Sąd I instancji pominął całkowicie fakt, że dyrektorka pozwanego zespołu szkół nie stosowała się do ustalonego przez MEN harmonogramu postępowania przy opracowywaniu arkuszy organizacyjnych szkoły, składania ich w Urzędzie Gminy i terminów zatwierdzenia przez Wójta jako organ prowadzący szkołę. Termin składania arkuszy jest ustalony na 30 kwietnia każdego roku, na jego zatwierdzenie Wójt ma czas do 25 maja. Dopiero zatwierdzony przez niego arkusz jest dokumentem, na podstawie którego dyrektor szkoły może podejmować wiążące decyzje kadrowe (między 25 a 31 maja). Tymczasem dyrektor szkoły już 11 kwietnia wręczyła powódce wypowiedzenie warunków pracy, zanim opracowano arkusz, a przecież nie posiadała wiedzy, czy zamierzone przez nią zmiany zostaną zatwierdzone (łączenie klas i wprowadzanie nowego języka).

W odpowiedzi na apelację strona pozwana Zespół Szkół w M. wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według spisu kosztów zgłoszonego na rozprawie, ewentualnie według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano w szczególności, że Sąd I instancji wydał orzeczenie odpowiadające prawu, zarówno z perspektywy przepisów prawa materialnego, jak również z zachowaniem przepisów postępowania. Ustalenia Sądu I instancji są zgodne z zebranym w sprawie materiałem dowodowym. Na uzasadnienie zarzutu błędu w ustaleniach faktycznych powódka podaje szereg gołosłownych twierdzeń, które nie znajdują potwierdzenia w materiale dowodowym sprawy, ponadto zaś powódka nie wykazała inicjatywy dowodowej w celu potwierdzenia większości tych twierdzeń. Dokonanej przez Sąd I instancji ocenie materiału dowodowego nie można zarzucić żadnych uchybień czy sprzeczności w rozumowaniu. Wypowiedzenie powódce warunków umowy było nie tylko uzasadnione, ale również konieczne. Wszystkie podstawy wypowiedzenia umowy powódce były prawdziwe i uzasadniały zapadłą decyzję personalną. Zmiany organizacyjne leżące u podstaw wypowiedzenia powódce warunków umowy o pracę uniemożliwiały dalsze zatrudnianie powódki w dotychczasowym wymiarze. W aktach sprawy zalega szereg dokumentów, które potwierdzają prawidłowość przebiegu procesu zmiany języka w pozwanym zespole szkół oraz które potwierdzają bezzasadność powództwa. To (...) wyszła z inicjatywą wprowadzenia języka niemieckiego zamiast języka rosyjskiego w pozwanym Zespole Szkół. Zmiana języka nie była decyzją dyrekcji pozwanego Zespołu Szkół, wręcz przeciwnie, dyrekcja starała się nie przyśpieszać tego procesu. Skoro takie było żądanie rodziców, to zmiany były nieuniknione, ale sam proces zmiany języka nie był nagły czy niespodziewany. O zmianach organizacyjnych, w tym w szczególności o zmianie języka była mowa już od 2011 r. Cały proces wprowadzania zmian był jawny, w tym w szczególności jawny dla powódki, która uczestniczyła we wszystkich tych czynnościach. Na posiedzeniu Rady Pedagogicznej w dniu 5 kwietnia 2013 r. nauczyciele zostali powiadomieni o zarządzeniu Wójta Gminy P. nr (...) z dnia 5 marca 2013 r. w sprawie wytycznych dotyczących organizacji pracy szkół prowadzonych przez Gminę P. w roku szkolnym 2013/2014. Wytyczne te dotyczyły obowiązku przeprowadzenia łączenia klas. Sąd I instancji słusznie zauważył, iż to dopiero na skutek pisma z dnia 29 kwietnia 2013 r., które złożyli rodzice uczniów do Wójta Gminy P., Wójt wyraził w maju 2013 r. zgodę na nie łączenie klas. Na skutek powyższej decyzji zwiększył się etat dla powódki z 9/18 do 11/18. Również niż demograficzny jest faktem. W 2009 r. w pozwanym zespole szkół było 110 uczniów, natomiast w 2013 r. już tylko 93, a zatem spadek nastąpił o 18%. Na 93 uczniów przypadało 23 nauczycieli. Przy tak niskiej liczbie uczniów ograniczenia kadrowe były nieuniknione. W kwietniu 2013 r. wypowiedzenia warunków umów o pracę otrzymali również nauczyciele T. Ż., G. M. i M. S., a z nauczycielem K. D. (1) zakończono stosunek pracy na podstawie porozumienia stron.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki M. K. od wyroku Sądu Rejonowego w Jarosławiu okazała się uzasadniona.

Sąd Rejonowy prowadził postępowanie w kierunku ustalenia, czy wypowiedzenie powódce warunków umowy o pracę z dnia 10 kwietnia 2013 r., doręczone powódce w tej samej dacie, jest zasadne.

W przedmiotowym wypowiedzeniu warunków umowy o pracę, jako przyczynę wypowiedzenia dotychczasowych warunków umowy o pracę wskazano zmiany organizacyjne na rok szkolny 2013/2014 związane z niżem demograficznym, czego skutkiem jest łączenie klas w Szkole Podstawowej Zespołu Szkół w M., w związku z czym zaproponowano powódce czas pracy w wymiarze 9/18 etatu od dnia 1 września 2013 r. Pozostałe warunki umowy o pracę nie ulegały zmianie.

Przeprowadzone przez Sąd I instancji postępowanie dowodowe wykazało, że wypowiedzenie warunków umowy o pracę w ocenie tego Sądu było uzasadnione.

Sąd II instancji nie podzielił jednak tego stanowiska. W ocenie Sądu Okręgowego zaszła sprzeczność ustaleń Sądu Rejonowego z zebranym w sprawie materiałem dowodowym poprzez przyjęcie, że zaistniały podstawy do wypowiedzenia powódce stosunku pracy z powodu zmian organizacyjnych w szkole. Tym samym Sąd I instancji dopuścił się naruszenia przepisu art. 233 § 1 k.p.c. zgodnie, z którym sąd ocenia wiarogodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału.

W przedmiotowej sprawie należało badać, czy przyczyny wypowiedzenia wskazane w oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu warunków umowy o pracę faktycznie miały miejsce.

Podkreślić należy, że powódka otrzymała wypowiedzenie warunków umowy o pracę w dniu 10 kwietnia 2013 r., czyli w czasie gdy miały mieć miejsce przesłanki wskazane w wypowiedzeniu. W rzeczywistości jednak nie były one zatwierdzone przez organ prowadzący szkołę. Zestawiając bowiem daty zatwierdzenia przez organ prowadzący szkołę arkusza organizacyjnego (21 maja 2013 r.) oraz datę złożenia powódce oświadczenia woli o zmianie warunków umowy o pracę (10 kwietnia 2013 r.), należy wskazać na istniejący w chwili dokonywania wypowiedzenia zmieniającego jedynie zamiar przeprowadzenia zmian organizacyjnych, a nie istniejącą już rzeczywiście przyczynę wypowiedzenia, gdyż zmiany te wymagały zatwierdzenia przez inny podmiot, niezależny od pracodawcy, jakim był organ prowadzący. Trudno sobie wyobrazić, aby decyzja rodząca określone skutki finansowe była podejmowana poza podmiotem, który ponosi finansowo odpowiedzialność za działanie szkoły. Należy bowiem pamiętać, że zgodnie z art. 34a ust. 1 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t. j. Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) organ prowadzący szkołę lub placówkę sprawuje nadzór nad jej działalnością w zakresie spraw finansowych i administracyjnych, z uwzględnieniem odrębnych przepisów.

Uznać zatem należy, że w chwili złożenia powódce oświadczenia o wypowiedzeniu warunków umowy o pracy wskazana przyczyna była nierzeczywista. Nie może bowiem budzić wątpliwości, iż ocena zasadności (istnienia rzeczywistej przyczyny) wypowiedzenia dotyczy stanu rzeczy, jaki istnieje w chwili składania stosownego oświadczenia woli przez pracodawcę. Wypowiedzenie umowy o pracę, czy też warunków umowy o pracę jest zasadne albo bezzasadne w momencie jego składania, a to oznacza, że stan rzeczy, który ukształtował się już po jego złożeniu, nie ma znaczenia. Tym samym z punktu widzenia zasadności (bezzasadności) wypowiedzenia istotny jest stan, jaki istniał w momencie składania oświadczenia woli przez pracodawcę. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 września 2002 r. I PKN 445/01 (OSNP 2004/9/153, OSNP-wkł. 2003/6/9) stwierdził, że istniejący w chwili dokonania wypowiedzenia zamiar przeprowadzenia zmian organizacyjnych polegających na likwidacji określonego stanowiska pracy nie jest rzeczywistą przyczyną uzasadniającą to wypowiedzenie, jeżeli dokonanie tych zmian wymaga zatwierdzenia przez podmiot niezależny od pracodawcy.

Podnieść należy, iż arkusz organizacji szkoły, opracowany przez dyrektora szkoły, zgodnie z § 10 załącznika nr 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół, określa szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym, z uwzględnieniem szkolnego planu nauczania, o którym mowa w przepisach w sprawie ramowych planów nauczania - do dnia 30 kwietnia każdego roku. Arkusz organizacji szkoły zatwierdza organ prowadzący szkołę do dnia 30 maja danego roku (ust. 1). W arkuszu organizacji szkoły zamieszcza się w szczególności: liczbę pracowników szkoły, w tym pracowników zajmujących stanowiska kierownicze, ogólną liczbę godzin zajęć edukacyjnych finansowanych ze środków przydzielonych przez organ prowadzący szkołę (ust. 2). Na podstawie zatwierdzonego arkusza organizacji szkoły dyrektor szkoły, z uwzględnieniem zasad ochrony zdrowia i higieny pracy, ustala tygodniowy rozkład zajęć określający organizację zajęć edukacyjnych (ust. 3).

Ponadto zaś zgodnie z § 12 załącznika nr 3 do powołanego wyżej rozporządzenia szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym określa arkusz organizacji gimnazjum opracowany przez dyrektora gimnazjum, z uwzględnieniem szkolnego planu nauczania, o którym mowa w przepisach w sprawie ramowych planów nauczania - do dnia 30 kwietnia każdego roku. Arkusz organizacji gimnazjum zatwierdza organ prowadzący gimnazjum do dnia 30 maja danego roku (ust. 1). W arkuszu organizacji gimnazjum zamieszcza się w szczególności: liczbę pracowników szkoły, w tym pracowników zajmujących stanowiska kierownicze, ogólną liczbę godzin zajęć edukacyjnych finansowanych ze środków przydzielonych przez organ prowadzący gimnazjum (ust. 2). Na podstawie zatwierdzonego arkusza organizacji gimnazjum dyrektor gimnazjum, z uwzględnieniem zasad ochrony zdrowia i higieny pracy, ustala tygodniowy rozkład zajęć określający organizację zajęć edukacyjnych (ust. 3).

W pierwszej kolejności należy zatem stwierdzić, że arkusz organizacyjny, jakim posługiwała się strona pozwana (a więc arkusz organizacji pracy Szkoły Podstawowej w Zespole Szkół w M. na rok szkolny 2013/2014 i arkusz organizacji pracy Gimnazjum w Zespole Szkół w M. na rok szkolny 2013/2014) był niezatwierdzony przez organ prowadzący szkołę. Później faktycznie te godziny, o które miał być zmniejszony wymiar czasu pracy z tytułu łączenia klas, zostały powódce przywrócone, gdyż z 9/18 godzin dostała ona 11/18 etatu. Organ prowadzący uwzględnił bowiem argumenty zawarte w pismach rodziców do niego kierowanych, że nie zgadzają się oni na łączenie klasy 4 z 5 i w rezultacie do łączenia klas tych nie doszło, więc przyczyna wypowiedzenia warunków umowy była nieuzasadniona. Okazało się, że organ prowadzący nie zatwierdził arkusza organizacyjnego w wymiarze sporządzonym przez szkołę, który był podstawą wypowiedzenia powódce warunków umowy o pracę.

Należy podkreślić, że przyczyną wypowiedzenia powódce warunków umowy o pracę, oprócz tych wskazanych w pisemnym wypowiedzeniu, były również zmiany nauczania języka obcego w szkole. Głównie te okoliczności były ustalane przez Sąd Rejonowy w toku prowadzonego postępowania dowodowego. W tym miejscu należy jedynie zasygnalizować, że dyrektor pozwanego Zespołu Szkół (...) w trakcie zeznań podkreślała, że decyzja o zmianie języka zapadła rok wcześniej i powódka zdawała sobie sprawę, że co roku będzie miała 4 godziny mniej nauczania języka rosyjskiego (w związku z wprowadzaniem nauczania języka niemieckiego). Nie zostało natomiast wyjaśnione, co stało się z pozostałymi godzinami nauki, bowiem czas pracy powódce od dnia 1 września 2013 r. ustalono na 9/18 wymiaru, zgodnie z wypowiedzeniem warunków umowy o pracę. Niemniej jednak ta przyczyna, a więc zmiana w nauczaniu języków obcych poprzez zmniejszenie liczby godzin nauczania języka rosyjskiego nie była podana w wypowiedzeniu warunków umowy o pracę.

Podstawą zmiany zaskarżonego wyroku Sądu I instancji, oprócz wyżej podanych przyczyn było również to, że do nauczycieli mianowanych, do których niewątpliwie zaliczała się powódka, nie stosuje się przepisu art. 42 k.p. (w to miejsce bowiem wchodzą przepisy art. 20-23 Karty Nauczyciela). Nauczycielom mianowanym nie można wręczyć wypowiedzenia zmieniającego warunków umowy o pracę, dotyczącego zmiany czasu pracy. Jeżeli nauczyciel mianowany nie wyrazi zgody na ograniczenie zatrudnienia należy mu wręczyć wypowiedzenie stosunku pracy zgodnie z art. 20 Karty Nauczyciela, pod warunkiem, że przesłanki w nim wymienione zostają spełnione (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2014 r., I PK 169/13, Legalis nr 993194).

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (t. j. Dz. U. z 2014 r., poz. 191 ze zm.) dyrektor szkoły w razie:

1) całkowitej likwidacji szkoły rozwiązuje z nauczycielem stosunek pracy;

2) częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole lub zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć rozwiązuje z nim stosunek pracy lub, na wniosek nauczyciela, przenosi go w stan nieczynny. Nauczyciel zatrudniony na podstawie mianowania może wyrazić zgodę na ograniczenie zatrudnienia w trybie określonym w art. 22 ust. 2.

Sąd Rejonowy wprawdzie powołał się na przepis art. 20 Karty Nauczyciela niemniej jednak wskazał, że strona pozwana nie dokonała definitywnego wypowiedzenia stosunku pracy, ale wypowiedzenie warunków umowy o pracę. W przedmiotowym stanie faktycznym zostały bowiem spełnione przesłanki uniemożliwiające dalsze zatrudnienie powódki w pełnym wymiarze zajęć.

W związku z powyższym Sąd Okręgowy uznał, że żądanie powódki w zakresie, w którym domagała się ona ustalenia, że wypowiedzenie warunków umowy o pracę było nieuzasadnione, zasługuje na uwzględnienie.

W rezultacie Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i zasądził od strony pozwanej Zespołu Szkół w M. na rzecz powódki odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę, uznając w tym zakresie zgodnie z art. 45 § 2 k.p., że niecelowe jest przywracanie powódki do pracy.

Zgodnie z art. 45 § 2 k.p. Sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia
do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe
lub niecelowe; w takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu.

Sąd Okręgowy uznał, że na dzień wyrokowania przywrócenie powódki do pracy jest niecelowe. Oświadczeniem z dnia 15 maja 2014 r. pozwana definitywnie rozwiązała z powódką stosunek pracy, jako przyczynę wskazując zmiany organizacyjne polegające na zmianach w szkolnych planach nauczania i wprowadzeniu, jako drugiego języka niemieckiego zamiast języka rosyjskiego (obowiązkowego w klasach I-III gimnazjum, a w klasach IV-VI szkoły podstawowej, jako zajęć dodatkowych) na prośbę rodziców. Szczegółowo zostało opisane, w jakim zakresie, jak dochodzi do zmian tego planu nauczania, wskazując że ta zmiana następuje sukcesywnie od 1 września 2012 r., a ulegnie on wygaśnięciu z końcem roku szkolnego 2013/2014, co uniemożliwia dalsze zatrudnianie powódki w pełnym wymiarze zajęć.

W rezultacie mając na uwadze wyżej poczynione rozważania Sąd II instancji uznał za celowe w okolicznościach przedmiotowej sprawy zasądzenie powódce odszkodowania, w miejsce przywrócenia jej do pracy.

Zgodnie z art. 47 ¹ k.p. odszkodowanie, o którym mowa w art. 45, przysługuje w wysokości wynagrodzenia za okres od 2 tygodni do 3 miesięcy, nie niższej jednak od wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Wysokość odszkodowania została wyliczona w toku postępowania przed Sadem II instancji, przy uwzględnieniu wynagrodzenia powódki liczonego, jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy na dzień 31 sierpnia 2013 r. (k. 215).

Mając na uwadze powyższe, zgodnie z art. 386 § 1 k.p.c. w związku
z powołanymi wyżej przepisami orzeczono, jak w punkcie pierwszym sentencji wyroku.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie II wyroku, na zasadzie przepisów art. 98 k.p.c., art. 99 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 11 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t. j. Dz. U. z 2013 r., poz. 490).

Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w danej instancji, przy czym zasadą jest, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne
do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Stąd też zasadne okazało się przyznanie na rzecz powódki kwoty 150 zł, na którą to składają się koszty zastępstwa procesowego za I i za II instancję, tj. kwoty po 60 zł, oraz zwrot opłaty sądowej od apelacji w kwocie 30 zł.

Sąd nakazał ponadto ściągnąć od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Jarosławiu kwotę 616 zł (tj. 5% × 12.313,98 zł stanowiącej kwotę zasądzonego na rzecz powódki odszkodowania), tytułem opłaty stosunkowej od pozwu, od uiszczenia której powódka była zwolniona z mocy prawa, na podstawie art. 113 ust. 1 w zw. z art. 96 pkt 4 w zw. z art. 13 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. z 2014 r., poz. 1025) oraz w związku z art. 98 k.p.c., o czym orzeczono w punkcie III wyroku.