Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V Ca 179/15

POSTANOWIENIE

Dnia 20 sierpnia 2015 r.

Sąd Okręgowy w Rzeszowie V Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:

SSO Adam Simoni (spr.)

Sędziowie:

SSO Iwona Szczypiór

SSR del. do SO Witold Benicki

Protokolant:

st. sekr. sąd. Edyta Rak

po rozpoznaniu w dniu 20 sierpnia 2015 r. w Rzeszowie

na rozprawie

sprawy z wniosku K. B.
z udziałem Skarbu Państwa - Burmistrza Miasta i Gminy S. i J. P. (1)
o zasiedzenie

na skutek apelacji wnioskodawczyni
od postanowienia Sądu Rejonowego w Rzeszowie
z dnia 21 listopada 2013 r., sygn. akt I Ns 1390/13

uchyla zaskarżone postanowienie i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Rzeszowie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

SSO Iwona Szczypiór SSO Adam Simoni SSR del. do SO Witold Benicki

sygn. akt V Ca 179/15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 21 listopada 2013r. sygn.. akt I Ns 1390/13 Sąd Rejonowy w Rzeszowie oddalił wniosek K. B. w którym domagała się ona stwierdzenia, że F. P. nabył przez zasiedzenie prawo własności działki nr (...) o pow. 1,1245 ha położonej w S. obj. KW nr (...) z dniem
1 stycznia 2006r. w miejsce Skarbu Państwa.

W pisemnym uzasadnieniu postanowienia (k.81-82) poczynił Sąd Rejonowy ustalenia z których wynika, że działka stanowiąca przedmiot zasiedzenia stanowi własność Skarbu Państwa – Naczelnika Miasta i Gminy w S., gdzie podstawą wpisu była ostateczna decyzja Kierownika Urzędu Rejonowego w R. z dnia 28 lutego 1991r. znak G-6- (...) o scaleniu gruntów wsi S., gdzie za działki nr (...), o łącznej powierzchni 1,01 ha, został wydzielony ekwiwalent w działce nr (...) o pow. 1,1245 ha położonej w S.. Zgodnie z wypisem z rejestru gruntów (...), jako właściciel wymienionej wyżej działki wpisany jest J. P. (2). Powyższe ustalił Sąd Rejonowy w oparciu o dowody z dokumentów tj. kopii z mapy ewidencyjnej wraz z synchronizacją oraz wypisu z rejestru gruntów dla działki (...). Oddalił Sąd wnioski dowodowe wnioskodawczyni o dopuszczenie dowodów z opinii biegłego geodety oraz z przesłuchania wnioskowanych w sprawie świadków i stron przyjmując ich bezzasadność.

Oddalając wniosek o stwierdzenie zasiedzenia przedmiotowej nieruchomości przyjął Sąd Rejonowy, że skoro Skarb Państwa wpisany jest jako właściciel działki (...) w KW nr (...) na podstawie decyzji Kierownika Urzędu Rejonowego w R. z dnia 28 lutego 1991r. zatwierdzającej scalenie gruntów we wsi S., to ewentualnie w następnym dniu po dacie wydania tej decyzji mogło rozpocząć się samoistne posiadanie tej działki na rzecz J. P. (2). Brak przedstawienia przez wnioskodawczynię decyzji scaleniowej powoduje, że Sąd nie mógł właściwie ocenić stanu własności w toku postępowania scaleniowego. Twierdzenia wnioskodawczyni odnoście samoistnego posiadania działek działki objętej wnioskiem przez F. P. i jego poprzedników prawnych nie dadzą się zweryfikować w oparciu o przedłożone dokumenty w szczególności o brak wyżej wymienionej decyzji scaleniowej. Decyzja scaleniowa, której brak w aktach dokładnie określa za którą wydzielono ekwiwalentnie działkę odzwierciedla całą sytuację prawną gruntu poscaleniowego. W konsekwencji osoba wymieniona w decyzji scaleniowej staje się właścicielem wydzielonej dla niej działki tylko wtedy, gdy była właścicielem wszystkich działek przedscaleniowych, których ekwiwalentem jest nowa nieruchomość. Oznacza to również, że właściciel działek przedscaleniowych, który nie był uczestnikiem postępowania scaleniowego, nie traci własności wydzielonej nieruchomości zamiennej, pomimo przyznania jej w decyzji scaleniowej innej osobie. Powyższy pogląd przytoczył Sąd Rejonowy w ślad za uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2013r. sygn. akt III CZP 98/12 i wywiódł, że brak przesłanek z art. 172 kc do uwzględnienia wniosku.

Powyższe postanowienie zaskarżyła apelacją wnioskodawczyni (k.84-86).

Zarzuty apelacji dotyczą naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 172 i 336 kc wobec uznania, że F. P. nie spełnia kryteriów do zasiedzenia nieruchomości objętej wnioskiem, a to wobec nieprzeprowadzenia postępowania dowodowego przez Sad I instancji i niepoczynieniu ustaleń w zakresie czy F. P. był w posiadaniu samoistnym działek przedscaleniowych i poscaleniowych.

Naruszenie przepisów procesowych a to art. 232 kpc poprzez nie przeprowadzenie dowodów z decyzji scaleniowej i zobowiązania wnioskodawczyni do przedstawienia tej decyzji w sytuacji kiedy uczestnik Skarb Państwa nie kwestionował żądania wniosku, a sprawa ma charakter nieprocesowy, a nadto pominięcie wniosku dowodowego w zakresie opinii biegłego geodety, który zbadałby zasadność wpisu wieczystoksięgowego tj. działki nr (...) obj. KW RZ 1Z/ (...) na rzecz Skarbu Państwa.

Apelacja wnosiła o zmianę zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja wnioskodawczyni jest w pełni uzasadniona.

Jeżeli na działkę stanowiącą przedmiot zasiedzenia wydana była decyzja scaleniowa w trybie ustawy z dnia 26 marca 1982r. o scalaniu i wymianie gruntów (jedn. tekst DZ.U. z 2003r. nr 178 poz. 1749 zm.), to wbrew wywodom Sądu Rejonowego, jego obowiązkiem było badanie przesłanek z art. 172 kc w zakresie samoistności posiadania działki (...) w okresie przed wydaniem decyzji scaleniowej i po jej wydaniu. W świetle bowiem uchwały Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2013r. sygn.. akt III CZP 98/12, którą zresztą Sąd Rejonowy przywołuje w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia „samoistny posiadacz nieruchomości objętej postępowaniem scaleniowym, który w zamian obejmuje w posiadanie inną nieruchomość wydzieloną w tym postępowaniu, zachowuje ciągłość posiadania niezbędną do nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie także wtedy, gdy nie był uczestnikiem tego postępowania jako właściciel w rozumieniu art. 1 u. 2 pkt 4 ustawy z dnia 26 marca 1982r. o scalaniu i wymianie gruntów (jedn. tekst DZ.U. z 2003r. nr 178 poz. 1749 zm.).

Sąd Rejonowy w ogóle nie badał czy F. P. był samoistnym posiadaczem działki (...), która to działka została przyznana jako ekwiwalent w wyniku postępowania scaleniowego na rzecz J. P. (2), stojąc na stanowisku, że brak decyzji scaleniowej uniemożliwia dokonywanie takich ustaleń.

Stanowisko Sądu Rejonowego wyrażone w zaskarżonym orzeczeniu nie zasługuje na aprobatę. W postępowaniu nieprocesowym rzeczą Sądu jest bowiem czynienie ustaleń i przeprowadzenie dowodów z urzędu bez względu na zgłoszone żądanie wniosku w zakresie niezbędnym do ustalenia prawdy materialnej.

Rację ma apelująca, że Sąd Rejonowy winien był w takich okolicznościach z urzędu dopuścić dowód z decyzji scaleniowej i przeprowadzić stosowne postępowanie dowodowe w zakresie zgłoszonym przez wnioskodawczynię celem wykazania w jaki sposób i w jakich okolicznościach F. P. objął w samoistne posiadanie działki przedscaleniowe i poscaleniowe, tj. działki objętej żądaniem wniosku.

Zważyć ponadto należy, iż uczestnik tj. Skarb Państwa jako właściciel działki (...), nie kwestionował złożonego wniosku, a nadto nie obalił domniemania wynikającego z treści art. 7 kc , 336 kc, 339 kc, 340 kc, 341 kc. Posiadanie samoistne polega na faktycznym wykonywaniu wszelkich uprawnień , które składają się na treść prawa własności. U podstaw instytucji zasiedzenia legło założenie, że na skutek upływu czasu przewidzianego w ustawie następuje zmiana w sferze prawa własności oraz niektórych innych praw rzeczowych. Dotychczasowy właściciel traci swoje prawo, a nowy właściciel nabywa je. Skutek taki następuje z mocy prawa z datą upływu ostatniego dnia przewidzianego ustawą terminu.

Art. 172 kc którego naruszenie zarzuca wnioskodawca zawiera legalną definicję zasiedzenia rzeczy nieruchomych. Wynika z niej ,że posiadanie samoistne musi istnieć na przestrzeni w tym przepisie określonym. art. 336 kc posiadaczem samoistnym rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak właściciel, czyli włada nieruchomością samodzielne we własnym imieniu i z reguły we własnym interesie. Na zewnątrz przez otoczenie – postrzegany jest jak właściciel. Sytuację posiadacza samoistnego stabilizują domniemania prawne oraz zasady związane z instytucją posiadania /art. 337, 339,340, 341 , 432, 343, 345 kc/.

W świetle powyższych uwag stwierdzić wypada, że nie rozpoznano istoty sprawy.

W powtórnym postępowaniu rzeczą Sądu Rejonowego będzie dopuszczenie z urzędu dowodu z decyzji scaleniowej, która określa za jakie działki objęte scaleniem przyznany został ekwiwalent w działce nr (...) wpisanej na rzecz Skarbu Państwa, czy F. P. faktycznie objął w samoistne posiadanie zgodnie z twierdzeniami wniosku wyżej wymienioną nieruchomość w samoistne posiadanie i czy kontynuował to posiadanie w zakresie niezbędnym do zasiedzenia w rozumieniu art. 172 kc.

Dopiero przeprowadzenie postępowania dowodowego w wyżej wskazanym zakresie oraz przeprowadzenie dowodów osobowych w postaci zeznań świadków wskazanych przez wnioskodawczynię stanowić będzie materialno-prawną podstawę do rozstrzygnięcia wniosku.

Sąd będzie miał na uwadze, że zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2015r. I CSK 82/14 w sprawie o stwierdzenie zasiedzenia do kręgu osób zainteresowanych w rozumieniu art. 510 § 1 kpc należy przede wszystkim dotychczasowy właściciel nieruchomości, bez względu na to czy jego prawo zostało stwierdzone i czy wynika z dołączonego na podstawie art. 607 kpc odpisu z księgi wieczystej. W konkretnym przypadku oznacza to, że uczestnikiem jest Skarb Państwa wpisany jako właściciel działki (...).

Fakt konieczności prowadzenia postępowania dowodowego w całości w niniejszej sprawie rodzi konieczność uchylenia zaskarżonego postanowienia i przekazania sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Zgodnie z art. 386 § 4 kpc Sąd odwoławczy może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania, gdy wydanie orzeczenia wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości. W rozpoznawanej sprawie Sąd Rejonowy , wydał rozstrzygnięcie co do istoty bez badania okoliczności faktycznych sprawy.

Wobec tego, na podstawie art. 386 § 4 kpc koniecznym stało się uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach postępowania odwoławczego. Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji przeprowadzi postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia okoliczności wskazanych powyżej i wyda orzeczenie z uwzględnieniem wykładni przepisów prawnych dokonanych przez Sąd Okręgowy.