Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 maja 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 19 maja 2015 r. w Gliwicach

sprawy M. F.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

przy udziale zainteresowanego M. M.

o podleganie pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu

na skutek odwołania M. F.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 19 grudnia 2014 r. nr (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uznaje, iż odwołująca M. F. jako pracownik u płatnika składek M. M. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 18 czerwca 2014 r.,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na rzecz odwołującej M. F. Kwotę 60 zł (sześćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

(-) SSO Jolanta Łanowy

VIII U 187/15

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją z dnia 19 grudnia 2014r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. na podstawie art. 83 ust. 1 w związku z art. 38 ust. 1, art. 68 ust. 1 pkt 1 oraz art. 6 ust. 1 pkt 1, art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1, art. 13 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 1442 ze zm.) stwierdził, że ubezpieczona M. F. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 18 czerwca 2014r. z tytułu zgłoszenia do tych ubezpieczeń jako pracownik u płatnika składek M. M..

W uzasadnieniu ZUS zakwestionował ważność umowy o pracę pomiędzy ubezpieczoną a zainteresowanym, z uwagi na brak faktycznych dowodów świadczenia przez nią pracy w spornym okresie oraz okoliczności faktyczne potwierdzające, w ocenie organu, powyższe, tj.: krótki okres podlegania ubezpieczeniom, szybkie zaprzestanie świadczenia pracy, brak zastępstwa do wykonywania czynności powierzonych ubezpieczonej.

Odwołanie od powyższej decyzji wniosła M. F., domagając się jej zmiany poprzez stwierdzenie, iż w okresie od dnia 18 czerwca 2014r. podlegała pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu. W uzasadnieniu wskazała, iż rzeczywiście świadczyła pracę – na stanowisku kierownika sprzedawcy, przejmując obowiązki które do tego czasu wykonywał osobiście właściciel –płatnik składek.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji, wskazując ponad zarzutem pozorności stosunku pracy także zarzut sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Zainteresowany M. M. poparł odwołanie skarżącej.

Sąd ustalił, co następuje:

M. M. prowadzi działalność gospodarczą z siedzibą przy ul. (...) w P., pod nazwą BE H.. Jest właścicielem 2 sklepów spożywczych, w tym „Od i do” znajdującego się w P. przy ul. (...) D oraz punktu dorabiania kluczy i sprzedaży papierosów. W spornym okresie zatrudniał 3 pracowników.

W dniu 18 września została zawarta umowa o pracę między ww. pracodawcą a M. F. na okres próbny od 18.06.2014r. do 17.09.2014r. na stanowisku kierownik-sprzedawca, w pełnym wymiarze czasu pracy. Miejsce pracy ustalono jako siedzibę pracodawcy, natomiast wynagrodzenie określono w wysokości 2,774,96zł. Następnie, w dniu 18.09.2014r. została zwarta umowa pomiędzy ww. stronami na czas określony do 29 lutego 2016r. na tych samych warunkach pracy i płacy. W zaświadczeniu lekarskim z 18.06.2014r. wskazano, iż brak jest przeciwwskazań zdrowotnych do podjęcia pracy na ww. stanowisku.

Ubezpieczona, posiada wykształcenie wyższe – licencjat w specjalności administracja samorządowa. Przed rozpoczęciem zatrudnienia ubezpieczona wykonywała różne prace: jeszcze w okresie studiów jako sprzedawca w sklepie spożywczym, w okresie od 1.02.2008r. do 31.08.2008r. na stanowisku pracownik działu obsługi klienta w (...) sp. z o.o. w M. oraz w okresie od 10.08.2009r. do 15.05.2010r. w (...) im. (...) w O. na stanowisku kasjer-doradca klienta. Ostatnim zatrudnieniem ubezpieczonej była pracy w banku (...) na stanowisku specjalisty ds. produktów bankowych na czas określony, która wygasła po zakończeniu urlopu wychowawczego.

Ubezpieczona, o poszukiwaniu przez zainteresowanego M. M. pracownika na stanowisko kierownika, powzięła wiadomość z ogłoszenia wywieszonego na ścianie budynku sklepu (...) i do” przy ul. (...) D w P. – stanowiącego następnie jej miejsce pracy. Po przeprowadzonej rozmowie kwalifikacyjnej zainteresowany M. M. zawarł z ubezpieczoną umowę o pracę. Oprócz ubezpieczonej w sklepie pracowała od kilku lat także świadek D. G. – sprzedawca i właściciel. Do obowiązków odwołującej należało fakturowanie, składanie zamówień, kontakt z przedstawicielami handlowymi i dostawcami, kontrola stanu magazynowego i dokumentacji, ale także w razie potrzeby obsługa klientów w sklepie (...) i do”. Faktury podpisywał pracodawcę, choć zdarzało się, iż w razie odbioru towaru także ubezpieczona czy inny pracownik. Nadto odwołująca sporadycznie świadczyła prace w punkcie przy ul. (...), przy obsłudze maszyny do przerabiania cygar na papierosy. Prace wykonywała od 8:00 do 16:00.

Ubezpieczona dopiero w sierpniu 2014r. poinformowała pracodawcę o tym, że spodziewa się dziecka, gdyż wcześniej nie miała świadomości o swoim stanie. Od dnia 1.09.2014r. przebywała na zwolnieniu lekarskim. Niezdolność do pracy spowodowana była ciążą. W zastępstwie nieobecności odwołującej pracodawca nie zatrudnił na jej miejsce innego pracownika, a przejął ponownie obowiązki dotyczące kierowaniem sklepem, zatrudniając jedynie kolejnego pracownika z minimalnym wynagrodzeniem miesięcznym na czas określony.

Wynagrodzenie otrzymywane przez ubezpieczoną ustalone było na kwotę 2000 netto, z uwagi na zakres jej obowiązków – przejęcie funkcji kierownika sklepu (...) i do”.

ZUS podczas ustalania prawa do zasiłku chorobowego odwołującej, powziął wątpliwości co do zasadności obowiązkowego podlegania ubezpieczeniom społecznym przez ubezpieczoną i wszczął postępowanie wyjaśniające, które zakończone zostało wydaniem zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił stan faktyczny na podstawie akt organu rentowego, zeznania świadka D. G. oraz wyjaśnień M. M. i odwołującej (nagranie rozprawy z dnia 19 maja 2015r. –płyta k. 34).

Zgromadzony materiał był wystarczający i kompletny do poczynienia ustaleń faktycznych i rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie M. F. zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt. 1 i art. 11 ust. 1 oraz art. 12 ust. 1 ustawy z dnia
13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2013r., poz. 1442 ze zm.), zwanej dalej Ustawą, pracownicy podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu. Obowiązkowym ubezpieczeniom pracownicy podlegają od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia jego ustania (art. 13).

Za pracownika natomiast – w myśl art. 8 ust 1 - uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Po myśli art. 18 ust. 1 podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12, tj. przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy

Przepis art. 8 pkt 1 ustawy stanowi, iż za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Kwestia sporna w niniejszej sprawie sprowadza się do tego, czy stan faktyczny ustalony w tej konkretnej sprawie, a wynikający z zeznań odwołującej i zainteresowanego oraz świadków, jak również z dowodów z dokumentów pozwala na uznanie, że umowa o pracę
z dnia 18 czerwca 2014r. zawarta między zainteresowanym M. M. jako płatnikiem składek, a odwołującą M. F. była czynnością pozorną i jako taka nieważną w rozumieniu art. 58 § 2 k.c. w zw. z art. 300 k.p. – tak jak to twierdzi organ rentowy– czy też nie i jakie są tego przyczyny.

Za ugruntowany w judykaturze i doktrynie uznać należy pogląd, że nie podlega pracowniczemu ubezpieczeniu społecznemu osoba, która zawarła umowę o pracę dla pozoru, a więc w sytuacji, gdy przy składaniu oświadczeń woli obie strony miały świadomość, że osoba ta, określona w umowie jako pracownik, nie będzie świadczyć pracy, a druga strona, określona w umowie jako pracodawca, nie będzie z tej pracy korzystać. Przy czym nie tyle chodzi o pozorność oświadczenia woli w rozumieniu art. 83 § 1 k.c. (względną), a więc o ukrycie innego, rzeczywistego oświadczenia woli, co o pozorność bezwzględną, a więc złożenie oświadczenia woli dla pozoru, gdy strony w ogóle nie mają zamiaru wywołania żadnych skutków prawnych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2000 r., II UKN 744/99). W takiej sytuacji w ogóle nie dochodzi do złożenia oświadczeń woli, a tym samym do nawiązania stosunku pracy, a jedynie do stworzenia pozorów jego nawiązania (do nawiązania fikcyjnego stosunku pracy, a raczej stworzenia fikcji jego nawiązania; por. wyrok z dnia 17 grudnia 1996 r., II UKN 32/96 oraz wyrok z dnia 23 marca 1999 r., II UKN 536/98).

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). O tym, czy strony istotnie nawiązały umowę o pracę nie decyduje formalne zawarcie (podpisanie) umowy nazwanej umową o pracę, lecz faktyczne i rzeczywiste realizowanie na jej podstawie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy. Tym samym, w odniesieniu do umowy o pracę pozorność polega na tym, że strony nie zamierzają osiągnąć skutków wynikających z tej umowy, a określonych w art. 22 k.p. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2008 r., I UK 223/07;, z dnia 5 października 2006 r., I UK 120/06, M.Raczkowski "Pozorność w umownych stosunkach pracy" Lexis-Nexis, W-wa 2010, s.200-202).

Wyniki przeprowadzonego postępowania, zdaniem Sądu, nie dały podstaw do podtrzymania stanowiska ZUS wyrażonego w zaskarżonej decyzji. Innymi słowy organ rentowy nie dowiódł, iż ubezpieczona nie świadczyła pracy, a jej umowa o pracę zawarta została dla pozoru, celem osiągnięcia świadczenia z ubezpieczeń społecznych. Przeciwnie, o rzeczywistości stosunku pracy wyczerpującego przesłanki określone w art. 22 k.p. pomiędzy odwołującą a zainteresowanym świadczą następujące okoliczności: wcześniejsze zatrudnienie odwołującej również w branży spożywczej, handlu i marketingu, w konsekwencji posiadane przez nią doświadczenie zawodowe i kompetencje do wykonywanej pracy, nawiązanie stosunku pracy i ogólnie relacji z zainteresowanym dopiero w wyniku odpowiedzi ubezpieczonej na ogłoszenie wywieszone przez pracodawcę, zeznania świadka D. G., pracownika sklepu, bliskość miejsca pracy i miejsca zamieszkania, brak wiedzy pracodawcy i odwołującej o ciąży w chwili zawierania umowy o pracę, zakres obowiązków. O potrzebie zatrudnienia kierownika sklepu świadczyć może natomiast fakt, iż zainteresowany w czasie niezdolności do pracy ubezpieczonej i dalej pobierania przez zasiłku i urlopu, zatrudnił kolejnego pracownika, a sam przejął ponownie większość obowiązków odwołującej. Wysokość ustalonego wynagrodzenia za pracę także nie budzi wątpliwości Sądu, gdyż odpowiadała powierzonym ubezpieczonej obowiązkom i jej wykształceniu oraz doświadczeniu.

Biorąc pod uwagę powyższe, nie sposób również przypisać działaniom odwołującej – jak żądał ZUS - cech naruszenia zasad współżycia społecznego, co skutkowałoby uznaniem stosunku pracy za nieważny po myśli art. 58 § 2 k.c.

Sąd podziela pogląd, iż umowa o pracę wywołuje nie tylko skutki bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych kształtując stosunek ubezpieczenia społecznego, w tym wysokość składki, co w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. W związku z powyższym ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych, a więc nie tylko z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), ale także interesu publicznego. Jednak w niniejszej sprawie ocena ustalonego stanu faktycznego nie doprowadziła do uznania, iż celem stosunku pracy nawiązanego między ubezpieczoną a zainteresowanym było nieuprawnione skorzystanie ze świadczeń z ubezpieczeń, lecz przeciwnie Sąd uznał, iż celem tym było faktyczne i rzeczywiste świadczenie pracy na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy w zamian za ustalone w umowie wynagrodzenie.

Mając powyższe na uwadze, z mocy powołanych przepisów i art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd orzekł jak w sentencji wyroku (pkt 1).

W punkcie 2 wyroku Sąd orzekł o kosztach zastępstwa procesowego na podstawie art. 98 k.p.c. oraz § 12 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. z 2013r. poz. 461- j.t.).

SSO Jolanta Łanowy