Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Niewiadowska-Patzer (spr.)

Sędziowie: SSA Marek Borkiewicz

del. SSO Izabela Halik

Protokolant: st.sekr. sąd. Alicja Karkut

po rozpoznaniu w dniu 17 czerwca 2015 r. w Poznaniu

sprawy R. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o emeryturę

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 9 lipca 2014 r. sygn. akt VIII U 1566/14

o d d a l a apelację.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 8 stycznia 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. odmówił R. D. prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Na skutek odwołania R. D. od powyższej decyzji - Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 9 lipca 2014r., w sprawie o sygn. akt VIII U 1566/14, zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał odwołującemu prawo do emerytury w obniżonym wieku z tytułu pracy w warunkach szczególnych, od dnia 1 grudnia 2013r.

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

R. D. urodził się (...), a zatem (...) lat ukończył w roku 2011. Odwołujący nie należy do otwartego funduszu emerytalnego.

Od dnia 1 listopada 1994 r. odwołujący jest zatrudniony w Zakładzie (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L. na stanowisku Prezesa Zarządu – Dyrektora Zakładu.

W dniu 14 stycznia 2004 r. R. D. złożył wniosek o ustalenie kapitału początkowego do którego dołączył:

- świadectwo pracy z 31 października 1994 r. wystawione przez Zakład (...) w L., z którego wynika, że w okresie od 5 kwietnia 1971 r. do 31 października 1994 r. pracował w pełnym wymiarze czasu na stanowisku starszego referenta technicznego, chemika i kierownika wydziału, jako ostatnie stanowisko wpisano szef produkcji - zastępca dyrektora.

- świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z 31 października 1994r. wystawione przez Zakład (...) w L., z którego wynika, że w okresie od 5 kwietnia 1971 r. do 3 listopada 1971 r. oraz od 5 listopada 1973r. do 31 października 1994 r. pracował w pełnym wymiarze czasu, stale wykonując prace bezpośredniej obsługi oraz dozoru inżynieryjno – technicznego na wydziałach produkcyjnych na stanowisku aparatowego, dozór inżynieryjno – technologiczny wymienionym w wykazie A dział IV poz 41 pkt 1, dział XIV, poz. 24, pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego nr 19 z dnia 6.08.1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego.

Decyzją z dnia 22 czerwca 2006 r. organ rentowy ustalił kapitał początkowy odwołującego na dzień 1.01.1999 r., przyjmując m.in., że legitymuje się okresem składkowym w ilości 28 lat 4 miesięcy i 4 dni.

W dniu 12 grudnia 2013 r. R. D. złożył wniosek o emeryturę przy obniżonym wieku. Analizując zebrany materiał dowodowy, organ rentowy zaliczył do okresu pracy w szczególnych warunkach okresy :

- od 10 sierpnia 1970 r. do 4 kwietnia 1971 r. z tytułu zatrudnienia w (...) Zakładach (...),

- od 5 kwietnia 1971 r. do 3 listopada 1971 r. oraz od 5 listopada 1973 r. do 31 grudnia 1984 r. z tytułu pracy w Zakładzie (...) w L..

Łącznie dało to jedynie 12 lat 4 miesięcy i 4 dni okresów pracy w warunkach szczególnych, wobec czego decyzją z dnia 8 stycznia 2014 r. Zakład odmówił prawa do emerytury przy obniżonym wieku.

Po ukończeniu (...) odwołujący został zatrudniony w (...) Zakładach (...) (obecnie Zakłady (...) Sp. z o.o.). W zakładzie tym pracował w okresie 10.08.1970 - 4.04.1971, na pełen etat jako krystalizatorowy na (...)w pełnym wymiarze czasu pracy.

Następnie na zasadzie porozumienia stron z dniem 5 kwietnia 1971 r. przeszedł do Zakładu (...) w Instytucie (...) w G.. Powierzono mu tam obowiązki aparatowego na Oddziale Usług (...). Po powrocie z wojska, gdzie przebywał w okresie 4.11.1971 – 16.10.1973r., z dniem 5 listopada 1973 r. powierzono mu obowiązki mistrza na (...). Z dniem 1 czerwca 1982 r. przeniesiono go na stanowisko starszego mistrza, a w dniu 1 października 1982 r. powierzono mu stanowisko technologa. Następnie w dniu 1 stycznia 1985 r. objął stanowisko kierownika (...) a w dniu 1 stycznia 1991 r. szefa produkcji.

Przez cały okres zatrudnienia w firmie (...) odwołujący pracował w pełnym wymiarze czasu pracy.

W dniu 12 maja 1980 r. R. D. uzyskał tytułu inżyniera chemika na Politechnice (...).

Od początku zatrudnienia odwołujący cały czas pracował na Wydziale (...).

Do jego zakresu obowiązków jako kierownika wydziału należał głównie nadzór, jak i prowadzenie prac doświadczalnych, współpraca przy przygotowaniu instalacji oraz kierowanie zespołem ludzkim. Wydział ten składał się z kierownika oraz podległych mu pracowników tj. pracujących mistrzów i aparatowych. Do początku lat 90-tych w zakładzie pracował technolog. Dział składał się z trzech stanowisk, na których było zatrudnionych około 10-15 osób. Na każdej z trzech zmian był bowiem mistrz i aparatowy. Wszelkie sprawy związane z naliczaniem pensji itd. urlopów, szkoleń były realizowane w innym dziale, były one wydzielone i nie wchodziły w strukturę Działu (...). Odwołujący nie zajmował się więc sprawami kadrowo - płacowymi. Ponieważ produkcja była doświadczalna, często towarzyszyła jej awaryjność, dlatego odwołujący musiał ocenić problemy tworzywowe, uzgodnić z mechanikami przeprojektowanie, śledzić wyniki urządzeń pomiarowych, na miejscu, korygować dane. Na miejscu było też laboratorium, w którym na bieżąco odbywała się analiza, przy niektórych analizach odwołujący uczestniczył. Mistrz pełnił ważną rolę zwłaszcza po południu i w nocy, wtedy kiedy nie było odwołującego. Na 1 zmianie także pracował mistrz, jednak jego uwaga skupiała się wtedy na zachowaniu zasad bezpieczeństwa, zachowanie pracowników. Miejsce pracy odwołującego mieściło się na terenie hali produkcyjnej, odwołujący miał tam też swój pokój (było to wydzielone, zamknięte pomieszczenie). Zakład (...) znajdował się na terenie (...) Zakładów (...). Po zakończeniu produkcji odwołujący musiał złożyć miesięczny raport z jej wyników. Jeden dzień wystarczał odwołującemu na sporządzenie takiego raportu, zawierał on dane obrazujące zestawienie wykonanej produkcji, wykazanie tego, co w tym czasie zostało wykonane. Na wydziale odwołującego było kilka instalacji doświadczalnych, na różnym etapie doświadczenia. Przygotowaniem instalacji do pracy zajmował się technolog, on również na bieżąco uczestniczył w instalacji. Odwołujący podejmował decyzje odnośnie zmiany parametrów urządzeń – pracy instalacji, gdyż pracownicy sami nie mogli podjąć takiej decyzji.

Szef produkcji był innym stanowiskiem niż kierownik wydziału. Istniały bowiem dwa wydziały produkcji doświadczalnej, a przez pewien okres były nawet trzy takie wydziały, które nadzorował szef produkcji będący jednocześnie zastępcą dyrektora ds. technicznych. Odwołujący nie korzystał ze skróconych godzin pracy. Korzystał z posiłków profilaktycznych oraz mleka.

Produkcja trwała bez przerwy, procesu tego nie można było zatrzymać. W miejscu pracy odwołującego panowały drażniące zapachy, którym zapobiegać miała wentylacja i filtry.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy wskazał, że przedmiotem niniejszego postępowania było ustalenie, czy odwołującemu przysługuje prawo do emerytury w obniżonym wieku z uwagi na pracę w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy powoływał przepisy art. 32 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS oraz przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warnikach lub w szczególnym charakterze. W oparciu o powołane przepisy Sąd Okręgowy wskazał, że aby odwołujący mógł nabyć prawo do emerytury musiał wykazać, że osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla niego 60 lat, że ma wymagany okres zatrudnienia wynoszący minimum 25 lat, w tym co najmniej okres 15 lat w szczególnych warunkach, a nadto że nie jest członkiem OFE lub złożył oświadczenie o przekazaniu zgromadzonych tam środków do budżetu państwa. Przy czym wszystkie te warunki winny być spełnione łącznie.

W okolicznościach niniejszej sprawy sporne pozostawało tylko ustalenie, czy odwołujący wykazał niezbędne 15 lat pracy stale i w pełnym wymiarze czasu w warunkach szczególnych.

W ocenie Sądu Okręgowego do stażu pracy w warunkach szczególnych winien być uwzględniony okres służby wojskowej odwołującego od 4.11.1971 do 16.10.1973, czyli rok 11 miesięcy i 13 dni.

Nadto zdaniem Sądu Okręgowego - organ rentowy błędnie uznał, iż od dnia 1 stycznia 1985r., czyli od objęcia stanowiska kierownika Wydziału (...), R. D. przestał pracować w warunkach szczególnych. Zebrany w sprawie materiał dowodowy uprawnia do wywiedzenia wniosku, że w całym spornym okresie tj. 1.01.1985 – 31.12.1990 odwołujący wykonywał stale i w pełnym wymiarze godzin sprawował dozór inżynieryjno – techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie tj. prace na instalacjach doświadczalnych w przemyśle chemicznym wymienione w dziale IV poz. 41 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Reasumując - Sąd Okręgowy uznał, iż odwołujący spełnił ostatni z warunków przewidzianych w art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a mianowicie posiada na dzień 1.01.1999 r. ponad 15 - letni staż wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Mając na uwadze wszystkie omówione powyżej okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję orzekając jak w wyroku.

Apelację od powołanego rozstrzygnięcia wniósł organ rentowy, zarzucając naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, że odwołujący udokumentował fakt wykonywania pracy w szczególnych warunkach przez okres co najmniej 15 lat, a w konsekwencji naruszenie art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez przyznanie odwołującemu od dnia 1 grudnia 2013r. prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

W konkluzji apelujący wniósł o zmianę wyroku i oddalenie odwołania.

Odwołujący wniósł o oddalenie apelacji organu rentowego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna.

Wbrew zarzutom organu rentowego - Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej oceny zgromadzonych w sprawie dowodów, zgodnie z art. 233 § 1 k.p.c. i na tej podstawie poczynił trafne ustalenia faktyczne, które Sąd Apelacyjny w pełni podziela i przyjmuje za własne.

Istotą niniejszej sprawy było ustalenie, czy odwołującemu przysługuje prawo do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych - zgodnie z art. 32 w zw. z art. 184 ust. 1 i 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 3 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Na tej podstawie sporne było ustalenie, czy odwołujący spełnił warunek uzyskania wymaganego okresu 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Zgodnie z art. 184 ust. 1 - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat - dla mężczyzn oraz okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Zgodnie z art. 32 ust. 2 cyt. ustawy - za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Wiek emerytalny oraz rodzaje prac lub stanowisk i warunki uprawniające do świadczenia ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, czyli według rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W myśl § 4 ust. 1 tego rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący dla mężczyzn 60 lat, oraz ma wymagany okres zatrudnienia (25 lat dla mężczyzn) w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Zgodnie z § 2 ust. 1 rozporządzenia - okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Apelujący organ rentowy odmówił odwołującemu zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu służby wojskowej od 4.11.1971r. do 16.10.1973r. oraz okresu od 1.01.1985r. do 31.12.1990r. pracy na stanowisku kierownika Wydziału(...) w Zakładzie (...) w L..

Zdaniem Sądu Apelacyjnego stanowisko organu rentowego nie jest zasadne, a wskazane wyżej okresy należało zaliczyć do stażu pracy w warunkach szczególnych.

Przede wszystkim trafnie uznał Sąd Okręgowy, że do okresu pracy w warunkach szczególnych odwołującego zalicza się okres odbywania zasadniczej służby wojskowej od 4.11.1971r. do 16.10.1973r. Zarzut organu rentowego w tym zakresie nie zawiera w istocie żadnego uzasadnienia.

W judykaturze utrwalone jest stanowisko, że czas zasadniczej służby wojskowej odbytej w okresie obowiązywania art. 108 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (Dz.U. Nr 44, poz. 220, w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 1974 r.) zalicza się - na warunkach wynikających z tego przepisu - do okresu pracy wymaganego do nabycia prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym w myśl art. 184 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Istotne jest przy tym ustalenie tego, iż okres zasadniczej służby wojskowej przypada na trwania stosunku pracy w warunkach szczególnych. Wobec powyższego - Sąd Apelacyjny w całości podzielił ustalenie Sądu I instancji, że do stażu pracy w warunkach szczególnych należy zaliczyć odwołującemu cały okres służby wojskowej od 4.11.1971r. do 16.10.1973r. Powyższy okres służby wojskowej znajduje potwierdzenie w książeczki wojskowej złożonej przez odwołującego, z której wynika, że został przyjęty do odbycia zasadniczej służby wojskowej w dniu 4 listopada 1971 r. a zwolniony z niej w dniu 16 października 1973 r.

Błędne jest również stanowisko apelującego, że okres od 1.01.1985r. do 31.12.1990r. zatrudnienia odwołującego na stanowisku kierownika Wydziału (...) w Zakładzie (...) nie podlega zaliczeniu do okresu pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Apelacyjny zgodził się z ustaleniem Sądu Okręgowego, że w wyżej wskazanym okresie od 1.01.1985r. do 31.12.1990r. odwołujący wykonywał pracę w warunkach szczególnych określoną w wykazie A, Dział XIV, poz. 24 – ww. rozporządzenia – kontrola międzyoperacyjna, kontrola jakości produkcji i usług oraz dozór inżynieryjno – techniczny na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie, gdzie pracami wymienionymi w wykazie były określone w wykazie A, Dział IV, poz. 41 – prace przy instalacjach doświadczalnych w przemyśle chemicznym. W spornym okresie odwołujący pracował na stanowisku kierownika Wydziale (...), a do jego obowiązków należał przede wszystkim nadzór i prowadzenie prac doświadczalnych, oraz współpraca przy przygotowaniu instalacji i nadzór nad pracownikami. Miejsce pracy odwołującego mieściło się na terenie hali produkcyjnej, w wydzielonym do tego celu pomieszczeniu.

Sąd Okręgowy w sposób prawidłowy poczynił powyższe ustalenia na podstawie zeznań odwołującego oraz dowodów z dokumentów, w tym dokumentacji pracowniczej ubezpieczonego oraz świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 31.10.1994r. Podkreślić tutaj należy, że w świadectwie wykonywania pracy w szczególnych warunkach pracodawca zakwalifikował cały okres zatrudnienia jako pracę w szczególnych warunkach przywołując zarówno stanowisko bezpośredniej obsługi (aparatowy), jak i dozoru inżynieryjno – technicznego na wydziałach produkcyjnych. Organ rentowy nie zakwestionował skutecznie wiarygodności wyżej przedstawionych dowodów.

Nie jest również trafny podnoszony w apelacji argument, że odwołujący był zatrudniony na stanowisku kierowniczym, a zatem nie pracował stale i bezpośrednio w miejscu, w którym zatrudnieni byli pracownicy wykonujący pracę w warunkach szczególnych, ale jego miejsce pracy znajdowało się w wydzielonym pomieszczeniu. Argument taki jest całkowicie chybiony, bowiem osoba sprawująca dozór inżynieryjny nie musi stale przebywać na stanowiskach gdzie jest wykonywana praca w szczególnych warunkach. Ponoszenie odpowiedzialności za wykonywanie takiej pracy, w której każdy błąd techniczny może narazić na niebezpieczeństwo pracowników i inne osoby, musi zostać uznane za wykonywanie pracy w warunkach szczególnych. Sąd Najwyższy uznał, że nawet wykonywanie czynności administracyjno-biurowych ściśle związanych ze sprawowaniem dozoru powinno zostać uznane za wykonywanie pracy w warunkach szczególnych (por. wyroki SN: z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07; 4 października 2007 r., I UK 111/07; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09; z dnia 30 stycznia 2008r., I UK 195/07, OSNP 2009 Nr 7-8, poz. 105 i z dnia 11 marca 2009 r., II UK 243/08, z dnia 24 września 2009 r. II UK 31/09).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego tak ustalony w sprawie stan faktyczny pozwalał na stwierdzenie, że wnioskodawca w spornym okresie pracował w warunkach szczególnych, ponieważ stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał obowiązki z zakresu kontroli i dozoru inżynieryjno-technicznego (wykaz A, dział XIV, pkt 24 załącznika do rozporządzenia) na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie.

Wobec powyższego odwołujący uzyskał wymagany 15 letni okres pracy w warunkach szczególnych. Pozostałe przesłanki prawa do emerytury nie były kwestionowane i zostały przez odwołującego spełnione.

Z tych wszystkich względów, uznając zarzuty apelującego za bezzasadne, należało apelację oddalić - na podstawie art. 385 k.p.c.