Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 lutego 2012 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu Wydział III

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2012 r. we Wrocławiu

sprawy z wniosku S. L.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W.

przy udziale zainteresowanych: M. A., M. Bartnika, S. B., Ł. B., J. C., P. F., B. F., P. G. (1), P. G. (2), M. K. (1), P. K., D. K., M. K. (2), T. M., A. M., M. N., P. O., Ł. P., N. S., K. S. (1), M. S. (1), K. S. (2), M. S. (2), Z. T.

o składki

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział we W. i wnioskodawczyni S. L.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu

z dnia 2 lutego 2011 r. sygn. akt VIII U 1792/09

I.  zmienia zaskarżony wyrok w pkt I o tyle, że nakazuje dodatkowo wnioskodawczyni S. L. zapłatę składek z tytułu ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia zdrowotnego oraz Funduszu Pracy i Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z tytułu zawartych umów zlecenia: za P. F. za okres lipiec, sierpień 2007 roku, M. K. (1) za okres od 1 lipca 2007 roku do grudnia 2007 roku, D. K. za okres od 10 stycznia 2006 roku do 31 marca 2006 roku, K. S. (2) za okres od lipca 2007 roku do grudnia 2007 roku, a dalej idącą apelację strony pozwanej oddala,

II.  apelację wnioskodawczyni oddala.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 2.II. 2011 r. Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu zmienił decyzję ZUS-u z dnia 26.VIII. 2009 r. i zwolnił wnioskodawczynię S. L. z obowiązku uiszczenia składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne oraz Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z tytułu umów zlecenia zawartych w miesiącach od IX. 2004 r. do X. 2007 r. z uczniami lub studentami objętymi powyższą decyzją za wyjątkiem: M. N., Ł. B., P. G. (1), D. K. po 31.III. 2006 r., M. Bartnika, M. S. (1), B. F., P. O., J. C., K. S. (2) po 30.IX. 2007 r., Z. T., M. S. (2), N. S., A. M. za VII, VIII i IX. 2007 r. W pozostałej części odwołanie oddalił, koszty procesu wzajemnie zniósł.

Sąd ustalił, że w dniach od 22.IV. 2008 r. do 16.V. 2008 r. ZUS przeprowadził u wnioskodawczyni prowadzącej działalność gospodarczą pod nazwą PHU (...) kontrolę w zakresie prawidłowości obliczania, potrącania i opłacania składek na ubezpieczenie społeczne oraz zgłaszania do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Organ rentowy w toku kontroli zakwestionował brak zgłoszenia do ubezpieczenia m.in.:

M. K. (1), ur. 21.VII. 1987 r., od IX. do X. 2007 r. miał status ucznia. W dniu 17.VI. 2007 r. został skreślony z listy uczniów CKK (...) we W., lecz legitymacja szkolna ważna była do 30.IX. 2007 r. W dniu zawarcia umowy miał status ucznia.

P. F., ur. 31.I. 1987 r., od VIII. do XII. 2006 r. miał status ucznia. W okresie od 22.IX. 2006 r. do 20.I. 2007 r. i od 7.II. 2007 r. – był uczniem CKK (...). W I. 2006 r. skończył 19 lat, musiał być uczniem szkoły średniej, legitymację miał ważną do 30.IX. 2006 r. Nie przedłożył jej do akt, ale należy uznać, że miał status ucznia do 30.IX. 2006 r.

D. K., ur. 3.VI. 1984 r., od X. 2005 r. do VII. 2006 r. posiadał status studenta Akademii (...) we W. od 1.X. 2004 r. do 15.III. 2005 r. i od 1.X. 2005 r. do 31.III. 2006 r.

K. S. (2), ur. 26.XI. 1984 r., od VI. 2007 r. do XII. 2007 r. status studenta posiadała do 11 lipca 2007 r., ukończyła wówczas wieczorowe studia historyczne na Uniwersytecie (...) we W.. Legitymacja studencka utraciła ważność 1.X. 2007 r. W pozostałym zakresie wnioskodawczyni nie wykazała, aby K.Szczudło posiadała status studenta.

M. N., ur. 14.IX. 1986 r., od VIII. do XI. 2005 r. nie posiadał statusu ucznia ani studenta, w dniu 20.VI. 2005 r. ukończył Zespół Szkół (...). Brak dowodów dalszego kontynuowania nauki.

A. M., ur. 21.VII. 1986 r., w okresie od VII. 2007 r. do XII. 2007 r. posiadała – od 1.X. 2007 r. status studenta (...) Szkoły Wyższej we W.. Nie udowodniła, że studia zostały rozpoczęte bezpośrednio po ukończeniu szkoły średniej, a wiek wnioskodawczyni na to nie wskazuje, studia rozpoczęła w wieku 21 lat i istnieje prawdopodobieństwo, że miała roczną przerwę. W VII. 2007 r. nie posiadała statusu ucznia.

Wnioskodawczyni zawierała umowy zlecenia z osobami, które deklarowały, że są uczniami lub studentami. Nie wszyscy przy podpisywaniu umów mieli dokumenty potwierdzające ten fakt i ich nie dostarczyli. W czasie kontroli wiele legitymacji ZUS uznał za wystarczający dowód na udokumentowanie statusu ucznia. Co do innych osób zakwestionował status ucznia – czemu dał wyraz w decyzji.

W oparciu o dokonane ustalenia Sąd uznał odwołanie wnioskodawczyni za częściowo uzasadnione.

Sąd powołał się na przepisy art. 6 ust. 4 w zw. z ust. 1 pkt 4 ustawy z 13.X. 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i przytoczył ich treść. W ocenie Sądu wnioskodawczyni miała obowiązek dokumentowania statusu ucznia lub studenta zatrudnianych przez nią zleceniobiorców. Obowiązek taki wynikał z przepisów ustawy systemowej. Była bowiem płatnikiem składek i miała obowiązek dokonania zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych. Wnioskodawczyni mogła zawierać umowy dopiero po sprawdzeniu dowodów umożliwiających jej nie zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych.

Sąd stwierdził też, że dla rozstrzygnięcia sprawy ważne jest jedynie ustalenie czy zleceniobiorcy wnioskodawczyni byli uczniami lub studentami, bez znaczenia natomiast pozostaje fakt dokonania tego ustalenia i jego termin. Udowodnienie, że dana osoba wykonująca umowę zlecenia była uczniem lub studentem może nastąpić również przed Sądem za pomocą prawnie dopuszczonego środka dowodowego.

Sąd I instancji zatem prowadził postępowanie dowodowe pozwalające na ustalenie, które osoby miały status ucznia lub studenta, a które takiego statusu w chwili wykonywania umowy zlecenia z wnioskodawczynią nie miały i w jakim okresie.

Apelacją powyższy wyrok zaskarżyły obie strony – wnioskodawczyni i ZUS.

Wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie prawa procesowego. Wniosła o zmianę wyroku i zwolnienie wnioskodawczyni z obowiązku uiszczenia składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne i FP i FGŚP w miesiącach od IX. 2004 r. do X. 2007 r. z tytułu umów zawartych również z M. N., D. K. i A. M..

Odnośnie M. N. – był on uczniem Zespołu Szkół (...) w J., miał ważną legitymację szkolną do 3.IX. 2005 r., umowę zlecenia zawarł w dniu 3.VIII. 2005 r., a w/w szkołę ukończył w dniu 20.VI. 2005 r.

Sąd Okręgowy wskazał, że wnioskodawczyni nie miała ani możliwości, ani obowiązku sprawdzania czy w trakcie umowy status zleceniobiorcy się zmienił. Miała obowiązek sprawdzać status w momencie zawierania umowy.

W przypadku D. K. umowa zlecenia została zawarta w X. 2005 r., a od 1.X. 2005 r. D. K. rozpoczął naukę na Uczelni Wyższej.

Odnośnie A. M. wniosła, aby Sąd Apelacyjny zwrócił się do (...) Szkoły Wyższej o podanie kiedy i jaką szkołę średnią ukończyła A. M., wówczas możliwe będzie ustalenie obowiązku wnioskodawczyni uiszczenia składek z tytułu umowy zlecenia zawartej z A. M. za VII, VIII i IX. 2007 r.

Organ rentowy w apelacji zarzucił naruszenie prawa materialnego i procesowego. Wniósł o zmianę wyroku w pkt. I przez zobowiązanie do zapłaty składek za: M. K. (1), P. F., D. K. – do 31.III. 2006 r. i K.S.do 30.IX. 2007 r.

M.K.– zawarł umowę zlecenia od 30.IX. 2007 r. do 30.IX. 2008 r. Był słuchaczem Szkoły (...) C. od 27.I. 2007 r. do 17.VI. 2007 r., tj. do dnia skreślenia go z listy uczniów. Zatem nie zachował on statusu ucznia do dnia 30.IX. 2007 r., bo jego legitymacja ważna była do 30.IX. 2007 r. ZUS uważa, że z chwilą skreślenia go z listy uczniów utracił status ucznia.

P. F. – zawarł umowę zlecenia na okres od 28.VIII. 2006 r. do 31.VIII. 2007 r. Był słuchaczem Szkoły (...) CKK od 22.IX. 2006 r. do 20.I. 2007 r. i od 7.II. 2007 r. do 17.VI. 2007 r. W aktach sprawy brak jest dokumentów potwierdzających czy zainteresowany ukończył szkołę średnią i kiedy. Nie przedłożył on legitymacji szkolnej ani świadectwa ukończenia szkoły (świadectwa dojrzałości).

D. K. – zawarł umowę zlecenia na okres od 28.X. 2005 r. do 31.III. 2006 r. W dniu 20.IX. 2005 r. został przyjęty na I rok studiów na Uniwersytecie (...)we W.. Z dniem 9.I. 2006 r. został skreślony z listy studentów. Z chwilą skreślenia zainteresowany – zdaniem pozwanej – stracił status studenta, a wpis w legitymacji dokonany w X. 2005 r. nie może być wiążący.

Zainteresowana K.S.– umowy zlecenia zawarła na okres od 13.VI. 2007 r. do 27.VI. 2007 r. i od 28.VI. 2007 r. do 30.VI. 2008 r. Okres studiów K.Szczudło trwał od 1.X. 2003 r. do 30.IX. 2006 r. Nie wykazano, że po 30.IX. 2006 r. zainteresowana posiadała status studenta do chwili uzyskania 11.VII. 2007 r. tytułu licencjata.

Sąd Apelacyjny zważył:

Zaskarżoną decyzją z dnia 26.VIII. 2009 r. organ rentowy stwierdził różnice w naliczeniu składek:

1)  na dobro ZUS-u, które wynoszą:

-.

-

5.413,81 zł na ubezpieczenia społeczne (emerytalne i rentowe) za miesiące: I. 2005 r., od IX. 2005 r. do IX. 2006 r., XI. 2006 r., XII. 2006 r., II. 2007 r., III. 2007 r. oraz od VII. 2007 r. do XII. 2007 r.,

-

1.259,24 zł na ubezpieczenie zdrowotne za miesiące: I. 2005 r., od IX. 2005 r. do IX. 2006 r., XI. 2006 r., XII. 2006 r., II. 2007 r., III. 2007 r. oraz od VII. 2007 r. do XII. 2007 r.,

-

99,80 zł na Fundusz Pracy za miesiące: I. 2005 r., od IX. 2005 r. do IX. 2006 r., XI. 2006 r., XII. 2006 r., II. 2007 r., III. 2007 r. oraz od VII. 2007 r. do XII. 2007 r.,

2)  na dobro płatnika, które wynoszą:

-

1.152,47 zł na Fundusz Pracy za miesiące: od I. 2005 r. do V. 2006 r., od VIII. 2006 r. do II. 2007 r., od IV. 2007 r. do VI. 2007 r. oraz od IX. 2007 r. do XII. 2007 r.

Decyzją określono stan rozliczeń ustalony protokołem kontroli z dnia 9.VI. 2008 r. bez uwzględnienia korekt dokumentów rozliczeniowych i wpłat dokonanych w trakcie postępowania kontrolnego i po jego zakończeniu, co wskazano w zaskarżonej decyzji. Obowiązek zapłaty składek wynika z przepisów art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13.X. 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Z obowiązku takiego są wyłączeni zleceniobiorcy będący: uczniami gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych lub studentami do ukończenia 26 lat życia.

W niniejszej sprawie sytuacja prawna osób w zakresie pobierania nauki, z którymi wnioskodawczyni zawierała umowy zlecenia, wymagała wyjaśnienia w odniesieniu do każdej z nich i jednoczesnego ustalenia, czy dany świadczeniobiorca pozostawał w spornym okresie uczniem lub studentem.

Sąd Apelacyjny w pełni podziela pogląd Sądu I instancji, że wykazanie przez wnioskodawczynię – płatnika składek – okoliczności zwalniających ją z ich uiszczania, tj. statusu ucznia lub studenta osoby zainteresowanej, która zawarła umowę zlecenia, może nastąpić w każdym czasie, w tym również w toku toczącego się procesu. Ważne jest bowiem wykazanie przesłanek warunkujących obowiązek uiszczania, bądź nie, przez płatnika składek (wnioskodawczynię) na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Nie podziela Sąd Apelacyjny natomiast prezentowanego stanowiska przez Sąd Okręgowy, że wnioskodawczyni nie miała możliwości ani obowiązku sprawdzania czy w trakcie trwania umowy status zleceniobiorcy się zmienił. Miała natomiast obowiązek sprawdzać ten status tylko w momencie zawierania umowy. Wnioskodawczyni była płatnikiem składek za zleceniobiorców. Jej obowiązek wynikał z przepisów art. 17 w zw. z art. 4 pkt 2a i art. 8 ust. 2a ustawy z dnia 13.X. 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie z art. 17 płatnicy składek w całości obliczają, rozliczają i przekazują składki za zleceniobiorców. Płatnik składek przekazuje co miesiąc składki do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Wnioskodawczyni musiała zatem badać i sprawdzać co miesiąc, czy w trakcie trwania umowy zlecenia zleceniobiorcy mają status ucznia lub studenta, co dawało przywilej zwolnienia z oskładkowania. Obowiązek odprowadzania składek ciążył na wnioskodawczyni i nieprawidłowości w tym zakresie bezpośrednio jej dotyczyły i ją obciążały. Powinna zatem systematycznie, w odpowiednich terminach odprowadzania składek, na bieżąco kontrolować i oceniać czy zleceniobiorcy posiadają status ucznia lub studenta zwalniający ją od uiszczania składek z tytuły zawartych z zainteresowanymi umów zlecenia. Należało zatem żądać od zleceniobiorców stosownych dokumentów – zaświadczeń ze szkół i uczelni – czy nadal pozostają uczniami lub studentami w odpowiednim terminie. Mogła też zabezpieczyć się żądając osobistych oświadczeń w tym zakresie od zainteresowanych, aby nie narażać się na zarzut nie uiszczenia składek za osoby nie będące uczniami lub studentami w danym czasie, z którymi zawarła umowy zlecenia.

Jeżeli zainteresowani nie mieli statusu ucznia lub studenta, albo go nie wykazali w sposób nie budzący żadnych wątpliwości (dokumentem ze szkoły lub uczelni) wnioskodawczyni nie musiała z nimi zawierać umowy zlecenia, jeżeli nie chciała uiszczać z tytułu tych umów obowiązkowych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Odnosząc się do zainteresowanych, wskazanych w apelacji strony pozwanej i wnioskodawczyni, i obowiązku uiszczania za nich składek, należy stwierdzić, że za P. F. ur. 31.I. 1987 r., który miał umowę zlecenia zawartą na okres od 28.VIII. 2006 r. do 31.VIII. 2007 r., należy uiścić składki za VII i VIII. 2007 r. Zainteresowany uczył się bowiem tylko do 17.VI. 2007 r. w Szkole (...) CKK we W. i nie wykazano, aby w VII i VIII. 2007 r. nadal był uczniem lub studentem w tychże miesiącach. Można byłoby ewentualnie uznać status ucznia zainteresowanego w czasie wakacji – VII i VIII. 2007 r. – gdyby podjął naukę ponownie od IX. 2007 r., ale brak w tym zakresie jakichkolwiek danych, aby nauka była przez niego kontynuowana po 17.VI. 2007 r. Zainteresowany musiał wcześniej ukończyć szkołę średnią, aby być słuchaczem szkoły (...) C. we W., dlatego w pozostałym zakresie zawartej umowy zlecenia za wykazany okres składki nie musiały być odprowadzone do ZUS-u.

Za M. K. (1), ur. 21.VII. 1987 r., który miał umowę zlecenia zawartą od 30.IX. 2007 r. do 30.IX. 2008 r., należy uiścić składki za okres umowy zlecenia, ale tylko do XII. 2007 r., bo taki okres obejmuje zaskarżona decyzja. Zainteresowany był słuchaczem Szkoły (...) CKK we W. od 27.I. 2007 r. do 17.VI. 2007 r., z tą datą został skreślony z listy studentów i utracił status ucznia. Sama legitymacja nie przesądziła o statusie ucznia po dacie skreślenia z listy studentów. Zatem istnieje obowiązek uiszczania składek, bo w dacie zawarcia umowy zlecenia (30.IX. 2007 r.) nie legitymował się on statusem ucznia.

Za D. K., ur. 3.VI. 1984 r., należy uiścić składki dodatkowo za okres od 10.I. 2006 r. do 31.III. 2006 r. Umowę zlecenia zainteresowany zawarł 28.X. 2005 r. do 31.III. 2006 r. Z dniem 9.I. 2006 r. został skreślony z listy studentów Wydziału (...). Z datą skreślenia z listy studentów nie miał statusu studenta. Fakt posiadania, po dacie skreślenia, legitymacji studenckiej nie zmienia jego statusu. W dacie zawierania umowy zlecenia – 28.X. 2005 r. – był studentem, gdyż 20.IX. 2005 r. został przyjęty na I rok studiów.

Za zainteresowaną K. S. (2), ur. 26.XI. 1984 r., należy uiścić składki za okres od VII. 2007 r. do XII. 2007 r. Umowy zlecenia zainteresowana zawarła na okres od 13.VI. 2007 r. do 27.VI. 2007 r. i od 28.VI. 2007 r. do 30.VI. 2008 r. Z zaświadczenia Uniwersytetu (...) z dnia 13.VII. 2010 r. wynika, że okres studiów zainteresowanej trwał od 1.X. 2003 r. do 30.IX. 2006 r. Nie udowodniono, tak zarzuca organ rentowy, aby po dniu 30.IX. 2006 r. zainteresowana miała status studenta do chwili uzyskania 11.VII. 2007 r. tytułu licencjata. Z takim stanowiskiem nie można się zgodzić i należy przyjąć, że dopiero po dniu 11.VII. 2007 r. zainteresowana nie miała już statusu ucznia-studenta, bowiem z tą datą uzyskała tytuł licencjata. Po tej dacie, 11.VII. 2007 r., nie wykazała, aby nadal się uczyła.

Zainteresowany M. N., ur. 14.IX. 1986 r., zawarł umowę zlecenia 3.VIII. 2005 r., od VIII. do XI. 2005 r. nie posiadał statusu ucznia ani studenta, bowiem w dniu 20.VI. 2005 r. ukończył Zespół Szkół (...) i nie wykazano, aby po w/w dacie kontynuował naukę. Jeżeli nie podjął dalszej nauki od IX. lub X. (szkoła wyższa), to nie ma podstaw, aby przyjmować, że o jego statusie ucznia decydowało samo posiadanie legitymacji uczniowskiej.

Zainteresowana A. M., ur. 21.VII. 1986 r., umowę zlecenia miała zawartą od VII. 2007 r. do XII. 2007 r., od 1.X. 2007 r. do 30.XII. 2010 r. studiowała, z dniem 30.I. 2011 r. została skreślona z listy studentów. Studiów nie ukończyła. Technikum ukończyła 28.IV. 2006 r. Sąd Okręgowy stwierdził w wyroku, że za zainteresowaną należy uiścić składki za VII, VIII i IX. 2007 r. – bo nie miała wówczas statusu studenta. Studia rozpoczęła w wieku 21 lat. Od ukończenia technikum ( 2006 r.) do podjęcia studiów ( 2007 r.) miała roczną przerwę. Sąd I instancji prawidłowo przyjął, że w chwili wykonywania umowy zlecenia w w/w miesiącach nie miała statusu ucznia-studenta, zatem należy za nią zapłacić składki. Dane odnośnie okresu nauki zainteresowanej zostały potwierdzone pismem z dnia 26.VIII. 2011 r. (...) Szkoły Wyższej we W. na żądanie Sądu Apelacyjnego.

W świetle powyższych rozważań należało orzec, jak w sentencji, na mocy art. 386 § 1 kpc i art. 385 kpc.