Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XVII AmC 2112/10

UZASADNIENIE:

Powód - Stowarzyszenie „(...)” w P. - wniósł o uznanie za niedozwolone i zakazanie pozwanemu P. M. prowadzącemu działalność gospodarczą pod firmą Firma Usługowo-Handlowa (...) wykorzystywania w obrocie z konsumentami postanowienia wzorca umowy o treści:

„W przypadku wniesienia przez Usługodawcę w trybie postępowania reklamacyjnego uzasadnionej reklamacji w sprawie braku dostępu do usługi (...), Usługodawca zobowiązany będzie do obniżenia opłaty abonamentowej za następny miesiąc w wysokości równowartości 1/30 opłaty abonamentowej za kolejne 24 godziny braku dostępu do internetu.” (§ 5 pkt 5 „Wzorca umowy”).

W uzasadnieniu powód podniósł, że pozwany prowadzi działalność gospodarczą oferując konsumentom m.in. usługi dostępu do Internetu oraz usługi telekomunikacyjne. Przy prowadzeniu działalności posługuje się powyższym postanowieniem umownym, które zdaniem powoda kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Na dowód powyższego powód przedłożył decyzję Prezesa UOKiK z dnia 25 czerwca 2010 r. nr (...), w której organ antymonopolowy uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów wykorzystywanie klauzuli, jako podobnej do zarejestrowanych już w rejestrze prowadzonym przez organ.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o odrzucenie pozwu, ewentualnie o oddalenie powództwa. W toku sprawy Sąd prawomocnie odmówił odrzucenia pozwu. Uzasadniając wniosek o oddalenie powództwa, pozwany podniósł, że w pozwie nie wykazano, aby zaskarżone postanowienie było abuzywne. Zdaniem pozwanego, w przypadku braku możliwości korzystania z sieci Internet przez okres krótszy niż 24 godziny, klientowi przysługuje prawo do naprawienia szkody w ten sposób wyrządzonej na zasadach ogólnych.

Pozwany podniósł też, że decyzja Prezesa UOKiK, na którą powołuje się powód, została przez pozwanego zaskarżona.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwany P. M. prowadzi działalność gospodarczą w postaci świadczenia usług dostępu do Internetu na terenie D. oraz na obszarze przylegającym do tego miasta. Świadczy także usługi telekomunikacyjne. (okoliczność bezsporna; decyzja Prezesa UOKiK (...) z 25 czerwca 2010 r. k. 9 akt).

Przy prowadzeniu działalności gospodarczej pozwany posługuje się w obrocie z konsumentami wzorcem umownym o nazwie: „Regulamin świadczenia Usług Telekomunikacyjnych w sieci (...)” oraz posługiwał się do dnia 1 maja 2010 r. wzorcem: „Wzorzec umowy”. Ten drugi wzorzec zawierał w § 5 pkt 5 zakwestionowane przez powoda postanowienie o następującej treści:

„W przypadku wniesienia przez Usługodawcę w trybie postępowania reklamacyjnego uzasadnionej reklamacji w sprawie braku dostępu do usługi (...), Usługodawca zobowiązany będzie do obniżenia opłaty abonamentowej za następny miesiąc w wysokości równowartości 1/30 opłaty abonamentowej za kolejne 24 godziny braku dostępu do internetu.”

(dowód: - decyzja Prezesa UOKiK (...) z 25 czerwca 2010 r. k. 9 akt).

Natomiast w § 3 pkt 2 wzorca o nazwie „Regulamin świadczenia Usług Telekomunikacyjnych w sieci (...)” zapisano: „W przypadku przerwy w świadczeniu usługi trwającej dłużej niż 24 h Klientowi przysługuje odszkodowanie w wysokości 1/30 opłaty abonamentowej za każde 24 h przerwy zgodnie z procedurą opisaną w części VI dotyczącej składania reklamacji.”

(dowód: - decyzja Prezesa UOKiK jak wyżej k. 9 akt)

Sąd Okręgowy w Warszawie - Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów zważył, co następuje:

Stosownie do art. 385 ¹ § 1 kc za niedozwolone postanowienia umowne (klauzule abuzywne) mogą być uznane tylko takie postanowienia umowy zawieranej z konsumentem, które łącznie spełniają następujące warunki:

1)  nie zostały z nim uzgodnione indywidualnie,

2)  nie określają głównych świadczeń stron, w tym ceny lub wynagrodzenia, chyba że zostały sformułowane w sposób niejednoznaczny,

3)  kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami,

4)  rażąco naruszają interesy konsumenta.

Jeśli chodzi o pierwszą przesłankę, jest ona w niniejszej sprawie spełniona, gdyż kwestionowane postanowienie nie jest indywidualnie uzgadniane z konsumentem.

Nie uzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. Są to postanowienia, które nie zostały ustalone w wyniku negocjacji między stronami. Z kolei postanowieniami indywidualnie uzgodnionymi są takie, które były w sposób rzeczywisty negocjowane (na ich treść konsument mógł w praktyce oddziaływać) lub włączone do umowy wskutek propozycji zgłoszonej przez samego konsumenta.

Kwestionowane postanowienie nie jest wynikiem tego rodzaju uzgodnień. Jest ono jednym z elementów „Wzorca umowy” stosowanego przez pozwanego przy oferowaniu konsumentom profesjonalnego dostępu do Internetu. Ustawa wprost uznaje postanowienia przejęte z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi za nie uzgodnione indywidualnie (art. 385 ¹ § 3 zdanie 2 kc).

Ewentualny ciężar dowodu, że postanowienie zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywał na pozwanym (art. 385 ¹ § 4 kc). Dowód ten nie został w niniejszej sprawie przeprowadzony. Pozwany zresztą nie wypowiadał się co do tej okoliczności, ani nie zaprzeczał, że kwestionowane postanowienie nie jest indywidualnie uzgadniane. Fakt ten można więc uznać za przyznany (art. 230 kpc).

Następnie, za niedozwolone mogą być uznane tylko te postanowienia, które nie określają głównych świadczeń stron. Przyjmuje się bowiem, że jeśli chodzi o główne świadczenia, strony zawsze uzgadniają je indywidualnie i właśnie ze względu na nie przystępują do zawarcia umowy.

Postanowienie umowne będące przedmiotem niniejszej sprawy nie dotyczy głównych świadczeń stron. Przez główne świadczenia stron należy rozumieć elementy przedmiotowo istotne umowy (essentialia negotii). Zalicza się do nich wynagrodzenie lub cenę jako świadczenie konsumenta oraz świadczenie wzajemne przedsiębiorcy: wydanie towaru czy wykonanie określonej usługi. W niniejszej sprawie głównymi świadczeniami są: z jednej strony – świadczenie na rzecz konsumenta usługi dostępu do Internetu, z drugiej strony – zapłata przez konsumenta ceny za tę usługę. Natomiast sporne postanowienie nie dotyczy tak rozumianych świadczeń głównych, lecz reguluje sposób rekompensowania klientowi pozwanego przerw w dostępie do usługi (...).

Do rozstrzygnięcia pozostała ocena, czy kwestionowane przez powoda postanowienie umowne kształtuje prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy.

Istotą dobrego obyczaju jest szeroko rozumiany szacunek do drugiego człowieka. Dobre obyczaje odwołują się do takich wartości, jak uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność i fachowość. Sprzeczne z dobrymi obyczajami będą działania uniemożliwiające realizację tych wartości, w tym również takie, które zmierzają do niedoinformowania, dezinformacji, wykorzystania naiwności lub niewiedzy konsumenta. W orzecznictwie Sądu Najwyższego wskazuje się, że działanie wbrew dobrym obyczajom wyraża się w tworzeniu klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stosunku obligacyjnego.

Jeśli chodzi o przesłankę „rażącego naruszenia interesów konsumenta”, to znaczenie mają nie tylko interesy o charakterze ekonomicznym, lecz także takie dobra konsumenta jak jego czas, prywatność, wygoda, zdrowie konsumenta i jego bliskich, rzetelne traktowanie, prywatność, poczucie godności osobistej, satysfakcja z zawarcia umowy o określonej treści. Naruszenie jest „rażące”, jeśli poważnie i znacząco odbiega od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron.

Oceniając w tym świetle sporne postanowienie: „ W przypadku wniesienia przez Usługodawcę w trybie postępowania reklamacyjnego uzasadnionej reklamacji w sprawie braku dostępu do usługi (...), Usługodawca zobowiązany będzie do obniżenia opłaty abonamentowej za następny miesiąc w wysokości równowartości 1/30 opłaty abonamentowej za kolejne 24 godziny braku dostępu do internetu.”, Sąd uznał, że stanowi ono niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 ³ pkt 2 i 22 kc.

Postanowienie to musi być odczytane łącznie z zapisem § 3 pkt 2 „Regulaminu świadczenia Usług Telekomunikacyjnych w sieci (...)”, zgodnie z którym „ W przypadku przerwy w świadczeniu usługi trwającej dłużej niż 24 h Klientowi przysługuje odszkodowanie w wysokości 1/30 opłaty abonamentowej za każde 24 h przerwy zgodnie z procedurą opisaną w części VI dotyczącej składania reklamacji”, dlatego, że sformułowanie rozpatrywanej klauzuli w brzmieniu: „ za kolejne 24 godziny ”, czytane samo, nie jest jeszcze na tyle jednoznaczne, by stwierdzić, czy oznacza prawo do obniżenia opłaty za brak dostępu trwający powyżej 24 godzin, z wyłączeniem możliwości obniżenia opłaty za pierwsze 24 godziny braku dostępu. W § 3 pkt 2 Regulaminu, który normuje podobne zagadnienie, tyle że w zakresie odszkodowania przysługującego w wysokości 1/30 opłaty abonamentowej, wyraźnie wskazuje się, że chodzi o przerwę trwającą dłużej niż 24 godziny. Taki zapis pozwala na interpretację – niejednoznacznego przy samodzielnej wykładni - § 5 pkt 5 wzorca jako również mówiącego o tym, że prawo do obniżenia opłaty abonamentowej o 1/30 jej wartości przysługiwać będzie tylko w przypadku, gdy przerwa przekroczy 24 godziny (do tego prowadziłaby wykładnia wyrażenia „ za kolejne ”). Upoważnia też do wykładni, wedle której tylko pełne 24 godziny braku dostępu dadzą konsumentowi prawo do obniżenia opłaty, a jeśli będzie to okres krótszy niż 24 godziny – takie prawo konsumentowi nie będzie przysługiwać. Takie ukształtowanie praw i obowiązków we wzorcu przez pozwanego narusza równowagę kontraktową stron oraz zasadę ekwiwalentności świadczeń. Nie ma uzasadnienia dla rozwiązania, w którym konsument będzie zobowiązany zapłacić przedsiębiorcy za usługę, która nie została wykonana, nawet jeżeli proporcjonalna wysokość opłaty abonamentowej za 24 godziny świadczenia usługi nie jest stosunkowo wysoka. Rzeczywiście, jak wskazano w uzasadnieniu decyzji Prezesa UOKiK załączonej do pozwu, skutek wprowadzenia powyższego rozwiązania we wzorcu sprowadza się do ograniczenia odpowiedzialności pozwanego za niewykonanie zobowiązania (klauzula zakazana w art. 385 ^{( 3)} pkt 2 kc), a także do nałożenia na konsumenta obowiązku wykonania zobowiązania mimo niewykonania go przez jego kontrahenta (art. 385 ^{( 3)} pkt 22 kc). Klauzula o podobnej treści, jak w niniejszej sprawie, normująca wpływ przerwy w dostępie do usługi telekomunikacyjnej na wysokość pobieranej opłaty abonamentowej, była już przedmiotem oceny Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów i uznana została w jego orzecznictwie za abuzywną (por. wyroki tego Sądu w sprawach o sygn. XVII AmC 68/03, XVII AmC 123/03, XVII AmC 16/05, XVII AmC 1/07, XVII AmC 88/07 oraz XVII AmC 1179/11).

Z powyższych względów Sąd na podstawie art. 385 ¹ § 1 kc oraz art. 385 ³ pkt 2 i 22 kc orzekł jak w pkt I sentencji wyroku.

Zgodnie z treścią przepisu art. 26 ust 1 pkt 6 w zw. z art. 113 ust. 1 oraz 96 ust.1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sadowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167 poz. 1398) rozstrzygnięto o obciążeniu pozwanego obowiązkiem uiszczenia opłaty sądowej.

Rozstrzygnięcie dotyczące kosztów zastępstwa procesowego oparto na mocy art. 98 § 1 i 3 k.p.c w zw. z § 14 ust. 3 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym zarządzono na podstawie art.479 ⁴⁴ k.p.c.

/-/ SSO Magdalena Sajur - Kordula