Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Anna Szczepaniak-Cicha (spr.)

Sędziowie:SSA Lucyna Guderska

SSA Iwona Szybka

Protokolant: st. sekr. sąd. Kamila Tomasik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 czerwca 2015 r. w Ł.

sprawy J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.

o emeryturę,

na skutek apelacji J. K.

od wyroku Sądu Okręgowego w Sieradzu

z dnia 15 lipca 2014 r. sygn. akt IV U 10/14,

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje J. K. prawo do emerytury od dnia 14 listopada 2013 roku;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł. na rzecz J. K. kwotę 30,00 (trzydzieści) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 1053/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 listopada 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił J. K. prawa do emerytury, gdyż wnioskodawca nie udokumentował 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W dniu 24 grudnia 2013 roku J. K. odwołał się tej decyzji wnosząc o jej zmianę przez przyznanie prawa do emerytury, albowiem legitymuje się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych. Organ rentowy domagał się o oddalenia odwołania.

Sąd Okręgowy w Sieradzu wyrokiem z dnia 15 lipca 2014 roku odwołanie ubezpieczonego oddalił.

Sąd Okręgowy ustalił, że J. K. urodził się (...) W okresie od 4 stycznia 1972 r. do 30 listopada 1977 r. wnioskodawca był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) jako cieśla budowlany. Zakład ten budował fabryki, między innymi Fabrykę (...) w B., T., wykonywał remonty np. zakładów azotowych. J. K. pracował jako cieśla na powierzchni i na wysokości, wykonywał szalunki zarówno na wysokości, jak i na poziomie zerowym.

W okresie od 7 grudnia 1977 r. do 30 września 1993 r. odwołujący się był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł. Cegielnia w M.. Zakład ten produkował cegłę pełną, dziurawkę, sączki, a w końcowym okresie cegłę szczelinową. W cegielni funkcjonowały działy: produkcji cegły mokrej, zataczania, wytaczania. W cegielni działał jeden 24. komorowy piec do wypalania cegły, produkcja odbywała się w ruchu ciągłym i piec nie był wygaszany za wyjątkiem okresów remontu. J. K. został przyjęty do pracy w tym zakładzie jako konserwator przenośników górniczych w Cegielni w M. z zaszeregowaniem według VI grupy, ze stawką godzinową 10,50 zł plus 35% premii i wykonywał pracę na tym stanowisku do 31 marca 1979 r. Jako konserwator przenośników górniczych, zwanym także taśmowym, wnioskodawca pracował przy taśmie przenoszącej glinę do działu produkcji cegły i zajmował się jej konserwacją, tj. dbał o sprawność taśmy, smarował ją, kontrolował aby nie została zasypana gliną, usuwał glinę z taśmy. W przypadku zerwania się taśmy J. K. zatrzymywał produkcję, po czym ekipa mechaników pomagała zszywać taśmę. Taśmowy pracował przez 8 godzin dziennie i miał najniższą stawkę w zakładzie. Pracując na stanowisku taśmowego odwołujący się wykonywał danego dnia, na zlecenie majstra, także czynności przy piecu jako zatacznik cegły. Wówczas ten fakt odnotowywał majster dla potrzeb działu płac, gdyż wnioskodawca za taki dzień pracy był wynagradzany ze stawki zatacznika, która była wyższa od stawki taśmowego. Od dnia 1 sierpnia 1991 r. J. K. miał ustalone dwie stawki godzinowe: taśmowego według grupy V 5.400 zł i ustawiacza według grupy VI 6.400 zł.

Z dalszych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że z dniem 1 kwietnia 1979 r. powierzono wnioskodawcy obowiązki ustawiacza z wynagrodzeniem akordowym według VI grupy osobistego zaszeregowania - 10,50 zł na godzinę. Kolejnymi angażami stawkę tę podwyższano. Ustawiacz cegły to inaczej zatacznik. Na jednej zmianie pracowało czterech zataczników. Ubezpieczony przeciągał wraz z drugim zatacznikiem S. K. wózek z cegłą, układał ją w piecu, a na nią sączki, przekładał drugą warstwą cegły, po czym cegła podlegała wypaleniu. Temperatura w hali dochodziła do 50°C. Następnie grupa wytaczników wytaczała z pieca wypaloną cegłę i wywoziła ją, po czym zatacznicy przywozili wózkiem kolejną partię do wypalenia. Z., wytacznicy i popielarz pracowali 7 godzin dziennie. Praca odbywała się w specjalnym obuwiu, koszuli flanelowej i drelichowym fartuchu, otrzymywali zupy regeneracyjne, mleko, wodę. Stanowisko taśmowego wnioskodawca zajmował także od 1 listopada 1991 r. do 31 grudnia 1991 r., po czym od 1 stycznia 1992 r. był zatacznikiem. Sąd ustalił, że oprócz czynności zatacznika odwołujący się wykonywał także inne prace zlecone przez kierownika lub majstra np. zamurowanie drzwi w piecu. Pracował także w dziale produkcji cegły mokrej jako suwnicowy suwnicy elektrycznej. Praca przy produkcji odbywała się na dwie zmiany i było tam zatrudnionych 10 osób, w tym 1 suwnicowy na zmianie. Pracownicy w dziale produkcji także otrzymywali zupy regeneracyjne i mleko.

Z kolei od 1 października 1993 r. do 26 lipca 1994 r. J. K. był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w (...).S.J. (...) s.c. Cegielnia (...) jako ustawiacz cegły, z tym w okresie od 27 grudnia 1993 r. do 11 marca 1994 r. korzystał z zasiłku chorobowego. W okresie od 8 maja 1996 r. do 26 lipca 1997 r. ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w P.H. (...) s.c. Cegielnia (...) jako ustawiacz cegły, w okresie od 28 stycznia 1997 r. do 26 lipca 1997 r. pobierał zasiłek chorobowy.

Na podstawie akt emerytalnych Sąd ustalił, że wnioskodawca legitymuje się staże ogólnym na dzień 1 stycznia 1999 r. w wymiarze 25 lat.

Ustalając stan faktyczny Sąd Okręgowy bazował przede wszystkim na dowodach z dokumentów zgromadzonych w sprawie oraz w postępowaniu przed organem rentowym. W zakresie charakterystyki pracy wnioskodawcy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł. Cegielnia (...) od 7 grudnia 1977 r. do 30 września 1993 r. Sąd poczynił ustalenia na podstawie uwierzytelnionych kserokopii akt osobowych oraz zeznań świadków S. K., M. G. i odwołującego jako strony, dając tym dowodom wiarę. Dokonana przez Sąd pierwszej instancji analiza tego materiału dowodowego nie pozwoliła na przyjęcie, że praca J. K. w całym okresie zatrudnienia nosiła znamiona wykonywanej w szczególnych warunkach jako zatacznika cegły. Świadek S. K., którego okres zatrudnienia przypadał także na czas pracy odwołującego w Cegielni (...), nie wszystkie okoliczności był sobie w stanie przypomnieć, zapamiętał wnioskodawcę jako pracującego razem z nim ,,w piecu”, jednakże nie pamiętał od dokładnie od kiedy. Świadek S. K. zeznał także, że J. K. pracował ,,w piecu” i na innych stanowiskach, że robił ,,rozmaite roboty”, „jak nie robił w piecu, to robił wszędzie, gdzie dali”. Świadek zeznał natomiast z całą pewnością, że gdy odchodził na emeryturę w 1989 r., to wnioskodawca dalej ,, robił w piecu” przy zataczce cegły, co koresponduje z dokumentacją osobową i zeznaniami M. G.. O wykonywaniu przez J. K. pracy na stanowisku taśmowego świadczą nie tylko dowody z akt osobowych i zeznania S. K., ale i zeznania wnioskodawcy jako strony. J. K. zeznał, że gdy był taśmowym, to pracował 8 godzin dziennie, a następnego dnia majster zlecał, aby szedł do pieca i wówczas wykonywał pracę zatacznika przez 7 godzin, co odnotowywano dla potrzeb ustalenia wynagrodzenia według wyższej stawki za ten dzień pracy. Skarżący przyznał także, że robił to co mu kazano, raz na produkcji jako suwnicowy, raz w piecu, a także przy zamurowywaniu drzwi. Za istotne dla ustaleń faktycznych Sąd uznał także zeznania świadka M. G., który był zatrudniony w Cegielni (...) jako popielarz od 7 września 1982 r. do 8 września 1991 r., czyli dwa lata po wnioskodawcy. Z zeznań tych wynika, że po podjęciu zatrudnienia w cegielni przez świadka, odwołujący się pracował już jako zatacznik cegły ,, w komplecie” z K., co koresponduje z dowodami z akt osobowych, świadectwem pracy z 20 października 1993 r. oraz zeznaniami S. K.. Sąd stwierdził także, że z zeznań świadka M. G., iż wnioskodawca nigdy nie pracował jako taśmowy, nie można wyprowadzać kategorycznego wniosku, że faktycznie tak było, zeznania te odnoszą się wyłącznie do okresu zatrudnienia J. K., przypadającego po zatrudnieniu świadka M. G. w cegielni. W świetle tych dowodów, zdaniem Sądu, z całą pewnością przyjąć, że J. K. wykonywał pracę taśmowego od 7 grudnia 1977 r. do 31 marca 1979 r. i w tym czasie w niektóre dni na polecenie majstra wykonywał także pracę zatacznika oraz suwnicowego w dziale produkcji cegły mokrej. Natomiast od 1 kwietnia 1979 r. do 30 października 1991 r. był zatacznikiem cegły, zaś w okresie od 1 listopada 1991 r. był i taśmowym i zatacznikiem.

Analiza pozostałych okresów zatrudnienia - w P.H. (...). A.S.J. (...) s.c. Cegielnia (...) od 1 października 1993 r. do 26 lipca 1994 r. oraz w P.H. (...) s.c. Cegielnia (...) od 8 września 1996 r. do 26 lipca 1997 r., wskazuje, że w zakładach tych odwołujący się nadal pracował na stanowisku ustawiacza (zatacznika), to jednak z każdego z tych okresów wyłączeniu podlegają okresy zasiłkowe, wobec czego staż pracy w szczególnych warunkach wynosi odpowiednio: w pierwszym 7 miesięcy 1 dzień, w drugim 8 miesięcy i 20 dni. Okres zatrudnienia wnioskodawcy na stanowisku cieśli budowlanego w (...) Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) od 4 stycznia 1972 r. do 30 listopada 1977 r. nie podlega uwzględnieniu do stażu pracy w warunkach szczególnych, gdyż J. K. pracował jako cieśla nie tylko na wysokości, ale i na poziomie zerowym.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy uznał odwołanie J. K. za niezasadne. Sąd Okręgowy zacytował treść przepisu art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który przewiduje prawo do emerytury dla urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r. z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Sąd Okręgowy przywołał także przepisy zawarte w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 3 i 4 tego rozporządzenia, pracownik który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A nabywa prawo do emerytury jeżeli łącznie spełnia warunki: mężczyzna jeśli osiągnął wiek 60 lat, ma wymagany okres zatrudnienia 25 lat, w tym przepracował co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Z kolei § 2 ust. 1 rozporządzenia wymaga, aby praca w szczególnych warunkach była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Zgodnie z wykazem A działu V: w budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., pod poz. 11 są wymienione: prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych.

Zgodnie z utrwalonymi zapatrywaniami judykatury, dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej pracy. Wykonywanie pracy w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy oznacza, że pracownik nie ma powierzonych innych obowiązków jak tylko te, które dotyczą pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08). Z kolei wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w załączniku do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. nie uprawnia do uzyskania emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy zważył, że przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, iż J. K. nie spełnia warunku posiadania 15. letniego zatrudnienia w szczególnych warunkach. Uwzględniając pracę wnioskodawcy tylko jako zatacznika cegły od 1 kwietnia 1979 r. do 30 października 1991 r. i od 1 października 1993 r. do 26 lipca 1994 r., z wyłączeniem okresów zasiłkowych od 27 grudnia 1993 r. do 11 marca 1994 r. i od 8 maja 1996 r. do 26 lipca 1997 r. oraz od 28 stycznia 1997 r. do 26 lipca 1997 r., to powyższe okresy nie stanowią łącznie wymaganych 15 lat. Z tych względów Sąd Okręgowy oddalił odwołanie na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W apelacji od tego wyroku J. K. nie sformalizował zarzutów. Podkreślił, że nie jest człowiekiem wykształconym i nie zna się na procedurze sądowej. Wniósł o ponowne zbadanie sprawy, ponieważ pracował w warunkach szczególnych przez 15 lat.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego podlega uwzględnieniu.

Sąd pierwszej instancji z dokonanych ustaleń faktycznych wyprowadził nieuprawnione wnioski, a w konsekwencji wadliwie zastosował prawo materialne - art. 184 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748) oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Prawo do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze stanowi w systemie emerytalnym uprawnienie wyjątkowe, związane z ujemnym oddziaływaniem zdrowotnym warunków pracy na pracownika, co uzasadnia przyjęcie wcześniejszego wieku emerytalnego. Zgodnie z przywołanym § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 lutego 1983 r., prawo do takiej emerytury nabywa pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia. Wprowadzając w § 2 ust. 2 tego rozporządzenia zapis, że okresy pracy uzasadniające prawo do świadczeń stwierdza zakład pracy w odpowiednim świadectwie, prawodawca opowiedział się za prymatem kompetencji pracodawcy w określaniu, czy praca na danym stanowisku jest wykonywana w warunkach szczególnych. Wątpliwości co do oceny warunków i kwalifikacji stanowiska przez pracodawcę mogą być jednak w postępowaniu sądowym usunięte, za pomocą wszelkich środków dowodowych.

Skarżący wylegitymował się świadectwem wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 19 czerwca 1997 r., wystawionym przez Syndyka (...) Przedsiębiorstwa (...) w Ł. w upadłości. W świadectwie tym twierdzono, że J. K. w okresie od 7 grudnia 1977 r. do 30 września 1993 r. pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku pracy w przemyśle materiałów budowlanych - wykaz A dział V poz. 11, na stanowisku: przy produkcji cegły - ustawiacz, wymienionym w części II poz. 1 pkt 7 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 10 grudnia (...). w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wzrostu emerytury (Dz.Urz.MBiPMB z 1984 r. nr 1, poz. 1). Świadectwo pracy w warunkach szczególnych, jak każdy dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., podlega kontroli tak co do prawidłowości wskazanych w nim faktów, jak i co do powołanej podstawy prawnej, a sądy nie są w żaden sposób związane oceną charakteru zatrudnienia pracownika dokonaną przez pracodawcę. Świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych służy celom dowodowym i podlega takiej samej ocenie, jak każdy inny dowód. Sąd Okręgowy w sprawie niniejszej w ogóle nie odniósł się do faktu wystawienia przez zakład pracy tego świadectwa i dowodu tego nie ocenił, jak też nie skonfrontował z pozostałymi dowodami przeprowadzonymi w sprawie.

Tymczasem z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, w tym dowodów z dokumentów zawartych w aktach pracowniczych oraz tzw. osobowych źródeł dowodowych, nie wynika, aby J. K. nie pracował w spornym okresie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy produkcji cegły w Cegielni (...), za wyjątkiem ostatniego okresu od 1 grudnia 1992 r., gdyż ze zwykłego świadectwa pracy z dnia 20 października 1993 r. wynika, że od 1 grudnia 1992 r. był suszarnikiem-dozorcą. Poza tym ubezpieczony wykonywał tam prace określone w dziale V pkt 11 wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r., tj. „prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych”. Prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych i wyrobów ceramicznych wyspecyfikowane zostały również w zarządzeniu resortowym, na które powołał się pracodawca (syndyk) świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych, tj. zarządzeniu Nr 16 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 10 grudnia 1983 r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, uprawniające do wzrostu emerytury (D.Urz.MB 1984 r. nr 1, poz. 1). W części II poz. 1 pkt 7 załącznika do tego zarządzenia wymieniony został robotnik w przemyśle materiałów budowlanych, wykonujący stale prace pomocnicze lub inne przy produkcji wyrobów ceramicznych i materiałów ogniotrwałych. Wskazane zostały również takie stanowiska, jak: zestawiacz surowców, operator urządzeń formujących, operator urządzeń obróbczych, wypalacz itp. Odnosząc się do problematyki wykazów resortowych wskazać trzeba, że jurydycznie utrwalony jest pogląd, iż przepisy resortowe, o których traktuje § 1 ust. 2 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. nie stanowią źródła prawa w rozumieniu art. 87 Konstytucji RP, a określenie stanowisk w tych aktach ma znaczenie techniczne i nie jest rezultatem tworzenia, tylko stosowania prawa. Zarządzeniom resortowym przypisuje się charakter informacyjny, techniczno-porządkujący, uściślający. Mogą one więc być pomocne przy dokonywaniu wykładni oraz kwalifikacji stanowisk pracy określonych w załączniku do rozporządzenia (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2012 r., I UK 403/11, LEX nr 1214549, z dnia 14 lutego 2008 r., I UK 313/07, LEX nr 842930, wyrok z dnia 26 maja 2011 r., II UK 356/10, LEX nr 901608, wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku, III AUa 573/09, OSA G. 2010 nr 1, s. 139). Oznacza to, że wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazie A załącznika do rozporządzenia z 7 lutego 1983 r. nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 184 w zw. z art. 32 ustawy emerytalnej. Jednakże w przypadku, gdy rozporządzenie określa stanowisko pracy w sposób ogólny, a zarządzenie resortowe uściśla charakter pracy, obsługiwane urządzenie lub stanowisko pracy, to wówczas nie dochodzi do przekroczenia granic regulacji wskutek ustalenia, że ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych wskazaną w rozporządzeniu, a stypizowaną w przepisach resortowych. Odmiennie ocenia się wykraczanie w wykazach resortowych poza materię rozporządzenia Rady Ministrów i ustanawianie zupełnie nowych stanowisk pracy. Podsumowując, zarządzenia resortowe nie stanowią źródła prawa, a więc nie można z nich wywodzić uprawnień emerytalnych, ale na etapie stosowania prawa dopuszcza się posiłkowanie ich treścią dla wykładni i właściwej kwalifikacji stanowisk pracy określonych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. W rozpatrywanym przypadku rozporządzenie określa ogólnie, że do emerytury w obniżonym wieku uprawniają „prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych”, zaś zarządzenie resortowe uściśla, o jakie prace konkretnie chodzi, zatem nie można mówić o przekroczeniu materii rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r.

Jak wynika z niewadliwych ustaleń, w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł. Cegielnia w M., w którym wnioskodawca pracował w latach 1977-1993, odbywała się produkcja cegły pełnej, dziurawki, sączków oraz cegły szczelinowej. W cegielni funkcjonowały działy: produkcji cegły mokrej, zataczania, wytaczania. W cegielni działał jeden 24. komorowy piec do wypalania cegły, produkcja odbywała się w ruchu ciągłym i piec nie był wygaszany. Wszystkie prace w pobliżu pieca wykonywane były w warunkach narażenia pracowników na wysoką temperaturę oraz zapylenie. J. K. od początku zatrudnienia wykonywał prace „przy piecu”, a więc przy produkcji cegły. Początkowo, tj. od 7 grudnia 1977 r. do 31 marca 1979 r., pracował jako taśmowy. Obsługiwał taśmę przenoszącą glinę bezpośrednio do produkcji cegły i zajmował się jej konserwacją, dbał o sprawność taśmy, smarował ją, kontrolował aby nie została zasypana gliną, usuwał glinę z taśmy itp. Był więc operatorem urządzenia obróbczego przy produkcji wyrobów ceramicznych (część II poz. 1 pkt 5). Pracował wówczas stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, a konstatacji tej nie zmienia fakt, że zdarzały się sytuacje, iż na zlecenie majstra wykonywał czynności przy piecu jako zatacznik cegły, gdyż jest to również praca na stanowisku w warunkach szczególnych. Pracownik, który wykonywał łącznie różne rodzaje pracy w warunkach szczególnych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jest uprawniony do zaliczenia tego okresu do zatrudnienia w szczególnych warunkach, wymaganego do wcześniejszej emerytury (tak m.in. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 12 lutego 2013 r., III AUa 1386/12, LEX nr 1289750, Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 10 września 2013 r., III AUa 520/13, LEX nr 1372284). Następnie, tj. od 1 kwietnia 1979 r., ubezpieczony pracował już na stanowisku ustawiacza cegły, czyli zatacznika. Z., wytacznicy i popielarze pracowali bezpośrednio przy produkcji cegły przy piecu, temperatura dochodziła tam do 50 ^o C. W okresie od 1 listopada 1991 r. do 31 grudnia 1991 r. J. K. pracował jako taśmowy, po czym od 1 stycznia 1992 r. ponownie był zatacznikiem i na tym stanowisku realizował swe obowiązki do 31 listopada 1992 r., potem był już suszarnikiem-dozorcą. Z ustaleń Sądu wynika, że pracując w charakterze zatacznika wnioskodawca, na polecenie majstra, wykonywał także obowiązki suwnicowego suwnicy elektrycznej w dziale produkcji mokrej. Niewątpliwie jest to praca operatora urządzeń, którą specyfikuje zarządzenie resortowe, jako pracę przy produkcji wyrobów ceramicznych. Zważyć więc należy, że oprócz jednej czynności, którą wymienił Sąd pierwszej instancji, tj. czynności zamurowania drzwi, wszystkie prace wykonywane przez J. K. w okresie od 7 grudnia 1977 r. do 30 listopada 1992 r., na stałe i na polecenie przełożonych, były pracami w warunkach szczególnych przy produkcji wyrobów ceramicznych. Wykonanie incydentalnej czynności zamurowania drzwi nie zmienia charakteru stałości zatrudnienia w warunkach szczególnych w tym wieloletnim okresie pracy przy produkcji wyrobów ceramicznych, toteż z dokonanych ustaleń co do charakteru obowiązków odwołującego się Sąd Okręgowy wyprowadził błędny wniosek, że do stażu pracy w warunkach szczególnych w Cegielni (...) zaliczeniu podlega tylko okres pracy na stanowisku zatacznika cegły od 1 kwietnia 1979 r. do 30 października 1991 r. Prace bezpośrednio przy produkcji wyrobów ceramicznych stale i w pełnym wymiarze czasu pracy J. K. wykonywał bowiem w tym zakładzie od 7 grudnia 1977 r. do 30 listopada 1992 r., tj. ponad 14 lat i 11 miesięcy.

Nawet gdyby uznać, za Sądem Okręgowym, że J. K. wykonywał pracę w (...) Przedsiębiorstwie (...) w Ł. Cegielnia (...) w warunkach szczególnych dopiero od 1 kwietnia 1979 r., kiedy to został zatrudniony na stanowisku zatacznika, to i tak staż kwalifikowany wnioskodawcy na dzień 1 stycznia 1999 r. przenosi 15 lat. Sąd pierwszej instancji dopuścił się bowiem obrazy prawa materialnego stwierdzając, że z okresów zatrudnienia w P.H. (...). A.S.J. (...) s.c. Cegielnia (...) od 1 października 1993 r. do 26 lipca 1994 r. oraz w P.H. (...) s.c. Cegielnia (...) od 8 września 1996 r. do 26 lipca 1997 r. na stanowisku zatacznika, wyłączeniu podlegają okresy zasiłkowe. Pogląd ten wynika z błędnego rozumienia wzajemnego stosunku art. 184 i art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Ten ostatni przepis wprowadzony został ustawą zmieniającą z dnia 20 kwietnia 2004 r. i wszedł w życie z dniem 1 lipca 2004 r. (Dz.U. Nr 121, poz. 1264). Zgodnie z brzmieniem wskazanej normy, okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby, nie wlicza się do ustalania okresów zatrudnienia w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze. Zasada ta nie ma jednak zastosowania do oceny nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 lipca 2004 r. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2005 r., II UK 219/04, OSNP 2005 nr 22, poz. 361, z dnia 7 lutego 2006 r., I UK 154/05, LEX nr 272581) i dotyczy sytuacji osób wymienionych w art. 184 ustawy. W przepisie tym ustawodawca zapewnił ochronę ekspektatywy prawa podmiotowego dla osób, które w dniu 1 stycznia 1999 r. wypełniły warunki dotyczące stażu ogólnego i szczególnego. Ochrona tej ekspektatywy nie wygasła wskutek regulacji, dotyczącej ustalania okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych od dnia 1 lipca 2004 r. w inny sposób. Toteż wykazanie na dzień 1 stycznia 1999 r. okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wymaganego przepisem art. 184 ustawy, wyłącza ustalanie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a ustawy (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 313/09, OSNP 2011 nr 19-20, poz. 260, z dnia 13 lipca 2011 r., I UK 12/11, LEX nr 989126, z dnia 18 maja 2012 r., III UK 99/11, LEX nr 1227193). Sytuacja taka zachodzi w sprawie niniejszej. J. K. w dniu 1 stycznia 1999 r. legitymował się wymaganym zatrudnieniem w warunkach szczególnych - przy produkcji wyrobów ceramicznych, zatem nie jest dopuszczalne obliczanie tego stażu ponownie, przez pomijanie okresów niezdolności do pracy z powodu choroby na podstawie art. 32 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Z tych względów przyjąć należało, że ubezpieczony należycie wykazał staż pracy w warunkach szczególnych w wymiarze 15 lat.

Ponieważ wnioskodawca spełnił wszystkie przesłanki nabycia prawa do emerytury w obniżonym wieku z art. 184 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ust. 2 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zaskarżony wyrok wymagał reformacji, jak też poprzedzająca go decyzja organu rentowego. Ubezpieczony ukończył 60 lat w dniu 14 listopada 2013 r., toteż Sąd Apelacyjny - z mocy art. 386 § 1 k.p.c. - zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznał J. K. prawo do emerytury od dnia 14 listopada 2013 r., albowiem prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa (art. 100 ust. 1 ustawy). Na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. Sąd drugiej instancji zasądził od organu rentowego na rzecz apelującego kwotę 30 złotych tytułem zwrotu kosztów sądowych, w postaci poniesionej opłaty od apelacji.

Sędziowie: Przewodnicząca: