Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Elblągu I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Arkadiusz Kuta

Sędziowie: SO Dorota Twardowska (spr.)

SO Aleksandra Ratkowska

Protokolant: st. sekr. sąd. Danuta Gołębiewska

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2015 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. J. (1)

przeciwko J. J. (2) i H. J.

o dopuszczenie do współposiadania, zaniechanie naruszeń i nakazanie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Iławie

z dnia 10 lutego 2015 r. sygn. akt I C 691/14

oddala apelację.

Sygn. akt I Ca 207/15

UZASADNIENIE

Powód J. J. (1) wniósł o nakazanie pozwanym J. J. (2) i H. J., aby udostępnili i umożliwili powodowi J. J. (1) współposiadanie i korzystanie z klatki schodowej stanowiącej współwłasność stron, znajdującej się w budynku mieszkalnym stanowiącym współwłasność stron, położonym w miejscowości P., gmina S., o nakazanie pozwanym, aby doprowadzili klatkę schodową wskazaną w punkcie 1 pozwu do takiego stanu, w jakim była przed naruszeniem, poprzez usunięcie bezprawnie posadowionych tam przeszkód i barykad (meble itp.) oraz o nakazanie pozwanym, aby zaprzestali naruszeń prawa współwłasności. Jako podstawę swojego żądania wskazał art. 206 k.c. w zw. z art. 222 § 2 k.c. W uzasadnieniu pozwu powód twierdził, iż powód i pozwani są po połowie współwłaścicielami tzw. bliźniaka położonego w miejscowości (...) i (...) gm. Susz. Powód podał, iż w budynku znajduje się klatka schodowa prowadząca na piętro i poddasze domu, która jest przedmiotem współwłasności stron. Pozwani nagminnie naruszają prawo powoda do współposiadania i korzystania z klatki schodowej, na skutek czego powód został pozbawiony dostępu do pokoi na piętrze należących do niego i poddasza z kominem.

Pozwani J. J. (2) i H. J. wnieśli o oddalenie powództwa, wskazując że powód przeprowadził postępowanie rozgraniczeniowe, na skutek którego ustalono, że klatka schodowa budynku znajduje się na nieruchomości stanowiącej ich własność. Z uwagi na niewłaściwe zachowanie powoda, jego żony i zamieszkującej z nimi córki z rodziną, zamknęli klatkę schodową. Pozwani podali ponadto, iż umożliwią powodowi dostęp do kominów.

Wyrokiem z dnia 10 lutego 2015 r. Sąd Rejonowy w Iławie oddalił powództwo.

Rozstrzygnięcie było wynikiem następujących ustaleń faktycznych i oceny prawnej dokonanej przez Sąd pierwszej instancji:

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 18 czerwca 1985 r. M. J. zawarł z J. J. (1), J. J. (2) i H. J. umowę przekazania gospodarstwa i umowy darowizny. Na mocy tej umowy M. J. przeniósł nieodpłatnie na swych następców prawnych J. i H. małżonków J. własność i posiadanie zabudowanego gospodarstwa rolnego składającego się z działek (...) o obszarze 16,98 ha, a na J. J. (1) własność i posiadanie zabudowanego gospodarstwa rolnego składającego się z działek nr (...) o obszarze 14,85 ha. W umowie wskazano, że na nieruchomościach o nr Kw (...) i (...) składających się z działek nr (...) znajdowały się: budynek mieszkalny murowany kryty dachówką (połowa bliźniaka), murowana obora kryta papą i drewniana szopa kryta papą, a na nieruchomościach Kw (...) i (...) składających się z działek nr (...) znajdowały się: dom mieszkalny murowany kryty dachówką (połowa bliźniaka), murowana obora kryta papą, drewniana stodoła kryta papą i drewniana szopa kryta papą. Jednocześnie J. J. (1) darował swojemu bratu i jego żonie swój udział wynoszący 1/6 część w gospodarstwie rolnym o pow. 16,98 ha z zabudowaniami, a J. J. (2) darował swojemu bratu J. J. (1) swój udział wynoszący 1/6 część w zabudowanym gospodarstwie rolnym składającym się z działek nr (...) mającym obszar 14,85 ha.

Powód J. J. (1) jest właścicielem nieruchomości gruntowej położonej w P., gmina S., obejmującej gospodarstwo rolne – 1/2 domu, 1/2 stodoły, 1/2 obory, działkę o nr (...), zapisanej w księdze wieczystej (...).

Pozwani J. J. (2) i H. J. są właścicielami na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej nieruchomości obejmującej grunty rolne zabudowane - działka nr (...), zapisanej w księdze wieczystej (...).

Przebieg granic pomiędzy nieruchomościami stron przebiega zgodnie z mapą z ewidencyjną. Granica obydwu nieruchomości dzieli budynek zamieszkiwany przez strony na dwie części. Klatka schodowa znajduje się w części budynku posadowionej na nieruchomości stanowiącej własność pozwanych. Powód wzywał pozwanych do udostępnienia klatki schodowej budynku oraz do uregulowania spornych kwestii w drodze ugody.

Sąd pierwszej instancji uznał powództwo za niezasadne, wskazując że zgodnie z treścią art. 206 k.c., który został powołany jako podstawa żądania z punktu pierwszego pozwu, każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozostałych współwłaścicieli. Sąd stwierdził, że wbrew twierdzeniom powoda nie można przyjąć, aby strony były współwłaścicielami nieruchomości zabudowanej. Powodowi i pozwanym przysługuje własność dwóch odrębnych nieruchomości położonych w P., gmina S.. Powód jest właścicielem nieruchomości obejmującej gospodarstwo rolne – 1/2 domu, 1/2 stodoły, 1/2 obory, działkę o nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). Pozwani są natomiast właścicielami na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej nieruchomości obejmującej grunty rolne zabudowane - działki nr (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). Powód nie może zatem domagać się od pozwanych umożliwienia mu współposiadania i korzystania z klatki schodowej.

Zdaniem Sądu Rejonowego na uwzględnienie nie zasługiwały również roszczenia powoda wskazane w punktach drugim i trzecim pozwu, gdyż przepis art. 222 § 2 k.c. stanowi, iż przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń. W przedmiotowej sprawie prawo własności powoda nie zostało bowiem w żaden sposób naruszone. Pozwani nie ingerują w przysługujące powodowi prawo własności nieruchomości, dla której prowadzona jest księga wieczysta (...). Klatka schodowa znajduje się w budynku usytuowanym na nieruchomości pozwanych i wbrew twierdzeniom powoda nie stanowi przedmiotu współwłasności.

W konsekwencji Sąd Rejonowy oddalił powództwo.

W apelacji od powyższego wyroku powód J. J. (1) zarzucił:

- naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na rozstrzygnięcie, to jest art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów, w szczególności map ewidencyjnych nieruchomości gruntowych należących do stron, zeznań świadków oraz wyjaśnień powoda, co doprowadziło do błędnego ustalenia, że strony nie są współwłaścicielami nieruchomości zabudowanej położonej w (...) i 9/2, gmina S., a co za tym idzie, że prawo własności powoda nie zostało w żaden sposób naruszone, podczas gdy ściana działowa nieruchomości zabudowanej nie przebiega przez wszystkie kondygnacje budynku i nie pokrywa się z linią podziału działek (...), co oznacza, że strony nie mogły dokonać skutecznego podziału pionowego nieruchomości zabudowanej a powodowi przysługuje prawo do korzystania z klatki schodowej znajdującej w przedmiotowej nieruchomości na zasadzie współwłasności;

- naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 93 ust. 3 b ustawy o gospodarce nieruchomościami w zw. z § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 07 grudnia 2004 r. w sprawie sposobu i trybu dokonywania podziałów nieruchomości poprzez ich niezastosowanie i błędne przyjęcie, że granica działek nr (...) przebiegająca wzdłuż ściany działowej usytuowanej na parterze dzieli budynek zamieszkiwany przez strony na dwie regularne i samodzielne części, podczas gdy przepisy te wyraźnie stanowią, ze granice wydzielonych działek gruntu powinny przebiegać wzdłuż pionowych płaszczyzn, które tworzone są przez ściany usytuowane na całej wysokości budynku od fundamentu do pokrycia dachu, zaś zgromadzony w sprawie materiał dowodowy daje podstawy do przyjęcia, że ściana działowa na paterze nieruchomości zabudowanej położonej w (...) i 9/2 nie przebiega przez wszystkie kondygnacje budynku, w szczególności przez piętro i poddasze.

W związku z tymi zarzutami powód domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienia powództwa oraz zasądzenia kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Pozwani J. J. (2) i H. J. wnieśli o oddalenie apelacji jako bezzasadnej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna. Sąd Okręgowy w całości podziela ustalenia faktyczne i ocenę prawną dokonane przez Sąd pierwszej instancji i przyjmuje je za własne bez potrzeby ponownego przytaczania.

Zarzuty apelacji opierają się na twierdzeniu, że niepełne wydzielenie granicy dwóch budynków mieszkalnych prowadzi do powstania współwłasności tych budynków i w konsekwencji ma uprawniać żądanie powoda udzielenia mu ochrony prawnej w oparciu o przepisy prawa powoływane jako podstawa żądań – art. 206 k.c. i art. 222 § 2 k.c.

Słusznie Sąd pierwszej instancji zauważa, że ochrona z art. 206 k.c. – dopuszczenie do współposiadania rzeczy wspólnej może być realizowana jedynie w przypadku wykazania istnienia współwłasności prawa do nieruchomości, natomiast ochrona negatoryjna z art. 222 § 2 k.c. – nakazanie pozwanym doprowadzenia klatki schodowej do stanu poprzedniego i zaniechanie naruszeń przysługuje powodowi, jeżeli wykaże swoje prawo własności do rzeczy stanowiącej przedmiot naruszenia i może być kierowane jedynie przeciwko sprawcy naruszenia własności, który nie posiada własnego prawa do rzeczy skutecznego przeciwko właścicielowi. Wbrew stanowisku skarżącego prawidłowe jest stwierdzenie Sadu Rejonowego, że w obu przypadkach powód nie wykazał swojego prawa do rzeczy, skoro niekwestionowane jest w sprawie, że klatka schodowa, której dotyczy żądanie znajduje się w budynku mieszkalnym stanowiącym własność pozwanych J. J. (2) i H. J..

Mylne jest także przekonanie powoda forsowane w apelacji, że ewentualny brak technicznego rozdzielenia budynków znajdujących się na dwóch odrębnych nieruchomościach gruntowych i nie stanowiących odrębnych od gruntu przedmiotów własności na kolejnych kondygnacjach budynków ścianą pionową do pokrycia dachowego może prowadzić sam z siebie do powstania współwłasności prawa, nawet jeśli sposób rozdzielenia nie w pełni odpowiada wymogom norm technicznych powołanych w apelacji.

Trzeba przede wszystkim podkreślić, że twierdzenia powoda co do niepełnego rozdzielenia budynków mieszkalnych ścianą pionową na wszystkich kondygnacjach budynków nie zostały wykazane. Nie przedstawiono planów budynków i rzutów kolejnych kondygnacji a zeznania świadków i powoda w tym zakresie są niespójne, mylące ilość i określenia kolejnych kondygnacji oraz rozmieszczenie pomieszczeń. Jednocześnie zostało jednoznacznie przyznane, że schody, których dotyczą żądania, w całości znajdują się w budynku położonym na nieruchomości stanowiącej własność pozwanych.

W sprawie przedstawiono natomiast mapy geodezyjne nieruchomości gruntowych obrazujące przebieg granicy pomiędzy działkami nr (...) stanowiącą własność powoda J. J. (1) a nr 102 stanowiącą własność pozwanych J. i H. J., zgodnie z którą granica na gruncie przebiega linią prostą z załamaniem w miejscu graniczenia budynków mieszkalnych.

Zgodnie z definicją art. 46 § 1 k.c. nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. Przepis art. 47 § 1 i 2 k.c. stanowi, że część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych, a częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od niej odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego. Zgodnie z art. 48 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Z dokumentów zebranych w sprawie, w tym przede wszystkim odpisów z powołanych powyżej ksiąg wieczystych prowadzonych dla obu nieruchomości, wskazanej mapy geodezyjnej, a ponadto także przedstawionej do akt umowy przekazania gospodarstwa rolnego i umowy darowizny, jednoznacznie wynika, że budynki mieszkalne nie stanowią odrębnych nieruchomości, lecz części składowe nieruchomości gruntowych i taki stan prawny występował jeszcze przed datą zawarcia powołanej umowy przekazania gospodarstwa rolnego, skoro w jej treści przytacza się opisy dwóch odrębnych gospodarstw rolnych – nieruchomości gruntowych zabudowanych budynkami mieszkalnym opisywanymi jako „domy mieszkalne murowane kryte dachówką (połowa bliźniaka)” oraz budynkami gospodarczymi. Taki stan ujawniony jest tak w podziale geodezyjnym, jak i przede wszystkim w księgach wieczystych, które prowadzone są odrębnie dla każdej z nieruchomości zabudowanych. Tym samym zarówno działka nr (...) stanowiąca własność powoda zabudowana domem mieszkalnym, jak i działka nr (...) stanowiąca własność pozwanych zabudowana domem mieszkalnym, stanowią odrębne prawnie nieruchomości tak pod względem geodezyjnym, jak i wieczystoksięgowym (wraz z innymi działkami wpisanymi do obu ksiąg).

Nie istnieje zatem powoływane w żądaniu oraz apelacji prawo współwłasności uprawniające do żądania przez powoda do dopuszczenia go do współposiadania rzeczy na podstawie art. 206 k.c., klatka schodowa, której dotyczy żądanie, nie stanowi odrębnego przedmiotu współwłasności ani własności, lecz jest elementem architektonicznym budynku mieszkalnego znajdującego się na gruncie stanowiącym własność pozwanych, a z tej przyczyny nieuprawnione jest również żądanie ochrony negatoryjnej oparte na przepisie art. 222 § 2 k.c., skoro nieruchomość nie stanowi własności powoda lecz pozwanych, co wykazali.

Z tych przyczyn Sąd Okręgowy uznał apelację za bezzasadną, czego konsekwencją było jej oddalenie na podstawie art. 385 k.p.c.