Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 czerwca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Magdalena Balion - Hajduk

Sędziowie: SO Krystyna Hadryś

SR (del.) Marcin Rak (spr.)

Protokolant Marzena Makoś

po rozpoznaniu w dniu 25 marca 2015 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z wniosku B. M. (1), Z. M., B. G.

z udziałem J. L. (1), T. L., S. C. (1), S. C. (2), Z. K., W. K., M. W. (1), J. W., H. Z., B. Z., M. B. (1), A. B., J. B., M. B. (2), S. D., M. D., K. G., T. G., R. G., D. G., B. K. (1), Ł. K. (1), E. K., H. K., M. K., I. K., K. O., G. O., M. P. (1), M. P. (2), Z. P., H. P., T. S., A. S., W. S., K. S., S. S. (1), B. S., J. T., G. T., A. W., T. Z., E. Z., E. S., M. G., J. M., J. N., R. W., A. D., M. W. (2), A. C., G. C., J. C., M. S., E. I., D. I., W. B., M. B. (3) i (...) Spółki Akcyjnej w W.

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji uczestnika postępowania S. C. (1)

od postanowienia Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 13 sierpnia 2012 r., sygn. akt I Ns 459/09

postanawia:

1.  sprostować oczywistą niedokładność w punkcie 1 zaskarżonego postanowienia w ten sposób, że projekt podziału nieruchomości stanowiący integralną część orzeczenia znajduje się na karcie 996 akt sprawy;

2.  zmienić zaskarżone postanowienie:

a)  w punkcie 1e o tyle, że działkę numer (...) przyznać na własność M. B. (3), córce E. i L. oraz W. B., synowi K. i E. na prawach wspólności ustawowej małżeńskiej,

b)  w punkcie 1n poprzez wyeliminowanie działki o numerze (...) spośród działek przyznanych na współwłasność osobom wymienionym w tymże podpunkcie,

c)  w punkcie 1n tiret piąte, o tyle, że działki objęte punktem 1n przyznać E. I., córce H. i C. w udziale wynoszącym 1/54 części i D. I., córce A. i A. w udziale wynoszącym 1/54 części,

d)  w punkcie 1n tiret dziesiąte o tyle, że działki objęte punktem 1n przyznać J. M. (M.) synowi W. i K. w udziale wynoszącym 1/27 części,

e)  w punkcie 1n tiret dwudzieste pierwsze o tyle, że działki objęte punktem 1n przyznać T. L. córce B. i M. w udziale wynoszącym 1/12 części oraz J. L. (1) synowi J. i T. w udziale wynoszącym 1/36 części,

f)  w punkcie 2 tiret piąte, o tyle, że kwotę nim objętą zasądzić solidarnie od M. B. (3) i W. B.,

g)  w punkcie 2 tiret dziewiętnaste o tyle, że zasądzić od E. I. zasądzić 88,79 zł (osiemdziesiąt osiem złotych i siedemdziesiąt dziewięć groszy), a od D. I. 88,80 zł (osiemdziesiąt osiem złotych i osiemdziesiąt groszy),

h)  w punkcie 2 tiret dwudzieste czwarte o tyle, że kwotę nim objętą zasądzić od J. M.,

i)  w punkcie 2 tiret trzydzieste piąte o tyle, że od J. L. (1) zasądzić kwotę 133,19 zł. (sto trzydzieści trzy złote dziewiętnaście groszy), a od T. L. zasądzić kwotę 399,58 zł. (trzysta dziewięćdziesiąt dziewięć złotych i pięćdziesiąt osiem groszy),

j)  w punkcie 4 o tyle, że w miejsce A. J. kwotę 261 zł (dwieście sześćdziesiąt jeden złotych) pobrać solidarnie od M. B. (3) i W. B.,

3.  oddalić apelację w pozostałej części;

4.  ustalić, że wnioskodawcy i uczestnicy postępowania ponoszą koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie.

SSR del. Marcin Rak SSO Magdalena Balion – Hajduk SSO Krystyna Hadryś

Sygn. akt III Ca 49/15

UZASADNIENIE

B. G., Z. M. i B. M. (2) wnieśli o zniesienie współwłasności działek nr (...) położonych w G., opisanych w księdze wieczystej Sądu Rejonowego w Gliwicach numer (...) poprzez ich fizyczny podział i przyznanie wnioskodawcom części przylegających do ich działek siedliskowych.

O wyodrębnienie analogicznych części co wnioskodawcy wystąpili M. P. (2) oraz M. P. (1), M. S., E. K. oraz H. K., M. D. oraz S. D., A. J., Z. K. oraz W. K., T. S. oraz A. S., J. B. oraz M. B. (2), J. T. oraz G. T., J. N., E. S., J. C., M. S., E. S., J. N., .

Uczestnik postępowania (...) S.A. w W., współwłaściciel udziału wynoszącego 1/44 części nieruchomości, domagał się spłaty wartości swojego udziału.

Postanowieniem z dnia 13 sierpnia 2012 roku Sąd Rejonowy:

1. dokonał zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w G. składającej się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 0,1556 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...) w ten sposób, że oznaczoną na mapie z projektem podziału nieruchomości, stanowiącej integralną część postanowienia, zamieszczonej na karcie 597 akt sprawy:

a) działkę nr (...) oraz działkę nr (...) przyznał na własność M. P. (2) oraz M. P. (1), na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej,

b) działkę nr (...) przyznał na własność M. S.,

c) działkę nr (...) przyznał na własność E. K., oraz H. K. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej,

d) działkę nr (...) przyznał na własność M. D. oraz S. D., na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej,

e) działkę nr (...) przyznał na własność A. J.,

f) działkę nr (...) przyznał na własność Z. K. oraz W. K. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej,

g) działkę nr (...) przyznał na własność B. M. (2) oraz Z. M. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej,

h) działkę nr (...) przyznał na własność B. G.,

i) działkę nr (...) przyznał na własność T. S. oraz A. S., na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej,

j) działkę nr (...) przyznał na własność J. B. oraz M. B. (2) na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej,

k) działkę nr (...) przyznał na własność J. T. oraz G. T. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej,

l) działkę nr (...) przyznał na własność J. N.,

ł) działkę nr (...) przyznał na własność E. S.,

m) działkę nr (...) przyznał na własność J. C.,

n) działki nr (...) przyznał:

- M. K. oraz I. K. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 1/27 części,

- K. O. oraz G. O. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 1/27 części,

- Ł. K. (2) oraz B. K. (2) na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 1/27 części,

- S. S. (1) oraz B. S. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 1/27 części,

- A. I. w udziale wynoszącym 1/27 części,

- T. G. oraz K. G. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 1/27 części,

- K. S. oraz W. S. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 1/27 części,

- M. G. w udziale wynoszącym 1/27 części,

- Z. P. oraz H. P. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 1/27 części,

- K. M. w udziale wynoszącym 1/27 części,

- M. B. (1) oraz A. B. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 1/27 części,

- R. G. oraz D. G. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 1/27 części,

- T. Z. oraz E. Z. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 1/27 części,

- R. W. w udziale wynoszącym 1/27 części,

- A. W. oraz M. W. (2) na zasadzie wspólności umownej majątkowej małżeńskiej rozszerzonej w udziale wynoszącym 1/27 części,

- A. C. oraz G. C. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 1/27 części,

- S. C. (2) oraz S. C. (1) na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 2/27 części,

- B. Z. oraz H. Z. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej w udziale wynoszącym 2/27 części,

- J. W. oraz M. W. (1) na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 2/27 części,

- A. D. w udziale wynoszącym 2/27 części,

- J. L. (2) oraz T. L. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej w udziale wynoszącym 3/27 części;

2. zasądził na rzecz (...) S.A. w W. tytułem spłaty udziału we współwłasności:

- od M. P. (2) i M. P. (1) solidarnie 169 złotych,

- od J. C. 202 złote,

- od E. K. i H. K. solidarnie 169 złotych,

- od M. D. i S. D. solidarnie 169 złotych,

- od A. J. 165 złotych,

- od Z. K. i W. K. solidarnie 329 złotych,

- od Z. M. i B. M. (2) solidarnie 165 złotych,

- od B. G. 165 złotych,

- od A. S. i T. S. 165 złotych,

- od J. B. i M. B. (2) 165 złotych,

- od J. T. i G. T. 165 złotych,

- od J. N. 165 złotych,

- od E. S. 376 złotych,

- od M. S. 160 złotych,

- od M. K. i I. K. solidarnie 177,59 złotych,

- od K. O. i G. O. solidarnie 177,59 złotych,

- od Ł. K. (2) i B. K. (2) solidarnie 177,59 złotych,

- od S. S. (1) i B. S. solidarnie 177,59 złotych

- od A. I. 177,59 złotych,

- od T. G. i K. G. 177,59 złotych,

- od K. S. i W. S. 177,59 złotych,

- od M. G. 177,59 złotych,

- od Z. P. i H. P. 177,59 złotych,

- od K. M. 177,59 złotych,

- od M. B. (1) i A. B. 177,59 złotych,

- od R. G. i D. G. 177,59 złotych,

- od T. Z. i E. Z. 177,59 złotych,

- od R. W. 177,59 złotych,

-od A. W. i M. W. (2) solidarnie 177,59 złotych,

- od A. C. i G. C. solidarnie 177,59 złotych,

- od S. C. (2) i S. C. (1) solidarnie 355,18 złotych,

- od B. Z. i H. Z. solidarnie 355,18 złotych,

- od J. W. i M. W. (1) solidarnie 355,18 złotych,

- od A. D. 355,18 złotych,

- od J. L. (2) i T. L. solidarnie 532,77 złote,

w terminie 1 miesiąca od uprawomocnienia się orzeczenia wraz z odsetkami ustawowymi w razie zwłoki w płatności;

3.  umorzył postępowanie w stosunku do Budownictwa (...) Sp. z o.o. w Z.;

4.  nakazał pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gliwicach tytułem wydatków od M. P. (2) i M. P. (1) solidarnie, J. C., E. K. i H. K. solidarnie, M. D. i S. D. solidarnie, A. J., Z. K. i W. K. solidarnie, T. S. i A. S. solidarnie, J. B. i M. B. (4) solidarnie, J. T. i G. T. solidarnie, J. N., E. S., M. S. kwoty po 261 złotych, zaś od B. M. (2) i Z. M. solidarnie oraz B. G. i (...) S.A. w W. kwoty po 61 złotych;

5.  zasądził od (...) S.A. w W. na rzecz Budownictwa (...) Sp. z o.o. w Z. kwotę 200 złotych tytułem kosztów postępowania;

6.  pozostałymi kosztami postępowania obciążyć uczestników postępowania w zakresie przez nich poniesionym.

Postanowienie to zapadło po ustaleniu, że właścicielami nieruchomości położonej w G., składającej się z działek nr (...) o łącznej powierzchni 0,1556 ha, dla której Sąd Rejonowy w Gliwicach prowadzi księgę wieczystą nr (...)

- w 1/44 części są: (...) S.A. w W., M. P. (2), córka B. i H. oraz M. P. (1), syn J. i S. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, M. S., córka J. i Ł., E. K., syn J. i E. oraz H. K., córka H. i M. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, M. D., córka A. i H. oraz S. D., syn W. i S. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, A. J., córka S. i E., B. M. (2), córka R. i S. oraz Z. M., syn J. i J. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, B. G., córka S. i J., T. S., syn C. i K. oraz A. S., córka W. i A. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, J. B., syn S. i A. oraz M. B. (2), córka B. i A. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, J. T., syn A. i S. oraz G. T., córka Z. i M. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, J. N., córka S. i M., J. C., syn F. i A., M. K., syn A. i J. oraz I. K., córka J. i D. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, K. O., syn T. i J. oraz G. O., córka F. i M. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, Ł. K. (2), córka E. i K. oraz B. K. (2), syn S. i M. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, S. S. (1), syn H. i M. oraz B. S., córka A. i L. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, A. I., syn J. i Z., T. G., córka J. i M. oraz K. G., syn H. i M. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, K. S., córka (...) oraz W. S., syn A. i A. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, M. G., córka W. i K., Z. P., syn E. i M. oraz H. P., córka T. i G. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, K. M., córka S. i J., M. B. (1), syn Z. i H. oraz A. B., córka F. i J. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, R. G., syn J. i H. oraz D. G., córka E. i B. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, T. Z., syn J. i W. oraz E. Z., córka C. i K. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, R. W., syn W. i W., A. W., syn E. i M. oraz M. W. (2), córka S. i M. na zasadzie wspólności umownej majątkowej małżeńskiej rozszerzonej, A. C., syn Z. i J. oraz G. C., córka G. i B. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej,

- w 2/44 częściach są: S. C. (2), córka (...) oraz S. C. (1), syn F. i M. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, B. Z., córka S. i M. oraz H. Z., syn W. i E. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, J. W., córka A. i J. oraz M. W. (1), syn J. i A. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, A. D., syn C. i E., Z. K., syn J. i H. oraz W. K., córka A. i K. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, E. S., syn F. i H.,

- w 3/44 części są: J. L. (3), syn A. i A. oraz T. L., córka B. i M. na zasadzie ustawowej wspólności majątkowej, przy cyzm J. L. (3) zmarł 3 września 1997 roku pozostawiając żonę T. L. oraz syna J. L. (1).

Sąd Rejonowy ustalił też, że następcą prawnym przedsiębiorstwa państwowego (...) jest (...) S.A. w W..

Dalej Sąd Rejonowy ustalił, że objęte wnioskiem działki przylegają do działek siedliskowych wszystkich uczestników postępowania, za wyjątkiem (...) S.A. w W.. Nie istnieje nieruchomość będąca własnością (...) S.A. w W. sąsiadująca z działkami nr (...), do której można by przyłączyć wydzieloną fizycznie część działek nr (...).

W toku postępowania przed Sądem Rejonowym z działki numer (...) o powierzchni 0,0501 ha wyodrębniono geodezyjnie działkę nr (...) o powierzchni 0,0009 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0035 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0034 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0036 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0036 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0035 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0070 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0071 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0035 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0105 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0035 ha. Z kolei z działki numer (...) o powierzchni 0,1055 ha wyodrębniono geodezyjnie działkę nr (...) o powierzchni 0,0035 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0035 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0105 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0035 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0309 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0035 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0316 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0035 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0080 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0043 ha, działkę nr (...) o powierzchni 0,0027 ha.

Sąd Rejonowy na podstawie opinii biegłego z zakresu wyceny nieruchomości ustalił wartość udziału (...) S.A. w W. w każdej z działek powstałych po geodezyjnym podziale działek (...).

Uwzględniając te ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy wywiódł, że art. 210 k.c. daje każdemu ze współwłaścicieli roszczenie o zniesienie współwłasności, które to uprawnienie może być wyłączone przez czynność prawną na czas oznaczony. Wskazał nadto, że zgodnie z art. 211 k.c. każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Dalej Sąd Rejonowy wywiódł, że gdy zniesienie współwłasności następuje z mocy orzeczenia sądu, Sąd powinien przede wszystkim brać pod uwagę zniesienie jej w drodze podziału fizycznego, chyba że współwłaściciele żądają przyznania rzeczy wspólnej jednemu z nich w zamian za spłaty albo sprzedania stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.

Sąd Rejonowy powołał też art. 622§2 k.p.c. upoważniający do wydania przez postanowienia odpowiadającego treści zgodnego wniosku co do sposoby zniesienia współwłasności, jeżeli projekt podziału nie sprzeciwia się prawu, zasadom współżycia społecznego ani też nie narusza w sposób rażący interesu osób uprawnionych. W tym aspekcie wskazał, że w rozpoznawanej sprawie niektórzy ze współwłaścicieli żądali zniesienia współwłasności przez podział fizyczny, jeden z zainteresowanych wniósł o zniesienie współwłasności poprzez przyznanie należącego do niego udziału pozostałym współwłaścicielom i dokonanie spłaty na jego rzecz, reszta uczestników nie występowała z roszczeniem zniesienia współwłasności, jednakże nie sprzeciwiła się jemu. Wypracowane w toku postępowania stanowiska zainteresowanych były zgodne z prawem, w żaden sposób go nie obchodziły, a także czyniły zadość zasadom współżycia społecznego. W opinii Sądu Rejonowego racjonalnym było żądanie wydzielenia części nieruchomości przylegających do działek siedliskowych, by następnie móc je do nich przyłączyć i powiększyć w ten sposób obszar zamieszkania. Jedynym uczestnikiem, który nie mógł postąpić w powyższy sposób był (...) S.A. w W., który zgadzając się na zniesienie współwłasności przez fizyczny podział zasadnie zażądała spłaty swego udziału. Przez zlikwidowanie 1/44 części należącego do tej współwłaścicielki udziału, powiększone zostały udziały wszystkich pozostałych uczestników – bez względu na to, czy wnosili oni o fizyczne wydzielenie pasów gruntu na ich rzecz, czy też pozostali współwłaścicielami wszystkich pozostałych części obu działek. Umożliwiało to według Sądu Rejonowego wydzielenie w przyszłości analogicznych pasów ziemi i przyłączenie ich do ogrodów ewentualnie możliwe było dalsze pozostawanie we współwłasności.

W konsekwencji Sąd Rejonowy dokonał zniesienia współwłasności w sposób opisany w punkcie 1 sentencji. Nadto Sąd Rejonowy, tytułem spłaty udziału (...) S.A. w W. zasądził od każdego ze współwłaściciel na rzecz tego podmiotu kwoty określone w punkcie 2 sentencji.

Wobec braku legitymacji do występowania w sprawie Sąd Rejonowy umorzył postępowanie w stosunku do Budownictwa (...) sp. z o.o. w Z..

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach powołał art. 520§2 k.p.c. wskazując, że uczestnikami rzeczywiście zainteresowanymi w sprawie były osoby, które złożyły wniosek o fizyczne wydzielenie na ich rzecz części nieruchomości. Zatem na tych uczestników Sąd Rejonowy nałożył obowiązek uiszczenia niepokrytych wydatków związanych kosztami opinii biegłego. Pozostałymi kosztami postępowania obciążono uczestników w zakresie przez nich poniesionym.

Apelację od tego rozstrzygnięcia skutecznie złożył uczestnik postępowania S. C. (1). Nie sprzeciwiał się fizycznemu wyodrębnieniu ze współwłasności części działek dokonanej na rzecz wnioskodawców i tych uczestników, który o to wnosili. Kwestionował wyeliminowanie z pośród kręgu współwłaścicieli (...) S.A. w W. oraz obowiązek dokonania spłaty na rzecz tego podmiotu. Wywodził, że nabywając nieruchomości na których posadowione były budynki mieszkalne nabywcy podpisali umowę o sposobie korzystania z przyległej działki, którą nabyli na współwłasność. Nabywcami udziałów byli wszyscy właściciele budynków za wyjątkiem jednego, zamieszkującego w budynku numer (...). Tenże udział pozostał własnością poprzednika prawnego (...) S.A. w W. tj. Przedsiębiorstwa (...) pomimo, że faktycznie mógł z niego korzystać jedynie właściciel budynku numer (...). W takiej sytuacji wyeliminowanie (...) S.A. w W. skutkowało zwiększeniem udziału współwłaścicieli, którzy pozostali we współwłasności, z czym nie wiązał się jednak wzrost powierzchni nieruchomości wspólnej, z której współwłaściciele faktycznie mogli korzystać. Zarzucił, że nie ma możliwości powiększenia swojej nieruchomości o powierzchnie nieruchomości wspólnej większą niż ta, z której faktycznie korzysta, a udział w tym zakresie w prawie własności jest faktycznie niższy niż powstały na skutek powiększenia udziałów pozostałych współwłaścicieli.

Domagał się zmiany postanowienia poprzez pozostawienie udziałów współwłaścicieli, którzy nie domagali się fizycznego wydzielenia części nieruchomości w wysokości uwzględniającej dotychczasowy sposób korzystania z nieruchomości wspólnej, nie powiększania udziału tych współwłaścicieli o udział podmiotu wyeliminowanego z kręgu współwłaścicieli jak i uchylenia obowiązku spłaty wartości udziału na rzecz tegoż podmiotu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

W toku postępowania odwoławczego konieczne okazało się uzupełnienie postępowania dowodowego, a to wobec zmiany kręgu współwłaścicieli nieruchomości objętej wnioskiem.

I tak, w dniu 4 lutego 2014 roku zmarła uczestniczka postępowania K. M. (dowód: odpis aktu zgonu k. 2563), a jej jedynym spadkobiercą został syn J. M., syn W. (dowód: wypis aktu poświadczenia dziedziczenia k. 2575).

Z kolei w dniu 12 grudnia 2014 roku zmarł uczestnik postępowania A. I., a spadek po nim nabyły: żona E. I. córka H. i /C. i córka D. I. córka A., w 1/2 części każda z nich (dowód: wypis aktu poświadczenia dziedziczenia k. 2713).

Dalej istotnym było, że umową sprzedaży objętą aktem notarialnym z dnia 27 stycznia 2015 roku uczestniczka postępowania zbyła udział w nieruchomości objętej wnioskiem na rzecz W. B. syna K. i E. i M. B. (3) córki L. i E., którzy udział ten nabyli do majątku wspólnego ich małżeństwa (dowód: wypis z aktu notarialnego w aktach Księgi Wieczystej(...)).

Nadto Sąd Okręgowy uzupełnił postępowanie dowodowe o dokument stwierdzający następstwo prawne po zmarłym dnia 3 września 1997 roku współwłaścicielu nieruchomości J. L. (2), po którym spadek w częściach równych nabyli żona T. L. córka B. i M. oraz syn J. L. (4) syn J. i T. (dowód: odpis postanowienia w sprawie I Ns 940/98 Sądu Rejonowego w Zabrzu k. 2375).

Wreszcie, w trybie art. 96 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2015 roku, poz. 782) Sąd Okręgowy zwrócił się do Prezydenta Miasta G. o wyrażenie opinii co do podziału nieruchomości. W odpowiedzi Prezydent wskazał, że przedłożony do zaopiniowania projekt, nie uwzględnia wydzielenia w planie miejscowym z działki numer (...) terenu przewidzianego pod drogę publiczną (pismo k. 2527 - 2534). Porównując treść załączonych do opinii map z projektem podziału nieruchomości Sąd Okręgowy ustalił, że planowana droga przebiegać ma przez objętą projektem podziału działkę (...), między budynkami o numerach (...).

Pozostałe okoliczności faktyczne ustalone zostały prawidłowo przez Sąd Rejonowy.

W szczególności następstwo prawne (...) S.A. w W. względem ujawnionego w księdze wieczystej Przedsiębiorstwa Państwowego (...) – Budownictwa (...) Gazowniczych (...) w Z., w zakresie dotyczącym objętej wnioskiem nieruchomości, wynikało ze zgromadzonych w toku postępowania dokumentów. I tak, podstawą nabycia przez Przedsiębiorstwo Państwowe – Budownictwo (...) w Z. były umowy dwie umowy sprzedaży z 17 i 20 sierpnia 1990 roku (dowód: odpisy aktów notarialnych w aktach zamkniętych ksiąg wieczystych nr (...) Sądu Rejonowego w Gliwicach). Istotne przy tym było, że zgodnie z art. 128 k.c. w brzmieniu obowiązującym od 1 lutego 1989 roku w zw. z art. 3 ustawy z dnia 29 września 1990 roku o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1990 roku, nr 79, poz.464 ze zm), nabycie nieruchomości nastąpiło bezpośrednio na rzecz tegoż podmiotu, jako państwowej osoby prawnej.

Przedsiębiorstwo Państwowe (...) w W., w skład którego wchodził zakład Budownictwo (...) w Z., na mocy aktu notarialnego z 21 października 1996 roku zostało przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod firmą (...) Spółka Akcyjna w W. (dowód wypis z aktu notarialnego k. 1354 – 1361). Z mocy obowiązującego w dacie przekształcenia art. 8 ust. 2 ustawy z 13 lipca 1990 roku o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, spółka powstała w wyniku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki przekształconego przedsiębiorstwa, a zatem uzyskała udział we współwłasności nieruchomości objętej wnioskiem. Udział ten nie był przedmiotem dalszego obrotu i pozostaje nadal własnością (...) S.A. w W.. W szczególności opisanego udziału nie wniesiono do Budownictwa (...) sp. z o.o. w Z. utworzonej przez (...) S.A. w W. aktem notarialnym z 16 marca 1998 roku, jak i nie objęto aktem notarialnym z dnia 18 maja 1998 roku, przenoszącym określony tam majątek z (...) S.A. w W. na (...) w Z. (dowód: wypisy aktów notarialnych k. 1362-1383, protokół zdawczo odbiorczy k. 1388-1389).

Wobec tego tytuł prawny (...) S.A. w W. do objętej wnioskiem nieruchomości nie budził wątpliwości. Zaznaczenia wymaga, że ustalenie tej okoliczności nie wymagało wszczęcia postępowania wieczystoksięgowego celem ujawnienia następcy prawnego w księdze wieczystej. Zgodnie bowiem z art. 618 k.p.c. czynienie ustaleń co do tytułu własności jest dopuszczalne, a nawet konieczne, w postępowaniu o zniesienie współwłasności.

Przechodząc zatem do oceny prawnej zasadności wniosku wskazać trzeba, że Sąd Rejonowy prawidłowo powołał przepisy prawa i okoliczności stanowiące podstawę zniesienia współwłasności w sposób opisany w sentencji zaskarżonego postanowienia. Zatem zbędnym jest powielanie trafnych w tym względzie argumentów zawartych w uzasadnieniu tegoż orzeczenia, które Sąd Okręgowy w pełni podziela.

Odnosząc się do zarzutów apelacji istotnym było przede wszystkim to, że według art. 210 zdanie pierwsze k.c. - uprawnienie do żądania zniesienia współwłasności nie jest zależne od zgody pozostałych współwłaścicieli; ma ono charakter szczególnie intensywny, gdyż służy likwidacji stanu przejściowego, jakim - w założeniu ustawodawcy – jest współwłasność (por. np. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2011 roku, III CZP 118/10, OSNC 2011/9/98).

Każdy ze współwłaścicieli może domagać się zatem wyjścia ze stanu współwłasności niezależnie od stanowiska pozostałych współwłaścicieli chyba, że uprawnienie do takiego żądania zostało wyłączone przez czynność prawną w trybie art. 210 zd. 2 i 3 k.c. lub jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 2007 roku, III CZP 117/06, OSNC 2007/11/145)

Wyjście ze stanu współwłasności, w sytuacji gdy utrudnia lub wręcz uniemożliwia ona prawidłowy zarząd rzeczą wspólną, jest szczególnie pożądane. Podobnie ocenić trzeba działania zmierzające do ograniczenia liczby współwłaścicieli.

Niewątpliwie w rozpoznawanej sprawie zachodziły przesłanki do dokonania zniesienia współwłasności. Stan w którym współwłaścicielami nieruchomości pozostawało kilkadziesiąt osób w istocie niweczył możliwość wykonywania czynności przekraczających zwykły zarząd nieruchomością. O skali utrudnień z tego wynikających świadczyły też problemy z prawidłowym przeprowadzeniem rozprawy odwoławczej, która z uwagi na częste zmiany kręgu współwłaścicieli, wymagała pięciu terminów.

Podnoszone w apelacji zarzuty nie mogły podważyć samej zasady i podstaw do skutecznego żądania wyjścia ze współwłasności przez część współwłaścicieli.

Przede wszystkim nie było kwestionowanie zniesienie współwłasności w części w jakiej obejmowało ono fizyczny podział nieruchomości i wyodrębnienie działek odpowiadających części faktycznie wykorzystywanego gruntu na rzecz wnioskodawców i uczestników wymienionych w punkcie 1 zaskarżonego postanowienia.

Zastrzeżenia skarżącego wzbudzało wyeliminowanie (...) S.A. w W. z pośród kręgu współwłaścicieli, którzy nie wyrazili woli fizycznego wyodrębnienia dla nich odpowiednich części wspólnego gruntu, przez co pozostali we współwłasności.

W tym aspekcie wskazać trzeba, że będący przedmiotem postępowania pas gruntu służył wyłącznie współwłaścicielom budynków mieszkalnych posadowionych na sąsiadujących z nim nieruchomościach i stanowił przestrzeń powiększającą obszar ogródków przydomowych. Nie miał on jakiegokolwiek związku z działalnością (...) S.A. w W. - następcy prawnego ujawnionego w księdze wieczystej przedsiębiorstwa państwowego. Przedsiębiorstwo to zostało współwłaścicielem nieruchomości objętej wnioskiem tylko z tej przyczyny, że jeden z właścicieli przyległych budynku nie nabył udziału w pasie gruntu faktycznie powiększającym jego przydomowy ogródek. Nie zostały także podważone ustalenia Sądu Rejonowego co do tego, że do działek będących przedmiotem postępowania nie przylega jakakolwiek nieruchomość będąca własnością (...) S.A. w W., który to podmiot faktycznie nie korzystał z przedmiotu współwłasności.

Wszystkie te okoliczności przemawiały za wyeliminowaniem (...) S.A. w W. z kręgu współwłaścicieli nieruchomości za spłatą odpowiadającą wartości udziału. Taki sposób zniesienia współwłasności eliminował z kręgu współwłaścicieli podmiot niezainteresowany w żadnej mierze korzystaniem z nieruchomości. W konsekwencji prawo własności działek objętych punktem 1n zaskarżonego postanowienia, pozostało przy osobach rzeczywiście zainteresowanych korzystaniem z przedmiotu współwłasności.

Nie mogły podważyć sposobu zniesienia współwłasności zarzuty apelacji, że postanowienie pozostawało bez wpływu na faktyczny sposób władania nieruchomością. Zaznaczenia wymaga, że czym innym jest współwłasność ułamkowa, a czym innym własność fizycznie wydzielonej działki gruntu. Współwłasność ułamkowa zakładała bowiem, że każdemu ze współwłaścicieli przysługuje prawo własności całej rzeczy. Zatem w rozpoznawanej sprawie każdy ze współwłaścicieli miał prawo do całej rzeczy, to jest nie tylko części faktycznie powiększającej obszar jego ogródka przydomowego, ale także do części faktycznie zagospodarowanych przez pozostałych współwłaścicieli. Z istoty współwłasności wynika bowiem i to, że zarazem współwłaścicielowi nie przysługuje prawo do wyłącznego korzystania z określonej części rzeczy.

Ten stan wymuszał konieczność uzyskiwania zgody wszystkich współwłaścicieli m. in. na wykonywanie prac budowlanych na części nieruchomości faktycznie zagospodarowanej przez niektórych z nich, co też legło u podstaw wniosku w sprawie.

Zniesienie współwłasności eliminuje ten problem w stosunku do tych zainteresowanych, którzy domagali się fizycznego wyodrębnienia z nieruchomości działek przylegających do ich ogrodów. Umożliwia im jednocześnie pełne dysponowanie tą częścią nieruchomości, która została im przydzielona.

Postawa pozostałych współwłaścicieli i brak interesu (...) S.A. w W. w pozostawaniu we współwłasności niejako wymusiły pozostawienie pozostałej części nieruchomości we współwłasności, a wyeliminowanie (...) S.A. w W. z sprawiło, że udział każdego ze współwłaścicieli niezainteresowanego wyodrębnieniem działki wzrósł. Podkreślenia wymaga jednak, że dokonanie zniesienia współwłasności w sposób postulowany w apelacji, to jest taki w którym pozostający we współwłasności nie byliby zobowiązani do dokonywania spłaty z tytułu zwiększonego udziału, wymuszałby uczynienie wszystkich dotychczasowych współwłaścicieli także współwłaścicielami działek, które pozostały we współwłasności. Przeczyłoby to celowi postępowania o zniesienie współwłasności i utrudniało ewentualne przyszłe wyjście ze współwłasności tych działek. Skoro stan współwłasności jest z zasady przejściowym, to na akceptację liczyć muszą działania zmierzające do ograniczenia ilości współwłaścicieli. Postanowienie Sądu Rejonowego niewątpliwie spełnia ten postulat.

Zatem co do zasady zniesienie współwłasności uznać należało je za prawidłowe. Na dopuszczalność i sposób zniesienia współwłasności nie mogła też wpłynąć opinia Prezydenta G. wyrażona w piśmie z 20 grudnia 2013 roku. Nie była ona bowiem wiążąca, miała jedynie charakter pomocniczy, a przedstawione w niej okoliczności nie wyłączały zniesienia współwłasności w sposób dokonany przez Sąd Rejonowy. Planowana droga przebiegać ma bowiem po działce, która nadal pozostanie przedmiotem współwłasności tyle, że mniejszej liczby osób. Co więcej, ograniczenie kręgu współwłaścicieli niewątpliwie ułatwi ewentualne postępowanie administracyjne w toku realizacji planowanej inwestycji.

Zaskarżone postanowienie wymagało jednak korekty, a to z uwagi na dodatkowe ustalenia faktyczne jakie poczynił Sąd Okręgowy w toku postępowania odwoławczego i nie było związane bezpośrednio z zarzutami apelacji.

Przede wszystkim, na podstawie art. 350§3 k.p.c. w zw. z art. 361 k.p.c. i art. 13§2 k.p.c. Sąd Okręgowy sprostował oczywistą niedokładność zaskarżonego postanowienia polegającą na błędnym określeniu karty akt sprawy, na której znajdował się projekt podziału nieruchomości stanowiący integralną część orzeczenia.

Nadto Sąd Okręgowy wyeliminował działkę numer (...) spośród działek przyznanych na współwłasność osobom wymienionym w punkcie 1n zaskarżonego postanowienia albowiem działka ta została już przyznana przez Sąd Rejonowy w punkcie 1m postanowienia, jako fizycznie wydzielona część nieruchomości, na rzecz uczestnika postępowania J. C., zgodnie z jego wnioskiem (k. 1979v).

Dalej, wobec zmiany kręgu współwłaścicieli nieruchomości konieczne było uwzględnienie tego faktu w treści orzeczenia. Wobec tego w miejsce A. J., która zbyła udział w nieruchomości na rzecz małżonków M. B. (3) i W. B. działkę numer (...) Sąd Okręgowy przyznał tymże nabywcom. Wobec śmierci A. I. Sąd Okręgowy przyznał należny mu udział we współwłasności działek jego następcom prawnym stosownie do wartości udziałów spadkowych. Podobnie, wobec śmierci uczestniczki postępowania K. M., Sąd Okręgowy przyznał tej uczestniczki we współwłasności jej jedynemu spadkobiercy J. M.. Wreszcie, wobec ustalenia wartości udziałów spadkowych po J. L. (2), koniecznym było dokonanie korekty rozstrzygnięcia w zakresie dotyczącym udziałów jego spadkobierców w prawie własności, przy uwzględnieniu istnienia w dacie śmierci J. L. (2) wspólności majątkowej małżeńskiej łączącej go z uczestniczką postępowania T. L..

Konsekwencją opisanych zmian rozstrzygnięcia musiała być odpowiednia zmiana rozstrzygnięcia w części dotyczącej obowiązku spłaty wartości udziału na rzecz (...) S.A. w W., jak i rozstrzygnięcia o obowiązku ponoszenia kosztów sądowych.

Z tych też względów Sąd Okręgowy zmienił zaskarżone postanowienie, a to na podstawie art. 386§1 k.p.c. w zw. z art. 13§2 k.p.c., a w pozostałej części apelację jako bezzasadną oddalił zgodnie z art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono zgodnie z ogólną regułą z art. 520§1 k.p.c., a to z tej przyczyny, że wnioski apelacyjne skarżącego nie zostały uwzględnione zaś w istocie między zainteresowanymi nie było sporu co do samego wyjścia ze współwłasności. Spornym był jedynie sposób zniesienia współwłasności, co nie mogło świadczyć o sprzeczności interesów w rozumieniu art. 520§2 i §3 k.p.c. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 9 maja 2013 roku, II Cz 28/13, Lex 1353173 i powołane tam orzecznictwo).

SSR del. Marcin Rak SSO Magdalena Balion – Hajduk SSO Krystyna Hadryś