Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 czerwca 2015 roku

Sąd Okręgowy w Elblągu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Dorota Zientara

Protokolant: stażysta Joanna Semkiw

po rozpoznaniu w dniu 25 czerwca 2015 r. w Elblągu

na rozprawie

sprawy z powództwa B.-P. Banku Spółdzielczego w P.

przeciwko J. C.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

1.  uznaje za bezskuteczną wobec powoda B.-P. Banku Spółdzielczego w P. czynność w postaci ugody zawartej w dniu 9 listopada 2009 r. przez dłużnika K. C. (1) i pozwaną J. C. w sprawie o podział majątku, toczącej się przed Sądem Rejonowym w Elblągu pod sygnaturą I Ns (...), na mocy której pozwana uzyskała prawa do:

- nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), o pow. 0,1162 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), o pow. 0,2881 ha, zabudowanej budynkiem mieszkalnym, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- lokalu niemieszkalnego położonego w P. przy ul. (...), stanowiącego odrębną nieruchomość, dla którego prowadzona jest księga wieczysta Kw (...) wraz z udziałem wynoszącym 20/100 w nieruchomości wspólnej, obejmującej grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- nieruchomości położonej w P. przy ul. (...) o pow. 0,0108 ha, zabudowanej budynkiem gospodarczym, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- nieruchomości położonej w P. przy ul. (...) o pow. 0,0020 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- nieruchomości położonej w R., gm. P. o pow. 0,0124 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

w celu zaspokojenia w postępowaniu egzekucyjnym wierzytelności powoda wobec dłużnika K. C. (1) a obecnie jego następców prawnych w kwocie:

- 50.608,12 zł z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności kredytu lombardowego NBP liczonymi od dnia 24 listopada 2009 r. do dnia zapłaty, wynikającej z wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 20 lipca 2010 r. sygnatura I C (...),

- 53.847,30 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 9 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty, wynikającej z wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 19 listopada 2013 r. sygnatura I C (...),

- 185.273,31 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 8 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty, wynikającej z nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 31 grudnia 2009 r. sygnatura I C (...),

2.  zasądza od pozwanej na rzecz powoda kwotę 21.704 zł /dwadzieścia jeden tysięcy siedemset cztery złote/ tytułem zwrotu koszów procesu.

Sygn. akt I C 348/14

UZASADNIENIE

Powód B. - P. Bank Spółdzielczy w P. wystąpił z pozwem przeciwko pozwanej J. C. domagając się uznania za bezskuteczną ugody zawartej przez pozwaną i dłużnika – jej małżonka K. C. (1) w sprawie o podział majątku, która toczyła się przed Sądem Rejonowym w Elblągu od sygnaturą I Ns (...) z pokrzywdzeniem powoda, któremu służy przeciwko następcom prawnym dłużnika wierzytelność w wysokości 289.728,73 zł wraz z odsetkami. Powód domagał się także zasądzenia na jego rzecz kosztów procesu według norm prawem przepisanych.

Podstawy wywiedzionego powództwa upatrywał w art. 527 i nast. k.c. W uzasadnieniu pozwu wskazał, że wskazana wyżej wierzytelność wynika z trzech wyroków Sądu Rejonowego i Sądu Okręgowego w Elblągu.

K. C. (1) zmarł, jego spadkobiercy przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Zgodnie ze spisem inwentarza wartość aktywów spadkowych odpowiada kwocie 4.055 zł i do tej kwoty ograniczona została egzekucja. Tymczasem kwestionowaną ugodą wszystkie wartościowe składniki majątkowe przeniesiono na rzecz pozwanej. W ocenie powoda przedmiotową czynność prawną uznać należało za dokonaną z pokrzywdzeniem jego, jako wierzyciela. Zdaniem powoda w warunkach niniejszej sprawy znajduje zastosowanie domniemanie prawne z art. 527 § 3 k.c. i 528 kc. Na skutek dokonanej przez małżonków C. czynności, K. C. (1) stał się niewypłacalny, nie jest możliwe również wyegzekwowanie należności od spadkobierców, z uwagi na brak aktywów w masie spadkowej.

Pozwana J. C. w odpowiedzi na pozew domagała się oddalenia powództwa oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu swego stanowiska wskazała, że w 2004 r. zawarła z mężem umowę znoszącą wspólność majątkową. Od chwili zawarcia tej umowy do dnia zawarcia ugody o podział majątku dochody jej małżonka istotnie spadły. Twierdziła, że nieruchomości zakupione zostały ze środków przez nią wypracowanych, że osobiście interweniowała w banku, aby nie udzielał jej mężowi kredytów. Podniosła, że w toku postępowania o podział majątku ujawnione zostały powody, dla których podział nie jest równy, a Sąd nie dopatrzył się w proponowanym podziale żadnych nieprawidłowości.

Zdaniem powódki nadto nie jest możliwe uznanie za bezskuteczną czynności procesowej.

W odpowiedzi na pozew pozwana twierdziła nadto, że nie miała wiedzy o sytuacji ekonomicznej małżonka. Zakończył on wprawdzie prowadzenie działalności gospodarczej, ale równocześnie podjął pracę w ramach stosunku pracy; kłopoty ze zdrowiem zaczęły się u niego natomiast dopiero w pierwszym kwartale 2010 r., kiedy to pomimo uzgodnień z bankiem otrzymał nakaz zapłaty i wszczęto przeciwko niemu egzekucję.

Zdaniem pozwanej na dzień zawarcia ugody jej małżonek nie miał żadnych wymagalnych zobowiązań, orzeczenia na które powołuje się powód zapadły w późniejszym czasie. Wskazała nadto, że wierzytelności, których ochrony domaga się powód, wynikają ze zobowiązań zaciągniętych przez jej małżonka, bez jej udziału i zgody. Nie ma zatem podstaw do egzekwowania tych wierzytelności z majątku wspólnego.

Sąd ustalił, co następuje:

K. C. (1) i pozwana J. C. pozostawali w związku małżeńskim od 1975 r. do 2010 r.

Z ich związku urodziło się pięcioro dzieci, ostatnie w 1999 r. Od lat 1991 r. K. C. (1) prowadził Przedsiębiorstwo Handlowe (...) Spożywczo – (...), zaś pozwana zakład pogrzebowy.

Pożycie małżeńskie nie układało się dobrze. K. C. (1) dopuszczał się zdrad małżeńskich, mimo tego pozwana nie zdecydowała się na wniesienie pozwu o rozwód. Małżonkowie nabywali kolejne nieruchomości.

W 1982 r. nabyli m. in. nie działkę budowlaną, położoną w P. przy ul. (...). Na działce tej rozpoczęli budowę budynku mieszkalnego. Przed 2000 r. budynek nadawał się do zamieszkania. Do budynku tego wprowadził się K. C. (1) z dwoma córkami. Pozwana robiła zakupy mężowi i córkom, gotowała, małżonkowie wspólnie spędzali święta i uroczystości rodzinne.

/dowód: odpis Kw k.10 -12 akt I Ns (...) Sądu Rejonowego w Elblągu, zeznania pozwanej k. 296v – 297v, zeznania świadka B. R. k. 295v – 296, zeznania świadka A. O. k. 295v, A. C. k. 294v -295, P. C. k. 295/

K. C. (1), prowadząc własną działalność gospodarczą, korzystał z usług bankowych oferowanych przez B. - P. Bank Spółdzielczy w P.. Zaciągał w tym banku kredyty, m. in. w dniu 20 grudnia 2001 r. wraz z małżonką zawarł umowę kredytu w rachunku bieżącym na kwotę 80.000 zł na pokrycie wymagalnych zobowiązań kredytobiorcy, wynikających z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. Na zabezpieczenie wierzytelności kredytobiorcy wystawili weksel. W dniu 19 grudnia 2002 r. K. C. (1) i J. C. zawarli z powodowym bankiem kolejną umowę o kredyt w kwocie 80.000 zł na pokrycie wymagalnych zobowiązań kredytobiorcy, wynikających z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

W dniu 14 grudnia 2002 r. J. C., jako małżonka kredytobiorcy złożyła oświadczenie, z którego wynika że prowadzi działalność gospodarczą w postaci zakładu pogrzebowego, uzyskując dochody miesięczne na poziomie 1.000 zł. Podobne oświadczenie, tego samego dnia złożył K. C. (1), deklarując dochody miesięczne z prowadzonej przez siebie działalności na poziomie 2.000 zł.

W dniu 13 października 2003 r. kredytobiorcy podpisali aneks nr (...) do umowy kredytowej z dnia 19 grudnia 2002 r.

/dowód: kopie umów kredytowych k. 272 – 278, kopie oświadczeń k. 98, 99/

W dniu 11 października 2004 r. J. i K. C. (1) wyłączyli obowiązującą ich dotychczas wspólność ustawową, ustanawiając ustrój rozdzielności majątkowej.

/dowód: kopia aktu notarialnego k. 279/

Za lata 2009, 2006, 2005, 2004 K. C. (1) i J. C. rozliczali się z fiskusem wspólnie zaś za rok 2007 i 2008 K. C. (1) rozliczył się sam.

/dowód kopie dokumentów PIT k. 108 -119, 146 – 210/

Wyniki działalności gospodarczej K. C. (1) w 2008 r. nie były dobre.

/dowód kopie dokumentów składanych i sporządzonych w związku z ubieganiem się o kredyt przez K. C. (1) k. 100 – 106/

W dniu 21 października 2008 r. K. C. (1) zawarł z powodowym bankiem umowę o prawo zadłużania się w rachunku bieżącym do kwoty 181.000 zł w okresie od 21 października 2008 r. do 20 października 2009 r. na sfinansowanie bieżących potrzeb firmy. Tego samego dnia zawarł kolejną umowę kredytową; na podstawie tej umowy bank udzielił K. C. (1) kredytu obrotowego na okres od 21 października 2008 r. do 28 października 2012 r., na finasowanie bieżących potrzeb związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, w kwocie 69.000 zł.

/dowód: kopie umów o kredyt k. 5 – 8/

W dniu 27 sierpnia 2009 r. K. C. (1) zawarł z powodem umowę o kredyt obrotowy na pokrycie bieżących zobowiązań w kwocie 49.000 zł. Zobowiązał się do spłaty tego kredytu jednorazowo w terminie do dnia 25 września 2009 r.

/dowód: kopia umowy o kredyt k. 9/

W dniu 22 lipca 2009 r. przed Sądem Rejonowym w Elblągu J. C. zainicjowała postępowanie o podział majątku jej i K. C. (1). We wniosku wskazała, że sposób podziału majątku został uzgodniony przez zainteresowanych. Zgodnie z wnioskiem, jej jako wnioskodawczyni miały przypaść wszystkie nieruchomości, zaś uczestnikowi ruchomości w postaci kilku pojazdów mechanicznych.

Zarządzeniem z dnia 18 sierpnia 2009 r. wniosek zwrócono. Wnioskodawczyni usunęła braki będące przyczyną zwrotu wniosku. Pismem z dnia 14 września 2009 r. K. C. (1) poinformował Sąd, że popiera wniosek w całości i wniósł o przeprowadzenie rozprawy pod jego nieobecność.

/dowód k. 46 akt I Ns (...) Sadu Rejonowego w Elblągu/

W dniu 28 października 2009 r. w siedzibie powodowego banku stawił się pełnomocnik K. A. D.. Poinformował, że jego klient jest ciężko chory, wykryto u niego nowotwór złośliwy płuc. Proponował zawarcie ugody co do spłaty zadłużenia obiciążającego K. C. (1).

/dowód: notatka k. 10, zeznania świadka A. C./

W dniu 28 października 2009 r. do Sądu Rejonowego w Gdańsku wpłynął wniosek dłużnika K. C. (1) o ogłoszenie upadłości. We wniosku tym K. C. (1) wskazał, że jest niewypłacalny z uwagi na znaczny spadek obrotów. Wskazał, że na koniec września 2009 r. odnotował straty w kwocie 328.334,78 zł, zaś jego zdolność do pracy jest ograniczona, ponieważ wykryto u niego guza złośliwego płuc.

Do wniosku dołączono kartę informacyjną leczenia szpitalnego, z której wynika, że hospitalizowany z tego powodu był w okresie od 20 do 22 października 2009 r.

Wniosek o ogłoszenie upadłości został cofnięty. Postanowieniem z dnia 21 stycznia 2010 r. postępowanie upadłościowe zostało umorzone.

/dowód: wniosek o ogłoszenie upadłości wraz z załącznikami i postanowienie w aktach V GU(...) Sądu Rejonowego w Elblągu/

W dniu 9 listopada 2009 r. w sprawie o podział majątku zainteresowani zawarli ugodę. Na mocy postanowień przedmiotowej ugody J. C. przypadły:

- nieruchomość położona w P. przy ul. (...), o pow. 0,1162 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- nieruchomość położona w P. przy ul. (...), o pow. 0,2881 ha, zabudowana budynkiem mieszkalnym, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- lokal niemieszkalny, położony w P. przy ul. (...), stanowiący odrębną nieruchomość, dla którego prowadzona jest księga wieczysta Kw (...) wraz z udziałem wynoszącym 20/100 w nieruchomości wspólnej, obejmującej grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- nieruchomość położona w P. przy ul. (...) o pow. 0,0108 ha, zabudowana budynkiem gospodarczym, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- nieruchomość położona w P. przy ul. (...) o pow. 0,0020 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- nieruchomość położona w R., gm. P. o pow. 0,0124 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...), tj. składniki majątkowe o łącznej wartości 860.000 zł.

K. C. (1) przypadło 6 pojazdów mechanicznych o łącznej wartości 28.500 zł. Równocześnie J. C. ustanowiła na rzecz K. C. (1) służebność osobistą, polegającą na prawie nieodpłatnego dożywotniego zamieszkiwania w budynku mieszkalnym położonym w P. przy ul. (...). K. C. (1) oświadczył, że nie żąda od J. C. żadnej spłaty z tytułu wyrównania jego udziału w majątku wspólnym.

Postanowieniem Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 9 listopada 2009 r. postępowanie w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków C. zostało umorzone. Postanowienie to jest prawomocne.

/dowód: ugoda w aktach sprawy I Ns (...)Sądu Rejonowego w Elblągu/

W dniu 25 sierpnia 2010 r. K. C. (1) zmarł. Postanowieniem z dnia 14 października 2010 r. Sąd Rejonowy w Elblągu w sprawie IX Ns (...) stwierdził, że spadek po K. C. (1) na podstawie ustawy nabyli jego żona J. C. w 5/20 częściach oraz jego dzieci P. C., K. C. (2), A. B., B. C. i M. C. każde z nich po 3/20 części, wszyscy z dobrodziejstwem inwentarza.

/dowód: postanowienie w aktach sprawy IX Ns (...) Sądu Rejonowego w Elblągu/

Wyrokiem z dnia 20 lipca 2010 r., w sprawie o sygnaturze I C (...), Sąd Rejonowy w Elblągu zasądził od K. C. (1) na rzecz B. - P. Banku Spółdzielczego w P. kwotę 50.608,12 zł z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności kredytu lombardowego NBP, liczonymi od kwoty 49.000 zł od dnia 24 listopada 2009 r. do dnia zapłaty.

/dowód: wyrok w aktach sprawy I C (...) Sądu Rejonowego w Elblągu/

Wyrokiem z dnia 19 listopada 2013 r., w sprawie o sygnaturze I C (...), Sąd Rejonowy w Elblągu zasądził solidarnie od pozwanych P. C., J. C., K. C. (2), A. B., B. C. i M. C. na rzecz powoda kwotę 53.847,30 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 9 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty, z zastrzeżeniem, że pozwanym przysługuje prawo powołania się w toku postepowania egzekucyjnego na ograniczenie odpowiedzialności do wysokości stanu czynnego spadku po K. C. (1), ustalonego w spisie inwentarza.

/dowód: wyrok w aktach sprawy I C (...) Sądu Rejonowego w Elblągu/

Wyrokiem z dnia 17 czerwca 2010 r., w sprawie o sygnaturze I C (...), Sąd Okręgowy w Elblągu utrzymał w całości nakaz zapłaty wydany przez ten sam Sąd w dniu 31 grudnia 2009 r. Tym ostatnim orzeczeniem nakazano pozwanemu K. C. (1), aby zapłacił na rzecz powoda B. P. Banku Spółdzielczego w P. kwotę 185.273,31 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 8 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami postępowania w kwocie 5.993 zł.

/dowód: wyrok w aktach sprawy I C (...) Sądu Okręgowego w Elblągu/

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Elblągu S. K. w sprawie Km (...) sporządził spis inwentarza po K. C. (1). Ustalił, że stan bierny tego majątku wynosi 489.170,82 zł zaś stan czynny - 4.055 zł. Zgodnie ze spisem inwentarza na aktywa spadkowe składał się samochód osobowy M. o wartości 1.500 zł, (...) o wartości 1.500 zł, telewizor D. o wartości 50 zł, pawilon handlowy blaszany o wartości 1.000 zł oraz wkład członkowski na rachunku technicznym w (...) – 5 zł.

/dowód: kopie pism komornika k. 12 – 17/

Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Elblągu W. K. prowadził pod sygnaturami Km (...) i Km (...) postępowania egzekucyjne, pierwotnie przeciwko K. C. (1), a następnie przeciwko jego następcom prawnym. W pierwszej ze spraw postępowanie prowadzone było na podstawie tytułu wykonawczego wydanego w sprawie I Nc (...)Sądu Rejonowego w Elblągu (późniejsza sygnatura I C (...)), w drugiej zaś na podstawie nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Okręgowy w Elblągu w sprawie I Nc (...) (późniejsza sygnatura I C (...)). Obie egzekucje były skuteczne w znikomym stopniu.

/dowód: akta spraw egzekucyjnych Km (...) i Km (...)Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Elblągu W. K./

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Instytucja tzw. skargi pauliańskiej uregulowana została w przepisach art. 527 i następnych kodeksu cywilnego. Wedle zawartej tam regulacji przesłankami uzasadniającymi taką skargę są:

- podjęcie przez dłużnika czynności prawnej z pokrzywdzeniem wierzycieli,

- uzyskanie przez osobę trzecią korzyści majątkowej w konsekwencji dokonania tej czynności,

- działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli,

- wiedza (lub możność jej uzyskania przy zachowaniu należytej staranności) po stronie osoby trzeciej co do działania dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Ustawodawca przyjął, że czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności.

Ciężar dowodu tych przesłanek spoczywa, zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 6 k.c., na wierzycielu wytaczającym powództwo. Jednakże w pewnych sytuacjach ustawa ułatwia powodowi ich wykazanie. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskała osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, stosownie do art. 527 § 3 k.c., że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. Zgodnie z art. 528 kc natomiast, jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Niespornym w okolicznościach przedmiotowej sprawy jest, że dłużnik K. C. (1), w toku postępowania w sprawie I Ns 1027/09 przed Sądem Rejonowym w Elblągu, zawarł w dniu 9 listopada 2009 r. z pozwaną ugodę co do podziału majątku dorobkowego.

Wbrew twierdzeniom pozwanej, za ugruntowany uznać należy pogląd o dopuszczalności zaskarżenia skargą pauliańską czynności w postaci ugody o podział majątku, zawartej w toku postępowania sądowego (tak np.: A. J. w komentarzu do art. 527 kodeksu cywilnego, (...) informacji prawnej Lex, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 czerwca 2010 r., III CZP 41/10).

Powód, w ramach powództwa zainicjowanego na podstawie art. 527 i nast. k.c., zwolniony był z wykazywania okoliczności posiadania przez pożyczkodawcę wiedzy odnośnie działania dłużniczki ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela – gdyż korzystał z domniemania prawnego, ustanowionego w art. 527§ 3 k.c. Domniemanie to nie zostało wzruszone.

Pozwana wprawdzie konsekwentnie twierdziła, że jej małżeństwo z K. C. (1) nie układało się dobrze w zasadzie od początku, że każde z małżonków prowadziło własną działalność gospodarczą i nie było zorientowane co do ewentualnych problemów drugiego, że od końca lat dziewięćdziesiątych nie zamieszkiwali razem, że nie prowadzili wspólnego gospodarstwa domowego i w zasadzie nie mieli ze sobą kontaktów. Na potwierdzenie takiego stanu rzeczy pozwana zaoferowała wnioski dowodowe. Zarówno pozwanej jak i świadkom częściowo można dać wiarę. Dotyczy to w szczególności kwestii braku porozumienia pomiędzy małżonkami, nielojalności K. C. (1) względem pozwanej, okresowego zamieszkiwania pozwanej pod innym adresem niż małżonek.Nie oznacza to jednak, że pozwana nie miała świadomości problemów finansowych, z jakimi borykał się K. C. (1) i istnienia obciążających go zobowiązań.

W pierwszej kolejności zauważyć należy, że w roku 2002 i 2003 pozwana była współkredytobiorcą razem z K. C. (1). Kredyty zaciągane były na zaspokojenie bieżących potrzeb w związku z działalnością gospodarczą prowadzoną przez K. C. (1). Skoro potrzebował on systematycznego wsparcia środkami z kredytów, to świadczy to o problemach w zachowaniu płynności finansowej. Fakt, że godziła się na podpisywanie umów kredytowych, z których korzystał małżonek, świadczy o tym, że stosunki między nimi nie mogły być aż tak złe, jak przedstawiali to zawnioskowani świadkowie.

Zauważyć należy dalej, że o porozumieniu między małżonkami przynajmniej w sprawach majątkowych świadczy fakt wspólnego rozliczania się z fiskusem. Okolicznością niesporną jest, że w 2004r. zawarli umowę, którą doprowadzili do powstania rozdzielności majątkowej. Od tego roku każde z nich powinno rozliczać się samodzielnie. Mimo braku podstaw do wspólnego rozliczania, takie wspólne rozliczenie małżonkowie przedłożyli fiskusowi za lata 2009, 2006, 2005, 2004. Dla wspólnego rozliczenia konieczna jest współpraca między małżonkami, konieczna jest znajomość dokumentacji księgowej, wspólne podpisanie dokumentów. W wypadku braku kontaktów między małżonkami nie jest możliwe takie współdziałanie. Równocześnie wspólne rozliczenie z fiskusem pozwala na ocenę wyników finansowych działalności prowadzonej przez drugą osobę rozliczającą się, nawet jeśli nie ma się wglądu do jej dokumentacji księgowej.

Pełnomocnik pozwanej w załączniku do protokołu rozprawy z dnia 25 czerwca 2015 r. wskazał, że wspólne rozliczenie miało miejsce jedynie za 2009 r., kiedy K. C. (1) był już ciężko chory i księgowość jego prowadziła ta sama osoba, która prowadziła księgowość pozwanej. Twierdzenie to byłoby adekwatne do stanu sprawy, gdyby faktycznie do wspólnego rozliczenia małżonków doszło wyłącznie za 2009 r.; jak wskazano wyżej wspólne rozliczenie praktykowane było także w latach wcześniejszych, kiedy K. C. (1) był osoba zdrową.

O tym że małżonkowie utrzymywali kontakty świadczy także fakt, że pozwana, jak sama przyznała, sprzątała w budynku przy ul. (...), robiła zakupy mężowi i córkom, organizowała uroczystości rodzinne, w tym także imieniny małżonka. Świadek B. R. zeznała, że co roku spotykali się na imieninach K. C. (1), organizowanych przez pozwaną. Skonfliktowani małżonkowie nie spotykają się na własnych uroczystościach, nie organizują ich sobie wzajemnie.

Zauważyć należy dalej, że jak wynika z wniosku o podział majątku, złożonego przez pozwaną, zainteresowani uzgodnili wcześniej sposób podziału. Jest to o tyle oczywiste, że podział był nierówny, nie do zaakceptowania w standardowych warunkach, w szczególności w wypadku skonfliktowania zainteresowanych. Treść wniosku wskazuje, że małżonkowie musieli ze sobą rozmawiać i wypracować konsensus. O tym, że sprawa podziału majątku była przedmiotem porozumienia świadczy również to, że uczestnik zajął stanowisko na piśmie jeszcze zanim doręczono jemu odpis wniosku.

Zauważyć należy dalej, że zgoda dłużnika na podział w wyniku, którego otrzymał on składniki majątkowe o wartości zaledwie 28.500 zł, podczas gdy pozwanej przypadły nieruchomości o wartości 860.000 zł, musiała być wynikiem sytuacji przymusowej, w jakiej znalazł się on w 2009 r. Z zeznań świadków wynika, że K. C. (1) był osobą rozrzutną, manifestującą własny stan posiadania. Takie podejście do kwestii majątkowych czyni niewiarygodnymi twierdzenia pozwanej, że mąż zdecydował się na określony ugodą sposób podziału, ponieważ nie rościł sobie żadnych praw do nieruchomości, albowiem zostały nabyte dzięki jej staraniom.

Dodatkowo zauważyć należy, że wedle twierdzeń samej pozwanej małżonek był wobec niej nielojalny, nieuczciwy, trudno zatem w takiej sytuacji wytłumaczyć zaskakującą uczciwość w podejściu do spraw majątkowych.

Równocześnie zauważyć należy, że pozwana nabywając wyłączne prawo do nieruchomości przy ul. (...) ustanowiła na rzecz K. C. (1) służebność osobistą. Tego rodzaju gest, uczyniony w stosunku do osoby, z którą pozostaje się w konflikcie, jest niezrozumiały z punku widzenia zasad doświadczenia życiowego. Taką postawę pozwanej mogłaby tłumaczyć jedynie świadomość ciężkiej choroby K. C. (1).

Zauważyć należy dalej, że małżonkowie C. umowę o wyłączeniu wspólności ustawowej zawarli w roku 2004, tymczasem sprawa o podział majątku zainicjowana została dopiero w 2009 r. Zbieżność momentu złożenia wniosku z nasileniem się trudności ekonomicznych w działalności K. C. (1), skutkujących złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, w ocenie Sądu jest nieprzypadkowa. K. C. (1) korzystał z opieki prawnej, stąd zapewne uzyskał informację o celowości doprowadzenia do podziału majątku, by uniknąć skutecznej egzekucji rosnącego zadłużenia. W tym kontekście wskazać należy na zeznania świadka P. C. (k. 295), który stwierdził: „Wydaje mi się , że podział majątku był w 2008 r. lub 2009 r. Nie wiem, z czyjej inicjatywy to nastąpiło. Być może mama chciała zabezpieczyć byt i przyszłość dzieci. Mama mogła się obawiać, ponieważ interesy ojca zaczęły podupadać, to była równia pochyła.” Zeznania te wskazują na rzeczywiste przesłanki podjęcia przez oboje małżonków decyzji o przeprowadzeniu podziału majątku.

W ocenie Sądu, abstrahując od rozważań poczynionych wyżej, spełniony jest również warunek przewidziany w art. 528 kc, uzasadniający skorzystanie przez powoda z domniemania określonego tym przepisem. Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2012 r. (I CSK 519/11), ocena nieodpłatnego charakteru zaskarżonej czynności prawnej powinna być dokonana w wyniku stwierdzenia, czy za uzyskaną korzyść jej nabywca spełnił ekwiwalentne świadczenie. Oceny w tym zakresie należy dokonać według kryteriów obiektywnych. W warunkach ugody zawartej przez małżonków C. brak ekwiwalentności świadczeń jest oczywisty. Udziały małżonków w majątku wspólnym były równe, wartość tego majątku wynosiła 888.500 zł, tymczasem wartość składników, które przypadły dłużnikowi wynosiła zaledwie 28.500 zł. Podkreślić należy nadto, że przypadły jemu tego rodzaju składniki, których wartość z biegiem czasu systematycznie malała. Niewiarygodny jest nadto argument pozwanej, że motywem takiego sposobu podziału majątku było to, że K. C. (1) zależało jedynie na składnikach pozwalających jemu na prowadzenie działalności gospodarczej.

W dacie zawarcia ugody toczyło się już postępowania upadłościowe zainicjowane przez K. C. (1), wiedział on o swojej chorobie, doskonale zatem zdawał sobie sprawę z tego, że działalności gospodarczej prowadzić już nie będzie.

Zauważyć należy dalej, że nie przekonuje o ekwiwalentności świadczeń twierdzenie pozwanej, że w istocie rzeczy wszystkie nieruchomości nabyła dzięki własnym staraniom.

Zgodnie z art. 32 kro (w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy o wyłączeniu wspólności ustawowej), dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. W szczególności stanowią dorobek małżonków pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście, dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków. W świetle przywołanego unormowania twierdzenia pozwanej stają się indyferentne prawnie.

Dodatkowo zauważyć należy, że wszystkie nieruchomości objęte podziałem nabyte zostały przez małżonków C. do 2002 r., tymczasem jak wynika z odpowiedzi na pozew i oświadczenia o dochodach (k. 98, 99) jeszcze w 2002 r. K. C. (1) uzyskiwał dochody dwukrotnie wyższe niż jego małżonka. W tym kontekście za niewiarygodne uznać należy, że nieruchomości nabyte zostały wyłącznie dzięki dochodom i staraniom pozwanej.

Błędny jest pogląd pozwanej, że w dacie dokonania kwestionowanej przez powoda czynności, nie istniały jeszcze wierzytelności, których ochrony powód domaga się w toku niniejszego postępowania. Podkreślić trzeba bowiem, że brak prawomocnego orzeczenia zasądzającego należność nie oznacza, że wierzytelność nie istnieje. Na marginesie zauważyć jedynie należy, że skarga pauliańska służyć może również ochronie wierzytelności przyszłych (art. 530 kc).

Poza sporem pozostaje okoliczność, iż powodowi przysługuje względem dłużnika, a obecnie względem jego następców prawnych wierzytelność w kwocie 289.728,73 zł z tytułu kapitału, wynikająca z przywołanych wyżej orzeczeń Sądów Rejonowego i Okręgowego w E.. Egzekucja należności w sprawach Km (...) i Km (...) prowadzona przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w Elbląga W. K., okazała się bezskuteczna, ponieważ spadkobiercy K. C. (1) przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza, a na skutek podziału majątku pomiędzy małżonkami C. wszystkie wartościowe składniki przypadły pozwanej.

Jak wynika ze spisu inwentarza po zmarłym dłużniku wartość aktywów w masie spadkowej wyniosła jedynie 4.055 zł, do tej kwoty zatem zgodnie z art. 1031§ 2 kc została ograniczona egzekucja. Zawierając ugodę z małżonką K. C. (1) stał się osobą niewypłacalną, zgodnie z postanowieniami ugody przypadł jemu bowiem majątek o wartości 28.500 zł, podczas gdy w tym samym czasie obciążające go zadłużenie wynosiło ponad 320.000 zł (zestawienie długów k. 11 akt V Gu (...) Sądu Rejonowego w Elblągu).

Nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia twierdzenia pozwanej o niedopuszczalności egzekwowania zobowiązań zaciągniętych przez jednego z małżonków bez zgody drugiego. Podkreślić należy, że z chwilą ustania wspólności ustawowej pomiędzy małżonkami, każdemu z nich w majątku, który dotychczas był majątkiem wspólnym, przysługują udziały – co do zasady w wysokości do ½. Nie ma zatem mowy w warunkach niniejszej sprawy egzekwowaniu z należności z majątku wspólnego.

Co więcej - uwzględniając, że chronione wierzytelności stały się długami spadkowymi ich egzekucja następuje z uwzględnieniem regulacji zawartej w art. 1030 i nast. kc., w tym w szczególności art. 1031 § 2 kc, stosownie do postanowień którego w razie przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. Odpowiedzialność ta jest więc ograniczona do ustalonej wysokości, ograniczenie to nie ma natomiast znaczenia przy określaniu, czym spadkobierca odpowiada. Jako dłużnik osobisty zawsze odpowiada całym swoim majątkiem, ale z ograniczeniem do wysokości stanu czynnego spadku.

Bez znaczenia dla oceny zasadności roszczenia jest również zarzut, że dług jest kilkukrotnie niższy od wartości majątku objętego ugodą w sprawie o podział majątku, a powód przez takie sformułowanie powództwa podejmuje próbę nadmiernego zaspokojenia. Uznanie ugody za bezskuteczną w całości nie oznacza egzekucji ze wszystkich składników majątkowych objętych tą ugodą. Z uwagi na fakt, iż dłużnik nie żyje, uwzględnienie powództwa prowadzić będzie przede wszystkim do zmiany wyniku spisu inwentarza; kwestia rodzaju składników majątkowych, do których zostanie skierowana egzekucja na wypadek niezaspokojenia należności dobrowolnie przez spadkobierców, jest kwestią wtórną. Wskazać należy jednak w tym miejscu na regulację zawartą w art. 799 § 2 kpc, chroniącą dłużnika przed nazbyt uciążliwą egzekucją.

Rekapitulując powyższe rozważania, sekwencja opisanych zdarzeń uzasadnia twierdzenie, iż dłużnik zawierając w dniu 9 listopada 2009 r. ugodę o podział majątku, działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela – powoda. Wskutek takiej czynności prawnej dłużnika, dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela, pozwana uzyskała nieodpłatnie korzyść majątkową, w postaci udziału w prawach własności nieruchomości wskazanych w sentencji wyroku.

Mając na uwadze wszelkie wskazywane powyżej okoliczności, Sąd uznał za bezskuteczną wobec powoda czynność w postaci ugody zawartej w dniu 9 listopada 2009 r. przez dłużnika K. C. (1) i pozwaną J. C. w sprawie o podział majątku, toczącej się przed Sądem Rejonowym w Elblągu pod sygnaturą I Ns (...), na mocy której pozwana uzyskała prawa do:

- nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), o pow. 0,1162 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), o pow. 0,2881 ha, zabudowanej budynkiem mieszkalnym, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- lokalu niemieszkalnego położonego w P. przy ul. (...), stanowiącego odrębną nieruchomość, dla którego prowadzona jest księga wieczysta Kw (...) wraz z udziałem wynoszącym 20/100 w nieruchomości wspólnej, obejmującej grunt oraz części budynku i urządzenia, które nie służą wyłącznie do użytku właścicieli lokali, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- nieruchomości położonej w P. przy ul. (...) o pow. 0,0108 ha, zabudowanej budynkiem gospodarczym, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- nieruchomości położonej w P. przy ul. (...) o pow. 0,0020 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

- nieruchomości położonej w R., gm. P. o pow. 0,0124 ha, dla której prowadzona jest księga wieczysta Kw (...),

w celu zaspokojenia w postępowaniu egzekucyjnym wierzytelności powoda wobec dłużnika K. C. (1) a obecnie jego następców prawnych w kwocie:

- 50.608,12 zł z umownymi odsetkami w wysokości czterokrotności kredytu lombardowego NBP liczonymi od dnia 24 listopada 2009 r. do dnia zapłaty, wynikającej z wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 20 lipca 2010 r., sygnatura I C (...),

- 53.847,30 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 9 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty, wynikającej z wyroku Sądu Rejonowego w Elblągu z dnia 19 listopada 2013 r., sygnatura I C (...)

- 185.273,31 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 8 grudnia 2009 r. do dnia zapłaty, wynikającej z nakazu zapłaty Sądu Okręgowego w Elblągu z dnia 31 grudnia 2009 r., sygnatura I C (...)

Sąd oddalił wniosek dowodowy pozwanego o przesłuchanie w charakterze świadka K. C. (2), córki dłużnika i pozwanej, na okoliczność stanu majątkowego K. C. (1). Zebrany w sprawie materiał. dowodowy w sposób dostateczny kwestie te wyjaśniał. W tych okolicznościach, w ocenie Sądu, zeznania świadka nie miały żadnego znaczenia dla merytorycznej oceny powództwa, stąd też wniosek dowodowy został oddalony.

O kosztach procesu, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy, orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz. U. 2013, poz. 461). Na przedmiotowe koszty składała się opłata od pozwu – 14.457 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego powoda wraz z opłatą skarbową od udzielonego pełnomocnictwa – 7.217 zł.