Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 kwietnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Olsztynie w VII Wydziale Karnym Odwoławczym

w składzie:

Przewodniczący: SSO Małgorzata Tomkiewicz (spr.)

Sędziowie SSO Magdalena Chudy

SSO Remigiusz Chmielewski

Protokolant st.sekr.sądowy Monika Tymosiewicz

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej Małgorzaty Stypułkowskiej

po rozpoznaniu w dniu 29 kwietnia 2015r.

sprawy K. K. (1)

oskarżonego o przestępstwo z art. 13§1 kk w zw z art. 282 kk i art. 191§1 kk w zw z art. 11§2 kk

na skutek apelacji wniesionej przez prokuratora , oskarżonego i pełnomocnika oskarżyciela subsydiarnego

od wyroku Sądu Rejonowego w Olsztynie

z dnia 1 października 2014r. sygn. akt VII K 1316/13

zaskarżony wyrok uchyla i przekazuje sprawę Sądowi Rejonowemu w Olsztynie do ponownego jej rozpoznania.

Sygn. akt VII Ka 34/15

___________________________________________________________________________

UZASADNIENIE

K. K. (1) został oskarżony o to, że w dniu 16 lutego 2012 roku przy ul. (...) kierował pod adresem pokrzywdzonego groźby pozbawienia życia i groził zaborem pojazdu będącego własnością pokrzywdzonego, przy czym groźby te wzbudziły uzasadnioną obawę, że będą spełnione, przez co usiłował doprowadzić pokrzywdzonego do zapłaty kwoty 4000 zł za inny podmiot;

tj. o popełnienie przestępstwa określonego w art. 13 § 1 k.k w zw. z art. 282 k.k. i art. 191 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.

Sąd Rejonowy w Olsztynie w VII Wydziale Karnym wyrokiem z dnia 1 października 2014 roku, w sprawie sygn. akt VII K 1316/13 orzekł:

Oskarżonego K. K. (2)uznał za winnego tego, że w dniu 16 lutego 2013 roku w O. na parkingu ul. (...) kierował pod adresem A. K. groźby użycia przemocy oraz użył przemocy szarpiąc go i przewracając dla zmuszenia pokrzywdzonego do pozostawienia na parkingu samochodu marki B. (...) o nr rej. (...) w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności w kwocie 4000 zł z tytułu dzierżawy pomieszczenia myjni samochodowej należnej oskarżonemu od innej osoby, którą jako pełnomocnik reprezentował A. K., tj. popełnienia przestępstwa określonego art. 191 § 2 k.k. i za to skazał go:

I.  na podstawie art. 191 § 2 k.k. przy zastosowaniu art. 58 § 3 k.k. na karę grzywny w wysokości 50 (pięćdziesięciu) stawek dziennych po 30 (trzydzieści) złotych każda,

II.  na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt 2 k.k. wykonanie orzeczonej kary warunkowo zawiesił oskarżonemu tytułem próby na okres (jednego) roku;

III.  na podstawie art. 46 § 1 k.k. orzekł wobec oskarżonego K. K. (1) środek karny w postaci obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody tytułem zadośćuczynienia za wyrządzoną krzywdę poprzez zapłatę kwoty 300 (trzysta) złotych na rzecz A. K.,

IV.  na podstawie art. 29 ust.1 ustawy z dnia 26.05.1982 r Prawo o adwokaturze zasądził od Skarbu Państwa na rzecz adw. J. D. kwotę 959 zł 40 gr , w tym podatek od towarów i usług w kwocie 179 zł 40 gr z tytułu kosztów nieopłaconego pełnomocnictwa udzielonego oskarżycielowi z urzędu,

V.  na podstawie art. 628 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 640 k.p.k. oraz art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 23.06.1973 r. o opłatach sprawach karnych zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa koszty sądowe, w tym z tytułu opłaty kwotę 150 zł.

Od tego wyroku apelacje wniósł oskarżyciel publiczny, pełnomocnik oskarżyciela subsydiarnego oraz oskarżony.

Prokurator zaskarżył przedmiotowe orzeczenie w całości na korzyść oskarżonego, zarzucając mu :

1. błąd w ustaleniach faktycznych przyjęty za podstawę orzeczenia który miał wpływ na jego treść poprzez przyjęcie, iż zgromadzony materiał dowodowy potwierdza, iż w dniu 16 lutego 2012 r w O. K. K. (1) kierował wobec A. K. groźby karalne oraz stosując przemoc zmuszał go do określonego zachowania w celu uzyskania zwrotu wierzytelności i wyczerpało znamiona przestępstwa z art. 191 § 2 k.k., podczas gdy szczegółowa analiza materiału dowodowego nie wskazuje, aby sposób działania K. K. (1) nosił znamiona gróźb karalnych, a stosowanie przez K. K. (1) przemocy miało wymusić na A. K. zwrot wierzytelności w kwocie 4 000 zł.

Wskazując na powyższy zarzut wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie Sądowi Rejonowemu w Olsztynie, VII Wydział Karny do ponownego rozpoznania.

Oskarżony K. K. (1) zaskarżył w/w wyrok w całości, zarzucając mu:

Sygn. akt VII Ka 34/15

____________________________________________________________________

błędne ustalenie, że dopuścił się opisanego w wyroku czynu podczas gdy prawidłowa analiza materiału dowodowego, w szczególności płyty CD z nagraniem przedmiotowego zajścia wskazuje, iż takie rozstrzygniecie jest błędne a zdarzenia miało inny przebieg niż przyjęto w wyroku.

W związku z powyższym wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie go od postawionego zarzutu.

Pełnomocnik oskarżyciela subsydiarnego zaskarżył orzeczenie w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze i środku karnym, tj. pkt I-III wyroku.

Na podstawie art. 427 § 2 k.p.k. i art. 438 pkt 4 k.p.k. rozstrzygnięciu temu zarzucił:

1) rażącą niewspółmierność wymierzonej oskarżonemu kary za przypisane mu przestępstwo z art. 191 § 2 k.k. poprzez wymierzenie oskarżonemu kary grzywny w wysokości 50 stawek dziennych po 30 zł z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 1 roku, która to kara w orzeczonym wymiarze z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jest rażąco łagoda i nie stanowi dla oskarżonego realnej dolegliwości i nie czyni zadość celom prewencyjnym i sprawiedliwościowym kary, jako adekwatnej reakcji za popełnione przestępstwo w stosunku do charakteru i stopnie społecznej szkodliwości popełnionego przestępstwa,

2) rażącą niewspółmierność wymierzonego oskarżonemu środka karnego w postaci obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę poprzez zapłatę 300 zł na rzecz A. K., która to kwota jest rażąco niska w stosunku do zadośćuczynienia adekwatnego do doznanej krzywdy.

W oparciu o przedstawiony zarzut wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I w zakresie rozstrzygnięcia o wysokości kary grzywny poprzez wymierzenie oskarżonemu kary grzywny wysokości 100 stawek dziennych po 30 zł każda;

2. zmianę zaskarżonego wyroku w pkt II poprzez jego uchylenie;

3. zmianę zaskarżonego wyroku w pkt III w zakresie wysokości orzeczonego środka karnego poprzez orzeczenie wobec oskarżonego środka karnego postaci zadośćuczynienia za doznaną krzywdę poprzez zapłatę kwoty 5 000 zł na rzecz A. K..

Sygn. akt VII Ka 34/15

____________________________________________________________________

Sąd Okręgowy rozważył, co następuje:

Nie przesądzając ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie podnieść należy, że z analizy akt sprawy wynika potrzeba uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.

Analiza dowodów dokonanych przez Sąd Rejonowy nasuwa wątpliwości odnośnie kwestii kluczowej tj. tego, czy zachowana została tożsamość pomiędzy czynem, który był przedmiotem decyzji prokuratorskich a czynem przypisanym oskarżonemu.

Istotą instytucji procesowej subsydiarnego aktu oskarżenia jest umożliwienie pokrzywdzonemu dochodzenia swych praw w postępowaniu sądowym w takim zakresie, w jakim uznawał on, że popełniono czyn zabroniony na jego szkodę i w jakim racji tych nie podzielił oskarżyciel publiczny. Nie ulega wątpliwości, że skarga subsydiarna może obejmować zarzut popełnienia tylko tego czynu, w związku z którym prokurator ponownie odmówił wszczęcia lub umorzył postępowanie . W związku z tym Sąd I-szej instancji badając podstawy zezwalające na wniesienie subsydiarnego aktu oskarżenia (art. 330 § 2 k.p.k.), w pierwszej kolejności powinien ustalić w oparciu o zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa, ścigania, jakich czynów domagał się pokrzywdzony, a następnie – na podstawie treści postanowienia o odmowie wszczęcia (umorzeniu) postępowania przygotowawczego – stwierdzić, czy postępowanie to zostało zakończone w zakresie całego zawiadomienia złożonego przez pokrzywdzonego. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 grudnia 2008 r., sygn. IV KK 204/08, OSNKW 2009, nr 2, poz. 18)

Odnosząc powyższe rozważania do realiów niniejszej sprawy należy zwrócić uwagę, iż postanowieniem z dnia 19 czerwca 2013 roku umorzono dochodzenie w sprawie zaistniałego w dniu 16 lutego 2013 roku w O. przy ulicy (...) kierowania gróźb bezprawnych wobec A. K. w postaci pozbawienia życia, celem wymuszenia na pokrzywdzonym zwrotu wierzytelności w postaci pieniędzy w kwocie 4000 zł z tytułu opłaty za pozostawiony na parkingu pojazd m-ki B. należący do wymienionego tj. o czyn z art. 191 § 2 k.k.

Sygn. akt VII Ka 34/15

____________________________________________________________

Prokurator Prokuratury Rejonowej, mając na uwadze tak zakreślony przedmiot postępowania po ponownym rozpoznaniu sprawy postanowieniem z dnia 30.10.2013 roku ponownie wydał postanowienie o umorzeniu dochodzenia w sprawie.

Na skutek wniesionego przez oskarżyciela subsydiarnego aktu oskarżenia Sąd wyrokiem z dnia 1 października 2014 roku uznał oskarżonego K. K. (1) za winnego tego, że w dniu 16 lutego 2012 roku w O. na parkingu ul. (...) kierował pod adresem A. K. groźby użycia przemocy oraz użył przemocy szarpiąc go i przewracając dla zmuszenia pokrzywdzonego do pozostawienia na parkingu samochodu marki B. (...) o nr rej. (...) w celu wymuszenia zwrotu wierzytelności w kwocie 4000 zł z tytułu dzierżawy pomieszczenia myjni samochodowej należnej oskarżonemu od innej osoby, którą jako pełnomocnik reprezentował A. K., tj. popełnienia przestępstwa określonego art. 191 § 2 k.k.

Poddając szczegółowej analizie kierunek wszczęcia oraz zakres prowadzonego postępowania, w kompilacji z przypisanym oskarżonemu czynem należy zauważyć, iż część dyspozytywna wyroku, zawierająca rozstrzygnięcie co do winy i kary, odnosi się do innego zdarzenia historycznego, niż te które było przedmiotem wydania decyzji prokuratora w przedmiocie umorzenia postępowania.

Wyrok zapadły w sprawie dotyczył po pierwsze zdarzenia historycznego mającego miejsce w dniu 16 lutego 2012 roku, kolejno kierowania pod adresem A. K. groźby użycia przemocy, ponadto jego działanie ukierunkowane zostało na zmuszenie pokrzywdzonego do pozostawienia na parkingu samochodu marki B. (...) o nr rej. (...) w celu wymuszenie zwrotu wierzytelności w kwocie 4000 zł z tytułu dzierżawy pomieszczenia myjni samochodowej należnej oskarżonemu od innej osoby.

Natomiast prowadzone postępowania przygotowawcze oraz zatwierdzona przez prokuratora decyzja o umorzeniu postępowania dotyczyła innego czasu, bowiem 2013 roku i choć zachodzi tożsamość miejsca to analizowane czynności wykonawcze dotyczyły kierowania gróźb bezprawnych w postać pozbawienia życia. Również odmiennie został określony cel zachowania K. K. (1), który wskazywał na zwrot wierzytelności w postaci pieniędzy w kwocie 4000 zł z zupełnie innego tytułu.

W literaturze przyjmuje się, iż tożsamość czynu jest wyłączona gdy ujawniły się cztery różnice dotyczące miejsca, czasu, przedmiotu wykonawczego bądź też w porównywalnych

Sygn. akt VII Ka 34/15

____________________________________________________________________

określeniach czynu zachodzą różnice tak istotne, że wedle rozsądnej życiowej oceny nie można ich uznać za określenie tego samego zdarzenia faktycznego. (Waltoś, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2008, s. 26-27; M.Cieślak, Polska procedura karna, Warszawa 1973, s. 276-281; M. Rogalski, Tożsamość czynu w procesie karnym, Pi Pr. 2005/6/56)

W ocenie Sądu Odwoławczego Sąd Rejonowy powinien ponownie ocenić zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w kontekście istnienia skargi uprawnionego oskarżyciela. Wnikliwej analizie należy poddać kwestię tożsamości zdarzeń faktycznych o jakich rozstrzygał Sąd I instancji, a które były przedmiotem umorzenia dochodzenia na etapie postępowania przygotowawczego. Ma to o tyle istotne znaczenie, iż z materiału dowodowego sprawy wynika, że do incydentów pomiędzy pokrzywdzonym a oskarżonym dochodziło dwukrotnie . Pokrzywdzony - jak zdaje się to wynikać z materiałów sprawy- zarówno w dniu 16 lutego 2012 roku, jak i rok później w dniu 26 lutego 2013 roku miał udać się na ul. (...) celem odebrania pojazdu B. z tym, że pokrzywdzony kwestionował, od samego początku aby oskarżony uzależniał wydanie samochodu A. K. od zapłaty przez niego kwoty 4 000 zł tytułem należności za dzierżawę pomieszczeń myjni. W jego ocenie A. K. nie chciał mu wydać samochodu z uwagi na nieuregulowane kwestie parkowania pojazdu B. na terenie należącym do oskarżonego. Dla porównania z wyjaśnień oskarżonego wynika, iż pokrzywdzony był mu winien kwotę 4 000 zł tytułem nieopłaconej dzierżawy myjni samochodowej, a nadto kwotę 3 600 zł tytułem bezumownego korzystania z miejsca postojowego na jego nieruchomości. Oskarżony mógł mieć również roszczenie wynikające z długotrwałego przechowywania pojazdu pokrzywdzonego na jego terenie.

Nie przesądzając rozstrzygnięcia w sprawie, mając na uwadze tak istotne różnice w zakresie faktycznych granic rozpoznania sprawy na etapie postępowania przygotowawczego jak i przez Sądem I Instancji orzeczenie należało uchylić.

Zgodnie z art. 55 § 1k.p.k. wniesienie skargi subsydiarnej jest obwarowane wieloma warunkami. Drogę do jego wniesienia otwiera dopiero ponowne wydanie postanowienia o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania przygotowawczego, wydanego po uprzednim uchyleniu pierwszego postanowienia tej treści przez sąd i to pod warunkiem, że pokrzywdzony wykorzystał uprawnienie, o którym mowa w art. 306 § 1 ( uchwałę SN z 20.3.2008 r., I KZP 39/07, OSNKW 2008, z. 5, poz. 32; zob. również art. 330 Nb 7). Sąd

Sygn. akt VII Ka 34/15

____________________________________________________________________

Rejonowy winien ustalić, czy czyny, odnośnie których formułowana jest skarga subsydiarna, są w istocie tymi samymi, co do których toczyło się uprzednio postępowanie przygotowawcze, zakończone decyzją procesową o jego umorzeniu . Ponowna weryfikacja treści zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, pozwoli w dalszej kolejności na weryfikację, czy postępowanie to zostało zakończone w zakresie całego zawiadomienia złożonego przez pokrzywdzonego, a w konsekwencji czy Sąd Rejonowy, winien rozpoznać merytorycznie sprawę, czy też umorzyć postępowanie na zasadzie art. 17 § 1 pkt 9 k.p.k., wskazując na negatywną przesłankę procesową w postaci braku skargi uprawnionego oskarżyciela .

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, iż wątpliwości istniejące w aktualnym stanie sprawy nie pozwalają na jej definitywne rozstrzygniecie. Z tych też względów zaskarżony wyrok należało uchylić a sprawę tę przekazać Sądowi Rejonowemu w Olsztynie, VII Wydziałowi Karnemu do ponownego rozpoznania (art. 437 § 2 k.p.k.), uznając jednocześnie, że z uwagi na wskazane wyżej przyczyny uchylenia analiza pozostałych zarzutów zawartych w apelacji stałą się przedwczesna ( art. 436 k.p.k.).